Η προτομή του Ανδρέα Μιαούλη (1978)


Του Στέφανου Μίλεση

Το 1978 στάθηκε για τον Ιωάννη Μελετόπουλο, έτος που μεγιστοποίησε τον προσφορά του στην πόλη του Πειραιά. Ήταν ήδη 74 ετών, είχε παραιτηθεί για λόγους υγείας από το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο και έτσι απερίσπαστος από όλα, εξέδιδε εκδόσεις, έγραφε για την ιστορία του Πειραιά, ενώ παράλληλα σχεδίαζε για τα μνημεία που επρόκειτο να αποκαλύψει σε διάφορα σημεία της πόλης.

Ένα από τα μνημεία αυτά, ήταν και η προτομή του Ανδρέα Μιαούλη, η αποκάλυψη της οποίας έγινε λίγες ημέρες πριν από την αποκάλυψη του ανδριάντα του Ελευθερίου Βενιζέλου

Είναι γνωστό πως το πάθος του ο Μελετόπουλος, για την ιστορία του Πειραιά, το είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του Αλέξανδρο Μελετόπουλο. Ο ίδιος είχε σπουδάσει νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αλλά η μεγάλη του αγάπη εκδηλώθηκε για την έρευνα της πειραϊκής ιστορίας. Μεγάλες δωρεές του έμειναν μέχρι σήμερα να κοσμούν το Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά, όπως και το ιστορικό αρχείο του Δήμου. Βέβαια πολλές δωρεές κειμηλίων υπήρξαν και προς το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο το οποίο υπηρέτησε ως έφορος επί 17 χρόνια.


Ο Ιωάννης Μελετόπουλος (καθήμενος στο παγκάκι), λίγο διάστημα αργότερα, στα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του Ελευθερίου Βενιζέλου που έγιναν στο μικρό πάρκο μπροστά από τον Άγιο Κωνσταντίνο. Από πάνω του στεκόταν ο τότε Πρόεδρος της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς Γιάννης Χατζημανωλάκης.


Τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Ανδρέα Μιαούλη έγιναν στις 22 Μαρτίου του 1978 στο σημείο όπου τελείωνε η αλλοτινή γνωστή Ρέπουλη, σημερινή Σωτήρος Διός με την Ακτή Μιαούλη, ελάχιστα αριστερά από την πρόσοψη του Αγίου Σπυρίδωνα. 




Η συγκεκριμένη θέση επιλέχθηκε, καθώς εκεί ευρισκόταν κάποτε η κατεδαφισθείσα επί επταετίας, οικία του ναυάρχου της επανάστασης, την ιστορία της οποίας ήδη έχω παρουσιάσει σε ανάρτηση της 12ης Μαΐου του 2009, με τίτλο "Η κατάρα του σπιτιού του Ναυάρχου Ανδρέα Μιαούλη".

Άλλωστε αυτή ήταν και η πρόταση του ίδιου του Μελετόπουλου, πρόταση που έγινε δεκτή από τον τότε Δήμαρχο Πειραιώς Βουλοδήμο. 
"Εν πρώτοις συγχαίρω τον κ. Δήμαρχον Πειραιώς δια την επιλογήν της θέσεως εις την οποίαν ετοποθετήθη η προτομή, δηλαδή ακριβώς έναντι της κατά το έτος 1834 - 1835 οικοδομηθείσης οικίας του Α. Μιαούλη" είπε ο Μελετόπουλος κατά την τελετή των αποκαλυπτηρίων. 




Η προτομή του Υδραίου ναυάρχου είναι έργο του γλύπτη Λεωνίδα Δρόσου. Είναι κατασκευασμένη από χαλκό. Ήταν η δεύτερη κατά σειρά δωρεά του Μελετόπουλου προς τον Πειραιά. Η πρώτη ήταν το υπερμεγέθες χάλκινο άγαλμα του Θεμιστοκλή, έργο του γλύπτη Νικόλα, ενώ όπως αναφέραμε λίγο διάστημα μετά τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Ανδρέα Μιαούλη, έγιναν τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του Ελευθερίου Βενιζέλου, έργο του γλύπτη Κανακάκη. Για να στηθεί ο ανδριάντας στο μικρό πάρκο μπροστά από τον Άγιο Κωνσταντίνο, είχε χρειασθεί πρώτα να απομακρυνθεί η προτομή του ιατροφιλόσοφου Θεόδωρου Αφεντούλη

Η προτομή του Μιαούλη που μέχρι σήμερα κοσμεί τον Πειραιά είχε φιλοτεχνηθεί από τον Λεωνίδα Δρόσο στα μέσα του 19ου αιώνα. Ο Λεωνίδας Δρόσος έχει φιλοτεχνήσει μεταξύ άλλων τα γλυπτά που στολίζουν την Ακαδημία Αθηνών. Ο Ιωάννης Μελετόπουλος είχε αγοράσει την προτομή του Μιαούλη πολλά χρόνια πριν την τοποθέτησή της στον Πειραιά. Με αυτή διακοσμούσε το φουαγιέ του σπιτιού του στην οδό Ρηγίλλης, με πρόθεση όμως κάποτε να την δωρίσει στον Δήμο Πειραιώς. 


