23 Δεκεμβρίου του 1835. Η γενέθλια ημερομηνία του Δήμου Πειραιώς

Νοέμβριος του 1885. Παρέα που παίζει χαρτιά σε καπηλειό στον Πειραιά. Πενήντα χρονιά μετά την ίδρυση του Πειραιά, διαφορετικές οικιστικές ομάδες συνυπάρχουν στην πόλη. Ρουμελιώτες, νησιώτες και ανατολίτες ακολουθούν τις ιδιαίτερες ενδυματολογικές και παραδοσιακές τους συνήθειες σε μια πόλη που προσφέρει ευκαιρίες σε όλους.


Του Στέφανου Μίλεση

Λένε πως όταν ο Όθωνας, νεαρός ακόμη, κατέφτανε για πρώτη φορά στ΄ Ανάπλι, στα πλαίσια της υποδοχής του, είχε κανονιστεί οι πυροβολητές ψηλά από το κάστρο να αποδώσουν τιμές, ρίχνοντας με τα κανόνια, μόλις ο πρώτος Βασιλιάς του νεοσύστατου Κράτους θα πατούσε το πόδι του στην γη. Και όταν η στιγμή αυτή έφτασε  ο Αξιωματικός έδωσε το παράγγελμα:

- "Πυρ κροτοβολεί". Κανείς όμως δεν κουνήθηκε.
- "Πυρ κροτοβολεί" ξαναφώναξε. Μάταια, τίποτα.
Ο Κολοκοτρώνης που στεκόταν από κοντά κατάλαβε τι γινόταν και φώναξε
- "Φωτιά ορέ". Κι έτσι τα κανόνια του Αναπλιού απέδωσαν τιμές. 

Δυσκολίες αμέτρητες την πρώτη περίοδο ελεύθερης ζωής, όπως η ποικιλία διαλέκτων ανάλογα με την περιοχή προέλευσης, διαφορετικότητα ενδυμασιών ηθών και παραδόσεων και σε μεγάλο βαθμό τρόπου ζωής.



Έτσι με ανάλογες δυσκολίες άρχισε και ο εποικισμός που Πειραιά, αμέσως μετά την απελευθέρωση. Οικογένειες που αναζητούσαν ένα καλύτερο μέλλον, εξαθλιωμένες από τα δεινά της επανάστασης, μετακόμιζαν τα ελάχιστα υπάρχοντά τους σε περιοχές άγνωστες για τους ίδιους. Η μεταφορά της Πρωτεύουσας από το Ναύπλιο στην Αθήνα ήταν που έδωσε την ώθηση για την εξέλιξη του Νέου Πειραιά. Όμως τώρα δεν υπήρχε ένας νέος Θεμιστοκλής να αναλάβει την αναγέννηση εκ βάθρων μιας πολιτείας που υπήρχε μόνο στην αρχαία ιστορία. Στην ίδια θέση, μια παράγκα ενός τούρκου Τελωνοφύλακα στεκόταν θλιβερή, τα βομβαρδισμένα ερείπια του Μοναστηριού του Αγίου Σπυρίδωνα και το σπίτι ενός Γάλλου του Καϋράκ, που έμενε μαζί με την κόρη του. Γύρω τους έλη και λιμνάζοντα ύδατα ενώ πραγματικό κατόρθωμα ήταν ο διάπλους του πειραϊκού λιμένα, με υφάλους και αβαθή να καραδοκούν να αρπάξουν κάποιο πλοίο, θύμα της απροσεξίας του κυβερνήτη του.

Πειραιάς 1845


Οι πρώτοι έποικοι έπρεπε να δαμάσουν τα χίλια οκτακόσια έτη ερημιάς που βασίλευαν στην περιοχή. Μια βασιλεία παράδοξη που έστησε πρώτα ο Ρωμαίος ύπατος Σύλλας με τον ξεριζωμό εκ θεμελίων της αρχαίας πολιτείας, παίρνοντας την εκδίκησή του εναντίον των Πειραιωτών, όχι για την ανυπακοή τους στη Ρώμη, αλλά και γιατί έβριζαν ακατανόμαστα την όμορφη σύζυγό του Μετέλλα. Κάποιος Έλληνας της αυλής του πήγε να τον σταματήσει. "Τι πας να κάνεις;" του λέει "Πας να κάψεις εκείνους που αντιστάθηκαν στους Πέρσες; Που γέννησαν τη δημοκρατία, την ελευθερία;" Και ο Σύλλας απάντησε "Πηγαίνετε αλλού να πείτε αυτά τα λόγια. Εγώ δεν ήρθα εδώ να σπουδάσω αλλά για να καταστρέψω τους επαναστάτες".

