Κολυμβητική Σχολή Πειραιώς - Η πρώτη Ναυαγοσωστική Σχολή στην Ελλάδα (1903)


Λουτρά Νέου Φαλήρου

Γράφει ο Στέφανος Μίλεσης

Κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1890 ένας Φαρμακοποιός του Πειραιά ο Παναγιώτης Νάστος άρχισε δημόσια είτε μέσω εμφανίσεών του σε εκδηλώσεις, είτε μέσω δημοσιευμάτων εφημερίδων να παρουσιάζει στοιχεία από ένα βιβλίο το οποίο είχε συγγράψει με τίτλο "Περί κολυμβητικής"



Μεταξύ πολλών στοιχείων που παρουσίαζε ο Νάστος ήταν ο μεγάλος αριθμός θανάτων από πνιγμό στην Ελλάδα, μια χώρα κατεξοχήν ναυτική. Έφτιαχνε υπομνήματα - προτάσεις προς τους αρμοδίους, όπως όλοι οι ναύτες να μάθουν κολύμπι, οι υποψήφιοι δόκιμοι να μην γίνονται δεκτοί στις εξετάσεις για την απόκτηση διπλώματος Πλοιάρχου, αν δεν γνωρίζουν να κολυμπούν, καθώς επίσης όλοι οι Αξιωματικοί στα πλοία να γνωρίζουν και τον τρόπο σωτηρίας των κινδυνευόντων καθώς και εκείνων που ημιθανείς βρίσκονται στη θάλασσα. Ως πρότυπο ο Νάστος ενεμφάνιζε τότε την Ουγγαρία (μην ξαχνάμε ότι ο Ούγγρος Άλφρεντ Χάγιος ήταν ο πρώτος Ολυμπιονίκης κολύμβησης στους αγώνες της Ζέας το 1896).

Στην Ουγγαρία έλεγε ο Νάστος ακόμα και οι στρατιώτες μαθαίνουν να κολυμπούν ενδεδυμένοι. Τα υπομνήματά του τελείωναν πάντα με την πρόταση να δημιουργηθούν Σχολές Κολυμβητικής εντός των Ναυστάθμων. Ο Νάστος είχε δημιουργήσει κι έναν σύλλογο με την επωνυμία "Κολυμβητικός Σύλλογος Πειραιώς" (1900) και ο ίδιος ήταν Πρόεδρός του. 
Ο Σύλλογος αυτός διενεργούσε ετήσιους κολυμβητικούς και λεμβικούς αγώνες στον Πειραιά, με σκοπό την οικονομική του ενίσχυση, όπως τους αγώνες της 19ης Αυγούστου του 1901 που μεταξύ άλλων προσέφεραν ποσά η Λιμενική Επιτροπή Πειραιώς (250 δρχ), η Εταιρία Σιδηροδρόμων Πειραιώς - Αθηνών (600 δρχ), η Εταιρία Τροχιοδρόμων, ενώ μέλη της Ελλανοδίκου Επιτροπής ήταν για μεν του κολυμβητικούς αγώνες οι Παν. Νάστος και Ιακ. Δραγάτσης για τους Λεμβοδρομικούς οι Α. Μελετόπουλος, Δ. Καλοστύπης και Α. Βλαχόπουλος.

Βλέποντας ο Νάστος ότι οι εισηγήσεις του περί δημιουργίας Σχολής "δεν ακούγονταν", αποφάσισε να δημιουργήσει ο ίδιος, αν και προχωρημένος πλέον στην ηλικία, σχολή ώστε να διδάξει στα Ελληνόπουλα, την τέχνη της κολύμβησης. Από το 1900 μέχρι το 1903 συναντούμε τεράστιο αριθμό δηλώσεων του Κολυμβητικού Συλλόγου στον ημερήσιο τύπο, περί της οφέλειας δημιουργίας σχολής Κολύμβησης. 

Φάληρο 1905

Σύμφωνα με τα στοιχεία που κρατούσε ο Κολυμβητικός Σύλλογος, ο αριθμός των πνιγμένων από την άγνοια που είχαν να κολυμπούν, για το χρονικό διάστημα από 4 Ιανουαρίου 1902 μέχρι τις 31 Ιανουαρίου 1903 ήταν 64 Έλληνες. Η στατιστική αυτή, άγνωστη τότε στην Ελλάδα, συγκλόνισε τόσο, ώστε ο τότε βασιλόπαις Νικόλαος ζήτησε κι έγινε Επίτιμος Πρόεδρος του Κολυμβητικού Συλλόγου Πειραιώς. Τελικώς από τις αρχές του 1902 γίνεται επίσημη αναγγελία τις εφημερίδες, ότι η Σχολή Κολυμβητικής θα δημιουργηθεί από τον ίδιο τον Νάστο. Τα εγκαίνια ορίστηκαν να γίνουν στις 20 Ιουλίου του 1903. Η Σχολή θα λειτουργούσε μπροστά από το ξενοδοχείο Ακταίον στο Νέο Φάληρο. 

Χάριν της Αιδούς...

Με την αγγελία δημιουργία της Σχολής ο Νάστος αντιμετώπισε ένα πρόβλημα που δεν είχε υπολογίσει. Κάτοικοι της περιοχής του Φαλήρου κατέφυγαν στην Αστυνομία, ζητώντας την απαγόρευση της λειτουργίας της Σχολής και την κατεδάφιση της ξύλινης καμπίνας που κατασκευάζονταν επί ξύλινων πασσάλων μπροστά από το Ακταίον, με την αιτιολογία ότι θα εκτίθονται σε κοινή θέα τα σώματα των "μαθητών".  Όμως ακόμα και οι εφημερίδες της εποχής που θεωρούνται οι φύλακες της τότε ηθικής, αντιδρούν στην "αντίδραση" των κατοίκων και γράφουν:

"η κολυμβητική Σχολή θα ιδρυθεί σε μέρος, όπως και θαλάσσια λουτρά, που δεν υπάρχουν πέριξ οικίες....Οι ακροαταί της ξετσίπωτης γαλλικής Οπερέτας του Φαλήρου, εθορηβήθησαν εκ των ειδήσεων, ότι πρόκειται ν΄ ανεγερθεί σχολή κολυμβητικής εις την ακτή του Φαλήρου, εις την ακτή ακριβώς εκείνη, που καθ΄όλον το θέρος εκτίθονται εις κοινή θέα τα κομψά σώματα των λουωμένων καρραγωγέων..." (13-9-1902)  


Εγκαίνια Σχολής:


Τελικώς στις 20 Ιουλίου 1903 από τον Κολυμβητικό Σύλλογο Πειραιώς, γίνονται τα εγκαίνια της πρώτης και μοναδικής τότε Σχολής Κολύμβησης Πειραιά, με έδρα το Νέο Φάληρο μπροστά από το ξενοδοχείο Ακταίον. Η Σχολή αυτή είναι η μόνη που σκοπό είχε την διδασκαλία - εκπαίδευση κολύμβησης και διάσωσης κολυμβητών και όχι μόνο τους αγώνες. Ήταν επί της ουσίας και η πρώτη σχολή Ναυαγοσωστών, αφού στα εγκαίνια έγινε για πρώτη φορά στην Ελλάδα παρουσίαση διάσωσης ναυαγών που οι εφημερίδες δεν κατανοούσαν πλήρως και έγγραφαν "εντός της θαλάσσης αι λέμβοι της Σχολής μετά των ατάκτως ερριμένων εδώ και εκεί σωσιβίων τα οποία ήσαν δια μικρών σημαιών εστολισμένα, απετέλουν μαγευτικόν θέαμα".


Στα εγκαίνια της Σχολής βρέθηκαν ο Πρόεδρος του Πανελλήνιου Γυμναστικού Συλλόγου Παπαμιχαλόπουλος, ο Πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Τσάτσος, οι βουλευτές Ζυγομαλάς, Σμολένσκι, Χατζόπουλος και Γουναράκης και πολύς κόσμος.


