 |
Στο βάθος διακρίνονται οι κολώνες του εναέριου σύρματος του τηλεγράφου, που ξεκινούν από τον έρημο ακόμα όρμο της Πειραϊκής Χερσονήσου, μεταφέροντας το σήμα που παραλαμβάνουν από την υποθαλάσσια σύνδεση. Οι τηλεγραφικές γραμμές, περνούν δίπλα από τον Σηματογραφικό Σταθμό Πειραιώς που δεσπόζει σε ένα από τα ψηλότερα σημεία της σημερινής Καλλίπολης (πάνω από την Πλατεία Σερφιώτου, στο μικρή οδό Κρυστάλλη) και συνεχίζουν την πορεία τους προς το εμπορικό Λιμάνι του Πειραιά, προς το Τηλεγραφείο που ευρισκόταν επί της Ακτής Μιαούλη, κοντά στην Βασιλική Αποβάθρα και από εκεί στην Αθήνα.
Στο κάτω μέρος της φωτογραφίας, βλέπουμε το παλαιό κτήριο του Ζαννείου Νοσοκομείου με τον πρώτο Ναό των Αγίων Αναργύρων στο πίσω μέρος του.
|
Του Στέφανου Μίλεση
Οι μαθητές του 1863, που φοιτούν στις ανώτερες τάξεις των Γυμνασίων, πληροφορούνται σε όλη την Ελλάδα από το βιβλίο της φυσικής τους ("Στοιχεία Φυσικής" του Β. Λάκωνος), πως:
"Ο τηλεγραφικός αγωγός δύναται να διέλθει υπό την γη ή δια του πυθμένος των θαλασσών, αλλά τότε τα σύρματα πρέπει να είναι κεκαλυμμένα υπό απομονωτικού στρώματος εκ γουταπέρκας. Υποβρυχίων συρμάτων γίνεται χρήσις μεταξύ τόπων κεχωρισμένων απ΄ αλλήλων δια θαλάσσης. Τοιούτον είναι του εκ Πειραιώς εις Σύρον."
Το πόντισμα τηλεγραφικού καλωδίου μεταξύ Πειραιά και Σύρου στις 26 Νοεμβρίου του 1858, αποτελεί ένα μέγα ιστορικό γεγονός. Καθώς η σύνδεση με τη Σύρο, εξασφάλιζε αυτόματα και τη σύνδεση με το εξωτερικό. Κι αυτό, καθώς υπήρχε ήδη από το 1856 ποντισμένο τηλεγραφικό καλώδιο μεταξύ Σύρου - Χίου. Η Χίος την εποχή εκείνη, βρισκόταν στην κατοχή των Τούρκων, ενώ η Σύρος ήταν ακόμη το εμπορικό και ναυτικό κέντρο της Ελλάδας. Συνεπώς μια επέκταση προς Πειραιά της υπάρχουσας σύνδεσης, εξασφάλιζε την επικοινωνία με το εξωτερικό διαμέσου της Τουρκίας.
Αυτή η νέα πραγματικότητα, τρανή απόδειξη της ανατέλλουσας τεχνολογίας, περιλαμβανόταν στην διδακτέα ύλη των ελληνικών σχολείων τα αμέσως επόμενα χρόνια. Η σύνδεση αυτή όμως, αν και εξετέλεσε το δυσκολότερο μέρος, που ήταν η καταβύθιση του υποθαλάσσιου καλωδίου, δεν προχώρησε όπως έπρεπε, καθώς μόλις το καλώδιο βγήκε στον όρμο του Πειραϊκού Ακρωτηρίου (σημερινός όρμος Σχολής Ναυτικών Δοκίμων) δεν μπόρεσε να συνεχίσει την εναέρια διαδρομή του για δύο κυρίως λόγους.
Αυτή η νέα πραγματικότητα, τρανή απόδειξη της ανατέλλουσας τεχνολογίας, περιλαμβανόταν στην διδακτέα ύλη των ελληνικών σχολείων τα αμέσως επόμενα χρόνια. Η σύνδεση αυτή όμως, αν και εξετέλεσε το δυσκολότερο μέρος, που ήταν η καταβύθιση του υποθαλάσσιου καλωδίου, δεν προχώρησε όπως έπρεπε, καθώς μόλις το καλώδιο βγήκε στον όρμο του Πειραϊκού Ακρωτηρίου (σημερινός όρμος Σχολής Ναυτικών Δοκίμων) δεν μπόρεσε να συνεχίσει την εναέρια διαδρομή του για δύο κυρίως λόγους.
Ο πρώτος είχε να κάνει με το γεγονός, πως ο χειμώνας τη χρονιά εκείνη ήταν δριμύτατος και στον μικρό όρμο, δεν υπήρχε ούτε ένας οικίσκος εντός του οποίου τα συνεργεία θα μπορούσαν να καταφύγουν με αποτέλεσμα την διακοπή των εργασιών.
Ο δεύτερος ήταν το ίδιο το καλώδιο!
Μέγας δωρητής του καλωδίου εκ γουταπέρκας υπήρξε ο Κ. Τοσίτσας ο οποίος φρόντισε για την εισαγωγή του και την αποθήκευσή του στο Τελωνείο Πειραιώς. Με αυτό το σύρμα έπρεπε να γίνει η σύζευξη από τον μικρό όρμο της Πειραϊκής μέχρι το Ταχυδρομείο Πειραιώς. Όταν όμως αυτό έγινε, ο τηλέγραφος δεν λειτούργησε αλλά παρέμεινε βουβός. Όλοι υποψιάστηκαν πως το πρόβλημα ήταν στο καταβυθισμένο καλώδιο. Μετά από πολλούς ελέγχους, αποδείχθηκε πως το πρόβλημα υπήρχε στο εναέριο καλώδιο του Τοσίτσα. Ο Γερμανικός μηχανικός από τη Σύρο που έσπευσε να εξετάσει το καλώδιο του Πειραιώς "εβεβαίωσε το υπουργείον ότι ο υποβρύχιος τηλέγραφος δεν έχει την ελαχίστην βλάβην και αν υπάρξει τις έλλειψις, πρέπει να υπάρχει εις τον τηλέγραφον της ξηράς". Αυτός "έπεμψεν εις Πειραιά πρόσωπον τι το οποίον λογίζεται παρ΄ ημίν ως έχον τηλεγραφικάς γνώσεις".
Πράγματι, ο τεχνικός από τη Σύρο, αποδείχθηκε πως είχε δίκιο. Τη χρονιά εκείνη, είχε πυρποληθεί το Τελωνείο Πειραιώς, καθώς με δικαστική παρέμβαση, διατάχθηκε έλεγχος των εμπορευμάτων που φυλάσσονταν στις αποθήκες του. Και ο έλεγχος αυτός φυσικά, θα έδειχνε το μέγεθος των κλοπών που συστηματικά λάμβανε χώρα. Έτσι προκειμένου η καταμέτρηση να ματαιωθεί, το Τελωνείο Πειραιώς πυρπολήθηκε.
Από τη φωτιά, καταστράφηκαν ολοσχερώς τα φυλασσόμενα εμπορεύματα μεταξύ των οποίων και το καλώδιο της δωρεάς του Τοσίτσα.
Σε μια προσπάθεια να μετριασθεί το μέγεθος της καταστροφής, δηλώθηκε πως το καλώδιο της δωρεάς είχε διαφύγει της πυράς.
Όμως η πραγματικότητα ήταν διαφορετική, καθώς το καλώδιο είχε υποστεί τόσο σοβαρές καταστροφές, που επί της ουσίας ήταν άχρηστο. Μόνο όταν διαπιστώθηκε η καταστροφή του, το Υπουργείο Εσωτερικών ενέκρινε έκτακτη πίστωση 600.000 δραχμών, που πέρασε τόσο από τη Βουλή όσο και από τη Γερουσία και έγινε νόμος, που υπογράφηκε από τον ίδιο τον Βασιλιά Όθωνα. Με την πίστωση αυτή έγινε η αντικατάσταση του εναερίου καλωδίου που θα μετέφερε το σήμα του τηλεγράφου από τον μικρό όρμο μέχρι τον σταθμό εκπομπής και λήψης που ήταν το Ταχυδρομείο Πειραιώς.
Από τη φωτιά, καταστράφηκαν ολοσχερώς τα φυλασσόμενα εμπορεύματα μεταξύ των οποίων και το καλώδιο της δωρεάς του Τοσίτσα.
 |
| Πως πρέπει να μετασχηματισθεί το Τελωνείο Πειραιώς διερωτάται η κοινή γνώμη μέσω της εφημερίδας "ΤΟ ΑΣΤΥ", ακόμη και το 1887, ώστε να σταματήσουν οι κλοπές, οι λεηλασίες και η υφαρπαγή των προϊόντων που αναμένουν τον εκτελωνισμό στους χώρους του. |
 |
| Τα εμπορεύματα στο Τελωνείο Πειραιώς, χρόνια αργότερα, το 1929 |
Σε μια προσπάθεια να μετριασθεί το μέγεθος της καταστροφής, δηλώθηκε πως το καλώδιο της δωρεάς είχε διαφύγει της πυράς.
