Ο Ιταλός κατάσκοπος που έκτισε εκκλησία στην Καστέλλα (Αγία Αικατερίνη)

  
Ο Ναός της Αγίας Αικατερίνης και στο ισόγειο βρίσκεται ο Άγιος Βικέντιος


Του Στέφανου Μίλεση


Ένας Ιταλός πολιτικός μηχανικός στο επάγγελμα, το όνομα του οποίου ήταν Βιτσέντζο Καϊβάνο, κάτοικος Κωνσταντινούπολης, γνώρισε μέσω συνοικεσίου μια όμορφη Πειραιώτισσα, την Αικατερίνη Λεμπέση, την οποία όμως παρά τον τρόπο γνωριμίας, αγάπησε παράφορα και την οποία νυμφεύτηκε τον Μάιο του 1906. Το Μάιο του 1934 όμως η Αικατερίνη Λεμπέση - Καϊβάνο πέθανε.

Ο Βιντσέντζο (ή εξελληνισμένα Βικέντιος), αμέσως κατέφτασε στον Πειραιά και ζήτησε από τον Δήμαρχο της πόλης, τον Σωτήριο Στρατήγη, την άδεια να κτίσει στην μνήμη της μια εκκλησία πάνω στη Πλατεία Αλεξάνδρας! 

Το αιτιολογικό του ήταν απλό. Η σύζυγός του ήταν γνωστή ενάρετη Πειραιώτισσα, της οικογένειας Λεμπέση, πιστή στην ορθόδοξη εκκλησία και κατά συνέπεια, ο Καϊβάνο θεωρούσε δίκαιο το αίτημά του. Ο Στρατήγης του απάντησε, πως δεν ήταν δυνατόν να δεσμεύσει μια τόσο όμορφη περιοχή, τόσο κεντρική, όσο η Πλατεία Αλεξάνδρας για τη μνήμη της συζύγου του. 

Το ζήτημα τέθηκε και στο Δημοτικό Συμβούλιο και ο Καϊβάνο πηγαινοερχόταν συνεχώς στον Πειραιά από την Κωνσταντινούπολη. Έφερε μάλιστα και σχέδια της εκκλησίας, με τα οποία έδειχνε πως μεγάλοι μηχανικοί της Κωνσταντινούπολης θα αναλάμβαναν το σχεδιασμό της. Στο μεταξύ το Δημοτικό Συμβούλιο του υπεδείκνυε ένα άλλο σημείο, ένα μικρό άλσος κοντά στου Τουρκολίμανο, χωρίς να αναφέρεται κάτι περισσότερο για το ποίο ήταν το σημείο που πρότειναν. 

Η επιμονή του Καϊβάνο ωστόσο ήταν τόσο έντονη και τόσο παράξενη, ώστε οι Δημοτικοί Σύμβουλοι είχαν αρχίσει να τον ειρωνεύονται και να αναρωτιούνται τι άλλο θα μπορούσε να συμβαίνει.


Σχέδιο της εκκλησίας της "Αγίας Αικατερίνης" που δημοσιεύθηκε στην πειραϊκή εφημερίδα "Σφαίρα" το Νοέμβριο του 1936. Η εφημερίδα ανακοινώνει στους αναγνώστες της πως ο Βικέντιος Καϊβάνο, δωρίζει την εκκλησία στο "Εκκλησιαστικό Ορφανοτροφείο Βουλιαγμένης". 

Η στάση του Καϊβάνο τράβηξε και την προσοχή του Χρήστου Λεβάντα ο οποίος γράφει για αυτόν: «Πρόκειται για ένα κοντό ανθρωπάκο, πενηντάρι περίπου, με μικρά ανήσυχα μάτια, που ανεβοκατεβαίνει έναν χρόνο τώρα ντυμένος στα κατάμαυρα από την κορυφή έως τα νύχια, τις σκάλες του δημαρχείου στον Πειραιά και προκαλεί τα περίεργα βλέμματα. Αιτία το γεγονός πως ο περίεργος αυτός ανθρωπάκος αγόρασε μια σημαντική έκταση επί της Πλατείας Αλεξάνδρας για να κτίσει μια εκκλησία εις μνήμην της αποθανούσης συζύγου του!... Η ιστορία αυτή που μοιάζει αληθινά σαν παραμύθι!».

