Μελπομένη Σταμάτα Ρεβίθη. Το κορίτσι από τον Πειραιά που έτρεξε στο Μαραθώνιο του 1896

Η Μελπομένη Ρεβίθη παρουσιάστηκε από τον ξένο τύπο ως η Ελληνική Μούσα, αφού ήταν η πρώτη γυναίκα που έτρεξε σε Μαραθώνιο, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896. Κάποιοι επικαλούμενοι το πνεύμα των Αγώνων την απέκλεισαν. 



του Στέφανου Μίλεση

Ένα μοναδικό κατόρθωμα μιας κοπέλας που ζούσε στον Πειραιά της Μελπομένης Σταμάτας Ρεβίθη. Μόνη της έτρεξε στον Μαραθώνα του 1896 και αποτέλεσε την πρώτη παγκοσμίως, γυναίκα που έτρεξε στο αγώνισμα του Μαραθωνίου. "Αθάνατοι" τότε επικαλούμενοι το πνεύμα των αγώνων ακύρωσαν τη συμμετοχή της "διότι δεν ήταν σύμφωνη με το πνεύμα των αγώνων". Μια φοβερή αποκάλυψη του συγγραφέα Αθανασίου Ταρασουλέα. 

"Αν με εμποδίζουν τα παπούτσια μου θα τα βγάλω". Δήλωση που είχε κάνει η ίδια η Ρεβίθη στην Εφημερίδα Εστία την 4η Απριλίου του 1896. Και έτσι έκανε αφού απεικονίζεται σε ελεύθερο σχέδιο να κρατάει τα παπούτσια της στο χέρι.

Η Μελπομένη Σταμάτα ΡΕΒΙΘΗ γεννήθηκε το 1866 στην Σύρο αλλά αμέσως μετά την γέννησή της οι γονείς της την έφεραν στον Πειραιά προκειμένου να βρουν δουλειά. Η οικογένειά της ήταν πολύ φτωχή. Και η ίδια μεγαλώνοντας δεν μπόρεσε να βελτιώσει την οικονομική της κατάσταση και ζούσε στην απόλυτη φτώχεια. 

Η απόλυτη φτώχεια ως αιτία της φυσικής της κατάστασης:

Νωρίς χάνει τον άντρα της και μένει χήρα και άνεργη με δύο παιδιά. Το πρώτο το χάνει το 1895 ενώ το δεύτερο είναι ακόμα μωρό. Μη μπορώντας ούτε στον Πειραιά να βρει δουλειά, περπατά κάθε μέρα τα 9 χιλιόμετρα που χωρίζουν το σπίτι της από την Ομόνοια, όπου πηγαίνει για να εργαστεί οπουδήποτε. Την απόσταση αυτή την κάνει σχεδόν κάθε μέρα μέχρι που αποκτά τέτοια φυσική κατάσταση ώστε να πηγαίνει 9 χιλιόμετρα στην Αθήνα, να εργάζεται 8 και 12 ώρες και να ξαναγυρνά άλλα 9 χιλιόμετρα πίσω στο σπίτι της στον Πειραιά. 

Το περιστατικό που της έβαλε την ιδέα:

Κάποια μέρα το 1896, λίγες μέρες πριν από την επίσημη έναρξη των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, συναντά έναν δρομέα ο οποίος προπονείται για τους Ολυμπιακούς Αγώνες τρέχοντας επί της Πειραιώς και καλύπτοντας σχεδόν με κόπο αυτή την διαδρομή που η Ρεβίθη έκανε καθημερινά για να εργαστεί. Αυτός της βάζει ουσιαστικά την ιδέα ότι αν συμμετάσχει στον Μαραθώνιο, θα τραβήξει πάνω της την προσοχή και τον θαυμασμό και ίσως πετύχει και την επαγγελματική της αποκατάσταση. 

Η απάντηση της Ρεβίθη στον Δημοσιογράφο:

Η Ρεβίθη φτάνει την Πέμπτη 9 Απριλίου (ή 28η Μαρτίου με το παλαιό ημερολόγιο που τότε ίσχυε) στην τοποθεσία της εκκίνησης  στον Μαραθώνα. Στο σημείο αυτό είχαν την υποχρέωση να συγκεντρωθούν όλοι όσοι θα λάμβαναν μέρος στον Μαραθώνιο. Λέγεται ότι μόλις την είδαν οι δημοσιογράφοι άρχισαν να κάνουν ερωτήσεις ενώ κάποιος την ειρωνεύτηκε λέγοντας ότι "μέχρι να τερματίσεις εσύ, θα έχει φύγει από το στάδιο ο κόσμος". Η Ρεβίθη του απάντησε ότι "εσείς οι άνδρες δεν πρέπει να μιλάτε γιατί έχετε χάσει σε όλα τα αθλήματα από τους Αμερικάνους". 

Η συμμετοχή της κρίθηκε αντίθετη με το πνεύμα των Αγώνων:

Ωστόσο η συμμετοχή της δεν εγκρίθηκε. Είναι γνωστό ότι και οι αρχαίοι ολυμπιακοί αγώνες ήταν πολεμικοί οπλικοί αγώνες και απαγόρευαν τη συμμετοχή γυναικών. Άλλωστε στους νικητές γκρέμιζαν μέρος των τειχών της πόλης για να δείξουν ότι αν υπάρχουν τέτοιοι στρατιώτες δεν απαιτείται τείχος για να τους προφυλάσσει. Όλα δε τα αγωνίσματα είχαν να κάνουν με την τέχνη του πολέμου και στο πνεύμα αυτό δεν περιλάμβαναν ποτέ παιχνίδια (όπως σήμερα) αλλά μόνο στρατιωτικές δοκιμασίες.  

Αλλά και οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες είχαν θεμελιωθεί πάνω σε αυτό το πνεύμα από τον Κουμπερτέν αφού ο ίδιος ποτέ δεν ανέχτηκε την ήττα των Γάλλων από τους Πρώσσους και απέδιδε την ήττα στην κακή φυσική κατάσταση των στρατευμάτων που θα καλυτέρευε αν τους μετέδιδε το πνεύμα των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων. Και η λέξη "αγώνας" ακόμα παραπέμπει στον "άθλο" και όχι στο παιχνίδι (κρίκετ, πινγκ πονγκ, τένις κ.ο.κ.). 

Οι διοργανωτές σε κάθε περίπτωση απέκλεισαν τη συμμετοχή της προβάλλοντας ως αιτία το ότι η αίτηση συμμετοχής της ήταν εκπρόθεσμη. 

Μάλιστα και ο γηραιός ιερέας του Μαραθώνα Ιωάννης Βελιώτης, αρνήθηκε να την ευλογήσει αν και ευλόγησε όλους τους υπόλοιπους αθλητές.

Το πείσμα και αγωνιστικότητα την οδηγούν στην εκκίνηση:

Αν και οι αθλητές ξεκίνησαν τον Μαραθώνιο την Παρασκευή  10 Απριλίου, στην Ρεβίθη απαγορεύτηκε η συμμετοχή της έστω και ανεπίσημα. Να τρέξει δηλαδή εκτός συναγωνισμού. Η Ρεβίθη δεν το έβαλε κάτω και διανυκτέρευσε στον Μαραθώνα αρνούμενη να φύγει. Την επομένη στις 08.00 το πρωί ξεκίνησε να τρέχει, αφού εξασφάλισε πρώτα υπεύθυνη δήλωση από τον Δήμαρχο, τον Δάσκαλο και τον Ειρηνοδίκη που βεβαίωναν ότι ξεκίνησε από το ίδιο σημείο που ξεκίνησαν και οι Μαραθωνοδρόμοι για να καλύψει την ίδια απόσταση. Η Ρεβίθη άρχισε λοιπόν μόνη της ένα είδος ατομικού Μαραθωνίου και έφτασε στην τρέχοντας στα Παραπήγματα (σημερινό νοσοκομείο Ευαγγελισμός, κοντά στο Χίλτον) στις 13.30 το μεσημέρι, μετά δηλαδή από 5,5 ώρες. Εκεί την σταμάτησαν Αξιωματικοί του στρατού στους οποίους είχε επιβληθεί να ελέγχουν όσους κατέρχονται προς το Παναθηναϊκό Στάδιο. Αυτός ο έλεγχος καταγράφηκε και έγινε αφορμή να μείνει μέχρι εμάς σήμερα ο χρόνος που χρειάστηκε η Ρεβίθη προκειμένου να φτάσει μέχρι εκεί.  Εκεί η Ρεβίθη τους είπε ότι θέλει να συναντήσει τον Τιμολέοντα Φιλήμονα (Γενικό Γραμματέα της Ολυμπιακής Επιτροπής) που βρίσκονταν εντός του Σταδίου. Φαίνεται ότι η Ρεβίθη σκόπευε να κάνει τον ίδιο τον Φιλήμονα αυτόπτη μάρτυρα του Μαραθωνίου της και της εισόδου της στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Όμως οι Αξιωματικοί δεν την άφησαν να συνεχίσει. Την σταμάτησαν ίσως ένα χιλιόμετρο πριν την ολοκλήρωση του Μαραθωνίου, απαγορεύοντας την είσοδο στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Η Ρεβίθη όμως είχε καταφέρει να κάνει αυτό που 8 άντρες αθλητές τότε δεν μπόρεσαν να κάνουν. Από τους 17 άντρες που έλαβαν μέρος στον Μαραθώνιο του 1896 μόνο 9 είχαν τερματίσει και η Ρεβίθη την επόμενη μέρα.    

Οκτώ άντρες αθλητές΄ δεν κατάφεραν να κάνουν αυτό που η Μελπομένη Σταμάτα Ρεβίθη πέτυχε μόνη της. Να τερματίσουν στον Μαραθώνιο του 1896
Η συμμετοχή της Ρεβίθη πιστοποιείται από πολλά μέσα της εποχής εκείνης. Η εφημερίδα της Αθήνας Messager d' Athenes (Αγγελιοφόρος των Αθηνών) κάνει λόγο "για μια γυναίκα που είχε δηλώσει συμμετοχή στον Μαραθώνιο και δεν της επετράπη να τρέξει, αλλά τρέχοντας τελικά μόνη της πέτυχε να τερματίσει σε 4,5 ώρες". Ο Ούγγρος "αθάνατος" Franz Kemeny τον ίδιο χρόνο αναφέρει στα γερμανικά ότι "κάποια κυρία Μελπομένη έκανε αίτηση να τρέξει στον Μαραθώνιο και η αίτησή της δεν έγινε δεκτή και τελικά έτρεξε μόνη της". Ο Ούγγρος Ολυμπιονίκης Άλφρεντ Χάγιος, (του οποίου το περιστατικό αναφέρουμε σε παλαιότερη ανάρτηση εδώ, από τη συμμετοχή του στους Αγώνες Κολύμβησης στην Ζέα), επιβεβαιώνει τη συμμετοχή της Μελπομένης στους Αγώνες. 

Η εφημερίδα Εστία της 4ης Απριλίου 1896, αναφέρεται επίσης στην "παράξενη γυναίκα, η οποία έχοντας τρέξει λίγες μέρες πριν στον δοκιμαστικό του Μαραθωνίου, σκόπευε να διαγωνιστεί την μεθεπόμενη ημέρα". Σήμερα ήρθε στα γραφεία μας και μας είπε "Αν με εμποδίζουν, θα βγάλω τα παπούτσια μου και θα συνεχίσω ξυπόλητη".

Επίλογος:

Δεν υπάρχει καμιά αναφορά για την ζωή της Ρεβίθη μετά τον Μαραθώνιο. Αν κατάφερε να βρει δουλειά, αν τελικά συνάντησε τον Φιλήμονα ή αν έκανε επίσημα τελικώς την αίτηση για συμμετοχή της. Όπως είπε και ο συγγραφέας Ταρασουλέας, ο οποίος έκανε γνωστή αυτή την ιστορία "η Σταμάτα Ρεβίθη, χάθηκε στην σκόνη της ιστορίας". 


