Το ρολόι του πειραιά (ιστορικό της κατεδάφισης)





Του Στέφανου Μίλεση

Αν για την ιστορία ανέγερσης του κτηρίου αυτού έχουν γραφτεί τόσα άρθρα και αναρτήσεις, για την κατεδάφισή του και την ιστορία αυτής ελάχιστα έχουν αναφερθεί.

Το κτήριο χτίστηκε αρχικά για Χρηματιστήριο Εμπορευμάτων, έμεινε στην ιστορία ως ρολόι. Γιατί; Διότι πολύ απλά η ιστορία ξεκίνησε από ένα ρολόι!

Η αρχική θέληση του Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιώς, ήταν η θεμελίωση ενός κτηρίου που θα προορίζεται για Χρηματιστήριο Εμπορευμάτων. Ως προς την τοποθεσία θεμελίωσης, είχαν προσανατολιστεί μπροστά από τον Τινάνειο Κήπο. Η επιλογή του συγκεκριμένου σημείου δεν ήταν τυχαία. Μπροστά υπήρχε η βασιλική αποβάθρα. Όλοι οι ξένοι Βασιλείς, Πρόεδροι, Πρωθυπουργοί που έφταναν στην Ελλάδα με πλοία, αποβιβάζονταν στην βασιλική αποβάθρα. Το πρώτο που θα αντίκριζαν θα ήταν το σύμβολο μιας νέας εποχής για τη πόλη του Πειραιά, τον οίκο του εμπορίου, του χρήματος και των συναλλαγών. Το χρηματιστήριο

Εκ παραλλήλου όμως την ίδια εποχή υπήρχε και ένα ακόμη αίτημα. Ο τότε Δήμαρχος Δημήτριος Μουτζόπουλος είχε προσφέρει ως δωρεά τα τέσσερα χρόνια της μισθοδοσίας του, προκειμένου να τοποθετηθεί ένα τεράστιο ρολόι σε πολύ ορατή θέση. Το Δημοτικό ρολόι του Δ. Μουτζόπουλου όμως, απαιτούσε και την κατασκευή ειδικής βάσης στήριξης.

Αντιδράσεις πολλές. Ποιος θέλει να χτίσει ένα οικοδόμημα με μόνο σκοπό να χρησιμοποιηθεί ως βάση για ρολόι;  Όμως επειδή αγαπούσαν και σέβονταν τον δήμαρχο, έστω και αν θεωρούσαν την ιδέα του παράλογη δεν ήθελαν να τον πικράνουν. Γι' αυτό προτείνουν η βάση με το ρολόι να εγκατασταθεί λίγο πιο πάνω, στη βορειοανατολική πλευρά της τότε Πλατείας Θεμιστοκλέους (σήμερα αυτή η Πλατεία δεν υπάρχει πια). Το ρολόι του Δημάρχου θα έμπαινε εκεί που σήμερα βρίσκεται το Μέγαρο του Ν.Α.Τ.




Έτσι λοιπόν και το θέμα της βάσης για το ρολόι που έψαχνε ο Δημ. Μουτζόπουλος διευθετήθηκε και το κτήριο του Χρηματιστηρίου Εμπορευμάτων θα κατασκευαζόταν. Έτσι πίστευαν τουλάχιστον...

1928

Τότε ο Δήμαρχος Δ. Μουτζόπουλος αντέδρασε, καθώς έβλεπε πως το ρολόι του δεν θα ήταν στην πρώτη ζώνη εμφάνισης αφού θα βρισκόταν πίσω από το Χρηματιστήριο. Προκάλεσε νέα σύσκεψη του Συμβουλίου μέσω της οποίας πέτυχε εκ νέου τοποθέτηση του ρολογιού του πάνω στο κτήριο του Χρηματιστηρίου Εμπορευμάτων. 