Στο μεταξύ ο Καϊβάνο, αφού είδε πως με τον Δήμο δεν θα μπορούσε να προχωρήσει στην υλοποίηση του σχεδίου του, έκανε το εξής. Προσέγγισε τον γνωστό βιομήχανο Ανδρέα Σπυράκη και αγόρασε κτήμα ιδιοκτησίας του, έναντι της Πλατείας Αλεξάνδρας, δίπλα στη Συνοικία Τσίλλερ, εκεί ακριβώς που ήταν το εργοστάσιο υαλουργίας, που ο  Τσίλλερ τροποποίησε και είχε μετατρέψει σε εξοχική του κατοικία. Το τίμημα αγοράς που κατέβαλε ο Καϊβάνο στον Ανδρέα Σπυράκη ήταν 3.750.000 δραχμές για μια έκταση 7.000 τετραγωνικών πήχεων. Ο Καϊβάνο υπολόγιζε ακόμα να ξοδέψει άλλα 4.000.000 δραχμές για την ανέγερση της εκκλησίας. Σημειωτέον πως ο Καϊβάνο ήταν Καθολικός!

Από πλευράς κατοίκων της περιοχής, χάρηκαν που θα αποκτούσαν δίπλα τους μια εκκλησία, η χαρά τους όμως γρήγορα μεταβλήθηκε σε απορία, όταν με έκπληξη έμαθαν, πως δεν θα ήταν απλώς μια εκκλησία αλλά και ένα μαυσωλείο! Αρκετοί που γνώριζαν τη νεαρά Αικατερίνη Λεμπέση όταν ακόμη ζούσε, μάθαιναν τα νέα της, για το πόσο μεγάλη ήταν η τύχη που της προέκυψε από τον γάμο της καθώς είχαν αποκτήσει μεγάλη περιουσία. Ο Βικέντιος και η Αικατερίνη έκαναν από κάθε πλευρά μια ζωή ζηλευτή. Με έδρα την Κωνσταντινούπολη, ταξίδευαν διαρκώς σε δύση κι ανατολή, κλείνοντας συνεχώς εργασίες σχεδίασης και κατασκευής έργων, χωρίς να υστερούν σε αγαθοεργίας

Όταν έμαθαν για το θάνατο της Αικατερίνης και πως  η εκκλησία με το μαυσωλείο προοριζόταν για εκείνη, ηρέμησαν κάπως και αποδέχθηκαν το γεγονός. Έτσι η απορία του κόσμου μεταβλήθηκε σε εντυπωσιασμό, για το πόσο μακριά μπορεί να φτάσει η αγάπη ενός ανδρός για τη σύζυγο που έχασε. Ο Βικέντιος Καϊβάνο, ταύτισε για αρκετό καιρό το όνομά του, ως ένας σύγχρονος Ρωμαίος, καθότι μάλιστα και Ιταλός, που έχασε την Ιουλιέτα του. 


Ποια ήταν όμως η Αικατερίνη Καϊβάνο που ήταν τόσο γνωστή στον Πειραιά; Ένα γράμμα του Μητροπολίτου Φωτίου Β΄ προς τον τότε Αρχιεπίσκοπο Αθηνών ίσως μας διαφωτίσει. Η επιστολή αυτή είχε γραφεί με σκοπό την παραχώρηση της αδείας που ζητούσε ο Καϊβάνο. 
«Η Αικατερίνη Λεμπέση, υπήρξε ου μόνο ως σύζυγος και ως μήτηρ τύπος χριστιανής συζύγου και μητρός, αλλά και πρότυπον χριστιανής εις αγάπην, εις φιλαλληλίαν, φιλανθρωπίαν και ευσπλαχνίαν δράσασα καθ΄ όλην τη ζωήν αυτής αγνώς και πλουσίως υπέρ του πλησίον. Τον πρό τινος επισυμβάντα άωρον θάνατον αυτής η πόλις ημών και ολόκληρος η κοινωνία εθρήνησεν. Ο σύζυγος και τα τέκνα αυτής είναι επί τω μεγάλω και σκληρώ δυστυχήματι απαρηγόρητοι…»

Στο μεταξύ η εκκλησία αναγειρόταν με πυρετώδεις ρυθμούς. Στις 26 Νοεμβρίου του 1936 τέθηκε ο θεμέλιος λίθος παρουσία του Αρχιεπισκόπου Αθηνών. Το έργο τέθηκε υπό την εποπτεία του ίδιου του Καϊβάνο, που καθοδηγούσε του πολλούς εργάτες που είχε προσλάβει, καθώς έδειχνε ανυπόμονος με την ολοκλήρωση του έργου του. 

Η εκκλησία που ολοκληρώθηκε το 1938, δέσποζε έναντι της Πλατείας Αλεξάνδρας, χωρίς να βρίσκεται πάνω της, όπως αρχικώς ζητούσε ο Καϊβάνο. Κάτω ακριβώς από την εκκλησία, είχε διαμορφωθεί μια ισόγεια κρύπτη, ένα παρεκκλήσι, προκειμένου να εναποθέσει τη ταριχευμένη πλέον σύζυγό του. Η Αικατερίνη είχε πεθάνει το 1934 και μέχρι το 1938 το σώμα της διατηρείτο ταριχευμένο στη Κωνσταντινούπολη. Μάλιστα για τη ταρίχευση της Αικατερίνης υπάρχει ένα ολόκληρο παρασκήνιο για το οποίο αναφέρθηκε η εφημερίδα «Ακρόπολις»[1]

Σύμφωνα με αυτό, ο Καϊβάνο απαίτησε από τους ταριχευτές της Πόλης, όχι απλά να ταριχεύσουν το σώμα της συζύγου του, αλλά με τέτοιο τρόπο ώστε να διατηρηθεί για πάντα ανέπαφο και να διατηρήσει «αιώνια» τα χαρακτηριστικά της. Η εφημερίδα γράφει πως οι ντόπιοι ταριχευτές δεν μπορούσαν να δώσουν αυτή τη διαβεβαίωση, και ο Βικέντιος κάλεσε από την Ελλάδα τους γνωστούς στην εποχή τους Βασιλειάδη και Αρνάνη οι οποίοι και διενήργησαν το έργο της ταρίχευσης. Μετά τοποθέτησε τη σωρό της συζύγου μέσα σε ένα φέρετρο κατασκευασμένο από τσίγκο και μολύβι, στο οποίο μάλιστα φαίνονταν και το πρόσωπο του λειψάνου, γιατί στο ύψος αυτό υπήρχε γυαλί. Με αυτό το ειδικό φέρετρο κατέφθασε στον Πειραιά η σωρός της Αικατερίνης Λεμπέση, την Παρασκευή 6 Μαΐου του 1938, όταν το ιταλικό ατμόπλοιο "Γκριμάνι", κατέπλευσε στον Πειραιά. 

Η πρώτη διανυκτέρευση της σωρού, έγινε εντός της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα, προκειμένου την επομένη να εισαχθεί στην ειδική κρύπτη της εκκλησίας που είχε ειδικά κατασκευάσει το Καϊβάνο στη μνήμη της και που φυσικά θα λάμβανε το όνομα «Αγία Αικατερίνη». Η τελετή εγκαινίων της εκκλησίας της Αγίας Αικατερίνης έγινε την επόμενη ημέρα που μεταφέρθηκε και τοποθετήθηκε η σωρός από τον Άγιο Σπυρίδωνα στο νέο ναό της Πλατείας Αλεξάνδρας.
Στην τελετή αυτή χοροστάτησε μάλιστα και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών. 

Και ενώ φαίνεται πως η παράξενη σαν «παραμύθι» ιστορία, όπως τη χαρακτήρισε ο Λεβάντας σταματά εδώ, καθώς μέχρι εδώ φτάνει και η αφήγηση της ιστορίας από τις εφημερίδες του 1938, η ιστορία εξελίσσεται ακόμη πιο απρόσμενα, αν κανείς ερευνήσει τα δημοσιεύματα της μεταπολεμικής εποχής! Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «Μακεδονία» μεταπολεμικά η ιστορία έχει και συνέχεια!