Όμως η πραγματικότητα ήταν διαφορετική, καθώς το καλώδιο είχε υποστεί τόσο σοβαρές καταστροφές, που επί της ουσίας ήταν άχρηστο. Μόνο όταν διαπιστώθηκε η καταστροφή του, το Υπουργείο Εσωτερικών ενέκρινε έκτακτη πίστωση 600.000 δραχμών, που πέρασε τόσο από τη Βουλή όσο και από τη Γερουσία και έγινε νόμος, που υπογράφηκε από τον ίδιο τον Βασιλιά Όθωνα. Με την πίστωση αυτή έγινε η αντικατάσταση του εναερίου καλωδίου που θα μετέφερε το σήμα του τηλεγράφου από τον μικρό όρμο μέχρι τον σταθμό εκπομπής και λήψης που ήταν το Ταχυδρομείο Πειραιώς.
Μέρος της πίστωσης αυτής χρησιμοποιήθηκε και για την κατασκευή μικρού οικίσκου διαμονής των τεχνικών και του φύλακα του καλωδίου. Έτσι ήταν γραφτό ο μικρός όρμος να αποκτήσει οικίσκο προστασίας με νόμο από την ίδια την Αμαλία!
Και όταν ένας μικρός όρμος γίνεται αντικείμενο νομοθετικού έργου, αποτελεί αιτία προσδιορισμού της ονομασίας του. Έτσι από τότε ο μικρός όρμος της Πειραϊκής χερσονήσου θα ονομαστεί, "Όρμος του Τηλεγράφου".
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η Σχολή Ναυτικών Δοκίμων δεν είχε κάνει ακόμη την εμφάνισή της στον μικρό όρμο. Όταν το 1891 πέθανε ο Π. Βασσάνης άφησε κληροδότημα στο Ελληνικό Κράτος 500 χιλιάδες χρυσά φράγκα για την ανέγερση Ναυτικής Σχολής. Στις 10 Μαρτίου του 1901 έγινε η τελετή τοποθέτησης του θεμέλιου λίθου του υπέρλαμπρου κτηρίου που σήμερα δεσπόζει στη Πειραϊκή Χερσόνησο. Η ανέγερση τελείωσε το 1904 και οι Δόκιμοι εγκαταστάθηκαν σε αυτή τον Οκτώβριο του 1905. Ενώ από το 1884 που συστάθηκε η Σχολή Ναυτικών Δοκίμων μέχρι το 1905 λειτουργούσε είτε πάνω σε πλοία (Φρεγάτα "ΕΛΛΑΣ") είτε στα κτήρια του Φεράλδη (όπως έμειναν να αποκαλούνται) στον Πειραιά.
Το 1859 λοιπόν έγινε η εναέρια σύνδεση του μικρού όρμου με το Τηλεγραφείο Πειραιώς και από εκεί με το Τηλεγραφείο Αθηνών.
Και επειδή τα υποβρύχια καλώδια μόλις εμφανίζονταν στον Πειραιά μεταβάλλονταν σε εναέρια (πρώτη φωτογραφία ανάρτησης), λίγους μήνες μετά τη λειτουργία τους άρχισαν να παρουσιάζουν πλήθος προβλημάτων, με αποτέλεσμα κάθε τόσο η γραμμή να κόβεται. Εκτεθειμένα σε κοινή θέα έλκυαν την προσοχή των μεθυσμένων ή άλλων που δεν είχαν μάθει να συνυπάρχουν με ξύλινες κολώνες πάνω στις οποίες αιωρούνταν καλώδια.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η Βασίλισσα Αμαλία να εκδώσει Διάταγμα (η Αμαλία ήταν γνωστό πως υπέγραφε αυθημερόν τα Διατάγματα, που έφεραν τη σημείωση "εν ονόματι του Βασιλέως", όταν ο Όθωνας βρισκόταν σε ταξίδι στο εξωτερικό).
Με το Διάταγμα αυτό που φέρει ημερομηνία 29 Αυγούστου 1861, προβλέπεται η φύλαξη της γραμμής Πειραιώς - Αθηνών από δύο πεζούς φύλακες, για την αποτροπή τέτοιων πράξεων. Την ίδια χρονιά η Τηλεγραφική υπηρεσία ενώνεται με την Ταχυδρομική και δημιουργείται η "ΤΤ" (το τρίτο "Τ", αυτό της τηλεφωνίας, θα προστεθεί το 1892 για να γίνει το γνωστό "ΤΤΤ" οι υπάλληλοι της οποίας θα ονομάζονται "τριατατικοί").
Όμως παρά τη μέριμνα για φύλακες της τηλεγραφικής γραμμής ώστε να εξασφαλίζεται η συνεχής λειτουργίας της, ο τηλέγραφος πολύ σύντομα ήταν περισσότερο ανενεργός παρά ενεργός. Κι αυτό, καθώς μόλις σε διάστημα δύο (2) ετών, η θάλασσα, τόσο χρόνο απαιτούσε, κατέστρεφε με διάβρωση τα ποντισμένα με τόσο κόπο καλώδια.
Ο Άγγελος Κοσμής αναφέρει πως στο Λιμανάκι του Τηλεγράφου, (μετέπειτα γνωστό ως όρμος Σχολής Ναυτικών Δοκίμων), ζούσε ένας γέρος με κάτασπρη γενειάδα, παλιός θαλασσινός που δεν ήθελε παρέα με κανέναν. Οι περίοικοι τον γνώριζαν και δεν τον ενοχλούσαν, ήταν ο γνωστός σε όλους Βουδούρης.
Το λιμανάκι του Τηλεγράφου, από το 1878 θα συγκεντρώσει όλα τα θαλάσσια σύρματα επικοινωνίας, που πολλά μαζί όπως έβγαιναν από τη θάλασσα, εισέρχονταν σε ένα μικρό οικίσκο, του φύλακα, που δεν είναι άλλος από το γνωστό οικίσκο της Βασίλισσας Αμαλίας. Τη διαχείριση πλέον θα αναλάβει η εταιρεία "Eastern".
Ο μικρός και άλλοτε γραφικός όρμος από το 1905 και μετά θα καλύπτει πλέον τις ανάγκες εκπαίδευσης της Σ.Ν.Δ. με το ιστορικό λεμβαρχείο του και τις υπόλοιπες εγκαταστάσεις.
Πηγές:
- Πρακτικά των Συνεδριάσεων της Βουλής (1858-1859).
- Στοιχεία Φυσικής εις χρήσιν των εν τοις Γυμνασίοις διδασκομένων. (Υπό Β. Λάκωνος. 1863).
- Άγγελου Κοσμή, Περασμένα κι αλλοτινά, Φιλολογικές Αναμνήσεις 1936.
- Σ.Ν.Δ. 100 χρόνια στον Πειραιά - Έκδοση Π.Ν.
Και όταν ένας μικρός όρμος γίνεται αντικείμενο νομοθετικού έργου, αποτελεί αιτία προσδιορισμού της ονομασίας του. Έτσι από τότε ο μικρός όρμος της Πειραϊκής χερσονήσου θα ονομαστεί, "Όρμος του Τηλεγράφου".
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η Σχολή Ναυτικών Δοκίμων δεν είχε κάνει ακόμη την εμφάνισή της στον μικρό όρμο. Όταν το 1891 πέθανε ο Π. Βασσάνης άφησε κληροδότημα στο Ελληνικό Κράτος 500 χιλιάδες χρυσά φράγκα για την ανέγερση Ναυτικής Σχολής. Στις 10 Μαρτίου του 1901 έγινε η τελετή τοποθέτησης του θεμέλιου λίθου του υπέρλαμπρου κτηρίου που σήμερα δεσπόζει στη Πειραϊκή Χερσόνησο. Η ανέγερση τελείωσε το 1904 και οι Δόκιμοι εγκαταστάθηκαν σε αυτή τον Οκτώβριο του 1905. Ενώ από το 1884 που συστάθηκε η Σχολή Ναυτικών Δοκίμων μέχρι το 1905 λειτουργούσε είτε πάνω σε πλοία (Φρεγάτα "ΕΛΛΑΣ") είτε στα κτήρια του Φεράλδη (όπως έμειναν να αποκαλούνται) στον Πειραιά.
 |
| Η έναρξη λειτουργίας της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων στο κτήριο του ευεργέτη Π. Βασσάνη, δημιουργεί νέα πραγματικότητα για τον μικρό όρμο. Τη θέση του παλαιού ξύλινου οικίσκου, καταλαμβάνει τώρα το λεμβαρχείο της Σχολής |
 |
| Τα κτήρια του ευεργέτη Π. Βασσάνη οικοδομήθηκαν στην Πειραϊκή Χερσόνησο, δίπλα στον μικρό όρμο του Τηλεγράφου. Η γύρω περιοχή μέχρι τότε, ήταν έρημη και ακατοίκητη. |
Το 1859 λοιπόν έγινε η εναέρια σύνδεση του μικρού όρμου με το Τηλεγραφείο Πειραιώς και από εκεί με το Τηλεγραφείο Αθηνών.