Η προτομή του Μιαούλη που μέχρι σήμερα κοσμεί τον Πειραιά, είχε φιλοτεχνηθεί από τον Λεωνίδα Δρόσο πολλά χρόνια πριν την τοποθέτησή της μπροστά από τον Άγιο Σπυρίδωνα.


Όσο για τον μπαρουτοκαπνισμένο Ανδρέα Μιαούλη όταν πέθανε κηδεύθηκε στη δεξιά κατά την είσοδο πλευρά του λιμανιού, κοντά στο βασιλικό περίπτερο. Λόγω της επέκτασης όμως του λιμανιού τα οστά του ναυάρχου μεταφέρθηκαν στην κοντινή Σχολή Ναυτικών Δοκίμων.

Διαβάστε: 

Η κατάρα του σπιτιού του Ναυάρχου Ανδρέα Μιαούλη
   

Μικρή ιστορία του πολέμου. Ιπποκράτης Ιγνατιάδης



του Στέφανου Μίλεση

Ο Ιπποκράτης Ιγνατιάδης γεννήθηκε στη Σινασό της Καππαδοκίας. Η Σινασός ήταν μια καθαρά ελληνική πόλη με ελάχιστους Τούρκους, ενώ οι κάτοικοί της τηρούσαν με ευλάβεια όχι μόνο τα θρησκευτικά τους ήθη, αλλά και ακέραιο το εθνικό τους φρόνημα. 

Στη Σινασό όλοι μιλούσαν και συναναστρέφονταν στα ελληνικά και δεν υπήρχε καμιά διαφορά με οποιαδήποτε πόλη της Ελλάδας. Δυστυχώς ακολούθησαν οι ανταλλαγές πληθυσμών του 1924 και ο μικρός Ιπποκράτης -πρόσφυγας πλέον- έφτασε στον Πειραιά. Λίγο πριν εγκαταλείψει για πάντα τη Σινασό,  έχασε τον πατέρα του. Η μοίρα στάθηκε σκληρή για τον μικρό σε ηλικία Ιπποκράτη, καθώς άφησε πίσω του για πάντα τη γη που γεννήθηκε, το σπίτι του αλλά και τον ίδιο τον πατέρα του.  

Μαζί με τη μητέρα του και τα άλλα μεγαλύτερα στην ηλικία αδέλφια του, εγκαταστάθηκαν στον Πειραιά στην οδό Αποστόλη. 
Με τα χρόνια αγάπησε τον Πειραιά, την πόλη που εγκαταστάθηκε, και ήταν σίγουρο πως εάν είχε την ευκαιρία θα αναπτυσσόταν επαγγελματικά, καθώς η πρόοδος και η ανάπτυξη ήταν ένα από τα βασικά γνωρίσματα όλων των Σινασιτών προσφύγων. 

Όμως η ευκαιρία αυτή δεν του δόθηκε, καθώς ο πόλεμος του '40 κτύπησε και σε εκείνον τη πόρτα, όπως και σε όλους τους Έλληνες της γενιάς του. Μόλις που είχε προλάβει να τελειώσει το Πανεπιστήμιο στο οποίο είχε σπουδάσει οικονομικά. Κατατάχθηκε με το βαθμό του Ανθυπολοχαγού και αμέσως στάλθηκε στην πρώτη γραμμή. 

Ο Ιπποκράτης Ιγνατιάδης πολέμησε - πραγματικό παλικάρι - στα βουνά της Αλβανίας. Έλαβε μέρος σε μάχες κατά τις οποίες πολλοί σύντροφοί του έχασαν τη ζωή τους. Εκείνος κατάφερε μέχρι τέλους, όχι μόνο να επιβιώσει από τον πόλεμο και τις κακουχίες του, αλλά και να τιμηθεί για την πολεμική του δράση. 

Αναχώρηση για το μέτωπο. 


Επέστρεψε πεζός από το μέτωπο μέχρι τον Πειραιά, γεμάτος αγωνία καθώς ήταν γνωστό ότι ο Πειραιάς από την πρώτη μέρα της γερμανικής επέμβασης είχε βομβαρδιστεί σκληρά. Όχι μόνο εκείνος, αλλά όλοι οι μαχητές του μετώπου που επέστρεφαν στον Πειραιά είχαν την ίδια αγωνία, καθώς η μεγάλη έκρηξη του Κλάν Φράιζερ, του φορτωμένου πλοίου με ΤΝΤ, είχε στην κυριολεξία ισοπεδώσει τη πόλη σε μεγάλη ακτίνα. Θα βρουν ζωντανούς τους δικούς τους; Το σπίτι τους;

Με την επιστροφή η ζωή συνεχίστηκε από εκεί ακριβώς που ο πόλεμος είχε επιβάλλει τη δική του διακοπή. Εργασία σε λογιστικό γραφείο, χωρίς να λείπουν και οι στιγμές εκείνες της νιότης. Νέος, όμορφος και τολμηρός στις σχέσεις του, έκανε πολλά κορίτσια της γενιάς του να επιδιώκουν την προσοχή του.

Ο Πειραιάς τώρα βομβαρδιζόταν όχι πια από τους Γερμανούς αλλά από τους συμμάχους. Σπουδαίο λιμάνι της Ανατολικής Μεσογείου, τέθηκε στο στόχαστρο των βομβαρδισμών καθώς διαμέσου αυτού, ετροφοδοτείτο ο Ρόμελ και τα Africa Corps στην Βόρεια Αφρική. Το σπίτι του Ιπποκράτη, στη οδό Αποστόλη, βρέθηκε ξαφνικά σε ζώνη υψηλού κινδύνου, όπως και οι περισσότερες συνοικίες της πόλης, καθώς οι περισσότερες οικιστικές ζώνες στον Πειραιά αναπτύχθηκαν αγκαλιάζοντας στην κυριολεξία το εμπορικό λιμάνι.

Πολλοί Πειραιώτες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, μεταξύ των οποίων και ο Ιπποκράτης, που μαζί με τα αδέλφια του και τη μητέρα του, ανέβηκαν στην Αθήνα, καθώς ήταν "ανοχύρωτη" πόλη. Δεύτερη φορά πρόσφυγας ο Ιγνατιάδης, μετακόμισε στην οδό Λουίζης Ριανκούρ. Οι Πειραιώτες την περίοδο εκείνη καταγράφηκε ότι έφυγαν προς εβδομήντα διαφορετικούς προορισμούς! 

Κι αν η μετανάστευση αυτή αν γινόταν για κάποιους οργανωμένα, για άλλους δεν δόθηκε ούτε αυτή η μικρή "πολυτέλεια", καθώς αναγκάζονταν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους βιαστικά και να αναζητήσουν στέγη μέσα στη νύχτα, αφήνοντας πίσω τους όχι μόνο συντρίμμια αλλά και μέλη των οικογενειών τους που θάφτηκαν κάτω από τόνους ερειπίων. Ήταν οι θλιβερές πομπές των βομβοπλήκτων που ανέβαιναν μετά από κάθε βομβαρδισμό την οδό Πειραιώς, σέρνοντας πίσω τους, καροτσάκια, μωρά και μπόγους από ρούχα. Αναζητούσαν προσωρινό κατάλυμα στον υπόγειο σταθμό της Ομόνοιας, σε πάρκα και πλατείες, μέχρι κάποιο σπίτι Αθηναίου ανοίξει για φιλοξενία, έστω και με χαρτί επίταξης δωματίου.



Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι το "πεπρωμένον φυγείν αδύνατον", στην ειμαρμένη, που ο άνθρωπος με δικές του δυνάμεις είναι αδύνατον να αποφύγει. Προς το μεσημέρι της 11ης Ιανουαρίου του 1944, ο Πειραιάς βομβαρδίστηκε σκληρά από αμερικανικά στην αρχή βομβαρδιστικά. Ακολούθησαν δύο ακόμη βομβαρδισμοί την ίδια ημέρα, από τους Άγγλους αυτή την φορά, που αν και δεν ήταν τόσο ισχυροί όσο ο αμερικανικός πρώτος βομβαρδισμός, εν τούτοις προξένησαν μεγάλες απώλειες, καθώς "έπιασαν" τον κόσμο στους δρόμους να βοηθά στον απεγκλωβισμό εκείνων που ήταν θαμμένοι ζωντανοί μέσα στα χαλάσματα. 

Η Αγία Τριάδα βομβαρδισμένη


Δεν υπήρξε Πειραιώτης την ημέρα εκείνη, την 11η Ιανουαρίου, που δεν μετάνοιωσε για την επιλογή του να μείνει σε μια πόλη, που δεν ήταν πλέον πόλη, αλλά μια τεράστια φονική παγίδα. Μακάριοι εκείνοι που είχαν αποφασίσει να φύγουν προβλέποντας τον χαλασμό του λιμανιού. Μακάριοι και τυχεροί, τουλάχιστον οι περισσότεροι από αυτούς που έφυγαν από τον Πειραιά.

Μια βόμβα, εγκαταλείποντας την κοιλιά του τεραστίου σε μέγεθος ιπτάμενου φρουρίου, δεν έπεσε στον Πειραιά, αλλά στην οδό Λουίζης Ριανκούρ. Ακριβώς εκεί όπου κοιμόταν ο Ιπποκράτης Ιγνατιάδης δίπλα στον αδελφό του Σταύρο. Τους χώριζε μια ενδιάμεση ντουλάπα και μόνο. Ωστόσο αυτή η ντουλάπα, έγινε αιτία ώστε ο ένας αδελφός να ζήσει και ο άλλος να πεθάνει. Εκείνος που επέζησε, ήταν ο Σταύρος, ο οποίος βγήκε πραγματικά αλώβητος από τα συντρίμμια, ενώ ο ανθυπολοχαγός ο ήρωας της Αλβανίας Ιπποκράτης χάθηκε για πάντα.