Ο Τύπος μάλιστα κοροϊδεύει τον Δήμαρχο γράφοντας: "Αν το ρολόι μπει κάπου αλλού και όχι επί του Χρηματιστηρίου δεν θα φαίνεται η κενοδοξία του Δημάρχου".


Τα σχέδια του κτηρίου φτιάχνει ο μηχανικός του Δήμου Αντισυνταγματάρχης Γ. Μεταξάς.

Ο Λουκάς Ράλλης και ο Γ. Αναστασόπουλος αντιδρούν δικαστικά γιατί μειώνεται η θέα από τα σπίτια τους.  

Το 1869 μπαίνει τελικά ο θεμέλιος λίθος.

Το 1874 στο 28ο ψήφισμα του Δημοτικού Συμβουλίου αποφασίζεται η βιβλιοθήκη του Μαυροκορδάτου που δωρίστηκε στον Δήμο να μπει σε ένα από τα δωμάτιά του. Δεν υπάρχουν σαφείς πληροφορίες για το αν η βιβλιοθήκη αυτή τελικώς λειτούργησε.

Από το 1873 λειτουργεί ήδη εντός το χρηματιστήριο, το οποίο όμως οι Αθηναίοι περιφρονούν γιατί βρίσκεται εκτός πόλης Αθηνών.

Τα καφενεία στο ισόγειο έμειναν για πάντα στη μνήμη των Πειραιωτών

Σε κάποια χρόνια την δεκαετία του 1870 η ταχυδρομική υπηρεσία φιλοξενείται στο ισόγειο. Τις υπόλοιπες φορές φιλοξενούνται καφενεία που δίνουν ζωή στο κτήριο. Χρόνια αργότερα το καφενείο που θα μείνει γνωστό είναι του Α. Κομηνού που φέρει την επωνυμία "Ωρολόγιον". 

Όμως ο Δήμαρχος Αριστείδης Σκυλίτσης βλέποντας ότι ένα τόσο όμορφο κτήριο στεγάζει καφενέ, ένα ωραίο πρωινό του 1885 μεταφέρει τα γραφεία του Δήμου εκεί, εγκαταλείποντας το παλαιό κτήριο που στεγαζόταν μέχρι τότε το Δημαρχείο στη συμβολή των οδών Λυκούργου και Δημοσθένους. Έκτοτε το κτήριο που προοριζόταν για Χρηματιστήριο, αποτελεί το κέντρο της πόλης. Αφίξεις, αναχωρήσεις πολιτικών, αγημάτων, εορτών, τελετών, λιτανειών έχουν ως κέντρο το Ρολόι.

Ο Σκυλίτσης αποκαλούσε το χρηματιστήριο Λέσχη αργόσχολων και δεν μετάνοιωσε που το έκανε Δημαρχείο. Έκτοτε οι υπηρεσίες του Δήμου στεγάζονταν στους χώρους του με δύο εξαιρέσεις. Η πρώτη ήταν το 1916 όταν ο Πειραιάς καταλήφθηκε από τα "συμμαχικά" στρατεύματα, τις δύσκολες εκείνες μέρες του εθνικού διχασμού. Την περίοδο 1916 - 1917 οι υπηρεσίες του Δήμου στεγάστηκαν στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιώς και το κτήριο του Ωρολογίου καταλήφθηκε και χρησιμοποιήθηκε από τους Γάλλους Αξιωματικούς ως διοικητήριο. 

Όμως ακόμα μια φορά οι υπηρεσίες του Δήμου απομακρύνθηκαν από το Ωρολόγιο. Ακριβώς ύστερα από τον μεγάλο βομβαρδισμό της 11ης Ιανουαρίου του 1944. Τότε είχαν σκοτωθεί τρεις Δημοτικοί Υπάλληλοι που είχαν παραμείνει στις θέσεις τους, ο Κούρος, ο Χριστοδούλου και ο Κοτσώνης. Την εποχή εκείνη οι υπηρεσίες του Δήμου μεταφέρθηκαν σε ένα οίκημα κοντά στην Ευαγγελίστρια. 

Στο μεταξύ ήρθε η απελευθέρωση και το κενό οίκημα του Ωρολογίου χρησιμοποιήθηκε από τη Ναυτική Διοίκηση Νοτίου Αιγαίου. Το Ωρολόγιο στέγασε και πάλι τις υπηρεσίες του Δήμου Πειραιά από το 1950 και μετά. 

Το Ωρολόγιο ή Δημαρχείο χωρίς να είναι αρχιτεκτονικά κάποιο σπουδαίο οικοδόμημα είχε γίνει το σύμβολο της πόλης. Κι αυτό είχε να κάνει κύρια με τον προσανατολισμό των ταξιδιωτών που έρχονταν για πρώτη φορά στο πειραϊκό λιμάνι. Κοιτάζοντας το Ωρολόγιο από τη θάλασσα οι επιβάτες που κατέφθαναν με τα πλοία της γραμμής, γνώριζαν ότι στα δεξιά του πήγαινες για το τελωνείο ή το Μέγαρο Βάττη ενώ στα αριστερά του για την Πλατεία Καραϊσκάκη και τον Ηλεκτρικό Σταθμό. Όλες οι υπηρεσίες του λιμανιού και της πόλης ορίζονταν με βάση το κτήριο του Ωρολογίου. 

Θεοφάνεια και όλες οι εορτές της πόλης λάμβαναν χώρα μπροστά από το Δημαρχείο
 
Η άφιξη του απόγονου και η αντίσταση: 

Τα χρόνια πέρασαν και έφτασε κάποτε ο Δήμαρχος που όλοι ήθελαν για ήρωα στον Πειραιά ο έτερος Σκυλίτσης (απόγονος του πρώτου). 

Στις 1 Ιουλίου του 1968 αποφασίζεται: ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΙΣ

Ουδεμία αντίδραση του Δημοτικού Συμβουλίου. Πως μπορούσαν; (Επταετία, Συνταγματάρχες, διορισμένοι δήμαρχοι ποιος άραγε να αντιδράσει;). Αποτέλεσμα ψηφοφορίας: 15 ψήφοι υπέρ και 2 κατά

Κατά: η Αθηνά Δηλαβέρη (μίλησε το αίμα της Κατίνας Παξινού που είχε στις φλέβες της αφού ήταν αδελφή της) και ο Ιωάννης Λέντζος

Αν κάποτε ξαναχτιστεί το Ρολόι θα πρέπει τα ονόματα αυτά να μπουν στην κεντρική πύλη του κτηρίου. Η αντίσταση στην διάβρωση θα πρέπει κάποτε να αναφέρεται σ΄ αυτόν τον τόπο. 

Από δημοσίευμα "προπαγάνδα" της εποχής υπέρ κατεδάφισης (προσφορά ερευνητή Δημοσθένη Μπούκη)
νυχτερινός φωτισμός κατά την διάρκεια εορτών


 Η επισκευή θα κοστίσει έλεγαν.  Λεφτά βεβαίως βρέθηκαν για να ρίξουν τόνους τσιμέντου για μια σειρά έργων ημιτελών που μέχρι σήμερα ταλανίζουν την αισθητική και δοκιμάζουν τις αντοχές των κατοίκων του Πειραιά. Το γκρέμισμα του θρυλικού για τον Πειραιά Ωρολογίου προστέθηκε στα υπόλοιπά εγκλήματα που τελέσθηκαν στον Πειραιά όχι μόνο από τον Σκυλίτση (επί επταετίας) αλλά και πριν από αυτόν όταν ακόμα οι Δήμαρχοι ήταν άρχοντες αιρετοί. Δεν υπήρξε άλλη δεκαετία τόσο καταστροφική για τον Πειραιά, όσο η δεκαετία του '60. Σε εκείνη την καταστροφική περίοδο το τσιμέντο έπεφτε τόσο άφθονο που κάλυψε μέχρι και έναν ολόκληρο όρμο, το γραφικό λιμανάκι της Φρεαττύδας που η θάλασσα αίφνης μετατράπηκε σε πλατεία! 

Αλλά και το συγκρότημα της Ραλλείου την καταστροφική εκείνη περίοδο με μια απόφαση άλλαξε χρήση και ιδιοκτησία για να στεγάσει το νέο Δημαρχιακό Μέγαρο.  Το νεοκλασικό κτήριο της Επαγγελματικής και Οικοκυρικής Σχολής του Δήμου επίσης κατεδαφίστηκε για να γίνει το περίφημο "Πνευματικό Κέντρο" και που αντί αυτού στεγάζεται μέχρι σήμερα το Δημαρχείο της πόλης αφού το νέο δημαρχιακό μέγαρο έμεινε στα χαρτιά και σήμερα δωρίζεται για να στεγάσει τα δικαστήρια της πόλης.

Μη ξεχάσουμε να αναφέρουμε επίσης τα άχαρα τσιμεντένια κατασκευάσματα στη θέση των παλαιών νεοκλασικών κτηρίων όπως, την Έπαυλη Σκουλούδη, τον "Οίκο του Ναύτου", το Δεύτερο Γυμνάσιο Αρρένων Πειραιά στη Συνοικία Βρυώνη, την Έπαυλη Ζαχαρία στην Καστέλλα, τα περισσότερα κτήρια που στέκουν πραγματικά φαντάσματα μέχρι τις μέρες μας. 

Και αφού υπήρχαν λεφτά για όλα αυτά, ενώ για τη διατήρηση του ρολογιού, του κτηρίου που ήταν σύμβολο για τη πόλη δεν υπήρχαν, η κατεδάφιση άρχισε στις 9 Σεπτεμβρίου του 1968

Όψη από την πλευρά του Τινάνειο Κήπου

Υπέρ κατεδάφισης:

Αυτό που προξενεί εντύπωση είναι ότι μορφές του Πειραιά όχι μόνο δεν αντιδρούν αλλά επιβραβεύουν την κατεδάφισή του. Ο Ιωάννης Μελετόπουλος λέει σε δημοσίευμα της εποχής ότι πρόκειται για ένα κτήριο αρχοντοχωριάτικο, πεπαλαιωμένο, σεσαθρωμένο, άχρηστο (Εφημερίδα Κοινωνική, Ιανουάριος 1969).

Όσο για τους ειδικούς πολεοδόμους είχαν δηλώσει ότι "το απαράδεκτο από κάθε απόψεως κτήριο θα πρέπει να αντικατασταθεί από ένα σύγχρονο δημαρχείο που θα εκφράζει το ανερχόμενο του Πειραιώς".

1944 Αγγλικά στρατεύματα μπροστά
Δεν θα μπορούσαν βέβαια να μην εκφράσουν άποψη και οι συγκοινωνιολόγοι της εποχής οι οποίοι με την σειρά τους διέγνωσαν ότι "το κομβικό σημείο στο οποίο ευρίσκετο το παλαιό δημαρχείο συνιστούσε συγκοινωνιακή βόμβα για την πόλη".

Ύστατη προσπάθεια να σωθεί κάνει ο τότε Πρόεδρος του Ο.Λ.Π. Γρηγόρης Μαντζουράνης να το αγοράσει και να γίνει ιδιοκτησία του Οργανισμού. Μα ποιος τον ακούει; Το αρμόδιο Υπουργείο, ο διορισμένος Δήμαρχος, οι πολεοδόμοι και οι συγκοινωνιολόγοι, οι ιστορικοί του Πειραιά, όλοι οι πρόεδροι των Ιδρυμάτων, των Σωματείων και των Ενώσεων ή είναι υπέρ της κατεδάφισης ή φοβούνται και δεν αντιδρούν. 