Και επειδή τα υποβρύχια καλώδια μόλις εμφανίζονταν στον Πειραιά μεταβάλλονταν σε εναέρια (πρώτη φωτογραφία ανάρτησης), λίγους μήνες μετά τη λειτουργία τους άρχισαν να παρουσιάζουν πλήθος προβλημάτων, με αποτέλεσμα κάθε τόσο η γραμμή να κόβεται. Εκτεθειμένα σε κοινή θέα έλκυαν την προσοχή των μεθυσμένων ή άλλων που δεν είχαν μάθει να συνυπάρχουν με ξύλινες κολώνες πάνω στις οποίες αιωρούνταν καλώδια.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η Βασίλισσα Αμαλία να εκδώσει Διάταγμα (η Αμαλία ήταν γνωστό πως υπέγραφε αυθημερόν τα Διατάγματα, που έφεραν τη σημείωση "εν ονόματι του Βασιλέως", όταν ο Όθωνας βρισκόταν σε ταξίδι στο εξωτερικό).
 |
| 1930 και η παράλια διαδρομή στην Ακτή παραμένει σχεδόν έρημη |
Με το Διάταγμα αυτό που φέρει ημερομηνία 29 Αυγούστου 1861, προβλέπεται η φύλαξη της γραμμής Πειραιώς - Αθηνών από δύο πεζούς φύλακες, για την αποτροπή τέτοιων πράξεων. Την ίδια χρονιά η Τηλεγραφική υπηρεσία ενώνεται με την Ταχυδρομική και δημιουργείται η "ΤΤ" (το τρίτο "Τ", αυτό της τηλεφωνίας, θα προστεθεί το 1892 για να γίνει το γνωστό "ΤΤΤ" οι υπάλληλοι της οποίας θα ονομάζονται "τριατατικοί").
Όμως παρά τη μέριμνα για φύλακες της τηλεγραφικής γραμμής ώστε να εξασφαλίζεται η συνεχής λειτουργίας της, ο τηλέγραφος πολύ σύντομα ήταν περισσότερο ανενεργός παρά ενεργός. Κι αυτό, καθώς μόλις σε διάστημα δύο (2) ετών, η θάλασσα, τόσο χρόνο απαιτούσε, κατέστρεφε με διάβρωση τα ποντισμένα με τόσο κόπο καλώδια.
Ο Άγγελος Κοσμής αναφέρει πως στο Λιμανάκι του Τηλεγράφου, (μετέπειτα γνωστό ως όρμος Σχολής Ναυτικών Δοκίμων), ζούσε ένας γέρος με κάτασπρη γενειάδα, παλιός θαλασσινός που δεν ήθελε παρέα με κανέναν. Οι περίοικοι τον γνώριζαν και δεν τον ενοχλούσαν, ήταν ο γνωστός σε όλους Βουδούρης.
Το λιμανάκι του Τηλεγράφου, από το 1878 θα συγκεντρώσει όλα τα θαλάσσια σύρματα επικοινωνίας, που πολλά μαζί όπως έβγαιναν από τη θάλασσα, εισέρχονταν σε ένα μικρό οικίσκο, του φύλακα, που δεν είναι άλλος από το γνωστό οικίσκο της Βασίλισσας Αμαλίας. Τη διαχείριση πλέον θα αναλάβει η εταιρεία "Eastern".
Ο μικρός και άλλοτε γραφικός όρμος από το 1905 και μετά θα καλύπτει πλέον τις ανάγκες εκπαίδευσης της Σ.Ν.Δ. με το ιστορικό λεμβαρχείο του και τις υπόλοιπες εγκαταστάσεις.
Πηγές:
- Πρακτικά των Συνεδριάσεων της Βουλής (1858-1859).
- Στοιχεία Φυσικής εις χρήσιν των εν τοις Γυμνασίοις διδασκομένων. (Υπό Β. Λάκωνος. 1863).
- Άγγελου Κοσμή, Περασμένα κι αλλοτινά, Φιλολογικές Αναμνήσεις 1936.
- Σ.Ν.Δ. 100 χρόνια στον Πειραιά - Έκδοση Π.Ν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου