Τα 8 χιλιόμετρα των Βαυαρών

του Στέφανου Μίλεση

Όταν αποφασίστηκε η Αθήνα να γίνει πρωτεύουσα του σύγχρονου ελληνικού κράτους, αποφασίστηκε παράλληλα και η ανάπτυξη του Πειραιά. Για αυτό τον λόγο σχεδόν ταυτόχρονα  με την λήψη της απόφασης ξεκίνησε και η κατασκευή (ή ανακατασκευή καλύτερα αφού η Πειραιώς βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό πάνω στα ίχνη της αρχαίας Λεωφόρου), δρόμου  Αθήνας - Πειραιά μήκους 8  χιλιομέτρων. 

Πριν όμως από την κατασκευή της οδού Πειραιώς  και μέχρι το 1835 όλοι οι ξένοι ταξιδιώτες δίνουν σχεδόν την ίδια περιγραφή. Σε κάποια δηλαδή σημεία του Πειραιά περιμένουν μέχρι και 100 άλογα μαζί με καμήλες καθώς ο δρόμος ήταν αδιάβατος για τροχοφόρα. Χρειάζεται κάποιος μια ώρα και ένα τέταρτο για να μπορέσει να φτάσει με άλογο στην Αθήνα. Ο Quin σε μια περιγραφή του αναφέρει ότι κατά το ταξίδι του διασταυρώνεται με κάθε είδους υποζύγια φορτωμένα με ανθρώπους και εμπορεύματα.


Κατασκευή της Πειραιώς από Βαυαρούς στρατιώτες:

Βαυαροί στρατιώτες και σκαπανείς του Μηχανικού με επικεφαλής τον Βαυαρό Λοχαγό Σπις, κατασκευάζουν την οδό Πειραιώς και κατοικούν σε παράγκες ανάμεσα στις ελιές που κυριαρχούσαν τότε σχηματίζοντας ένα τεράστιο ελαιώνα μεταξύ Πειραιά και Αθήνας. Μικρές πέτρες τοποθετούνται από τις δύο μεριές του δρόμου για την προστασία του, που ξεκινούσε από το λιμάνι, συναντούσε τα ερείπια των Μακρών Τειχών, περνούσε από ένα χαμηλό λόφο και συνεχίζοντας έκοβε σταροχώραφα, αμπέλια και περιβόλια μέχρι που έπιαναν τον μεγάλο  ελαιώνα που προαναφέραμε.

Βαυαροί στρατιώτες κατασκευάζουν την οδό Πειραιώς και διαμένουν σε παράγκες κατά μήκος του δρόμου (1836)

Αρχικός στόχος των Βαυαρών και σύμφωνα με τα σχέδια του "βασιλικού συμβούλου" Λέον Φον Κλέντζε είναι να ενώνει τα "θερινά ανάκτορα" που θα κατασκευάζονταν στον Πειραιά με τα "χειμερινά ανάκτορα" τα οποία ο Κλέντζε τα είχε προς κατασκευή στην Πλατεία Ομονοίας. Στο ύψος δε που βρίσκεται σήμερα το Γκάζι θα τοποθετούσε την Βουλή και την Γερουσία.

Ο LEO VON KLENZE σχεδιαστής της οδού Πειραιώς δεν ήταν τυχαίος. Ένθερμος φιλέλληνας  που στην συνέχεια κατασκεύασε το νέο Μουσείο Ερμιτάζ στην Πετρούπολη το 1852. Ερμιτάζ είναι λέξη γαλλική εκ παραφθοράς της Ελληνικής λέξης Ερημητήριο

Ο τάφος του KLENZE (σχεδιαστή της οδού Πειραιώς) όπως είναι σήμερα στο Μόναχο. Σχεδιαστής επίσης της καθολικής εκκλησίας του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτη στην Αθήνα

Όλα τα κτήρια ελληνικού ρυθμού που υπάρχουν σήμερα στην πόλη του Μονάχου οφείλονται στον LEO VON KLENZE η προτομή του οποίο κοσμεί σήμερα την πόλη

Φυσικά τίποτα από αυτά δεν υλοποιήθηκε πλην του ίδιου του δρόμου που τελείωσε το 1836 και η επίσημη καταμέτρησή του έδειξε ότι το μήκος της ήταν ακριβώς οκτώ χιλιομέτρων.

Όταν τα έργα τελειώνουν, ο δρόμος είναι ένα φαρδύς χωματόδρομος που κυκλοφορούν άμαξες. Ακόμα και τότε όμως τα άλογα ξαφνιάζονταν όταν διασταυρώνονταν με καμήλες που αποτελούσαν το σημαντικότερο μεταγωγικό μέσο στην διάρκεια της Τουρκοκρατίας.

Βαυαροί στρατιώτες το 1833

Η Διαδρομή με τα Πολυφορεία (Παντοφορεία):

Με την ολοκλήρωση κατασκευής ένας άλλος Βαυαρός επιχειρηματίας αυτή την  φορά ο Στρογκ συστήνει υπηρεσία πολυφορείων ή παντοφορείων όπως τα έλεγαν. Για να το καταφέρει λένε ότι χρηματοδότησε ο ίδιος την κατασκευή των δύο πέτρινων γεφυρών που υπήρχαν στην διαδρομή. Αυτές του Ιλισού και του Κηφισού.

Ο Στρογκ απλά πραγματοποίησε αυτό που είχε δει και στην πατρίδα του και το οποίο υπάρχει μέχρι σήμερα για τουριστικούς όμως λόγους.

Μάλλον πρόκειται για τον Φρειδερίκο ΣΤΡΟΓΚ ο οποίος τότε διατελούσε πρόξενος της Βαυαρίας στην Ελλάδα μέχρι και το 1846 και στην συνέχεια παρέμεινε προκειμένου να αναπτύξει επιχειρηματικές δραστηριότητες.

Πρόκειται για άμαξες χωρητικότητας 12 ατόμων, που έκαναν τρεις φορές την ημέρα το δρομολόγιο Αθήνα - Πειραιά. Η τιμή των θέσεων, δια έκαστον  οδοιπόρον  προσδιορίζεται εις μία δραχμήν.

Τύπος πολυφορείων (omnibus) που διατηρείται μέχρι σήμερα για τουριστικούς λόγους στην Γερμανία. Ο Βαυαρός Επιχειρηματίας Στρογκ έφερε τον θεσμό και στην Ελλάδα το 1836 αμέσως μετά την ολοκλήρωση κατασκευής της Πειραιώς

"Ανακοινούται προς το  κοινόν ότι εις την 19η του τρέχοντος, θα αρχίσει να κυκλοφορεί Πολυφορείον μεταξύ Αθηνών - Πειραιώς

ΩΡΑΙ ΑΝΑΧΩΡΗΣΕΩΣ

ΕΞ ΑΘΗΝΩΝ: 7.30πμ., 10.00 πμ, 2μμ, 4.30 μμ

ΕΚ ΠΕΙΡΑΙΩΣ: 08.30 πμ, 11.00 πμ., 0300 μμ., 05.30 μμ.

Αποσκευαί εάν δεν είναι πολύ ογκώδεις  και βαρειαί μπορούν να τοποθετηθούν  εις την  οροφήν. 

Το κάπνισμα απαγορεύεται εις το πολυφορείον και δεν επιτρέπονται σκύλοι.

Μικρά δέματα μπορούν να σταλούν με  το όχημα  αντί μικράς επιβαρύνσεως καί υπό την επίβλεψη του οδηγού.

Το Πολυφορείο αναχωρεί από την γωνίαν της Ερμαϊκής και Αιολικής οδού εν Αθήναις και από την αγοράν εν Πειραιεί και θα αναμένει 5 λεπτά εις κάθε στάσιν  κατά την διάρκεια των οποίων θα σαλπίζη ο οδηγός

Εν  Αθήναις 29 Σεπτεμβρίου 1836"

Το περιοδικό της εποχής ΠΑΝΔΩΡΑ παραθέτει τα πλεονεκτήματα των Πολυφορείων (omnibus)  αναφέροντας σαν παράδειγμα την πόλη του Λονδίνου

Ο δρόμος (Πειραιώς) επιτρέπει την κάλυψη της απόστασης από τα Πολυφορεία με μία ώρα. Το καλοκαίρι όμως η σκόνη αποτελεί το μεγάλο πρόβλημα.

Αναπόφευκτο για όλους το ταξιδιώτες είναι το σταμάτημα στις παράγκες. Επρόκειτο για μια στάση "για τα άλογα" όπως έλεγαν οι αμαξάδες. Συνήθως δίπλα στην παράγκα υπάρχει πηγάδι και προσφέρονται σταφύλια, λουκούμια, κρύα λεμονάδα  και ρακί.

Αναπαράσταση σε γκραβούρα του περίφημου "σταματήματος σε παράγκα"

Μέχρι και το 1850 γνωρίζουμε ότι πηγαινοέρχονται από την Πειραιώς περισσότερα από 900 άλογα την ημέρα.

Φυσικά το ελληνικό δημόσιο δεν έχασε την ευκαιρία είσπραξης φόρου και έθεσε διόδια στην Πειραιώς ακόμα  και πριν την κατασκευή της το 1830  με τιμή 2 φοίνικες. Όλες οι οδοί εθεωρούντο δημοτικές, πλην της οδού Πειραιώς που χαρακτηρίστηκε κρατική για να επιβληθούν διόδια. Με άλλη απόφαση του 1848 οποιοσδήποτε διέρχεται επιβαρύνεται δια 5 λεπτών κόμιστρο "δια τον καλλωπισμόν και την συντήρησιν της οδού". Εξαιρούνται της πληρωμής οι ίπποι της βασιλικής αυλής, οι ξένοι αντιπρόσωποι δυνάμεων και οι εν ενεργεία αξιωματικοί.

Πως η Πειραιώς έγινε από βουλεβάρτο,  βιομηχανική ζώνη:

Το 1857 βγαίνει μια απόφαση,  βάσει της οποίας επιτρέπεται η ανέγερση κεραμιδοποιείων, αρκεί να απέχουν 200 μέτρα από την  Πειραιώς. Ουσιαστικά με την απόφαση αυτή ανοίγει ο δρόμος για την εκβιομηχανοποίηση της οδού. Δίπλα σε αυτά στήνονται ασβεστοκάμινα και στην συνέχεια βυρσοδεψία. Η συνέχεια είναι λίγο πολύ γνωστή.


Πηγή:

• Απόσπασμα από το βιβλίο "Πειραιάς, Από το Πόρτο-Λεόνε στη Μαγχεστρία της Ανατολής"  της Λίζα ΜΙΧΕΛΗ, Εκδόσεις Γαλάτεια (1993)
• Εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, (Οδός Πειραιώς, ο δρόμος με τις φάμπρικες) 2002