Δεν γνωρίζω ποία είναι η δύναμη εκείνη που κινεί την μοίρα των ανθρώπων. Δεν γνωρίζω εάν κάποιος από ψηλά παίζει με τους ανθρώπους, όπως παίζουμε εμείς με τη φωτιά εντός τζακιού που άλλοτε επιλέγουμε να την τροφοδοτούμε με μεγάλα καυσόξυλα και άλλοτε με μικρά και ασήμαντα κλαδάκια, που τυχαία παίρνουμε από το σωρό. Πόσες πιθανότητες άραγε η στατιστική επιστήμη θα έδινε, ώστε η μοναδική βόμβα που έπεσε κατά λάθος μακριά από τον Πειραιά, να σκοτώσει Πειραιώτη; Αλήθεια πόσες;

Η ιστορία του Πειραιά, βρίσκεται ξεχασμένη στα μπαούλα των σπιτιών μας. Ο Σταύρος Ιγνατιάδης ο αδελφός του Ιπποκράτη που επέζησε, προχώρησε τη ζωή του, αποφεύγοντας να μιλήσει για αυτό το παράξενο παιχνίδι της ιστορίας. Μα όταν κάποτε έφτασε να δημιουργήσει οικογένεια, έδωσε στο παιδί του το όνομα του αδικοχαμένου αδελφού του. Στον σημερινό Ιπποκράτη Ιγνατιάδη, οφείλουμε τη διάσωση της μνήμης, όχι μόνο του θείου του, αλλά και ενός μέρους της ιστορίας της πόλης μας. Γιατί οι μικρές καθημερινές ιστορίες φτιάχνουν ένα μεγάλο παζλ, που είναι η ιστορία του τόπου μας.      

"Βαδίζετε δεξιά". Μια από τις εντολές της γερμανικής κατοχής.


Του Στέφανου Μίλεση

Σε όλες τις μεγάλες πόλεις στην Ελλάδα, κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής είχαν τοποθετηθεί πινακίδες που ανέγραφαν πάντα την ίδια ακριβώς απαγόρευση "Βαδίζετε δεξιά"!

Εύλογα λοιπόν δημιουργήθηκε η απορία τι ακριβώς απαγόρευαν και τι υποδείκνυαν ακριβώς οι πινακίδες αυτές;

Τα Γερμανικά Φρουραρχεία είχαν τοποθετήσει πολλές παρόμοιες ταμπέλες, σε δρόμους όπου υπήρχαν γερμανικές υπηρεσίες, οι οποίες βρισκόντουσαν στην αριστερή πλευρά του δρόμου σε σχέση με την τοποθετημένη πάντα πινακίδα. Όπου υπήρχε λοιπόν πινακίδα "Βαδίζετε δεξιά" σήμαινε ότι στην αριστερή πλευρά, ακριβώς μετά την πινακίδα, υπήρχαν γερμανικές υπηρεσίες στις οποίες δεν επιτρεπόταν οι Έλληνες να πλησιάσουν ούτε βαδίζοντας.



Και επειδή ένα εξίσου εύλογο ερώτημα είναι, για το εάν υπήρχε μια ανάλογη πινακίδα στην αντίθετη πλευρά, που έγραφε "Βαδίζετε αριστερά", αφού οι υπηρεσίες των Γερμανών θα βρισκόντουσαν τώρα αναλογικά στην δεξιά πλευρά του δρόμου, η απάντηση είναι όχι, δεν υπήρχαν τέτοιες πινακίδες!



Κι αυτό καθώς η διέλευση μιας τέτοιας οδού δεν επιτρεπόταν κατά τη ελεύθερη βούληση του πεζού. Ο διαβάτης έπρεπε σε κάθε περίπτωση να επιλέξει τη κίνησή του στο πεζοδρόμιο έτσι, ώστε να έχει στο αριστερό του χέρι την οικοδομική γραμμή κατά την κίνησή του, δηλαδή τα κτήρια όταν περπατούσε θα έπρεπε να βρίσκονται στα αριστερά του.

Με γνώμονα λοιπόν ότι εφάρμοζε αυτή την εντολή, θα έπρεπε να βαδίσει δεξιά δηλαδή προς την άκρη του πεζοδρομίου, όσο πιο πολύ μπορεί προς το τέλος του εκεί που σχεδόν αρχίζει ο δρόμος. Είτε λοιπόν ο πεζός ανέβαινε μια οδό είτε την κατέβαινε όφειλε να έχει στο αριστερό του χέρι την οικοδομική γραμμή και να κινείται όσο το δυνατόν πιο μακριά της, δηλαδή προς τα δεξιά.

Η οδηγία αυτής της πινακίδας εφαρμοζόταν ανάλογα με τις διαθέσεις του γερμανικού φρουραρχείου. Πάντως στη δεύτερη φωτογραφία η εντολή "βαδίζετε δεξιά" δεν βλέπουμε να λαμβάνετε σοβαρά υπόψη από τους κινούμενους στη συγκεκριμένη οδό.


