Θεατράκι Νέου Φαλήρου




Του Στέφανου Μίλεση

Η Εταιρεία Σιδηροδρόμων Αθηνών - Πειραιώς όπως είναι γνωστό, είχε προβεί στην ανάπτυξη μεγάλων τεχνικών έργων ανοικοδόμησης στην περιοχή του Νέου Φαλήρου. Τη δεκαετία του του 1890 πληροφορήθηκε πως η ανταγωνίστριά της Εταιρεία Τροχιοδρόμων, αναζητούσε τρόπο να συνδέσει δύο διαφορετικές γραμμές μεταξύ τους σε μια ενιαία που θα ξεκινούσε από τον Πειραιά και θα κατέληγε στην Αθήνα διαμέσου του Νέου Φαλήρου.

 Έτσι είναι γνωστό πως την παρεμπόδισε, τοποθετώντας έργα σε ευθεία γραμμή σύνδεσης των δύο διαφορετικών τροχιοδρομικών γραμμών. Ακόμη και για την περίπτωση της θαλάσσιας σύζευξης έλαβε μέτρα προκειμένου να την παρεμποδίσει, κατασκευάζοντας το 1891 την μακρόστενη θαλάσσια εξέδρα

Μέσα στα ίδια πλαίσια ανταγωνισμού κατασκευάστηκε το θεατράκι του Νέου Φαλήρου, στη μέση ακριβώς του δρόμου από τον οποίο είχε σχεδιάσει η Εταιρεία Τροχιοδρόμων να περάσει τις γραμμές της. Φοβούμενη πως το θεατράκι θα ήταν αποτρεπτικό μεν για την σύζευξη του Τροχιοδρόμου, αλλά επιζήμιο οικονομικά, ως προς την κατασκευή του, για να το κάνει ελκυστικό στον κόσμο, εισήγαγε την τιμή της παράστασης, στο αντίτιμο του εισιτηρίου με επιστροφή του Σιδηροδρόμου, τρεις (3) δραχμές συνολική αξία.

Ωστόσο οι εφημερίδες δεν καταλαβαίνουν τη σκοπιμότητα της επιλογής του συγκεκριμένου σημείου. Μακριά από το κέντρο περιπάτου των Νεοφαληριωτών, δίπλα στον οχετό όπου τα εργοστάσια ρίχνουν τα ακάθαρτα ύδατά τους, κοντά στο εργοστάσιο παραγωγής ρεύματος που παράγει θόρυβο, δίπλα στον τερματικό σταθμό των Τροχιοδρόμων. Με τα άρθρα τους καυτηριάζουν την επιλογή θέσεως. 

Διαβάζουμε στην εφημερίδα ΣΚΡΙΠ της 20ης Δεκεμβρίου του 1895 όταν ο Διευθυντής της Κουσουλάκος πληροφορείται τη θέση ανέγερσης: "Το νέο θέατρο πρόκειται να οικοδομηθεί εις το αντίθετο μέρος του παλαιού εκεί που ο Σιδηρόδρομος κάμπτει για να κατέλθει εις Πειραιά, εκεί που είναι ο Σταθμός Τροχιοδρόμου Φαλήρου - Πειραιώς, παρά τη παραγωγική μηχανή του ηλεκτρικού φωτός"

Και λίγο πιο κάτω διαβάζουμε "...είναι αδύνατον να μην εκπλαγούν, διότι ποτέ δεν πιστεύουν ότι ήταν δυνατόν να ευρεθεί άνθρωπος όστις να υπεδείκνυε τη θέσιν εκείνη!". Προτείνει μάλιστα σε εκείνον που επέλεξε τη συγκεκριμένη θέση να του απονεμηθεί το παράσημο του... λουτρού!

Πρώτος κύκλος λειτουργίας:

Κι έτσι εγένετο το θεατράκι του Νέου Φαλήρου, που έγινε γνωστό και ως θεατράκι Ε.Η.Σ. ή θεατράκι του Τσίλερ καθώς ανεγέρθηκε σε σχέδια του Ερνέστου Τσίλερ και που έμελλε να γίνει διάσημο τα αμέσως επόμενα χρόνια από τις λαμπρές θεατρικές δόξες που θα γνωρίσει. Το θεατράκι ξεκίνησε ενώ παράλληλα γκρεμιζόταν το προηγούμενο μανδροθέατρο στην αντίθετη ακριβώς πλευρά της παραλίας το 1896 και ήταν κι αυτό τύπου "μανδροθέατρο".
 Η γνώση του Τσίλερ για τον Πειραιά και το Νέο Φάληρο, φαίνεται από το σχεδιασμό του, καθώς ακολούθησε την παράδοση των δύο προγενέστερων μανδροθεάτρων (ξύλινου και λιθόκτιστου) που διαδοχικά προυπήρξαν στο Νέο Φάληρο. 




Από το 1898 όμως ξεκίνησε με μεγάλη δυναμική, να φιλοξενεί διάσημα στην εποχή τους ονόματα όπερας και της μετέπειτα οπερέτας, όπως τον Ιταλό τενόρο Ανσέλμι και την πριμαντόνα Βιβιάνι, το Γαλλικό μουσικό θίασο "Πουπέ", τον "τρελό" Αρνιώτη με τα σκυλιά του ο οποίος είχε γυρίσει όλες τις σκηνές τότε υπαίθριες και μη σε Αθήνα και Πειραιά. Βιεννέζικες οπερέτες, ιταλικοί θίασοι, παριζιάνικες θεατρικές ομάδες παρέλασαν από τη σκηνή του. 

Μεταξύ των μεγάλων ονομάτων ήταν και αυτό της Έλσα Ένγκελς που σηματοδότησε την πορεία του μουσικού θεάτρου στην Ελλάδα. Η Ένγκελς γνώρισε μεγάλες μέρες δόξας στο θεατράκι του Νέου Φαλήρου, αγαπήθηκε παράφορα αλλά και η ίδια αγάπησε τόσο την Ελλάδα, που ζήτησε και έλαβε την Ελληνική ιθαγένεια. Το 1915 διενεργούσε γεύματα υπέρ των πτωχών μέσα στο θεατράκι του Νέου Φαλήρου.


24 Ιουλίου 1915 γεύμα υπέρ πτωχών εντός του θεάτρου του Νέου Φαλήρου 


Πέθανε το 1933 και ο θάνατός της θεωρήθηκε μεγάλη καλλιτεχνική απώλεια. 


Η Έλσα Ένγκελς

Το 1905 στο θεατράκι του Νέου Φαλήρου για πρώτη φορά στην Ελλάδα παρουσιάστηκαν επί σκηνής γυναίκες με μαγιό! Προτιμήθηκε η παρουσίαση να γίνει στο Νέο Φάληρο λόγω της ύπαρξης των εγκαταστάσεων των θαλασσίων λουτρών. Η παρουσίαση γυναικείας μόδας μαγιό, αποτέλεσε γεγονός που προκάλεσε σκάνδαλο, αλλά έφερε περισσότερο κόσμο και εισπράξεις. 

Το 1916 μια μυθική παράσταση έμελλε να αποτελέσει σταθμό στην θεατρική ιστορίας της Ελλάδας, ανέβηκε στη σκηνή του. Ήταν το "Ξιφίρ Φαλέρ" του Νικόλαου Λάσκαρη, Μιλτιάδη Λιδωρίκη και Γεωργίου Πωπ με σκηνογραφία του Πειραιώτη Πάνου Αραβαντινού. 




Κόστισε 36 χιλιάδες δραχμές και αποτέλεσε τη μεγαλύτερη υπερπαραγωγή που ανέβηκε ποτέ στην Ελλάδα. Το ποσό αυτό υπολογίστηκε πως δαπανήθηκε μόνο για τα σκηνικά και τα κοστούμια του Πάνου Αραβαντινού! 

Παρέλασαν επί σκηνής, αποτελώντας μέρος της παράστασης, άνδρες που φέρουν στολές από το 1821 έως την εποχή εκείνη. Το έργο απολαμβάνει την έγκριση του Βασιλέως και στην έκτη σκηνή της Δεύτερης Πράξης ακούγεται ο θούριος του μουσικού Καίσαρη "Του Αετού ο γιος", που έκτοτε έγινε το αγαπημένο άσμα των βασιλικών των επόμενων ετών. 

Παρουσιάζονται επί σκηνής, όλες οι στολές του Ελληνικού Στρατού, Ιππικού, Ναυτικού, επίσημες ή εκστρατείας, σε μια πανδαισία μαγευτική. Οι στολές την περίοδο εκείνη ήταν άλλωστε σχεδιασμένες από τον ίδιο τον Παύλο Αραβαντινό για λογαριασμό του Ελληνικού Κράτους. 


Παρέλασαν επί σκηνής, αποτελώντας μέρος της παράστασης, άνδρες που φέρουν στολές από το 1821 έως την εποχή εκείνη.

Τόσο το πορτραίτο της Έλσα Ένγκελς όσο και άλλα 1.300 έργα του, δωρήθηκαν στον Δήμο Πειραιά με σκοπό την ίδρυση Μουσείου στο όνομά του.   

Δυστυχώς όλες οι σκηνογραφίες του και τα σχέδια των στολών του αποτελούν μόνο μια ανάμνηση καθώς αναμένουν, χρόνια τώρα, την αξιοποίησή τους, καθώς αγνοείται τόσο το μέγεθος του Πάνου Αραβαντινού όσο και το Ξιφέρ Φαλέρ.

Το "Ξιφίρ Φαλέρ" ήταν να ανέβει για πρώτη φορά στις 15 Ιουνίου 1916, όμως λόγω των σφοδρών ανέμων που φυσούσαν αναβλήθηκε η πρεμιέρα για την επομένη. Σημείωσε όμως 133 παραστάσεις κατάμεστες από κόσμο!


Η σκηνή του θεάτρου Νέου Φαλήρου το 1935

Το ΑΚΤΑΙΟΝ την εποχή του Ξιφίρ Φαλέρ το 1916

Η περίοδος πτώσης του:

Το "Ξιφίρ Φαλέρ" αποτέλεσε την τελευταία μεγάλη στιγμή για το θεατράκι ήταν θα λέγαμε το το Κύκνειο Άσμα  του. Ακολούθησε μια περίοδος με μέτριες παραστάσεις μέχρι που η καταστροφή του 1922 έδωσε το τελειωτικό χτύπημα. Τα καμαρίνια, η σκηνή του, ακόμη και η προαύλια πλατεία του δέχθηκαν πρόσφυγες. Τα χρόνια που ακολούθησαν μόνο σποραδικά εμφανίζονταν θίασοι στη σκηνή του και αυτοί ήταν μέτριας θεατρικής αξίας.

Δεύτερος κύκλος λειτουργίας του (η χαμένη ευκαιρία):

Ακολούθησε μια μακρά περίοδος που διήρκεσε έως την άνοιξη του 1935 που το θεατράκι είχε σχεδόν εγκαταλειφθεί και κατέρρεε. Ο Ν. Ι. Μαράκης σε άρθρο του στην εφημερίδα "Αθηναϊκά Νέα" (1935), περιγράφει πως το αέτωμα του Τσίλερ γκρεμίστηκε ενώ είχαν σαπίσει ακόμη και τα σανίδια της σκηνής του. Στην καταστροφή συνέβαλε και μια μεγάλη πλημμύρα που έπληξε όλη την περιοχή του Νέου Φαλήρου το 1934. Έτσι το 1935 πενήντα εργάτες κατ΄ εντολή της Σιδηροδρομικής Εταιρείας Αθηνών - Πειραιώς, ανέλαβαν την αναστύλωση του εκ βάθρων. Το θεατράκι ανακατασκευάστηκε και ξανάνοιξε προσδοκώντας εκ νέου να φιλοξενήσει Βιεννέζικη Οπερέτα.




Εντύπωση προκαλεί πως το θεατράκι του Νέου Φαλήρου ήταν ήδη γνωστό στους θεατρικούς κύκλους της Βιέννης! Όταν μέσω της Ελληνικής Πρεσβείας της Βιέννης ανακοινώθηκε η επαναλειτουργία του, ο Αυστριακός θίασος "Τεάτερ Αντερβιν" αποτελούμενος από 43 άτομα υπέβαλλε αίτηση προκειμένου να εξασφαλίσει άδεια καθόδου και θεατρικής χρήσης της σκηνής του.

 Τότε Έλληνες καλλιτέχνες της ίδιας θεατρικής σκηνής, αντέδρασαν έντονα δια του ημερήσιου Τύπου και το Υπουργείο Εξωτερικών αναγκάστηκε να εκδώσει διαταγή άρσης χορήγησης αδείας στον Αυστριακό θίασο, παρότι είχε ήδη καταβάλλει 70 χιλιάδες δραχμές ως εγγύηση στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων. 

Μεταξύ άλλων στον θίασο θα πρωταγωνιστούσε και μια ντίβα της Αυστριακής σκηνής η σουμπρέτα Ελισάβετ Σάντνερ καθώς και ο Βερολινέζος Τενόρος Γκούτνερ Φίσσερ. 


Ο Αυστριακός θίασος "Τεάτερ Αντερβιν" θα εγκαινίαζε την επαναλειτουργία του θεάτρου του Νέου Φαλήρου το 1935 δίνοντας σε πενήντα ημέρες 6 οπερέτες μεταξύ των οποίων "Βιεννέζικο Αίμα" του Γ. Στράους, "Η χώρα του μειδιάματος" του Λέχαρ, το "Ονειρώδες βαλς" του Στράους κ.α. ενώ όλα θα καταγραφόντουσαν σε κινηματογραφική ταινία από την ΟΥΦΑ 

Το συμβόλαιο περιλάμβανε και λήψεις κινηματογραφικές των έργων από την ΟΥΦΑ. Με την άρση της εντολής παραχώρησης στη Βιενέζικη Οπερέτα χάθηκε μια μεγάλη ευκαιρία να επανέλθει στο προσκήνιο το θεατράκι του Νέου Φαλήρου αλλά και να καταγραφούν σε κινηματογραφική ταινία κάποιες στιγμές από τη λειτουργία του.   


Το θεατράκι Νέου Φαλήρου τα τελευταία χρόνια πριν την κατεδάφισή του

Όμως τα χρόνια άλλαξαν, ο πόλεμος ισοπέδωσε ότι ευγενικό ότι πνευματικό υπήρχε. Μεταπολεμικά το Νέο Φάληρο έπαψε να αποτελεί κέντρο κοσμικής δραστηριότητας, ενώ ή οπερέτα ως είδος από χρόνια είχε χαθεί. Με ό,τι καλό, είχε προικιστεί η περιοχή του Νέου Φαλήρου καταστράφηκε. Η όμορφη φαληρική θάλασσα είχε γεμίσει βρώμα από τον οχετό της Σούδας, το περίφημο φαληρικό μαριδάκι χάθηκε, τα θαλάσσια λουτρά και η εξέδρα είχαν διαλυθεί την περίοδο της Γερμανικής κατοχής, τα δύο μεγάλα ξενοδοχεία του Παππά και το Ακταίον είχαν κατεδαφιστεί αφού πρώτα φιλοξενούσαν πρόσφυγες από τη Ρουμανία. Το μικρό θεατράκι του Τσίλερ ακολούθησε κι αυτό την πορεία του και κατεδαφίστηκε το 1968, αφού πρώτα χρησιμοποιήθηκε ως θερινός κινηματογράφος. 


Ο Γιώργος Ιωάννου κατέγραψε σε έναν πίνακα όλα τα σύμβολα του Νέου Φαλήρου. Αριστερά το ξενοδοχείο ΑΚΤΑΙΟΝ και δεξιά του αρχοντικό του Βλάγκαλη όπου το ισόγειό του χρησιμοποιήθηκε ως εκδοτήριο εισιτηρίων και σταθμός του Νέου Φαλήρου. Μπροστά ακριβώς το θεατράκι του Νέου Φαλήρου. Αριστερά από το θεατράκι υπάρχει ο τροχιόδρομος (ΤΡΑΜ). Πιο πίσω η εξέδρα και η Ταραντέλα και στα δεξιά διακρίνεται για λίγο το δεύτερο κιόσκι της παραλίας. Την εικόνα πλαισιώνουν καλοντυμένοι άνδρες και γυναίκες μιας αριστοκρατικής εποχής, πίσω ένας ναύτης, καθώς το Πολεμικό Ναυτικό για χρόνια άρχιζε και τελείωνε τα κατορθώματά του από τα Φαληρικά ύδατα. Στη θάλασσα στο βάθος ναυτοπροσκοπικά λατίνια πλέουν στον ισχυρό άνεμο (Το Νέο Φάληρο είναι χαρακτηρισμένο ως Προσκοπούπολη)  
    
Το θεατράκι στα τελευταία του από το αρχείο του Ε.Λ.Ι.Α
Η Εφημερίδα "Κοινωνική" δημοσιεύει τον Ιανουάριο του 1969 την τελευταία φωτογραφία του Θεάτρου του Νέου Φαλήρου του οποίου η κατεδάφιση ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του 1968.


Διαβάστε επίσης:


Η Εξέδρα του Νέου Φαλήρου






Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"