Οι Επίσημες συμμετοχές γυναικών:

Η αγγλίδα Βάιολετ Πίρσι ήταν η πρώτη γυναίκα που χρονομετρήθηκε σε Μαραθώνιο με χρόνο 3 ώρες και 40 λεπτά το 1926 στην Μεγάλη Βρετανία.
Η πρώτη όμως επίσημη αναγνώριση γυναικείου Μαραθωνίου έγινε το 1984 στο Λος Άντζελες των ΗΠΑ με νικήτρια την Τζοάν Μπενουά με χρόνο 2 ώρες και 24 λεπτά.

Οι πρώτοι τουρίστες του Thomas Cook στον Πειραιά




Ήδη οι επιβάτες του "Francois Premier" του ατμόπλοιου που πραγματοποιεί την πρώτη οργανωμένη κρουαζιέρα Μεσογείου έχει προσεγγίσει τον Πειραιά. Οι επισκέπτες παίρνουν με άλογα και μουλάρια τον δρόμο που οδηγεί στην ακρόπολη. Ανάμεσά τους είναι και ο Μαξιμιλιανός, αδελφός του Όθωνα. Εντυπωσιάζονται από τα κόκκινα φέσια και τις βράκες που φοράνε οι βαρκάρηδες στον Πειραιά, που έρχονται να παραλάβουν ανθρώπους, αποσκευές και εμπορεύματα. Μαζί τους σκαρφαλώνουν στο πλοίο χρησιμοποιώντας γάντζους κι οι υπάλληλοι των Αθηναϊκών ξενοδοχείων που έρχονται προς αναζήτηση πελατείας. Αυτό όμως τότε ονομάζονταν εξερεύνηση, ανακάλυψη ή περιήγηση. Αυτός όμως που εισήγαγε ξένους με σκοπό τον Τουρισμό στην Ελλάδα ήταν ο Thomas Cook.

Το ατμόπλοιο Francois 1er κατά την γαλλική εκδοχή από τα επίσημα αρχεία του Γαλλικού Υπουργείου Ναυτικών. Θεωρώ βέβαια λίγο αδύνατο το συγκεκριμένο ατμόπλοιο να είναι αυτό που πραγματοποίησε το ταξίδι στον Πειραιά, λόγω μεγέθους και τύπου πλοίου.



Από την Βικτωριανή εποχή και μετά η αύξηση των περιηγητών στην Ελλάδα, συντελεί στο φαινόμενο του Τουρισμού, καθώς πράκτορες του Τόμας Κουκ βρίσκονται πια στον Πειραιά για να εξυπηρετούν τους επισκέπτες. Οι ντόπιοι τους αποκαλούν Κούκηδες

Εκδίδονται μάλιστα για πρώτη φορά ταξιδιωτικοί οδηγοί για την Ελλάδα. Ο πρώτος οδηγός με αντικείμενο αποκλειστικά την Ελλάδα ήταν του JOHN MURRAY "A Hand - book for travellers in Greece" το 1854.
Η πρώτη έκδοση του 1854

Η επανέκδοση του αρχικού βιβλίου που μένει πάντα επίκαιρο ως προς τις περιγραφές της Ελλάδας του 1854

Τι ήταν το πρακτορείο Thomas Cook:

Ο Thomas Cook ήταν γεννημένος σε ένα χωριό της Αγγλίας την Μελβούρνη (κοντά στο Derbyshire). Το 1828 έγινε βαπτιστής ιεραπόστολος. Το 1841 πραγματοποίησε την πρώτη μεταφορά επιβατών με σιδηρόδρομο μέσα στην Αγγλία χρεώνοντας κάθε επιβάτη με ένα σελίνι επιπλέον. Αυτό ήταν η αρχή δημιουργίας ενός από τα μεγαλύτερα ταξιδιωτικά πρακτορεία στον κόσμο με έδρα τη γνωστή Fleet street στο Λονδίνο.

Ο ιδρυτής των Κούκηδων τουριστών Thomas Cook

Ο Δημήτριος Βικέλας ήλπιζε ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Ελλάδα το 1896, θα έδιναν μεγάλη ώθηση σε αυτή τη νέα μόδα που είχε ονομαστεί Τουρισμός. Η Ελλάδα είχε ήδη μπει στον χάρτη του ταξιδιωτικού πρακτορείου Thomas Cook όπως είπαμε και ήδη καραβιές με τουρίστες της εταιρείας κούκηδες και κούκισσες αποβιβάζονταν στον Πειραιά. Μάλιστα ο Κούκ είχε οριστεί και επίσημος πράκτορας για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας του 1896. Ένα αξιοσημείωτο γεγονός είναι ότι κάποια από τα πλοία της εταιρείας τότε αποβίβαζαν τους επιβάτες με λάντζες στο Νέο Φάληρο αφενός να πετύχουν άμεση ανταπόκριση με το σιδηροδρομικό σταθμό αφετέρου να παρακολουθήσουν τα ολυμπιακά αθλήματα που γίνονταν στο Ποδηλατοδρόμιο. Πολλά χρόνια αργότερα με την κατασκευή του Σταδίου Ειρήνης και Φιλίας δημιουργήθηκε εκεί εστιατόριο με την ονομασία Thomas Cook. Αγνοώ αν επρόκειτο περί τυχαίου γεγονότος ή αν ο επιχειρηματίας γνώριζε περί αυτού. 




Τα 8 χιλιόμετρα των Βαυαρών



του Στέφανου Μίλεση

Όταν αποφασίστηκε η Αθήνα να γίνει πρωτεύουσα του σύγχρονου ελληνικού κράτους, αποφασίστηκε παράλληλα και η ανάπτυξη του Πειραιά. Για αυτό τον λόγο σχεδόν ταυτόχρονα  με την λήψη της απόφασης ξεκίνησε και η κατασκευή (ή ανακατασκευή καλύτερα αφού η Πειραιώς βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό πάνω στα ίχνη της αρχαίας Λεωφόρου), δρόμου  Αθήνας - Πειραιά μήκους 8  χιλιομέτρων. 


