Αναμνήσεις από την παλιά Φρεαττύδα

(Επιχρωματισμένη φωτογραφία του Διονύσιου Ασημάκου που είχε προσφερθεί για χρήση παλαιότερης ανάρτησης, από τον φίλο του Πειραιοράματος Νικήτα Χαρχαλάκη)


Του Σπυρίδωνος Μακρή*

Ήταν γραφική η συνοικία αυτή τότε, με τα σπιτάκια της, με τις αυλές, τα ωραία άνθη, γιασεμιά, βασιλικά και άλλα, αλλά με χωματένιους ακόμη -τότε- δρόμους. Ξακουστή ήταν στη Φρεαττύδα η έπαυλη του Στέφανου Σκουλούδη με τον μεγάλο κήπο και τα πολλά τα δένδρα. 

Την φύλαγε φύλακας με την οικογένειά του, και κάθε καλοκαίρι κατέβαινε από την Αθήνα και παραθέριζε σ΄ αυτήν ο πάμπλουτος ιδιοκτήτης της που χρημάτισε και πρωθυπουργός της Ελλάδας κατά τον πρώτο μεγάλο πόλεμο. Η παρουσία του γινόταν γνωστή όταν δύο μεγάλες κουκουβάγιες, στήνονταν στην κάτω είσοδο της επαύλης, προς την θάλασσα, στην οποία είχε διαμορφωθεί και τόπος για τα θαλάσσια μπάνια.

Τότε τα τελευταία σπίτια έφταναν μέχρι τον Άγιο Βασίλη, ένα από αυτά ήταν και το δικό μας. Πέρα από τον Άγιο Βασίλη απλώνονταν μόνο βράχια!


Η Έπαυλη του Σκουλούδη για πολλά χρόνια κυριαρχούσε με την παρουσία της
πίσω από την εκκλησία του Αγίου Βασιλείου


Γι΄ αυτό και την ακατοίκητη αυτή βραχώδη έκταση την λέγαμε "Βουνό" γιατί αυτή την όψη είχε και θύμιζε!

Το βραχώδες αυτό μέρος μετά την Μικρασιατική καταστροφή του '22 γέμισε σπίτια, προσφυγικά ως επί το πλείστον, τη μεγάλη και πολυάνθρωπη Καλλίπολη. 

Για τους λιγοστούς τότε κατοίκους της Φρεαττύδας, υπήρχαν λιγοστά μαγαζιά, που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες τους, φαρμακείο ένα μόνο, του Χρήστου Κουράντη, αρχικά στου Βρυώνη και αργότερα σε ιδιόκτητο κατάστημα στην Πηγάδα. 

Παντοπωλεία κανά δύο, από τα οποία το πιο ονομαστό εκείνο του Δημήτρη Μπουρλετίδη στην οδό Κωλέτη, από το οποίο και η οικογένειά μας προμηθευόταν τα τρόφιμα.

Θυμάμαι ότι κάθε πρωί ερχόταν ο υπάλληλος του μπακάλικου αυτού, ο λεγόμενος τότε μπακαλόγατος και έπαιρνε παραγγελίες και επιστρέφοντας έφερνε τα παραγγελθέντα είδη. Η πληρωμή του γινόνταν στο τέλος του μήνα με το δεφτεράκι, που τα κατέγραφε.

Στην ίδια οδό Κωλέτη, ήταν και ο μοναδικός φούρνος του Θ. Μουστάκα, από τον οποίο προμηθευόμαστε τις ωραίες εκείνες κουλούρες ή τα καρβέλια της οκάς, με το αφράτο ρώσικο συμιγδάλι, προς 50 λεπτά την οκά.

Κρεωπολεία δύο στην Πηγάδα, του Λαύκα και του Μπαξεβανάκη, με αρνιά ή μοσχάρια πάμφηνα. 

Αλησμόνητος θα μου μείνει ο μανάβης της γειτονιάς, ο ονομαστός Μπάρμα - Κώστας, που περνούσε κάθε μεσημέρι με τον γαϊδαρό του, την Αγλαΐα του, φορτωμένο ζαρζαβατικά, τα οποία διαλαλούσε και η μητέρα μου κατέβαινε στη εξώπορτα για ψώνια.

Μια μέρα ενώ διάλεγε πετάχτηκε από το καλάθι του ένα ποντίκι και τρόμαξε η μητέρα μου τόσο, που άφησε τα ψώνια και έφυγε τρέχοντας.

Η "Θέση Ανεμόμυλος" όνομα που έλαβε από τον Μύλο του Μανούσου που σωζόταν έως το 1880 στο τέρμα της οδού Τομπάζη ακριβώς απέναντι από την Δεξαμενή. Η φωτογραφία που περιλαμάνει μέρος του ανεμόμυλου στα δεξιά, είναι του 1860. Σήμερα στην θέση του δεσπόζει η γνωστή σε όλους μας Πλατεία Πηγάδας.  


Ένας από τους τύπους της εποχής εκείνης ήταν και ο γαλατάς με τις κατσίκες του, που άρμεγε επί τόπου το γάλα στο κατοστάρι του και κάποτε πιάστηκε έχοντας νερό μέσα σ΄ αυτό, πριν βάλει το γάλα! 

Θυμάμαι ακόμη και την φαβαλού (έτσι έλεγαν τις πωλήτριες φάβας) στην οδό Κωλέτη, που έβραζε και πωλούσε φάβα με την μεγάλη κουτάλα της, προς μια πεντάρα την κουτάλα, κι όταν δεν είχαμε άλλο φαγητό, με έστελνε η μητέρα μου με το δοχείο να αγοράσω πέντε κουτάλες φάβα για την οικογένεια.