Ο Ανδριάντας του δημότη Πειραιώς Ελευθερίου Βενιζέλου

Ο Ανδριάντας του Ελευθερίου Βενιζέλου στην αρχική του θέση,
στην πλατεία ανάμεσα στο Δημοτικό Θέατρο και στο ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης


του Στέφανου Μίλεση

Απέναντι από το Δημοτικό Θέατρο Πειραιώς, σε εκείνη τη μικρή αλλά πλούσια δενδροφυτεμένη πλατεία, που μεσολαβούσε μέχρι πριν αρχίσουν τα έργα για το μετρό, ανάμεσα στο θέατρο και στο ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, έγιναν  στις 4 Μαΐου 1978 τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του Ελευθερίου Βενιζέλου


Ο ανδριάντας του Ελευθερίου Βενιζέλου την ημέρα των αποκαλυπτηρίων του (4 Μαΐου 1978)
στην αρχική του θέση


Ο ανδριάντας του πολιτικού αυτού άνδρα αποτελούσε δωρεά του Πειραιολάτρη και γνωστού για τις δωρεές του στον Πειραιά, Ιωάννη Αλ. Μελετόπουλου και είναι έργο του γλύπτη Ι. Κανακάκη. Η απόφαση του Ιωάννη Μελετόπουλου πάρθηκε όταν το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιά είχε λάβει την απόφαση από τον Οκτώβριο του 1973 να ανεγείρει ανδριάντα στον Βενιζέλο, καθώς ήταν δημότης Πειραιώς και παρότι είχε παρέλθει η πενταετία, η απόφαση δεν είχε υλοποιηθεί. Μάλιστα στην απόφαση αυτή το Δημοτικό Συμβούλιο προέβλεπε και δαπάνη ενός εκατομμυρίου δραχμών για τη φιλοτέχνηση του ανδριάντα. 

Ο Ιωάννης Μελετόπουλος, εκτός όλων των υπηρεσιών που είχε προσφέρει στον Πειραιά στον τομέα του πολιτισμού, είχε δωρίσει τα τρία γλυπτά σημαντικών προσωπικοτήτων για τον Πειραιά, έκαστο εκ των οποίων αντικατόπτριζε τη δική του εποχή.


Ο Ιωάννης Μελετόπουλος στα εγκαίνια το 1978. Πίσω ο ανδριάντας του Ελευθερίου Βενιζέλου
σκεπασμένος ακόμη με την ελληνική Σημαία 


Ο ανδριάντας του Θεμιστοκλή, έγινε καθώς ήταν ο πρώτος που αντιλήφθηκε την αξία του Πειραιά ως λιμένα από την αρχαιότητα ακόμη. Ακολούθως δωρήθηκε η προτομή του Μιαούλη, προσωπικότητας της εποχής της επανάστασης και του ναυτικού αγώνα. Τέλος ο δωρήθηκε και ο ανδριάντας του Ελευθερίου Βενιζέλου καθώς ήταν εκείνος που επέλεξε την πόλη του Πειραιά για να γίνει δημότης της, όταν άφησε για πάντα την Κρήτη. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος έγινε δημότης Πειραιώς από το 1912.


Ο Ελευθέριος Βενιζέλος κατέρχεται στον Πειραιά προκειμένου να ασκήσει τα εκλογικά του δικαιώματα
(Ημερομηνία: 9 Φεβρουαρίου 1914)


Ο ανδριάντας του Ελευθερίου Βενιζέλου έχει ύψος 2,95 μ. ενώ μαζί με το βάθρο του φτάνει τα 5,45 μέτρα. Φέρει το δεξί του πόδι μπροστά δείχνοντας ταυτόχρονα με το δεξί του χέρι την επιλογή του. Η κίνηση αυτή προτιμήθηκε καθώς ο Βενιζέλος είχε ταυτιστεί με αποφασιστικές επιλογές και πορεία σταθερά εμπρός. 


Ο ανδριάντας στο εργαστήριο του γλύπτη Ιωάννη Κανακάκη.
Εδώ φαίνεται καθαρά ο βηματισμός μπροστά καθώς και η σταθερή προσήλωση σε μια κατεύθυνση.


Το βάθρο από τη μια πλευρά αναγράφει "Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος", ενώ από την άλλη βρίσκεται χαραγμένο ένα ομοίωμα σημειώματος που έγραψε ο Βενιζέλος την ημέρα της αναχωρήσεώς του από την Κρήτη για την Αθήνα, στις 5 Σεπτεμβρίου 1910. Αυτό το σημείωμα το είχε παραδώσει στον Αλέξανδρο Ραγκαβή καθώς και εκείνος τον συντρόφευε σε εκείνο το ταξίδι. Το χάραγμα επί του βάθρου του ανδριάντα, που μεταξύ άλλων αποδίδει και το γραφικό χαρακτήρα του πολιτικού ανέγραφε: 

"ΑΙΕΝ ΑΡΙΣΤΕΥΕΙΝ,
 Χαλέπα, 5 Σεπτεμβρίου 1910, 
Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος" 

Ο Ιωάννης Α. Μελετόπουλος εκτός από πειραιολάτρης υπήρξε και μέγα ευεργέτης του Ιστορικού και Εθνολογικού Μουσείου, ενώ ο γλύπτης Ι. Κανακάκης επιλέχθηκε μεταξύ άλλων καθώς ήταν Κρητικός. 