Το σύνθημα της σχολής που παρουσίασε ο Νάστος ήταν του Ευρυπίδη "Θάλασσα κλύζει πάντα ανθρώπων κακά". Ο Νάστος στον λόγο των εγκαινίων είπε "εδώ στο Φάληρο 7 ναύτες του Βασιλικού Ναυτικού κι άλλοι 12 υπαξιωματικοί της Σχολής υπαξιωματικών πνίγηκαν γιατί δεν ήξεραν να κολυμπούν. Το ναυτικό μας τουλάχιστον θα πρέπει να αποτελείται από αληθινούς θαλασσομάχους κολυμβητές. Πρέπει η Κυβέρνηση να συστήσει σε κάθε παραλιακή πόλη σχολές Κολυμβητικής που να λειτουργούν από τον Ιούλιο μέχρι τον Αύγουστο κάθε έτους, ώστε να μην γίνει αυτό που συνέβει στους τελευταίους Ολυμπιακούς Αγώνες που νικητής ήταν ένας Ούγγρος"

Το ενδιαφέρον των Κυριών και η εκπαιδεύτρια εκ Μάνης καταγόμενη:

Στην Σχολή Κολυμβητικής Πειραιά υπήρχε η πρωτοποριακή δυνατότητα να παραδίδονται μαθήματα και προς τις κυρίες. Εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι μόνο την ημέρα των εγκαινίων εγγράφησαν 30 κυρίες ως μέλη. Η διδασκαλία των κυριών γίνονταν από μια διδασκάλισσα ηλιοκαή εκ Μάνης καταγόμενη, κάτοικο Πειραιά, η οποία την ημέρα των εγκαινίων κολύμβησε από την εξέδρα της Σχολής μέχρι τα Ρώσσικα πολεμικά που ναυλοχούσαν στον Φαληρικό όρμο και επέστρεψε πίσω εις ολίγα λεπτά της ώρας. Το όνομα αυτής Διαμάντω Πέτρου. Η ίδια αυτή γυναίκα είναι που το 1905 όταν η Σχολή θα απειληθεί με κλείσιμο  θα πάει μόνη της, κρατώντας τη σημαία της σχολής στο σπίτι του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη (Καστέλλα) για να του προσφέρει στέφανο εκ δάφνης, διαμαρτυρόμενη ταυτόχρονα υπέρ της Σχολής. 

Κι όμως η Σχολή αυτή θα κλείσει!!!

Γράφουν οι εφημερίδες το 1905 δύο χρόνια μετά την έναρξη λειτουργία της "οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι τα τελευταία έτη, από την λειτουργία της Κολυμβητικής Σχολής Πειραιά που λειτουργεί στο Φάληρο και μετά, τα θύματα εκ πνιγμού ελλατώθηκαν" παρόλα αυτά τον ίδιο χρόνο θα διαταχθεί η αναστολή λειτουργίας της Σχολής αφού έγιναν καταγγελίες και πιέσεις σε πολιτικό επίπεδο από τους Φαληριώτες με την αιτιολογία ότι το παράπηγμα της Σχολής παρακωλύει τη θέα τους. 

Τότε ήταν που ο Δραγούμης εντός της βουλής λέει: 

"Φρονώ ότι ο Υπουργός έχει πέσει θύμα πλάνης διότι ουχί το παράπηγμα της σχολής άλλ'  άλλα οικοδομήματα βρίσκονται μεταξύ παραλίας και της οδού που κρύβουν την θέα. Ο κύριος Υπουργός θα πρέπει επιτέλους να κατέβει στο Φάληρο και να κάνει ο ίδιος αυτοψία, για να πειστεί περί τούτου και να επιτρέψει να λειτουργήσει μια σχολή που ουδέν δαπανεί το κράτος περί αυτής ως όφειλε, αλλά αυτή υποστηρίζει το κράτος"   

Ο Δραγούμης πετυχαίνει τελικώς αντί του κλεισίματος την μετακίνηση της Σχολής σε άλλο σημείο. Κοινοποιείται εντολή στον Νάστο για μετακίνηση της Σχολής στην προέκταση της οδού Κεχαγιά. Ο Νάστος δέχεται προκειμένου να συνεχίσει η σχολή την λειτουργία της και υπογράφει μάλιστα και αποδοχή συμφωνίας με το Υπουργείο Οικονομικών. Με έξοδα δικά του αναλαμβάνει κι αυτή την φορά την ανέγερση του νέου ξύλινου παραπήγματος. Ξαφνικά στις 31 Μαΐου 1906 το ημιτελές παράπηγμα περικυκλώνεται από αστυνομία η οποία απαγορεύει την αποπεράτωση του έργου. Και για τη νέα της θέση οι κάτοικοι αντιδρούν και ζητούν τη νέα μετακίνησή της στην αρχική της θέση!!! Σα να μην έφτανε αυτό μερικές μέρες αργότερα, (10 Ιουνίου 1906) μεγάλη καταιγίδα παρασέρνει το ημιτελές οίκημα που καταστρέφεται ολοσχερώς. 

10 Ιουνίου 1906


Σχιζοφρένεια, ατέλειωτοι δικαστικοί αγώνες, διαδηλώσεις, διαμαρτυρίες. Το Υπουργείο Οικονομκών προτείνει σχολή να μεταφερθεί σε ένα σημείο που δεν θα ενοχλεί κανένα. Στο σημείο που προτείνεται όμως καταλήγουν οι σωλήνες από το ηλεκτρικό εργοστάσιου του Νέου Φαλήρου και βγαίνουν μαύρες μεταλλικές ύλες και άλλες ακαθαρσίες που μετατρέπουν τα ύδατα μαύρα και ελώδη. Η Σχολή λέει ο Νάστος αντί ωφελείας θα γίνει πρόξενος ασθενειών των παιδιών. 

Το τέλος:

Δεν γνωρίζουμε το αποτέλεσμα των δικαστικών αγώνων. Γνωρίζουμε όμως ότι επίσημα η Σχολή αυτή έπαψε να υπάρχει το 1910. Μια αναφορά δια του τύπου αναφέρει ότι στο Νέο Φάληρο υπάρχουν μόνο οι ξύλινοι πάσσαλοι που ήταν η βάση του παραπήγματος της Σχολής, χωρίς να αναφέρει το σημείο που λειτούργησε τα τελευταία χρόνια. 
Στο έργο της Σχολής αυτής, μεταξύ άλλων, θα πρέπει να καταγραφεί η δωρεάν εκπαίδευση 150 παιδιών ορφανοτροφείων κάθε έτος, η διάσωση, η παροχή βοήθειας στα παρακείμενα λουτρά του Φαλήρου. Η τύχη παίζει παράξενα παιχνίδια. Όταν στις 13 Ιουνίου του 1911 ανακοινώνεται ότι η σχολή δεν θα λειτουργήσει (συνήθως άνοιγε στις 13 Ιουνίου κάθε έτος), την ίδια μέρα μη λειτουργίας της, πνίγηκαν δύο άτομα στην περιοχή του Φαλήρου.


Ο δημοσιογράφος "Διαβάτης" γράφει τον επίλογο της Σχολής με ένα χρονογράφημα την "ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ ΑΧΡΗΣΤΟΥ": 


"Όπως κάθε πράγμα που είναι χρήσιμο εις τον τόπο μας, έτσι και η Κολυμβητική Σχολή έπρεπε να καταργηθεί... Στον Πειραιά γίνεται η καλλιέργεια του άχρηστου. Όταν συνεδριάζει το Δημοτικό συμβούλιο για τον προϋπολογισμό του Δήμου, οι σύμβουλοι εγκρίνουν βοηθήματα δια άχρηστους ανθρώπους, τους εαυτούς τους. Ανθρώπους που ζητούν δια τους ίδιους χρηματικό βοήθημα ομολογώντας έτσι οι ίδιοι την αχρηστία τους, σαν τους ανήμπορους στους δρόμους που κόσμο ακούνε και κόσμο δεν βλέπουν. Είχε υποβάλλει και η Διεύθυνση της Σχολής αίτηση για να υποστηριχθεί υπό του Δήμου καθότι οι πόροι ήταν ελάχιστοι, αφού έδινε μαθήματα κολυμβητικής σε τροφίμους Ορφανοτροφείου και σε 50 μαθητές δημοτικών σχολείων καθ΄ εκάστην. Αυτοί (οι σύμβουλοι) που διαθέτουν το δημοτικό χρήμα τόσο αφειδώς δια φιλοδωρήματα δεν έκαναν τίποτα για την υποστήριξη του έργου της Σχολής. Ίσως να θεώρησε το Συμβούλιο ότι είναι γελοίον να ασχοληθεί με τέτοια επουσιώδη ζητήματα.... Αυτοί όμως είναι που είχαν περισσότερο από όλους την ανάγκη μιας τέτοιας σχολής αφού είναι άνθρωποι που πνίγονται σε μια κουταλιά νερό....  "

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"