Πριν όμως από την κατασκευή της οδού Πειραιώς  και μέχρι το 1835 όλοι οι ξένοι ταξιδιώτες δίνουν σχεδόν την ίδια περιγραφή. Σε κάποια δηλαδή σημεία του Πειραιά περιμένουν μέχρι και 100 άλογα μαζί με καμήλες καθώς ο δρόμος ήταν αδιάβατος για τροχοφόρα. Χρειάζεται κάποιος μια ώρα και ένα τέταρτο για να μπορέσει να φτάσει με άλογο στην Αθήνα. Ο Quin σε μια περιγραφή του αναφέρει ότι κατά το ταξίδι του διασταυρώνεται με κάθε είδους υποζύγια φορτωμένα με ανθρώπους και εμπορεύματα.


Κατασκευή της Πειραιώς από Βαυαρούς στρατιώτες:

Βαυαροί στρατιώτες και σκαπανείς του Μηχανικού με επικεφαλής τον Βαυαρό Λοχαγό Σπις, κατασκευάζουν την οδό Πειραιώς και κατοικούν σε παράγκες ανάμεσα στις ελιές που κυριαρχούσαν τότε σχηματίζοντας ένα τεράστιο ελαιώνα μεταξύ Πειραιά και Αθήνας. Μικρές πέτρες τοποθετούνται από τις δύο μεριές του δρόμου για την προστασία του, που ξεκινούσε από το λιμάνι, συναντούσε τα ερείπια των Μακρών Τειχών, περνούσε από ένα χαμηλό λόφο και συνεχίζοντας έκοβε σταροχώραφα, αμπέλια και περιβόλια μέχρι που έπιαναν τον μεγάλο  ελαιώνα που προαναφέραμε.

Βαυαροί στρατιώτες κατασκευάζουν την οδό Πειραιώς και διαμένουν σε παράγκες κατά μήκος του δρόμου (1836)

Αρχικός στόχος των Βαυαρών και σύμφωνα με τα σχέδια του "βασιλικού συμβούλου" Λέον Φον Κλέντζε είναι να ενώνει τα "θερινά ανάκτορα" που θα κατασκευάζονταν στον Πειραιά με τα "χειμερινά ανάκτορα" τα οποία ο Κλέντζε τα είχε προς κατασκευή στην Πλατεία Ομονοίας. Στο ύψος δε που βρίσκεται σήμερα το Γκάζι θα τοποθετούσε την Βουλή και την Γερουσία.

Ο LEO VON KLENZE σχεδιαστής της οδού Πειραιώς δεν ήταν τυχαίος. Ένθερμος φιλέλληνας  που στην συνέχεια κατασκεύασε το νέο Μουσείο Ερμιτάζ στην Πετρούπολη το 1852. Ερμιτάζ είναι λέξη γαλλική εκ παραφθοράς της Ελληνικής λέξης Ερημητήριο

Ο τάφος του KLENZE (σχεδιαστή της οδού Πειραιώς) όπως είναι σήμερα στο Μόναχο. Σχεδιαστής επίσης της καθολικής εκκλησίας του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτη στην Αθήνα
Όλα τα κτήρια ελληνικού ρυθμού που υπάρχουν σήμερα στην πόλη του Μονάχου οφείλονται στον LEO VON KLENZE η προτομή του οποίο κοσμεί σήμερα την πόλη

Φυσικά τίποτα από αυτά δεν υλοποιήθηκε πλην του ίδιου του δρόμου που τελείωσε το 1836 και η επίσημη καταμέτρησή του έδειξε ότι το μήκος της ήταν ακριβώς οκτώ χιλιομέτρων.

Όταν τα έργα τελειώνουν, ο δρόμος είναι ένα φαρδύς χωματόδρομος που κυκλοφορούν άμαξες. Ακόμα και τότε όμως τα άλογα ξαφνιάζονταν όταν διασταυρώνονταν με καμήλες που αποτελούσαν το σημαντικότερο μεταγωγικό μέσο στην διάρκεια της Τουρκοκρατίας.

Βαυαροί στρατιώτες το 1833


Η Διαδρομή με τα Πολυφορεία (Παντοφορεία):

Με την ολοκλήρωση κατασκευής ένας άλλος Βαυαρός επιχειρηματίας αυτή την  φορά ο Στρογκ συστήνει υπηρεσία πολυφορείων ή παντοφορείων όπως τα έλεγαν. Για να το καταφέρει λένε ότι χρηματοδότησε ο ίδιος την κατασκευή των δύο πέτρινων γεφυρών που υπήρχαν στην διαδρομή. Αυτές του Ιλισού και του Κηφισού.

Ο Στρογκ απλά πραγματοποίησε αυτό που είχε δει και στην πατρίδα του και το οποίο υπάρχει μέχρι σήμερα για τουριστικούς όμως λόγους.

Μάλλον πρόκειται για τον Φρειδερίκο ΣΤΡΟΓΚ ο οποίος τότε διατελούσε πρόξενος της Βαυαρίας στην Ελλάδα μέχρι και το 1846 και στην συνέχεια παρέμεινε προκειμένου να αναπτύξει επιχειρηματικές δραστηριότητες.



Πρόκειται για άμαξες χωρητικότητας 12 ατόμων, που έκαναν τρεις φορές την ημέρα το δρομολόγιο Αθήνα - Πειραιά. Η τιμή των θέσεων, δια έκαστον  οδοιπόρον  προσδιορίζεται εις μία δραχμήν.