Την ημέρα των αποκαλυπτηρίων του ανδριάντα του Ελευθερίου Κ. Βενιζέλου στον Πειραιά ο Δήμος ανακοίνωσε την καθιέρωση δύο ετήσιων εορτών, που ονομάσθηκαν "Θεμιστόκλεια" (προς τιμή του Θεμιστοκλή) και "Ελευθέρια" (προς τιμή του Ελ. Βενιζέλου) αντίστοιχα για τις οποίες προβλεπόταν διενέργεια θεατρικών παραστάσεων, αθλητικών εκδηλώσεων, διαγωνισμούς και διάφορες εκθέσεις έργων.  


Με την Έλενα Σκυλίτση - Βενιζέλου στον Πειραιά το 1933


Τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα έγιναν όπως προαναφέραμε στις 4 Μαΐου 1978 που ήταν ημέρα Πέμπτη (στις 11 π.μ.) από τον Υπουργό Ναυτιλίας Εμμανουήλ Κεφαλογιάννη παρουσία του ιδίου του δωρητή. Για να τοποθετηθεί ο ανδριάντας του Ελευθερίου Βενιζέλου χρειάστηκε πρώτα να απομακρυνθεί η προτομή του ιατροφιλοσόφου Θεόδωρου Αφεντούλη η οποία είχε στηθεί στο ίδιο σημείο κατά τις πρώτες μέρες κήρυξης του ελληνοιταλικού πολέμου από τον τότε Δήμαρχο Πειραιώς Μιχάλη Μανούσκο.

Σήμερα δυστυχώς ο ανδριάντας του Ελ. Βενιζέλου έχει μεταφερθεί, λόγω των έργων του μετρό, στην Πλατεία Κοραή. Η επιλογή της θέσης ήταν άστοχη, καθώς λόγω των τεραστίων διαστάσεων που έχει ο ανδριάντας, επικρατεί της μικρής προτομής του Αδαμαντίου Κοραή που βρίσκεται ακριβώς στην απέναντι πλευρά της πλατείας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να προκαλεί την απορία σε όσους δεν γνωρίζουν (επισκέπτες κ.ο.κ.) για το πώς είναι δυνατόν σε μια Πλατεία που φέρει το όνομα Κοραή, να δεσπόζει ο ανδριάντας του Ελευθερίου Βενιζέλου. 


Ο Βενιζέλος με τον Ρουμάνο Θεατρικό Συγγραφέα Ευγένιο Ιονέσκο το 1914, εξέρχονται του Σιδηροδρομικού Σταθμού Πειραιώς


Η ταπεινή μου άποψη θα ήταν ότι ο ανδριάντας εφόσον ήταν υποχρέωση να μετακινηθεί εκ της αρχικής του θέσης, θα έπρεπε να τοποθετηθεί στην αριστερή πλευρά της Αγίας Τριάδας, έξω δηλαδή από το πρώην ξενοδοχείο "Παρθενών" (οικία Καλαμάρη, συμβολή των οδών Εθνικής Αντιστάσεως και Μακράς Στοάς), το οποίο χρησιμοποιούσε ο Βενιζέλος ως προεκλογικό του κέντρο, ενώ από εκεί έβγαλε και πολλούς λόγους προς τους ψηφοφόρους του.

  

Από την Παναγίτσα στον Άγιο Δημήτριο Νέου Φαλήρου


Του Στέφανου Μίλεση

Από τα πρώτα χρόνια ίδρυσης του Νέου Φαλήρου, ο κόσμος της περιοχής εκκλησιαζόταν στο ένα και μοναδικό εκκλησάκι που υπήρχε εκεί και το οποίο ήταν ιδιόκτητο και ήταν αφιερωμένο στην Παναγία την Ευαγγελίστρια

Ανήκε στον ιερέα Στυλιανό Βλησσίδη, ο οποίος είχε εγκαταστήσει την οικία του στο υπόγειό του. Ο ναός της Ευαγγελίστριας (η γνωστή στους Νεοφαληριώτες ως Παναγίτσα) ήταν όμως μικρός και όσο οι κάτοικοι του Νέου Φαλήρου αυξάνονταν, τόσο αυτό δεν επαρκούσε για τον εκκλησιασμό τους.

Αριστερά η  Παναγίτσα του Νέου Φαλήρου προς τα τέλη της δεκαετίας του 1920 και δεξιά όπως είναι σήμερα.


Μέχρι που το 1922 έρχεται από την Κέρκυρα ο ιερέας Σπυρίδων Σάββας (παπά Σάββας) ο οποίος τοποθετήθηκε στο μικρό αυτό ναό. Ο Παπά Σάββας στενοχωριόταν όμως που ο ναός ήταν πολύ μικρός και δεν επαρκούσε να καλύψει τις ανάγκες των κατοίκων του Νέου Φαλήρου, ειδικά όταν ο αριθμός τους είχε αυξηθεί δραματικά μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Αυτοί οι Έλληνες πρόσφυγες της Ιωνίας, είχαν φέρει μάλιστα μαζί τους, διασώζοντας από την καταστροφή και την εικόνα του Αγίου Δημητρίου (έργο του 1886).

Έτσι ο παπά Σάββας μαζί με άλλους κατοίκους του Νέου Φαλήρου που επιθυμούσαν την ανέγερση ενός μεγαλύτερου ναού σχημάτισαν μια επιτροπή και πήγαν στον Δήμαρχο του Πειραιά στον Παναγιωτόπουλο, από τον οποίο ζήτησαν ένα οικόπεδο που ανήκε στον Δήμο Πειραιώς. Του υπέδειξαν μάλιστα και ποιο ήταν αυτό. Παράλληλα ο Σπύρος και η Μάρθα Ζευγού δώρισαν ένα σεβαστό ποσό για να ξεκινήσει η θεμελίωση κι έτσι ξεκίνησε η ανέγερση .

Ο Κερκυραίος ιερέας Σπυρίδων Σάββας (παπά Σάββας) μπροστά από το μικρό ναό της Ευαγγελίστριας (Παναγίτσα). Χάρη στις άοκνες προσπάθειές του θα ξεκινήσει η ανέγερση ενός μεγαλύτερου ναού στην περιοχή του Νέου Φαλήρου. Ο παπά Σάββας κοιμήθηκε το 1936.

Λέγεται ότι η ονομασία του νέου Ναού έγινε με κλήρωση ανάμεσα σε τρία χαρτάκια από τα οποία κληρώθηκε το "Άγιος Δημήτριος". Ο ιερέας παππά Σάββας είχε προτείνει ονομασίες δύο Αγίων του Άγιο Σπυρίδωνα  (καθώς ήταν Κερκυραίος στην καταγωγή και πριν έλθει στο Νέο Φάληρο υπήρξε Διάκονος στο Ι.Ν. του Αγίου Σπυρίδωνα στην Κέρκυρα) και του Αγίου Γερασίμου. Κληρώθηκε όμως ως ονομασία αυτή του "Αγίου Δημητρίου" που ήταν πρόταση μιας κυρίας της Μαρίας Πρωτόπαπα. Θυμηθείτε ότι η εικόνα του Αγίου Δημητρίου, αυτή που είχαν φέρει οι πρόσφυγες μαζί τους, φιλοξενείτο στην Παναγίτσα. Έτσι όλοι όταν έμαθαν το αποτέλεσμα της κλήρωσης είπαν ότι το εικόνισμα του Αγίου Δημητρίου αναζητούσε στέγη.

Πραγματικά ο Ι.Ν. του Αγίου Δημητρίου Νέου Φαλήρου ανεγέρθηκε χάρη στην προσπάθεια πολλών Νεοφαληριωτών σε σχέδια του Γεράσιμου Μεταξά. Ο Γιώργος Σκαρδιάκος αναφέρει ότι ο Γ. Μεταξάς έδωσε την ίδια μορφή στον ναό του Αγίου Δημητρίου, ίδιο με το ναό της Αγίας Αγνής έξω από τα τείχη της Ρώμης.

Αριστερά η εκκλησία της Αγίας Αγνής στη Ρώμη, από την οποία σύμφωνα με τον Γ. Σκαρδιάκο ο Αρχιτέκτονας Γ. Μεταξάς εμπνεύστηκε για τη μορφή του Ι.Ν. του Αγίου Δημητρίου Νέου Φαλήρου

Ο ναός του Αγίου Δημητρίου θεμελιώθηκε στις 6 Αυγούστου 1925 αλλά λειτούργησε για πρώτη φορά στις 17 Απριλίου 1927 που ήταν Κυριακή των Βαΐων. Δίπλα στο ναό του Αγίου Δημητρίου λειτούργησε η Νυχτερινή Σχολή από την οποία πολλοί Νεοφαληριώτες αποφοίτησαν. Μεγάλη ευκαιρία για τα μικρά εργαζόμενα παιδιά του Νέου Φαλήρου, που τα πρωινά εργάζονταν στα θελήματα και δεν θα είχαν ευκαιρία να σπουδάσουν αν δεν υπήρχε η Νυχτερινή Σχολή του Νέου Φαλήρου. Δίδασκαν κυρίες εθελόντριες μεταξύ των οποίων και από τη ΧΕΝ Νέου Φαλήρου. Λειτούργησε μέχρι το 1986 και για τη προσφορά της η Νυχτερινή Σχολή τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών. 

Η Νυχτερινή Σχολή του Νέου Φαλήρου χάρη στην οποία πολλά παιδιά που εργάζονταν κατάφεραν να μάθουν γράμματα.
Το σήμα της Νυχτερινής Σχολής Νέου Φαλήρου το οποίο κράτησε ως ενθύμιο
 ο λάτρης του Νέου Φαλήρου Πέτρος Αρβανίτης


Ο Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου τη δεκαετία του 1960


Σήμερα δίπλα στο ναό του Αγίου Δημητρίου έχει ανεγερθεί το πνευματικό κέντρο του ναού σε σχέδια του Φαληριώτη Αρχιτέκτονα Άγγελου Κυρίτση.

Τα σχέδια του Άγγελου Κυρίτση του Πνευματικού Κέντρου του Αγίου Δημητρίου Νέου Φαλήρου


(Πηγές:
- Το βιβλίο της Αγγελικής Β. Αλμύρα - Μεταλλινού "Το Νέο Φάληρο και το πολιούχος του", Νέο Φάληρο 2001
- Ημερήσιος τύπος της εποχής
- Το σήμα από τη Νυχτερινή Σχολή δόθηκε από τον Πέτρο Αρβανίτη
- Πληροφορίες δόθηκαν από τον Αλέξανδρο Κατιφέογλου)
   

Αρθρογραφία πολέμου και κατοχής του Πειραιά (1940 - 1944)


28η Οκτωβρίου. Ημερομηνία που η μνήμη επιστρέφει στον καιρό του πολέμου και της κατοχής. Ημέρα που όλοι πρέπει να κάνουμε μια στάση και να σκεφτούμε τις δύσκολες στιγμές μιας γενιάς που δεν πρόλαβε να χαρεί τη ζωή κι είδε να διαλύεται μέσα στη συμφορά του πολέμου και της κατοχής το όνειρο των παιδικών της χρόνων. Μιας γενιάς που κράτησε ψηλά της Σημαίες της ιστορίας, της τιμής, της εθνικής μας ανεξαρτησίας.   

Η περίοδος του πολέμου και της κατοχής ειδικά για την πόλη του Πειραιά, στάθηκε ιδιαίτερα οδυνηρή, καθώς δραματικά συμβάντα διαδραματίστηκαν στους 48 μήνες διάρκειας της. 

Γερμανοί, Ιταλοί, Άγγλοι και Αμερικάνοι ο καθένας για διαφορετικό λόγο και σκοπό, στάθηκαν δημιουργοί συμφοράς για της πόλη και τους κατοίκούς της, επειδή η πόλη ήταν λιμάνι. Και ως λιμάνι έπρεπε να καταστραφεί! Και αυτοί οι ίδιοι κάτοικοί της είναι που κλήθηκαν μεταπολεμικά να πληρώσουν ανάμεσα στα τόσα που προσέφεραν σε ανθρώπινες ψυχές και υλικές απώλειες, το δεκαράκι (δεκάλεπτο) ως υποχρεωτική συνεισφορά στα εισιτήρια των λεωφορειακών γραμμών του Πειραιά, για να σταθεί ξανά ο Μητροπολιτικός Ναός της πόλης, η Αγία Τριάδα, που είχε σωριαστεί σε ερείπια όπως και ολόκληρη η πόλη του Πειραιά. 

Ο Πειραιάς που βομβαρδίστηκε από την πρώτη μέρα του πολέμου έως και την τελευταία, ο Πειραιάς των βομβοπλήκτων, ο Πειραιάς που δεν υπήρξε ανοχύρωτη πόλη, ο Πειραιάς της αντίστασης, της ηλεκτρικής, των σαμποτάζ, των μπλόκων, των μικρών Γαβριάδων, ο Πειραιάς που ακόμη αγωνιζόταν όταν στην Αθήνα πανηγύριζαν την απελευθέρωσή της.

Επέλεξα δεκαέξι ιστορίες που αφορούν τον Πειραιά κατά την περίοδο του πολέμου και της κατοχής. Γιατί μια πόλη πεθαίνει, όταν πρώτα χαθεί η ιστορική της μνήμη.

Στέφανος Μίλεσης





Οι Γερμανοί. (Ημερολόγιο βομβαρδισμών και εισόδου 1941)



Πολιτισμός και πόλεμος στον Πειραιά του 1940




Η απογραφή της Πειραϊκής καταστροφής 1940-44


Οι τρεις βομβαρδισμοί του Πειραιά (11 Ιανουαρίου 1944)



Ένα Πειραιωτάκι στα χρόνια της φωτιάς 1940-1945



Δημήτρης Σιδέρης: Ένας ηρωικός Πειραιώτης αεροπόρος



Ο τελευταίος Ιπτάμενος Υπερασπιστής του Πειραιά (1941)



Αλέξανδρος Σκληβανιώτης: Ο Τελευταίος Πειραιώτης του "ΕΛΛΗ"


Εικόνες καθημερινότητας του Μεταπολεμικού Πειραιά



Οι ιταλικοί βομβαρδισμοί του Πειραιά (1940 - 1941)



Ιστορίες των γερμανικών πυροβολείων της Πειραϊκής



Η καταβύθιση του CLAN FRASER στο λιμάνι του Πειραιά



Τα ταξίδια του λιμού (Ιστορία του "Κουρτουλούς")



Λίγο πριν τον εφιάλτη του 1941


Μνήμη μιας Πρωτοχρονιάς του 1942


"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"