Το νερό για την λάτρα προμηθεύονταν τότε οι νοικοκυρές από το πηγάδι ή από την βρύση του δήμου, που είχε νερό ορισμένες ημέρες και ώρες και γιαυτό φιλονικούσαν οι γυναίκες ποια θα πάρει νερό, πριν σταματήσει. Μερικές άφηναν τα δοχεία τους στην βρύση πριν ακόμη έλθει το νερό, για να πιάσουν σειρά και συχνά πιάνονταν και φώναζαν.

Για το πόσιμο όμως νερό, περνούσε ο νερουλάς με το βαρέλι στο κάρο του που έσερνε άλογο, διαλαλώντας το περίφημο "νερό από τον Πόρο" προς μια δεκάρα το σταμνί. Ψυγεία δεν υπήρχαν τότε, ακόμη και το καλοκαίρι έπιναν κρύο νερό από τα "Αιγινήτικα   κανάτια" ή από δοχεία που κρύωναν το νερό με μια κολώνα πάγου.

Ιπποκίνητο υδροφόρο διανέμει το περίφημο νερό του Πόρου

Μοναδικός τύπος που άφησε εποχή ήταν ο έμπορος υφασμάτων ο Διαμαντής, που περνούσε κάθε πρωί από την Φρεαττύδα με ένα κάρο που έσερνε άλογο, και διαλαλούσε το εμπόρευμα με την συρτή φωνή του "Πανί, αμερικάνικο, χασέδες...". Ήταν τύπος κλειστός και μονόχνωτος και κατοικούσε στο μαγαζί του, στου Βρυώνη, όπου και τελικά αυτοκτόνησε.

Το καλοκαίρι, πολλοί έρχονταν στην Φρεαττύδα για θαλάσσια μπάνια, γιατί υπήρχαν καμπίνες χώρια για άνδρες και χωριστά για γυναίκες, τα γνωστά λουτρά του Κράκαρη.

Εκτός από αυτά, υπήρχαν στην Πειραϊκή, στο ονομαζόμενο τότε "λιμανάκι", τα λουτρά του γνωστού Μπαϊκούτση.

Σήμερα βέβαια ούτε τα λουτρά του Κράκαρη υπάρχουν, ούτε του Μπαϊκούτση.

Τα λουτρά του Κράκαρη στην Φρεαττύδα

Στην ιστορία της περιοχής αυτής θα μείνει και ο γνωστός σε όλους "Σταυρός" το ψηλό εκείνο κοντάρι σε σχήμα σταυρού, στο ύψωμα της Πειραϊκής όπως λέγαμε τότε όλη την περιοχή, στο οποίο λιμενικός ύψωνε σημαία, όταν έβλεπε με τα τηλεσκόπιο, πλοίο στις φλέβες του Σαρωνικού, για να ειδοποιεί το Λιμεναρχείο.

Το τηλεσκόπιο του "Σταυρού"

Την συγκοινωνία έκαναν τότε μόνιππα αμαξάκια που με μικρή αμοιβή έκαναν κούρσες, όπως σήμερα κάνουν τα ταξί, καθώς δεν είχαν ακόμη εμφανιστεί τα αυτοκίνητα. Υπήρχαν και ιδιωτικά μόνιππα όπως του γιατρού Μονοχάρτζη, που με αυτό έκανε τις ιδιωτικές του επισκέψεις. 

Η συγκοινωνία με τα Τραμ άρχισε, λίγο πριν από τον Ελληνο-τουρκικό πόλεμο του 1912. Πριν από αυτά την συγκοινωνία εξυπηρετούσε ατμοκίνητος τροχιόδρομος και κατόπιν ιπποκίνητος μέχρι του Βρυώνη. Αυτά αντικαταστάθηκαν στην συνέχεια από ηλεκτρικά Τραμ με τις ρυμούλκες τους ανοιχτές ή κλειστές που έφταναν λίγο πιο κάτω από τον Άγιο Βασίλη και πιο πάνω από την Πηγάδα που υπήρχε τότε το νερό του Δήμου.

Ιπποκίνητο λεωφορείο (Όμνιμπας) στον Πειραιά

Ιπποκίνητο λεωφορείο εκτελούσε τότε την συγκοινωνία από το Πασαλιμάνι στην Πλατεία Φρεαττύδας, το καλούμενο βιζαβί, που κι αυτό αντικαταστάθηκε αργότερα από ηλεκτρικά τραμ που έφταναν μέχρι του Σκουλούδη. Η συγκοινωνία αυτή το καλοκαίρι εξυπηρετούσε πολλούς που έρχονταν για θαλάσσια μπάνια στου Κράκαρη και για την μπύρα στου Βρεττού, όπου υπήρχε Ταραντέλλα με νούμερα διασκεδαστικά και βουβός κινηματογράφος.

Αυτές είναι οι αναμνήσεις μου για την παλιά Φρεαττύδα, με τις οποίες έκανα μια μικρή αναδρομή στα περασμένα χρόνια. Ας συγχωρηθώ αν έκανα κάποιες παραλείψεις ή αν έχω ατέλειες στην αναδρομή μου και άλλος με περισσότερες πληροφορίες ας γράψει κάτι εκτενέστερο και πληρέστερο, για αυτούς που θέλουν να γνωρίζουν την ιστορία του Πειραιά.  

Ο ποιητής της Φρεαττύδας Λάμπρος Πορφύρας
κάθεται στα βραχάκια της αλλοτινής παραλίας της


Παρουσιάζεται ένα επιλεγμένο μέρος από την αρθρογραφία του Σπυρίδωνος Γ. Μακρή, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Φιλολογική Στέγη". Επιμέλεια, φωτογραφίες Στέφανος Μίλεσης.


Διαβάστε επίσης σχετικά με την Φρεαττύδα:

ΦΡΕΑΤΤΥΔΑ










Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"