Για έναν άλλο νόμο τον Βυζαντινό που έπρεπε να επβληθεί ξανά, ακολούθησαν οι υπερβόριοι μισθοφόροι Βαράγκοι που έκαψαν εκ νέου την πόλη ως αντίποινα κάποιας άλλης ανυπακοής. Οι πρόγονοι των σημερινών Νορβηγών που εμφανίζονται σήμερα ως οι πλέον πολιτισμένοι, χάραξαν τα "κατορθώματά τους" στα πλευρά του Λιονταριού, του φύλακα του Πειραιά. 



Ακολούθησαν οι Βενετοί που με τον Μοροζίνη μπροστάρη της αρπαγής μετέφεραν το χαραγμένο σύμβολο για να φυλάει πιστά ξένους τόπους και ξένες πατρίδες. Τέλος ακολούθησαν οι Τούρκοι που δεν ήταν μόνο Τούρκοι, αλλά και Αλβανοί και Αιγύπτιοι και Βόσνιοι και Αλγερινοί και Μαυριτανοί αλλά και κάθε φυλή της Ανατολής που ήρθε κάτω από την σκιά μιας ταυτότητας που έγραφε "Οθωμανός" να διαφεντεύσει τόπους που δεν γνώριζε.

Πειραιεύς, Πόρτο ντι Λεόνε, Πόρτο ντι Ντράκο, Ασλάν λιμάνι, Υδραίϊκα, Χιώτικα, Κρητικά, Μανιάτικα. Και ιδού ο νέος Πειραιάς γεννήθηκε!

Καλλιτεχνική απεικόνιση της θέας από τον λόφο της Καστέλλας
(Λόφο Μουνυχίας) το 1836


Σε αντίθεση με την λαμπρή υποδοχή του Όθωνα στο Ανάπλι, όταν ο ίδιος βασιλιάς έφτασε στον Πειραιά, για να αποβιβασθεί του έβαλαν στα πόδια του να πατήσει μια σανίδα από ριμαγμένο σκαρί πλοίου για να μην βυθιστεί στο βούρκο της ακτής. Λες και ήταν ριζικό σημάδι το πόδι του νέου βασιλιά να μην πατήσει Αττική γη και θάλασσα  αλλά ξύλο πλοίου, δείχνοντας πως το μέλλον του ήταν να φύγει αργότερα από την ίδια πολιτεία με πλοίο για πάντα.


Υδραίος το 1844 στον Πειραιά

Οι πρώτοι έποικοι μόνοι κι έρημοι σε μια πολιτεία που δεν ήταν πολιτεία αλλά όραμα, μια σκιά που διαγραφόταν μόνο στα σχέδια των πολεοδόμων και στις αναφορές των βασιλικών διαταγμάτων. Όμως τα διατάγματα δεν έτρεφαν, δεν έδιναν πόσιμο νερό δεν απέτρεπαν τις αρρώστιες και τις πλημμύρες που μάστιζαν τότε την περιοχή, καθώς στους γυμνούς λόφους του Πειραιά και στις απότομες κατωφέρειές του όταν έβρεχε έτρεχαν ρυάκια νερού που γρήγορα μετατρέπονταν σε ποτάμια. Και οι έποικοι μεταξύ άλλων έπρεπε μόνοι και αβοήθητοι να αντιμετωπίσουν και τη φύση με τις πλημμύρες. Και ούτε 300 δεν ήταν όλοι-όλοι. Γιατί τόσους απαιτούσε ο νόμος για να γίνει ένας Δήμος, εξαιρουμένων των "νέων χωρίων δι΄ αποίκων". Και ο Πειραιάς ανήκε στην εξαίρεση. Σαράντα έποικοι στις 25 Οκτωβρίου του 1835 υποβάλλουν αίτημα στη Βασιλική Γραμματεία των Εσωτερικών:

"...διότι εκτός άλλων δυστυχημάτων υπαρχόντων και επαπειλουμένων, πολλαί οικοδομαί κινδυνεύουν να βλαφθούν εκ της πλημμύρας των νερών, των οποίων την θεραπείαν δεν ημπορεί να επιφέρη άλλος παρά η δημοτική αρχή" Και οι σαράντα υπογράφουν το έγγραφο που στο τέλος του φέρει την επισήμανση:
"Εν Πειραιεί τη 25 Οκτωβρίου 1835" Πόσους αιώνες άραγε απαιτούσε η ιστορία στο βωμό της λήθης για να ξαναγραφτεί τέτοιο έγγραφο; Εν Πειραιεί τη...

Όψη Πειραϊκού λιμένα το 1842 (AUGUSTIN LEMAITRE)


Τα νερά των πλημμυρών μαζί με την αποφασιστικότητα των σαράντα πρώτων εποίκων που δεν ήταν ακόμη Πειραιώτες αλλά που ήθελαν τόσο πολύ να γίνουν, πραγματοποιήθηκαν με την έγκριση της Γραμματείας για εκλογή του πρώτου δημοτικού συμβουλίου.

Στις 23 Δεκεμβρίου του 1835 η πρώτη δημοτική αρχή αναλαμβάνει τα καθήκοντά της δίνοντας τον απαιτούμενο όρκο μέσα στα ερείπια της εκκλησίας του κατεστραμμένου Μοναστηριού του Αγίου Σπυρίδωνα. Ο νέος Πειραιάς είναι πραγματικότητα. Πρώτος Δήμαρχος του "χωρίου Πειραιεύς" ο Υδραίος Κυριάκος Σερφιώτης. Αυτός είναι ο θεμελιωτής της πόλης. Ουδέποτε τιμήθηκε για την θεμελίωση όπως έπρεπε. Επί των ημερών του έγιναν σχεδόν τα πάντα. Πρώτο σχολείο, πρώτο σχέδιο πόλης, πρώτη εκκλησία μέχρι και δημοτική αστυνομία. Και όλα αυτά με το Δημοτικό Συμβούλιο ελλείψει δημοτικού οικήματος να συνεδριάζει στο σπίτι του Εμμανουήλ Δεικτάκη όχι γιατί ήταν ο Πρόεδρος του Συμβουλίου, αλλά διότι το σπίτι του θεωρήθηκε ένα από τα τρία καλύτερα που υπήρχαν.



Και τα προβλήματα χιλιάδες και δύσκολα. Τέλματα ολόγυρα έφραζαν τους υδάτινους δρόμους. Εκεί που σήμερα βρίσκεται ο Ηλεκτρικός Σταθμός δόθηκε η ονομασία Λιμήν Αλών. Μόνο λιμήν δεν ήταν όμως. Οι πρώτοι έποικοι το αποκαλούσαν "βρωμολίμνη" που θα φέρει "τις μεγαλύτερες στην πόλη νόσους ένεκα των δυσωδών αναθυμιάσεων" έγραφαν σε επιστολές διαμαρτυρίας προς τον επαρχιακό Διευθυντή. Πού να βρεθούν όμως τα χρήματα για την αποξήρανσή της;

Και ο αγαθός Κυριάκος Σερφιώτης έγραφε στον Βασιλιά "προσπίπτων εδαφιαίως εις τους υψηλούς πόδας, παρακαλεί θερμώς την μεγαλειότητα ίνα ευσπλαχνισθή τους κατοίκους της πόλεως ταύτης". Δηλαδή πέφτω στα πόδια σας για να με προσέξετε! Ποιός ο Κυριάκος Σερφιώτης! Που δεν ήταν κάποιος τυχαίος που απλά έγινε Δήμαρχος. Ήταν γιος του Καπετάν Αντώνη Σερφιώτη, διάσημου ωκεανοπόρου με δικό του καράβι που είχε φτάσει μέχρι το Μοντεβίδεο της Ουρουγουάης. Αλλά και ο Κυριάκος δεν υστέρησε σε τόλμη αφού έλαβε μέρος στο ναυτικό αγώνα κατά την διάρκεια της επανάστασης. Κι αυτός ο ναυμάχος, έφτασε να παρακαλεί θερμώς "προσπίπτων εδαφιαίως" στα πόδια του Βασιλιά για το καλό του Πειραιά!

προσπίπτων εδαφιαίως εις τους υψηλούς πόδας, παρακαλεί θερμώς την μεγαλειότητα ίνα ευσπλαχνισθή τους κατοίκους της πόλεως ταύτης
(Κυριάκος Σερφιώτης)


Έτσι όμως με τέτοιες προσωπικότητες όπως του Κυριάκου Σερφιώτη χτίστηκε το μέλλον της πόλης που έμελλε να γίνει λίγο αργότερα η Πρωτεύουσα της Ναυτιλίας και του Εμπορίου. Από το τίποτα στα πάντα. 

Οφείλουμε να τιμούμε και να σεβόμαστε σε κάθε περίσταση τις 161 οικογένειες που δήλωσαν "Πειραιώτες" στην πρώτη απογραφή του 1836. Απογραφή που μόνο στον Πειραιά της εργασία και της δημιουργίας, τελείωνε με την υποσημείωση "Ουδείς πένης και ανίκανος να εργασθή...".

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"