Στην θέση του ο Σκυλίτσης εγκατέστησε ένα συντριβάνι με μηχανισμό της εταιρείας Ζήμενς. Παρόμοια είχε τοποθετήσει στην πλατεία Κανάρη, στην Ακτή Μουτσοπούλου πάνω από τις καφετέριες, στην πλατεία Πηγάδας και αλλού. 

Βεβαίως όταν τα νερά στην μεταπολίτευση σταμάτησαν να τρέχουν, τα συντριβάνια μετεβλήθησαν σε βόθρους που βρωμούσαν. Όμως οι Δήμαρχοι και οι κυβερνήσεις που ακολούθησαν βλέποντας την αγάπη των Πειραιωτών για το Ρολόι τους έδιναν αυτό έπρεπε να τους δώσουν: ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ. 

Αντί λοιπόν να καθαρίζουν τα συντριβάνια, τύπωναν το ρολόι σε γραμματόσημα, γκραβούρες, τηλεκάρτες, ημερολόγια, τετράδια και όπου αλλού μπορούσατε να φανταστείτε. 

Σε τηλεκάρτα με λάθος υπότιτλο  "παλαιό ρολόι". Πρόκειται για το παλαιό Δημαρχείο. Από την στιγμή που το ρολόι κατεδαφίστηκε και δεν αναπληρώθηκε με άλλο ρολόι δεν μπορεί να είναι παλαιό αφού δεν υπάρχει νέο.

Σε παλαιότερο γραμματόσημο. Προσέξτε τον υπέρτιτλο "λιμήν Πειραιώς". 
Σε σύγχρονο γραμματόσημο με σωστό υπέρτιτλο αυτή την φορά "ΠΕΙΡΑΙΑΣ".  Για όσους δεν το έχουν παρατηρήσει, στην σειρά αυτή παρουσιάζονται τα σύμβολα - Μνημεία των Ελληνικών Πόλεων εν ζωή. Δηλαδή κτήρια που αποτελούν και σήμερα ορόσημα για την πόλη. Ο Πειραιάς είναι η μόνη πόλη στην συγκεκριμένη σειρά που σαν σύμβολό της απεικονίζεται ένα κτήριο το οποίο δεν υπάρχει.... 

5 σχόλια:

Tilegraphitis είπε...

Μπράβο !

mahler76 είπε...

εξαιρετικό το άρθρο σου.

Ανώνυμος είπε...

ΑΝΑΘΕΜΑΣΕ ΣΚΥΛΙΤΣΗ ΤΙΠΟΤΕ ΔΕΝ ΑΦΗΣΕΣ ΟΡΘΙΟ ΣΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ ΚΑΤΑΡΑΜΕΝΕ

Unknown είπε...

Προδότες άχρηστοι ανίκανοι καταραμένοι θα μείνουν..ντροπή και αίσχος ρετσινιά πανω τους και στος οικογένειες τους για αυτό που έκαναν..έπρεπε να κρεμαστούν εκεί μπροστά!!! Φρικάρω να διαβάζω τετοια πράγματα..λυσσαξαν να το γκρεμίσουν ενω μπορουσαν να το έχουν το στολίδι αυτό να καμαρώνουν όλοι οι Πειραιώτες..κριμα κρίμα.. λεφτα να φτιαξουν ενα.σωρό αλλες μ@λ@...ίες είχαν ε;;;; εκεί φαίνεται πόσο πουλημένοι είναι...! Εχθροί της πατριδας μας..δεν ειμαι Πειραιώτης αλλα πόνεσα... ως Έλλην!!!

Νικος είπε...

Μας αφησε στην θεση του ρολογιου τον ουρανοξυστη φαντασμα για να θυμομαστε τις μιζες που εβαλε στην τσεπη του ανθελληνες προδοτες καταραμενοι

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"