Του Στέφανου Μίλεση
"Δεν ξεχνώ πως είμαι κι εγώ ένα παιδί της Φρεαττύδας. Ήλθα στον Πειραιά πέντε χρονών κι έφυγα με άσπρα μαλλιά..."
Έτσι αποχαιρέτισε τον Πειραιά ο Παύλος Νιρβάνας, οκτώ μόλις μήνες πριν πεθάνει. Με μια επιστολή. Λες και γνώριζε πως είχε φτάσει η ώρα να αποχωρήσει. Η αποστολή του είχε τελειώσει. Η πόλη που τόσο αγάπησε, έζησε, δημιούργησε είχε φτάσει η στιγμή να τον αποχαιρετίσει. Άλλωστε ο Νιρβάνας στα στερνά του χρόνια είχε διατελέσει και Δημοτικός Σύμβουλος Πειραιώς.
Ο Νιρβάνας άφησε τη τελευταία του πνοή ημέρα Κυριακή 29 Νοεμβρίου 1937. Ο Δήμος Πειραιά τρεις μήνες μετά τον θάνατό του τον Φεβρουάριο του 1938 , για να τον τιμήσει, είχε οργανώσει ένα φιλολογικό μνημόσυνο στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιώς, στο οποίο μεταξύ άλλων είχε καλέσει και τον Γρηγόριο Ξενόπουλο. Ο μεγάλος λογοτέχνης τότε προθύμως κατέβηκε στον Πειραιά και μίλησε στο Δημοτικό Θέατρο για το έργο του Νιρβάνα. Σε εκείνη την ομιλία ο Ξενόπουλος για πρώτη φορά είχε προτείνει στο Δήμο να τιμήσει τον μεγάλο Ακαδημαϊκό Πειραιολάτρη τοποθετώντας μια προτομή.
Ο καιρός όμως περνούσε και η πρόταση του Ξενόπουλου είχε περάσει στο περιθώριο. Όχι επίτηδες, αλλά υπήρχαν δύο ακόμα υποσχέσεις για προτομές που έπρεπε να υλοποιηθούν. Η πρώτη ήταν για τον Λάμπρο Πορφύρα και η δεύτερη για τον ιατροφιλόσοφο Θεόδωρο Αφεντούλη. Με την πρόταση του Ξενόπουλου για την κατασκευή μιας ακόμη προτομής, το θέμα άρχιζε να βαραίνει επικίνδυνα.
Τότε άρχισε να γεννιέται ένα "κίνημα" διανοούμενων με σκοπό τη κατασκευή προτομής του Νιρβάνα. Πρώτος ο Μ. Πουρής έκανε την αρχή καθώς έπιασε έναν γνωστό γλύπτη της εποχής εκείνης τον Λεωνίδα Δέμπη και του πρότεινε την κατασκευή της προτομής του λογοτέχνη. Ο Δέμπης κατασκεύασε όπως απαιτεί η μεθοδολογία των γλυπτών πρώτα το πρόπλασμα αυτής (πρώτη φωτογραφία ανάρτησης). Έτσι τώρα έμεναν να λυθούν δύο ζητήματα. Το πρώτο ήταν το σημείο που θα παραχωρούσε ο Δήμος για να στηθεί η προτομή. Το δεύτερο ήταν η εξεύρεση του χρηματικού ποσού που απαιτούσε η κατασκευή της προτομής. Βλέπετε πρόθεση του γλύπτη Δέμπη ήταν, η κατασκευή της από Παριανό μάρμαρο.
Τότε ο Πουρής συγκέντρωσε εκλεκτά μέλη της πειραϊκής κοινωνίας όπως ο Ν. Χαντζάρας, κ.α. προκειμένου να υπογράψουν όλοι μια αίτηση προς το Υπουργείο Εσωτερικών, ώστε να τους επιτραπεί η διενέργεια εράνου με σκοπό τη συγκέντρωση χρημάτων για τη κατασκευή της προτομής. Σε εκείνη την αίτηση γινόταν αναφορά της ζωής του Νιρβάνα και της σχέσης που είχε με την πόλη του Πειραιά.