Τύπος πολυφορείων (omnibus) που διατηρείται μέχρι σήμερα για τουριστικούς λόγους στην Γερμανία. Ο Βαυαρός Επιχειρηματίας Στρογκ έφερε τον θεσμό και στην Ελλάδα το 1836 αμέσως μετά την ολοκλήρωση κατασκευής της Πειραιώς


"Ανακοινούται προς το  κοινόν ότι εις την 19η του τρέχοντος, θα αρχίσει να κυκλοφορεί Πολυφορείον μεταξύ Αθηνών - Πειραιώς


ΩΡΑΙ ΑΝΑΧΩΡΗΣΕΩΣ

ΕΞ ΑΘΗΝΩΝ: 7.30πμ., 10.00 πμ, 2μμ, 4.30 μμ

ΕΚ ΠΕΙΡΑΙΩΣ: 08.30 πμ, 11.00 πμ., 0300 μμ., 05.30 μμ.

Αποσκευαί εάν δεν είναι πολύ ογκώδεις  και βαρειαί μπορούν να τοποθετηθούν  εις την  οροφήν. 
Το κάπνισμα απαγορεύεται εις το πολυφορείον και δεν επιτρέπονται σκύλοι.
Μικρά δέματα μπορούν να σταλούν με  το όχημα  αντί μικράς επιβαρύνσεως καί υπό την επίβλεψη του οδηγού.
Το Πολυφορείο αναχωρεί από την γωνίαν της Ερμαϊκής και Αιολικής οδού εν Αθήναις και από την αγοράν εν Πειραιεί και θα αναμένει 5 λεπτά εις κάθε στάσιν  κατά την διάρκεια των οποίων θα σαλπίζη ο οδηγός

Εν  Αθήναις 29 Σεπτεμβρίου 1836"

Το περιοδικό της εποχής ΠΑΝΔΩΡΑ παραθέτει τα πλεονεκτήματα των Πολυφορείων (omnibus)  αναφέροντας σαν παράδειγμα την πόλη του Λονδίνου

Ο δρόμος (Πειραιώς) επιτρέπει την κάλυψη της απόστασης από τα Πολυφορεία με μία ώρα. Το καλοκαίρι όμως η σκόνη αποτελεί το μεγάλο πρόβλημα.
Αναπόφευκτο για όλους το ταξιδιώτες είναι το σταμάτημα στις παράγκες. Επρόκειτο για μια στάση "για τα άλογα" όπως έλεγαν οι αμαξάδες. Συνήθως δίπλα στην παράγκα υπάρχει πηγάδι και προσφέρονται σταφύλια, λουκούμια, κρύα λεμονάδα  και ρακί.

Αναπαράσταση σε γκραβούρα του περίφημου "σταματήματος σε παράγκα"

Μέχρι και το 1850 γνωρίζουμε ότι πηγαινοέρχονται από την Πειραιώς περισσότερα από 900 άλογα την ημέρα.

Φυσικά το ελληνικό δημόσιο δεν έχασε την ευκαιρία είσπραξης φόρου και έθεσε διόδια στην Πειραιώς ακόμα  και πριν την κατασκευή της το 1830  με τιμή 2 φοίνικες. Όλες οι οδοί εθεωρούντο δημοτικές, πλην της οδού Πειραιώς που χαρακτηρίστηκε κρατική για να επιβληθούν διόδια. Με άλλη απόφαση του 1848 οποιοσδήποτε διέρχεται επιβαρύνεται δια 5 λεπτών κόμιστρο "δια τον καλλωπισμόν και την συντήρησιν της οδού". Εξαιρούνται της πληρωμής οι ίπποι της βασιλικής αυλής, οι ξένοι αντιπρόσωποι δυνάμεων και οι εν ενεργεία αξιωματικοί.


Πως η Πειραιώς έγινε από βουλεβάρτο,  βιομηχανική ζώνη:

Το 1857 βγαίνει μια απόφαση,  βάσει της οποίας επιτρέπεται η ανέγερση κεραμιδοποιείων, αρκεί να απέχουν 200 μέτρα από την  Πειραιώς. Ουσιαστικά με την απόφαση αυτή ανοίγει ο δρόμος για την εκβιομηχανοποίηση της οδού. Δίπλα σε αυτά στήνονται ασβεστοκάμινα και στην συνέχεια βυρσοδεψία. Η συνέχεια είναι λίγο πολύ γνωστή.


Πηγή:

  • Απόσπασμα από το βιβλίο "Πειραιάς, Από το Πόρτο-Λεόνε στη Μαγχεστρία της Ανατολής"  της Λίζα ΜΙΧΕΛΗ, Εκδόσεις Γαλάτεια (1993)
  • Εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, (Οδός Πειραιώς, ο δρόμος με τις φάμπρικες) 2002


Νέα Υόρκη - Πασαλιμάνι. Το Επικό ταξίδι της "Χαράς"

Υποδοχή κατά την άφιξη του "Χαρά" στον Πειραιά με φόντο την Πλατεία Αλεξάνδρας


Του Στέφανου Μίλεση

Ο Σάββας Γεωργίου ήταν ο πρώτος σύγχρονος Έλληνας που με αφετηρία την Νέα Υόρκη πέρασε τον Ατλαντικό και την Μεσόγειο το 1956 με ένα ιστιοπλοϊκό σκάφος -το Χαρά- 8,5 μέτρων, χωρίς μηχανή, ούτε καν βοηθητική εξωλέμβια για είσοδο και έξοδο από τα λιμάνι, χωρίς τα σύγχρονα μηχανήματα πλοήγησης που υπάρχουν σήμερα (GPS, δορυφορικά, κινητά, ραντάρ), παρά μόνο την χρήση εξάντα και των αστεριών και του ανέμου, με μοναδικό πλήρωμα την Αμερικανίδα σύζυγό του Σου (η οποία  όταν ξεκίνησαν ελάχιστα γνώριζε από ιστιοπλοΐα) έφτασε στο Πασαλιμάνι στον Πειραιά.

Ένα χρόνο αργότερα το 1957 εξέδωσε ένα συναρπαστικό βιβλίο (Το ταξίδι της Χαράς) στο οποίο ξεδιπλώνονται οι λεπτομέρειες του μοναδικού για την εποχή εκείνη άθλου. Οι θύελλες, τα μπουρίνια, τα πελώρια κύματα, οι απελπιστικές μπουνάτσες,  τα ύπουλα ρεύματα, ξεδιπλώνονται μπροστά μας σαν να τα ζούμε εμείς οι ίδιοι, αλλά και η  μεγαλύτερη ίσως μάχη, η αφόρητη αίσθηση της μοναξιάς, ο σωματικός και ψυχικός κάματος, οι ψυχολογικές μεταπτώσεις από την ατέλειωτη προσπάθεια. Παρότι νικητής στον αγώνα αυτό, ο ίδιος ο Γεωργίου δηλώνει "Δεν νικήσαμε τον ωκεανό, απλά σταθήκαμε τυχεροί".

Ο Άθλος των 6000 ναυτικών μιλίων:

Το σκάφος "Χαρά" όργωσε για πάνω από 6.000 ναυτικά μίλια, δηλαδή έκανε σχεδόν το ένα τρίτο της υδρογείου αν υπολογίσουμε και τις παρεκκλίσεις του σκάφους. Ευθεία γραμμή από: 
Νέα Υόρκη ως τις Αζόρες είναι 2.100 ναυτικά μίλια. 
Από Αζόρες ως το Γιβραλτάρ άλλα 1.150 ν.μ. 
και από το Γιβραλτάρ ως την Ιθάκη (που ήταν το πρώτο ελληνικό έδαφος που προσέγγισε) άλλα 1550 ν.μ. 

Δηλαδή σύνολο 5.000 ν.μ. για ένα σκάφος που θα είχε μηχανή. Με τα πανιά όμως έκανε και άλλα 1.000 ν.μ. παραπάνω για να πετύχει τον επιθυμητό άνεμο.

Ο Γεωργίου με την Σου στο Τουρκολίμανο, κάτω από τον Ναυτικό Όμιλο



Διεθνής Αναγνώριση:

 Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση της Υδρογραφικής Υπηρεσίας των Η.Π.Α. ο Ατλαντικός του καλοκαίρι  του 1956 ήταν ο χειρότερος εκείνης της δεκαετίας με καταγεγραμμένα πολλά ναυάγια και μάλιστα μεγάλων επιβατικών πλοίων γραμμής.

Η "Χαρά" την εποχή εκείνη θεωρήθηκε από τον Διεθνή Ιστιοπλοϊκό κόσμο ως το μικρότερο σκάφος που πέρασε τον Ατλαντικό εκ δυσμών προς Ανατολάς και συνέχισε και στην Μεσόγειο. Επίσης θεωρήθηκε και το πρώτο σκάφος τέτοιας κατασκευής (ξύλινο κολλητό χωρίς στραβά) που πέτυχε ένα τόσο μακρινό ταξίδι.

Τόσο ο Γεωργίου όσο και η Σού έγιναν μέλη του Διεθνούς Ομίλου Ωκεανοπορίας. Η Σού ως 61ος αμερικάνος πολίτης και ο Σάββας Γεωργίου ως ο 1ος Έλληνας. 

Φωτογραφία του Ιστιοπλοϊκού Ομίλου Πειραιώς
Για να γίνει κανείς μέλος αυτού του Ομίλου πρέπει να έχει κάνει περατσάδα χωρίς ενδιάμεσο σταθμό το λιγότερο 1000 ναυτικά μίλια με σκάφος κάτω από  70  πόδια.

Επίσης έγιναν μέλη της οργάνωσης Ωκεανοπόρων που λέγεται Slocum Society. Η οργάνωση αυτή τους πληροφόρησε μάλιστα για ένα γεγονός που μάλλον είναι άγνωστο στην Ελλάδα πως ένας άλλος δαιμόνιος Έλληνας από την Μάνη ο Αραπάκης, πέρασε τον Ειρηνικό ωκεανό αλλά μετά χάθηκε στον Ατλαντικό μαζί με τον σύντροφό του Άγγλο Πλοίαρχο Μπλήθ.


9 Ιουνίου 1956, ο Γεωργίου στο Πασαλιμάνι



Για τον Γεωργίου η Πανελλήνια Ένωση Πλοιάρχων Ε.Ν. εισηγήθηκε στο Υ.Ε.Ν. να του δοθεί δίπλωμα πλοιάρχου Ε.Ν. και η Βουλή των Ελλήνων ομόφωνα ενέκρινε.


Μετά την έκδοση του βιβλίου του ο Γεωργίου τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών με ειδικό βραβείο για τον πρώτο διάπλου του Ατλαντικού και της Μεσογείου από Έλληνα.

Ο Δρόμος που άνοιξε το "Χαρά":

Μετά από αυτό το κατόρθωμα το Γεωργίου κι άλλοι Έλληνες μπήκαν στον δρόμο της επιτυχίας. 
Στις 7 Ιουνίου του 1980 ο  Αντώνης Βασιλειάδης ξεκίνησε από το Πλύμουθ της Αγγλίας μόνος σε διαγωνισμό που οργάνωνε η εφημερίδα Observer, με προορισμό το Rhode island των Η.Π.Α.

Στις 27 Νοεμβρίου του 1984 ο  Δημήτρης Τσάλλης με το σκάφος του "Χριστίνα 2" 11.30 μέτρων ξεκινώντας από το Μικρολίμανο έφτασε στην Καραϊβική 5000 ν.μ. μακριά και το 1985 από το νησί Barbados κάνει άλλα 5.000 ν.μ.  επιστροφή.

