Το Λιοντάρι του Πειραιά και το μυστήριο της Ρουνικής γραφής

Αναπαράσταση της ρουνικής γραφής του λέοντος

του Στέφανου Μίλεση

Ο Ενετός ναύαρχος Φραντσέσκο Μοροζίνι, όταν επέστρεψε στη Βενετία πήρε μαζί του και το γνωστό Λιοντάρι του Πειραιά, το οποίο φυσικά δεν ήταν στημένο εκεί που βρίσκεται σήμερα το αντίγραφό του αλλά στον Τινάνειο κήπο, και το πήγε στη Βενετία. Κάθε απεικόνιση λιονταριού είχε μεγάλη σημασία για την πόλη της Βενετίας γιατί μετατρεπόταν σε απεικόνιση του Ευαγγελιστή Μάρκου, του πολιούχου αγίου δηλαδή της Βενετίας. 

Γι΄ αυτό τον λόγο και η Βενετία είναι γεμάτη από λέοντες κάθε μορφής, φερμένοι από όλο τον κόσμο, απεικονίζοντας ταυτόχρονα και τη δύναμη της Βενετικής θαλασσοκρατορίας. Ποιος όμως ήταν αυτός που κατασκεύασε και τοποθέτησε στον Πειραιά αυτό το Λιοντάρι είναι ένα ερώτημα ουσιαστικά αναπάντητο. Το μόνο σίγουρο είναι ότι εξ΄ αιτίας του το λιμάνι είχε μετονομαστεί στους μεσαιωνικούς χρόνους σε Πόρτο-Λεόνε ή λιμάνι του Δράκου. 

Το θέμα της ιστορίας μας σήμερα όμως δεν είναι ουσιαστικά να περιγράψουμε την ήδη γνωστή ιστορία του αλλοτινού συμβόλου του Πειραιά, που οι περισσότεροι την γνωρίζουν, αλλά να κάνουμε περισσότερο γνωστό τις επιγραφές που είναι χαραγμένες και από τις δύο πλευρές του λιονταριού, επιγραφές χαραγμένες σε ρουνική γραφή και που μέχρι σήμερα για την ερμηνεία τους έχουν δοθεί πολλές εξηγήσεις. 

Τα ρουνικά είναι η γραφή των τευτονικών λαών κυρίως των αρχαίων Σκανδιναβών, των Αγγλοσαξώνων και των Γερμανών. Η χρήση των ρουνικών ταυτίστηκε κυρίως με την χρήση μύθου και μαγείας. Μην ξεχνάμε ότι το RUN σημαίνει από μόνο του "μυστικό". Το θέμα της ρουνικής γραφής επί του λιονταριού δεν σημερινό αλλά στο παρελθόν απασχόλησε πολλούς ιστορικούς και επιστήμονες, μεταξύ άλλων και τον μεγάλο Έλληνα ιστορικό Παπαρηγόπουλο. 

Το 1856 ένας Δανός αρχαιολόγος ο Ραφν δημοσίευσε μια ερμηνεία των επιγραφών αυτών. Σύμφωνα με τον Ραφν η επιγραφή που βρίσκεται στην αριστερή πλευρά του λιονταριού αναφέρει:

"Ο Χάκων από κοινού μετά του Ούλφ, Ασφμούνδ και Οέρν εκυρίευσαν τον λιμένα τούτο. Οι άνδρες αυτοί και ο Χάρολδ ο Μακρός επέβαλαν βαρειά χρηματική ποινή εξαιτίας της αποστασίας του Ελληνικού Λαού. Ο Δακ αιχμαλωτίστηκε στις αποκάτω χώρες. Ο Έγιλ και ο Ραγνάρ εκστράτευσαν στην Ρουμανία και Αρμενία".

Στη δεξιά πλευρά του λιονταριού η επιγραφή αναφέρει:

"Ο Ασμούνδ από κοινού μετά του Ασγείρ, Θαρδ και Ιβάρ χάραξαν τους ρούνους αυτούς μετά την παραγγελία του Χάρολδ του Μακρού, αν και οι οργισμένοι Έλληνες ήθελαν να τους εμποδίσουν να το κάνουν".΄

Οι πρώτες παρατηρήσεις που μπορούν να γίνουν ως προς την ερμηνεία των παράξενων αυτών ρούνικων επιγραφών είναι:

Ο Χάραλδ ο Μακρός ήταν υπαρκτό πρόσωπο καθότι μιλάμε για τον Θρυλικό νορβηγό ήρωα (Χάραλντ) μετέπειτα βασιλιά της Νορβηγίας από το 1046 έως το 1066 μ.χ.

Ως αρχηγός μοίρας Βαράγγων υπηρέτησε στον Βυζαντινό στρατό και είχε πολεμήσει μαζί με τον Γεώργιο Μανιάκη στη Σικελία, ενώ είχε αντιμετωπίσει πολλές φορές τους Βουλγάρους. Αν δεχτούμε την ερμηνεία των επιγραφών από τον Δανό Ράφν, τότε βρισκόμαστε μπροστά σε ένα γεγονός εντελώς άγνωστο μέχρι σήμερα. 

Δηλαδή ότι οι Βυζαντινοί χρησιμοποίησαν Σκανδιναβούς μισθοφόρους για να καταστείλουν αναταραχές που συνέβαιναν τότε στον Πειραιά; Μιλάμε δηλαδή για το 1041 όταν στο θρόνο του Βυζαντίου βρίσκεται ο Μιχαήλ ο Δ΄ και είναι αλήθεια ότι επί βασιλείας του συνέβησαν δραματικές ταραχές και στάσεις που ταράζουν όλη την επικράτεια. Ταραχές αναφέρονται στη Συρία στην σημερινή Ιβηρική χερσόνησο, στη Σικελία ενώ ταυτόχρονα ξεσηκώνονται Σέρβοι και Βούλγαροι. Άρα τα ιστορικά γεγονότα της εποχής εκείνης ταυτίζονται πλήρως με τις πληροφορίες που μας δίνουν οι επιγραφές αυτές. 

Τα ερωτηματικά είναι πολλά:

1. Οι Βυζαντινοί αντιμετώπιζαν ταραχές στην Ελλάδα, χρησιμποιώντας μισθοφόρους όπως έκαναν και με τις ταραχές στη Συρία, στη Σικελία και αλλού;

2. Οι Βυζαντινοί έβλεπαν τους εαυτούς τους ως Βυζαντινούς όντως, ενώ συνέχιζαν να αποκαλούν τους κατοίκους της Ελλάδας Έλληνες; (....αποστασίας του Ελληνικού Λαού, .....οργισμένοι Έλληνες ήθελαν....)

3. Υπήρχε Πειραιάς τότε σε μια εποχή που όλοι αναφέρουν ότι πόλη δεν υπήρχε παρά ένας λιμένας; και μάλιστα με κατοίκους οργισμένους και επαναστατημένους; και σε τέτοιο αριθμό μάλιστα ώστε να χρησιμοποιηθούν και μισθωμένα σώματα Βαράγγων;

Ένα άλλο ερωτηματικό που γεννιέται είναι ότι οι Βαράγκοι ή Ρούνοι ή Βόρειοι ή Υπερβόρειοι ή Ρως όπως αναφέρονται εκτελούσαν τις αποστολές τους με πληρωμή την αρπαγή χρυσού και δώρων από τα λάφυρα των ηττημένων, ενώ η συμφωνία τους με τον Βυζαντινό αυτοκράτορα εξαιρούσε την λεηλασία βυζαντινών περιοχών τότε όμως ποιά η εξήγηση στην επιγραφή (.........επέβαλαν βαριά χρηματική ποινή);

Όλα αυτά όμως ταυτίζονται και με μια άλλη ιστορία που εξελίσσεται στη Νορβηγία, Σουηδία, Δανία και Ισλανδία αυτή την φορά. Αναφερόμαστε σε αυθεντικά βυζαντινά αντικείμενα που βρέθηκαν στα Σκανδιναβικά αυτά κράτη. Συγκεκριμένα 635 βυζαντινά νομίσματα βρέθηκαν στη Σουηδία σε τάφους ή σε κατοικίες σπιτιών Vikings. 270 νομίσματα από αυτά φέρουν τη μορφή του Βασιλείου του Β΄(πεθ. το 1025). O Βασίλειος ο Β΄ ήταν αυτοκράτορας του Βυζαντίου πριν από τον Μιχαήλ Δ΄ και ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε υπερβόρειους ως μισθοφόρους στον Βυζαντινό στρατό.

Ως επίλογος στα ανωτέρω αξίζει να αναφερθεί ότι στο ιστορικό Ναυτικό Μουσείο της Βενετίας, υπάρχει ξεχωριστή ενημερωτική πινακίδα, η οποία αναφέρει αδυναμία ανάγνωσης της ρουνικής γραφής, λόγω καταστροφής μέρους της, σβήνοντας έτσι από την ιστορία τη στάση των Πειραιωτών; Αθηναίων; Ελλήνων τέλος πάντων επί Βυζαντίου.

(Για το συγκεκριμένο άρθρο χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από:

• κ. Παπαθανασόπουλο Θάνο (Αρχιτέκτων) - Περιοδικό Αρχαιολογία και Τέχνες
• κα. Βαφειάδου Αντωνία (Αρχαιολόγο) - Περιοδικό Αρχαιολογία και Τέχνες
• Περι του Εν Πειραιεί Λέοντος - Εστία
• Ιστορία Παπαρρηγόπουλου
• Ελεύθερη έρευνα)