Όσες φορές βρίσκονταν στον Πειραιά ο Καϊβάνο, κλείνονταν μέσα στην εκκλησία για δύο και τρεις ώρες την ημέρα φορώντας πάντα μαύρα και κλαίγοντας διαρκώς για την σύζυγό του που έχασε. Όσοι τότε τον γνώριζαν, άρχισαν να θεωρούν την συμπεριφορά του αυτή περίεργη και φυσικά όχι φυσιολογική δεδομένου ότι κάθε φορά που έπρεπε να γευματίσει στο σπίτι του, έδιωχνε όλους τους υπηρέτες που είχε και έτρωγε έχοντας απέναντί του ένα σερβίτσιο ακόμα (της γυναίκας του), ενώ κατά την διάρκεια του γεύματος οι υπηρέτες έλεγαν ότι μιλούσε μαζί της. 

Παραμονές του ελληνοϊταλικού πολέμου η βρετανική αντικατασκοπεία στην Ελλάδα «πιάνει» παράξενα κρυπτογραφημένα σήματα να εκπέμπονται από την περιοχή της Καστέλλας. Οι ελληνικές αρχές με την βοήθεια ραδιογωνιόμετρων εντοπίζουν ότι τα σήματα εκπέμπονται από την εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης. Μια νύχτα που ο Βικέντιος Καϊβάνο, λείπει για την Κωνσταντινούπολη ερεύνησαν την εκκλησία και αφού δεν βρήκαν τίποτα το εμφανές, προχώρησαν και στην κρύπτη που ο Καϊβάνο είχε τοποθετήσει την γυναίκα του εντός του ειδικού μεταλλικού φέρετρου. Αφού έφτασαν στο σημείο να το ανοίξουν, με έκπληξη διαπίστωσαν πως κάτω ακριβώς από το κεφάλι του λειψάνου, βρισκόταν κρυμμένος ένας τεχνολογικά εξελιγμένος στην εποχή του πομπός.  

Δεν αναφέρουν φυσικά τίποτα και όταν επιστρέφει από την Κωνσταντινούπολη ο Καϊβάνο τον συλλαμβάνουν με την κατηγορία της κατασκοπείας. Πρόκειται για μια πραγματικά μοναδική ιστορία, μιας εκκλησίας που αποτελεί σημείο αναφοράς για τον Πειραιά, από το όμορφο σημείο στο οποίο δεσπόζει με θέα την Πλατεία Αλεξάνδρας και όλο το απέραντο γαλάζιο του Σαρωνικού. Κλείνοντας να αναφέρουμε πως η εκκλησία φέρει το όνομα «Αγία Αικατερίνη», ωστόσο το παρεκκλήσι που βρίσκεται στον ισόγειο χώρο του ναού, φέρει το όνομα «Άγιος Βικέντιος»!




[1] "Τέσσερα χρόνια διατηρεί τη γυναίκα του ταριχευμένην" άρθρο εφημερίδας "Ακρόπολις" φ. 7 Μαΐου 1938.


Η εκκλησία φέρει το όνομα «Αγία Αικατερίνη», ωστόσο το παρεκκλήσι που βρίσκεται στον ισόγειο χώρο του ναού, φέρει το όνομα «Άγιος Βικέντιος»!




Του Στέφανου Μίλεση
Ερευνητή Πειραϊκής Ιστορίας


Πηγές:

- "Τέσσερα χρόνια διατηρεί τη γυναίκα του ταριχευμένην" άρθρο εφημερίδας "Ακρόπολις" φ. 7 Μαΐου 1938.
- "Πριν από τον πόλεμο", εφημερίδα "Μακεδονία", φ. 28ης Οκτωβρίου 1969.

8 σχόλια:

Pireas Piraeus είπε...

Μπραβο σας!!Φοβερο αρθρο!!

Ανώνυμος είπε...

Καταπληκτική ιστορία και μας εκπλήξατε για μια ακόμη φορά

Γιαγιά Αντιγόνη είπε...

Για άλλη μια φορά ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ!
Δεν έχω παρατηρήσει το παρεκκλήσιο αν και έχω πάει πολλές φορές
στην Αγία Αικατερίνη.

Οι αναφορές σου πάντα με εκπλήσσουν!

Ανώνυμος είπε...

