Η Καθολική εκκλησία του Πειραιά (Άγιος Παύλος)

 ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΠΑΥΛΟΥ




Του Στέφανου Μίλεση

Πρόκειται για την καθολική εκκλησία του Αγίου Παύλου στην Parochiae Piraei, στην Ενορία δηλαδή του Πειραιά.

Τα σχέδια του Ναού αυτού, των Δυτικών όπως τον έλεγαν οι Πειραιώτες, που βρίσκεται στην οδό Φίλωνος 23, εκπονούνται από τον Εδουάρδο Σάουμπερτ (Schaubert) το 1838, αλλά η επίβλεψη κατασκευής από τον Χριστιανό Χάνσεν.

Η θεμελίωση ξεκινά στις 23 Οκτωβρίου 1838, ημερομηνία που εορτάζεται από την εκκλησία του Αγίου Παύλου ως ημερομηνία ιδρύσεως του ναού.  

Η ταχεία ανάπτυξη του Πειραιά από την επανασύστασή του το 1835, έχει κινήσει το ενδιαφέρον πολλών ξένων, που προσέρχονται στο μεγάλο λιμάνι για αναζήτηση ευκαιριών. Οι περισσότεροι των Δυτικών είναι στο δόγμα Καθολικοί. Για κάλυψη των θρησκευτικών τους αναγκών ένας Ιταλός μεγαλέμπορος ο Φρειδερίκος Μαρκέτη, μετασκευάζει χώρο στο προαύλιο του σπιτιού του και τελεί την λειτουργία. Για τις ανάγκες κατεβαίνει Καθολικός κληρικός από την Αθήνα. 

Ξαφνικά η οικία Μαρκέτη πωλείται και οι καθολικοί μένουν άνευ εκκλησίας. Ο πρωθιερέας των Καθολικών Αθηνών, αναγκάζεται να νοικιάσει οικία που μετατρέπει σε πρόχειρο ναό. Γράφει τότε στον Καθολικό Επίσκοπο Σύρου, ζητώντας την βοήθειά του και ο Επίσκοπος Σύρου με την σειρά του απευθύνεται στους θρησκευτικούς του προϊσταμένους:
"Ο δεύτερος σταθμός των Καθολικών βρίσκεται στον Πειραιά....Αγοράσθηκε οικόπεδο στο οποίο πολύ σύντομα θα αρχίσει η ανοικοδόμηση της εκκλησίας και της οικίας του εφημερίου. .....Επιθυμία όλων είναι να ονομαστεί η εκκλησία αυτή Απόστολος Παύλος, ενώ για την εκκλησία των Αθηνών, ο Όθων εξέλεξε τον Άγιο Διονύσιο". Η επιστολή αυτή που φέρει ημερομηνία 26 Ιουλίου 1838 μας αναφέρει ότι το οικόπεδο έχει ήδη αγορασθεί. Πως όμως;

Τότε εισέρχεται στο προσκήνιο της ιστορίας, ο Πρεσβευτής της Αυστροουγγαρίας στην Αθήνα, ιππότης Αντώνιο Πρόκες Φον Όστεν (Prokesch von Osten). 

Ο Αυστριακός Πρόξενος και ιππότης Prokesch von Osten

Ο Όστεν για την συγκέντρωση χρημάτων είχε αναλάβει να οργανώσει έρανο, από τα πληρώματα του Αυστριακού Στόλου της Μεσογείου ο οποίος του απέδωσε το ποσό των 1.128 δραχμών. Με το ποσό αυτό είχε αγοράσει αρχικώς ένα οικόπεδο. Για λόγους που δεν γνωρίζουμε, αυτό το οικόπεδο έγινε ανταλλάξιμο με ένα άλλο που μέχρι τότε ανήκε στο Δημόσιο, στην οδό Φίλωνος, αυτό το σημερινό δηλαδή οικόπεδο που οικοδομήθηκε ο ναός.

Ο Όστεν πετυχαίνει στην συνέχεια ο αρχιτέκτονας Σάουμπερτ να εκπονήσει τα σχέδια άνευ αμοιβής! Έτσι τα πληρώματα των Αυστριακών στόλων και η δωρεά του Σάουμπερτ, πέτυχαν στις 23 Οκτωβρίου 1838 να τεθεί ο θεμέλιος λίθος όπως αναφέραμε.

Την 1η Ιανουαρίου 1840 έγινε στο ναό η πρώτη λειτουργία. Πρώτος Εφημέριος Πειραιώς ήταν ο αιδεσιμότατος Μαρίνος Δούναβης.

Τα επίσημα εγκαίνια έγιναν στις 27 Νοεμβρίου 1840 από τον Επίσκοπο Σύρου φυσικά. 

Ο Όστεν για την ανέγερση του ναού, είχε πραγματοποιήσει δεύτερη κινητοποίηση για συγκέντρωση χρημάτων. Αυτή την φορά όχι από τα πληρώματα των πολεμικών πλοίων, αλλά από Καθολικές προσωπικότητες της Ευρώπης! Πρώτα ο ίδιος έδωσε ένα σεβαστό ποσό, ακολούθησε ο Εδουάρδος Σάουμπερτ και ο αρχιτέκτονας Χριστιανός Χάνσεν. Φυσικά δεν έμεινε πίσω και ο Επίσκοπος Σύρου Αλούσιος Βλάγκης, οι Ρότσιλντ, οι Κόμητες Ιωσήφ και Γουλιέλμος Εστερχάζυ, ο Χιώτης μεγαλέμπορος Τεργέστης Αμβρόσιος Ράλλης, ο ναός του Αγίου Στεφάνου Βιέννης και ακόμα η ελληνική κοινότητα Τεργέστης. 

Ο Osten ακόμα μεσολαβεί απευθείας με τον ίδιο τον Αυτοκράτορα της Αυστρίας Φερδινάνδο Α΄, ο οποίος χρηματοδοτεί και αυτός το χτίσιμο του Ναού. Η συμβολή του ήταν η πλέον καθοριστική καθόσον οι δωρεές Σήμερα δεν είναι καθόλου τυχαίο πως στην πρόσοψή του ο ναός, φέρει το Αυστροουγγρικό οικόσημο, αντιπροσωπευτικό της Αυστριακής Δυναστείας. 

Όσο για τον Osten να αναφέρουμε ότι η κατοικία του βρίσκονταν στην Αθήνα, στην οδό Φειδίου 3 και μπορείτε να την δείτε εδώ.

ΕΘΝΟΣΗΜΟ
Ο Αυτοκρατορικός Αυστριακός Θυρεός των Αψβούργων δεσπόζει στην είσοδο του Ναού

Η εκκλησία του Αγίου Παύλου, υπέστη αλλαγές το 1896 αλλά και το 1971 που επεκτάθηκε κυρίως στο πλάτος της. 

Το  1859 ο εφημέριος του ναού αυτού ήταν που προσκάλεσε τις τέσσερις Γαλλίδες Μοναχές του τάγματος του Αγίου Ιωσήφ, οι οποίες στην αρχή ξεκινώντας από την ίδρυση Ασύλου Ορφανών έφτασαν στην συνέχεια (1861) να δημιουργήσουν την γνωστή ελληνογαλλική Σχολή "Jeanne D' Arc".  

Με δεδομένο λοιπόν ότι η ομότιτλη ελληνογαλλική Σχολή του Αγίου Παύλου στον Πειραιά ιδρύθηκε το 1893, καταλαβαίνουμε ότι η συγκεκριμένη εκκλησία αποτελούσε στην αρχή το μόνο συνδετικό κρίκο των καθολικών με την πίστη τους.




Κάτι που δεν είναι γνωστό και αξίζει να σημειωθεί είναι πως εντός του ναού και μπροστά από την Αγία τράπεζα, υπάρχει τάφος. Πάνω σε αυτόν βρίσκεται χαραγμένα δύο γράμματα P.O., που σημαίνουν Prokesch Osten. Εκεί βρίσκονται ενταφιασμένα τα τρία παιδιά του Όστεν που ήταν ο Ιούλιος (1835), Φρειδερίκος (1837) και Φραγκίσκος - Ιωσήφ (1856).

Οι Καθολικοί του πειραιά:

 Μην ξεχνάμε ότι ο σύγχρονος πειραιάς από την ίδρυσή του ως Δήμος το 1835 προσέλκυσε μεγάλο αριθμό ξένων (Δυτικών) οι οποίοι πίστεψαν στην ανάπτυξή του και στο οικονομικό θαύμα δημιουργίας του μεγάλου Λιμένα. Ήδη από την απογραφή του 1848 όπως αυτή γίνονταν με τα ήθη της εποχής, που καταμετρούσαν τους αρχηγούς των νοικοκυριών, σε σύνολο 800 νοικοκυριών στον Πειραιά, τα 66 ήταν Δυτικής Προέλευσης. Πρώτη θέση κατείχε η Μάλτα με 15 οικογένειες που ζούσαν στην περιοχή του Πειραιά και αντιπροσωπεύουν το 50% των δυτικών αλλοδαπών του Πειραιά, 
3 οικογένειες από Γαλλία
2 από Αγγλία
2 από Γερμανία,  
και πολλές άλλες από την Ιταλία οι οποίες τότε λόγω μη ύπαρξης ακόμα Ιταλικού κράτους δήλωναν την πόλη που έρχονταν ήτοι:
2 οικογένειες από το Παλέρμο
2 από την Ραγκούζα
1 οικογένεια από Πιεμόντε
1 από Γένοβα
ενώ 30 οικογένειες μεταξύ των οποίων άλλες ελληνικές αλλά κυρίως ιταλικές δήλωναν ως προέλευση γενικώς τα νησιά του Ιονίου (κυρίως από Ζάκυνθο, Κέρκυρα, Κεφαλονιά). Τα επτάνησα τότε ήταν ακόμα υπό Βρετανική κατοχή, και αφού στο παρελθόν είχαν υπάρξει ιταλικά, ελληνοποιημένες οικογένειες ιταλών κρατικών υπαλλήλων με την λήξη της ιταλικής εποχής παρέμειναν στα νησιά και όταν αυτά ακόμα τέθηκαν υπό αγγλική κυριαρχία και στην συνέχεια κατέβηκαν στον πειραιά.

Ένας διάσημος αφορισμένος Καθολικός του Πειραιά:

 Γεννήθηκε από οικογένεια Καθολικών στην Σύρο γιαυτό και είχε το παρατσούκλι ο Φράγκος. Σε ηλικία 12 ετών έφτασε μόνος του στον Πειραιά αφού η οικογένειά του τον ακολούθησε αργότερα. Δούλεψε κυρίως στα Καρβουνιάρικα Πειραιά ως εργάτης. Μαζί με τους Μπάτη, Παγιουμτζή και Δελιά αποτέλεσαν τότε την θρυλική "Η τετράς η ξακουστή του πειραιώς".  Μιλάμε για τον θρυλικό Μάρκο Βαμβακάρη φυσικά.

Το 1935 γράφει την Φραγκοσυριανή που έγινε ξακουστή. Φραγκοσυριανές έλεγαν στην καθολικές κοπέλες από την Σύρο. Μετά από πολλές περιπέτειες αισθηματικές, προσωπικές, οικονομικές και πολιτικές φτάνει να αφοριστεί από την Καθολική Εκκλησία γιατί παντρεύτηκε δεύτερη φορά με ορθόδοξο γάμο. Ο αφορισμός αυτός ήρθη το 1966.
   
Πηγές:
Ο Μάρκος Ν. Ρούσσος- Μηλιδώνης και το σπουδαίο άρθρο του που φέρει τον τίτλο  "Ένα μνημείο του Πειραιά γιορτάζει τα 150 χρόνια του", που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Φιλολογική Στέγη" αποτέλεσε την κύρια πηγή ενημέρωσης (τεύχος με αριθμό 44 του 1988). Έχει δημοσιεύσει 22 βιβλία αποκλειστικά για την ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας στην Ελλάδα.

Επιπροσθέτως:
- "Ο εν Αθήναις Καθεδρικός Ναός του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου (1865-1965)" Ε. Δαλεζίου, 1965
- Εφημερίδα "Καθολική" φ.2460 της 19.1.1988
- Ψηφιακές Εφημερίδες Βουλής των Ελλήνων

1 σχόλιο:

Ανώνυμος είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από έναν διαχειριστή ιστολογίου.

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"