Η υποδοχή στο Πασαλιμάνι:

"Ότι έγινε στο Πασαλιμάνι ήταν κάτι που όχι μόνο δεν το περιμέναμε αλλά ούτε και να το καταλάβουμε μπορούσαμε η γυναίκα μου κι εγώ. Αρχές και λαός έδειξαν όλο το ενδιαφέρον, τον ενθουσιασμό και την αγάπη τους κατά τρόπο που μόνο οι Έλληνες ξέρουν να δείχνουν.
Ήταν όνειρο. Στο ξενοδοχείο δεν μπορούσαμε να κλείσουμε μάτι, γιατί το κρεβάτι δεν κουνιόταν καθόλου. Ύστερα το τηλέφωνο που χτυπούσε συνεχώς και τον κόσμο  που είχε την καλοσύνη να έρθει να μας δει.  Έπρεπε να φοράω γραβάτα και παπούτσια κι η Σού να είναι ντυμένη ανάλογα.  Κι αυτό μας ενοχλούσε, μιας και συνηθίσαμε επί τρεις μήνες να γυρνάμε ξυπόλυτοι και μισόγυμνοι...."

Σήμερα στην μνήμη του Σάββα Γεωργίου θεσμοθετούνται αγώνες που φέρουν το όνομά του από πολλούς ιστιοπλοϊκούς συλλόγους.


Πηγές:
Βιβλίο "Το ταξίδι της Χαράς" του Σάββα Γεωργίου, εκδόσεις Αθηναϊκό Κέντρο Δημοσιότητας Άσπα Παπαδημητροπούλου (Διαπλέοντας τον Ατλαντικό και την Μεσόγειο)
Ιστιοπλοϊκός Όμιλος Πειραιώς (φωτογραφίες)


Ιστιοπλοϊκός Όμιλος Πατρών (αγώνες στην μνήμη του Σάββα Γεωργίου)

Η παρούσα ανάρτηση είναι πρωτότυπη από το Pireorama και ενδεχομένως να την βρείτε και σε άλλα blogs άνευ αναφοράς του παρόντος ιστολογίου

Το βασιλικό μυστικό του Πειραιά του 1836

Το αγγλικό ατμοκίνητο πολεμικό Μήδεια σε απεικόνιση από "The Illustrated London News" το 1850. Το Σκάφος μετά τις ελληνικές θάλασσες έλαβε εντολή να προστατεύσει το αγγλικό εμπόριο στις θάλασσες της Κίνας



Του Στέφανου Μίλεση

Τέλη του Δεκεμβρίου του 1835, φθάνει στον Πειραιά με το αγγλικό πολεμικό ΜΗΔΕΙΑ ο πατέρας του Βασιλιά Όθωνα, Λουδοβίκος της Βαυαρίας. Το πλοίο του παραμένει στο Λιμάνι του Πειραιά καθώς η αγγλική Κυβέρνηση το είχε θέσει στην διάθεση του Λουδοβίκου. Η επίσκεψη αυτή του Λουδοβίκου, είχε γίνει για πολλούς λόγους, όπως για την ανέγερση των ανακτόρων του Όθωνα, για τον μελλοντικό γάμο του με κάποια γαλαζοαίματη της Ευρώπης, και πολλές συμβουλές γύρω από τα καθήκοντά του. Μια εξ αυτών, είχε να κάνει και με την εμφάνιση του Όθωνα που μέχρι τότε κυκλοφορούσε είτε με την γερμανική του στρατιωτική του στολή είτε με πολιτικά. Δέχτηκε λοιπόν την παρατήρηση του Λουδοβίκου, να φέρει στο εξής την Εθνική ενδυμασία της Ελλάδας. 

Ο Όθωνας που με προθυμία ακολούθησε την σύσταση του πατέρα του, αναζήτησε τον καλύτερο ράπτη που θα αναλάμβανε την κατασκευή της βασιλικής εθνικής ενδυμασίας. Έτσι σύστησαν στον Βασιλιά, πως ο καλύτερος ράπτης ήταν στο Ναύπλιο, καθώς μόνο εκείνος μπορούσε να πετύχει την τέλεια κατεργασία των χρυσών και αργυρών ποικιλμάτων της Εθνικής ενδυμασίας. Συνεπώς υπήρχε ανάγκη ο ράπτης αυτός να έχει τακτική επικοινωνία με τον Όθωνα και να επιστρέφει στο Ναύπλιο όπου διατηρούσε το εργαστήριό του.

Αποφασίστηκε η αγγλική Φρεγάτα ΜΗΔΕΙΑ να αναλάβει αυτό το έργο της μεταφοράς του ράπτη σε μια γραμμή επικοινωνίας αρκετά συχνή, Πειραιά - Ναύπλιο και αντιστρόφως. 

Στο μεταξύ το ΜΗΔΕΙΑ που βρισκότανε στον Πειραιά ήταν ευκόλως αντιληπτό όταν κάθε τόσο έβαζε ξαφνικά μπροστά τις ατμομηχανές του, γεγονός που δεν μπορούσε να μείνει απαρατήρητο από τους λιγοστούς τότε κατοίκους του Πειραιά αφού κάθε κίνηση μη εμπορικού πλοίου, πάντα προκαλούσε ανησυχία στον κόσμο, καθώς ο τουρκικός κίνδυνος ήταν υπαρκτός για το μικρό και ανίσχυρο βασίλειο.

Φήμες διαδίδονταν που μιλούσαν για απόβαση τουρκικών στρατευμάτων κάπου στην Πελοπόννησο ή για πολιτικές ταραχές διαφόρων παρατάξεων (φατριών) που τα ονόματά τους διαρκώς απασχολούσαν, καθώς ήθελαν να συμμετέχουν ενεργά στην διακυβέρνηση της χώρας. 

Στους καφενέδες και στα καπηλειά του λιμανιού, ο προορισμός του ΜΗΔΕΙΑ είχε γίνει γνωστός και κάποιοι μάλιστα σκέφτηκαν να στείλουν και "αντιπροσώπους" στον κυβερνήτη του, τον Πλοίαρχο Άουστιν για να μάθουν τον σκοπό των απόπλου του αγγλικού πολεμικού. Έτσι τον προσέγγισαν αλλά εκείνος ατάραχος τους απάντησε πως θα πήγαινε στο Ναύπλιο αλλά το γιατί ήταν Βασιλικό Μυστικό! Οι "αντιπρόσωποι" που δεν το έβαζαν κάτω, αποφάσισαν να αναμένουν την επόμενη άφιξη του ΜΗΔΕΙΑ ώστε να μάθουν επιτέλους την αποστολή του.

Πραγματικά το βράδυ της επομένης το ΜΗΔΕΙΑ επανέπλευσε στον Πειραιά, φέρνοντας τον διάσημο ράπτη από το Ναύπλιο, τον Σταύρο Κρεμμύδα! Έτσι έγινε και η αποκάλυψη του μεγάλου Βασιλικού μυστικού.  

Ο κόσμος που τον είδε τον αναγνώρισε αμέσως καθώς ο ράπτης Κρεμμύδας ήταν διάσημος από την εποχή της Τουρκοκρατίας ακόμα, για την υψηλή τεχνική του και την ικανότητά του να στολίζει με κεντίδια από χρυσή και ασημένια κλωστή την εθνική ενδυμασία. Αργότερα έγινε γνωστό, πως εκείνος που είχε προτείνει στον Όθωνα ως καλύτερο ράπτη τον Κρεμμύδα, ήταν ο Δήμαρχος του Ναυπλίου Σπυρίδων Παπαλεξόπουλος

Ο Όθωνας εδώ φέρει την επίσημη βαυαρική στολή



Ο Όθωνας φέρει πλέον την επίσημη ελληνική ενδυμασία που κατά τον πλοίαρχο Άουστιν του Αγγλικού Πολεμικού Μήδεια ήταν το μεγάλο "Διπλωματικό Μυστικό".

Ο Κρεμμύδας που από τον Πειραιά ανέβαινε με βασιλική άμαξα στα προσωρινά ανάκτορα της Αθήνας κατάφερε πραγματικά να ντύσει τον Όθωνα με μια εθνική ενδυμασία που χαρακτηρίστηκε θαύμα κομψότητας. Έτσι ο Βασιλιάς Όθωνας φόρεσε για πρώτη φορά την ελληνική φουστανέλα την 25η Ιανουαρίου του 1836

Έκτοτε η ενδυμασία αυτή χαρακτήρισε τον Όθωνα ενώ την έφερε και μετά στην μόνιμη εξορία του. Τέλος με αυτήν τάφηκε στις κρύπτες των ηγεμόνων της Βαυαρίας. 



Ο Πειραιάς μέσα από το περιοδικό LIFE

Η λεζάντα του LIFE λέει: Δημήτριος Νάτσης (Μέλος ανεξάρτητου κόμματος) το 1946 με μπριγιαντίνη στα μαλλιά και το χαρακτηριστικό λεπτό μουστάκι

Μικρολίμανο 
Το περιοδικό Life έχει ως λεζάντα αόριστα, Νοέμβριος του 1948, σταθμός ταξί στον ΠΕΙΡΑΙΑ. Βλέπουμε Αμερικανούς ναύτες του 6ου Στόλου να επιβιβάζονται κατόπιν συμφωνίας για να πάνε στην Αθήνα.   

Φωτογραφία από το κατάστρωμα του ALBANY τον Νοέμβριο του 1948

Εναέρια λήψη Πασαλιμανιού (μπροστά) και Καστέλλας πίσω. Το νησάκι είναι η Σταλίδα  (του  Παρασκευά  ή  Κουμουνδούρου). Κάτω αριστερά η πλατεία Κανάρη και δεξιά στο τρίγωνο το Ρολόι στο Πασαλιμάνι.

Ο 6ος στόλος Νοέμβριος του 1948

Εκφόρτωση τζιπ από το USS ALBANY στον Πειραιά τον Νοέμβριο του 1948

Λούστρος Λιμανιού. Νοέμβριος 1948

Αγώνας για επιβίωση. Εποχή εμφυλίου, Απρίλιος 1946. Το κορίτσι πουλά μπαχαρικά και  μαστίχες χίου


Απρίλιος 1946 

Απρίλιος του 1946. Το LIFE μας πληροφορεί πως ιερέας από την επαρχία συζητά με δύο ανθρώπους της πόλης.

Απρίλιος του 1946 Ναύτες σε παράταξη. Πίσω τους το κτήριο είναι το παλιό Δημαρχείο Πειραιά (Ρολόι)

Εργασίες στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά

Νοέμβριος του 1948. Κάλτσες εκεί που απλώνουν σήμερα χταπόδια οι παραλιακές ταβέρνες

Η φωτογραφία είναι πιο σύγχρονη σε σχέση με τις υπόλοιπες, είναι Ιούνιος του 1967. Το πλοίο πίσω μεταφέρει Έλληνες της Αιγύπτου που μεταφέρονται για ασφάλεια στην Ελλάδα, λόγω της Αραβο-ισραηλινής κρίσης που έχει ξεσπάσει. 

Άλλη μια άποψη του Μικρολίμανου. Ίσως η πιο φωτογραφημένη περιοχή του Πειραιά. Η παραλία ελεύθερη από τις ταβέρνες. Βρισκόμαστε στο 1948


Πασαλιμάνι 1948

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά το 1948. Πίσω όμως διακρίνονται ήδη πολυκατοικίες, άρα η χρονολογία του LIFE μάλλον είναι λάθος

Όπως λέει και λεζάντα της φωτογραφίας "Τουρκολίμανο"

Εργασίες στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά

Ορφανά θύματα του Εμφυλίου Πολέμου από την Βόρεια Ελλάδα μεταφέρονται στον Πειραιά με σκοπό την μεταφορά τους στην Ρόδο, όπου έχει ετοιμαστεί κέντρο υποδοχής και περίθαλψης προσφύγων εμφυλίου (1948). Πάνω δεξιά διακρίνονται Έλληνες ναύτες

Εποχή εμφυλίου. Απρίλιος 1946. Η φωτογραφία πίσω απεικονίζει τον Ναπολέοντα Ζέρβα

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"