Παντρεύτηκα στην Αγία Αικατερίνη και γνωρίζω ως ένα βαθμό την ιστορία! Επίσης έχω πάει στο παρεκκλησι και έχω δει τον τάφο της Αικατερίνης Καϊβάνο! Απ'όσο γνωρίζω, αρχικά ο Καϊβάνο ταρίχευσε τη σωρό (κάτι που θεωρήθηκε αντίθετο με το τυπικό της ορθόδοξης εκκλησίας), αργότερα όμως η σωρός ενταφιάστηκε. Ξέρετε μήπως τελικά τι απέγινε ο Καϊβάνο; Καταδικάστηκε ; Υπάρχουν σήμερα απόγονοι;
Και πάλι συγχαρητήρια για το blog σας! Είναι πραγματικά πολύ ενδιαφέρον!
Γ.Π.Γ

Ανώνυμος είπε...

Συγχαρητηρια,ομολογω τωρα μαθαινω για την ιστορια του ναου,ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ,μπραβο σας!

Ανώνυμος είπε...

Συγχαρητήρια για την λεπτομερή παράθεση της ιστορίας. Τη βρήκα κάνοντας αναζήτηση ακριβώς για τη σορό αυτή της Αγ. Αικατερίνης Καστέλλας γνωρίζοντας την ύπαρξή της μέχρι πριν από αρκετά χρόνια, αλλά όχι την ιστορία της. Θυμάμαι όταν τη δεκαετία του '80 πήγαινα κατηχητικό στον Αγ. Νικόλαο και ο κατηχητής μάς πήγε (το 1984 αν θυμάμαι καλά) στην Αγ. Αικατερίνη για κάποια εκδήλωση. Μας ξενάγησε στο παρεκκλήσι όπου θυμάμαι το μπρούτζινο φέρετρο (πανταχού κλειστό τότε χωρίς τζάμι) και ένα προτραίτο στον τοίχο από πάνω μιας μεσόκοπης (όπως μου φάνηκε τότε ως 12χρονο παιδί) κυρίας. Θυμάμαι που ο κατηχητής μας είπε ότι η σορός είναι ταριχευμένη, ότι η εικόνα της εκκλιπουσης είναι όπως ακριβώς τη βλέπαμε στη φωτογραφία του τοίχου (είχε παραστεί ο ίδιος κάποτε σε τρισάγιο με ανοικτο το φέρετρο), ότι ανά διαστηματα (δεν ξέρω κάθε πότε, ίσως κάθε 2 ή 3 χρόνια) τα παιδιά της έρχονταν από την Ιταλία προκειμένου να συντηρήσουν τη σορό (με προσθήκη χημικών προφανώς) και ότι επρόκειτο (από τότε) να ενταφιαστεί σύμφωνα με την ορθόδοξη παράδοση. Δεν γνωρίζω πότε τελικά ενταφιάστηκε και πού καθώς δεν ξανάκουσα γι΄αυτό το θεμα ποτέ από τότε. Και φτάσαμε σήμερα που εσείς μου λύσατε πολλές απορίες που δεν γνώριζα ή που δεν θυμόμουν σχετικά με την ιστορία και την ταυτότητα αυτής της σορού. Ευχαριστώ πολύ και παλι συγχαρητήρια.

Ανώνυμος είπε...

Η Αικατερίνη ήταν γόνος της γνωστής οικογενείας Λεμπέση. Το αίτημα του Καϊβάνο διαβιβάστηκε περί τα τέλη του 1935 στην τότε δημοτική αρχή και ζητούσε ούτε λίγο ούτε πολύ να του παραχωρηθεί έκταση στη μέση της Πλατείας Αλεξάνδρας προκειμένου να χτίσει με δικά του έξοδα την εκκλησία. Το δημοτικό συμβούλιο δεν έκανε αποδεκτό το αίτημα ως είχε, υποδεικνύοντάς του άλλο σημείο στο Τουρκολίμανο. Τότε εκείνος προσέγγισε τον βιομήχανο Ανδρέα Σπυράκη και αγόρασε από αυτόν ένα κτήμα του 7.000 τετραγωνικών πήχεων απέναντι από την Πλατεία αντί 3.750.000 δρχ, ενώ υπολογιζόταν ότι τα έξοδα ανέγερσης θα ανέρχονταν σε 4.000.000 δρχ.
(τα στοιχεία από άρθρο του Χρήστου Λεβάντα στην "Ακρόπολι", 8/10/1936)

spatholouro

Toeic by sima είπε...

εξαιρετικο!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"