Ωστόσο για κάποιο λόγο που δεν έγινε γνωστός τουλάχιστον ακόμη, ο Δήμος Πειραιώς δεν έλαβε υπόψη του το ήδη κατασκευασμένο πρόπλασμα του γλύπτη Δέμπη, αλλά τον Μάιο του 1940, ανέθεσε σε έναν άλλο γλύπτη στον Ι. Παπαδημητρίου την κατασκευή νέου. Στη συνέχεια σε δύο συνεδριάσεις του Δημοτικού Συνεδρίου 7 Νοεμβρίου 1940 και 10 Φεβρουαρίου του 1941 ο Δήμος ενέκρινε το ποσό των 55.000 δραχμών για την κατασκευή μικρού κήπου εντός του οποίου θα τοποθετείτο η προτομή του Παύλου Νιρβάνα. Επιλέχθηκε δε η τοποθέτηση να λάβει χώρα στο Πασαλιμάνι, περιοχή όπου ο Νιρβάνας είχε ζήσει τα εφηβικά του χρόνια αλλά και που εκεί σύχναζε διαρκώς κάνοντας αδιάκοπη παρέα με τον ποιητή της Φρεαττύδας Λάμπρο Πορφύρα.
Πάνω στην προτομή του Νιρβάνα που δεσπόζει σήμερα στη συμβολή των οδών Χαριλάου Τρικούπη με την Ακτή Τρ. Μουτζοπούλου μπορεί κάποιος να διαβάσει " "Ο ΔΗΜΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΩ ΠΑΥΛΩ ΝΙΡΒΑΝΑ" ίσως για να γίνει κατανοητό πως τελικώς ο Πειραιάς τίμησε τον Νιρβάνα τοποθετώντας προτομή του Δήμου και όχι ολοκληρώνοντας το πρόπλασμα του γλύπτη Δέμπη.
Όμοιες περιπέτειες με προτομές και προπλάσματα υπήρξαν και με τους Λάμπρο Πορφύρα και Θεόδωρο Αφεντούλη. Ο Δήμος ειδικά είχε δεχθεί μεγάλη επίθεση στην περίπτωση της προτομής του Πορφύρα, όπου η κατασκευή της είχε επιτευχθεί μέσω εράνου που είχε διενεργήσει ερανική επιτροπή με Πρόεδρο τον Α. Παπαναστασίου. Η προτομή του Πορφύρα είχε κατασκευαστεί από τον γλύπτη Γρ. Ζευγώλη, ο οποίος την είχε κατασκευάσει αφιλοκερδώς δεχόμενος μόνο τα χρήματα του εράνου για την αγορά του μαρμάρου. Η αποκαλυπτήρια τελετή είχε γίνει στις 24 Μαΐου 1938 και είχαν απαγγείλει ποιήματα ο Μ. Μαλακάσης (τότε Πρόεδρος της Εταιρείας Λογοτεχνών) και ο Αιμίλιος Βεάκης (που ήταν γνωστός ως ηθοποιός και λιγότερο ως ποιητής). Ο Βεάκης είχε γράψει το ποίημα για τον Πορφύρα από το 1932 όταν είχε πεθάνει και το φιλούσε έξι χρόνια περιμένοντας τη στιγμή των αποκαλυπτηρίων για να το απαγγείλει. Με εκείνη την τελετή όμως έμεινε στο στάδιο του προπλάσματος μια άλλη προτομή φτιαγμένη από τον γλύπτη Θωμόπουλο!
 |
| Πρόπλασμα προτομής Λ. Πορφύρα, κατασκευασμένο από τον γλύπτη Θωμόπουλο. Η προτομή όμως που στήθηκε στη Φρεαττύδα είναι του γλύπτη Ζευγώλη. |
Τι να συνέβη άραγε στα προπλάσματα και που να βρίσκονται σήμερα; Η ιστορία παίζει με τη ζωή, το θάνατο σε ένα ατέρμονο γαϊτανάκι γεγονότων και συμπτώσεων. Ήταν άραγε τυχαίο πως ο Νιρβάνας όσο ζούσε έδινε χρήματα στους εράνους για την προτομή του στενού και εγκάρδιου φίλου του Πορφύρα; Ή ήταν τυχαίο πως ο Νιρβάνας πρωτοστάτησε στην προτομή του Θ. Αφεντούλη, γράφοντας πύρινους λόγους για την προσωπικότητα του Ιατροφιλοσόφου;
Τελικώς η τρίτη κατά σειρά προτομή που στήθηκε από τον Δήμαρχο Μιχάλη Μανούσκο ήταν του Αφεντούλη στην Πλατεία Κοραή. Αφού κι αυτή βέβαια πέρασε τη δική της Οδύσσεια καθώς τα προγραμματισμένα αποκαλυπτήριά της που ήταν για τις 30 Οκτωβρίου 1940 αναβλήθηκαν καθώς δύο ημέρες πριν είχε κηρυχθεί ο Ελληνο-Ιταλικός πόλεμος. Αποκαλυπτήρια που τελικά έγιναν την 1η Νοεμβρίου του 1940, αφού είχαν σημειωθεί οι πρώτες ελληνικές επιτυχίες στο μέτωπο.
Διαβάστε επίσης:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου