Σοφία Αντωνιάδη (1895-1972). Η πρώτη γυναίκα Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Λέιντεν Ολλανδίας

Ο πίνακας της Σοφίας Αντωνιάδη στο Ολλανδικό Πανεπιστήμιο
που φέρει από κάτω την ένδειξη "Γεννημένη στον Πειραιά"

Του Στέφανου Μίλεση

Η Σοφία Αντωνιάδη γεννήθηκε στον Πειραιά στις 31 Ιουλίου 1895 και ακολούθησε μια μοναχική και δύσκολη πορεία, καθώς η σταδιοδρομία γυναικών σε επιστημονικούς τομείς, ήταν την εποχή εκείνη αν όχι ακατόρθωτη, οπωσδήποτε δύσκολη, κι ακόμη δυσκολότερη για τις Ελληνίδες που επιθυμούσαν επιστημονική σταδιοδρομία και καταξίωση. 

Πατέρας της Σοφίας Αντωνιάδη ήταν ο δικηγόρος Ανδρέας Αντωνιάδης και μητέρα της η Ευφροσύνη Λέλη. Η ίδια απόφοιτος της Ελληνογαλλικής Σχολής Πειραιά «Jeanne DArc»,  επιλέγει να χαράξει το μοναχικό της δρόμο στο εξωτερικό. Σπούδασε Κλασική φιλολογία στη Σορβόννη (1920) και έκτοτε η ζωή της ήταν εξ ολοκλήρου αφιερωμένη στη μελέτη της Βυζαντινής εποχής.

Άποψη της Ελληνογαλλικής Σχολής Πειραιά "JEANNE D' ARC" 

Στις 19 Ιουλίου του 1929 διενεργούνται εκλογές για την ανάληψη της έδρας της Μετακλασικής Ελληνικής εποχής του Πανεπιστημίου Λέιντεν (Leiden) της Ολλανδίας. Σε αυτές η Σοφία Αντωνιάδη εκλέγεται για την κατάληψη της έδρας. 

Ήταν η πρώτη γυναίκα που αποκτούσε Έδρα στο συγκεκριμένο Πανεπιστήμιο που είναι το αρχαιότερο της Ολλανδίας. Παρά του ότι αναφέρεται ως η πρώτη γυναίκα Καθηγήτρια Πανεπιστημίου στην Ολλανδία, αυτό δεν φαίνεται να είναι σωστό, καθώς σε άλλα δύο Ολλανδικά Πανεπιστήμια, της Ουτρέχτης και του Χρόνιγκεν, ήδη υπήρχαν γυναίκες Καθηγήτριες, χωρίς αυτό βέβαια να μειώνει τη δική της επιτυχία. 


Το Πανεπιστήμιο στο οποίο απέκτησε έδρα η Αντωνιάδη, βρίσκεται στη «πόλη του κλειδιού», -αποκαλείται έτσι λόγω του θυρεού της που απεικονίζει τα ίδια κλειδιά με εκείνα του Βατικανού- και είναι γνωστό παγκοσμίως για το υψηλό επίπεδο σπουδών. Η ίδρυσή του χρονολογείται από τον 16ο αιώνα και είναι εγκατεστημένο σε ένα παλαιό Μοναστήρι.

Επρόκειτο συνεπώς για ένα Πανεπιστήμιο που τηρούσε με θρησκευτική ευλάβεια της παραδόσεις και ήταν πολύ δύσκολο έδρα να καταληφθεί από γυναίκα και μάλιστα ξένη. Στο παρεκκλήσι αυτού του παλαιού μοναστηριού η Αντωνιάδη έδωσε τον εναρκτήριο λόγο της στις 13 Νοεμβρίου του 1929. Αυτό κατάμεστο καθώς όλοι ήθελαν να δουν και να γνωρίσουν από κοντά τη πρώτη γυναίκα Καθηγήτρια. Στην αίθουσα εκτός από τη Σύγκλητο του Πανεπιστημίου παρίστατο ο Έλληνας Πρόξενος του Ρότερνταμ, η διάδοχος του Θρόνου Πριγκίπισσα Ιουλιάνα η οποία στη συνέχεια θα εγγραφεί στην τάξη της Αντωνιάδου και θα παρακολουθεί ανελλιπώς το τμήμα της.

Η τάξη της Αντωνιάδη το 1930, πρώτη χρονιά διδασκαλίας της, είχε 30 φοιτητές από τους 2.000 που συνολικά φοιτούσαν στον Πανεπιστήμιο του Λέιντεν. Η Σοφία Αντωνιάδου αποτελούσε αγαπημένο θέμα ενασχόλησης των Ολλανδικών εφημερίδων λόγω της διάσημης μαθήτριάς της που όπως προαναφέραμε ήταν η Διάδοχος του Ολλανδικού Θρόνου. Η Πριγκίπισσα Ιουλιάνα ήταν ήδη απόφοιτος της Νομικής Σχολής ενώ παράλληλα ακολουθούσε μαθήματα Γαλλικής Φιλολογίας, Ιστορίας Τέχνης, ενώ ήθελε η Αντωνιάδου να την προσφωνεί απλώς ως Ιουλιάνα χωρίς να την προσαγορεύει με τον τίτλο της.

Φωτογραφία της Σοφίας Αντωνιάδη στο Πανεπιστήμιο του Λέιντεν
(http://www.universiteitleiden.nl)

Η Σοφία Αντωνιάδου στην Έδρα της "Ελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας, Παλαιοχριστιανικής, Βυζαντινής και σύγχρονης εποχής" (έτσι την είχαν ονομάσει οι Ολλανδοί), δίδασκε τα Ευαγγέλια όχι από δογματικής αλλά γλωσσολογικής και Φιλολογικής άποψης. Παράλληλα όμως δίδασκε Σολωμό, Βαλαωρίτη και Παλαμά, Γρυπάρη, Μαλακάση αλλά και τον ποιητή του γενέθλιου τόπου της τον ποιητή του Πειραιά Λάμπρο Πορφύρα. Η Αντωνιάδου μιλούσε Αγγλικά, Γαλλικά και Ολλανδικά ως μητρική της γλώσσα. 


Τα καλοκαίρια που επέστρεφε στην Ελλάδα αποτελούσε μόνιμο «στόχο» των δημοσιογράφων των Ελληνικών Εφημερίδων που ήθελαν να μάθουν τα πάντα γύρω από τη ζωή της στην Ολλανδία. Δυστυχώς οι δημοσιογράφοι διατύπωναν ερωτήσεις για την ίδια τη χώρα και τον τρόπο ζωής των κατοίκων της και όχι για τις επιστημονικές μελέτες και διδασκαλίας της ίδιας. Και η Σοφία Αντωνιάδου που δεν ήθελε να δυσαρεστήσει κανέναν απαντούσε σε ότι μόνο την ρωτούσαν με αποτέλεσμα τα περισσότερα άρθρα της σε εφημερίδες της εποχής αναφέρονται στην Ολλανδία, στον πολιτισμό της με τα άνθη της και τα πολυάριθμα ποτάμια της, για την ευημερία των κατοίκων της.

Η Σοφία Αντωνιάδου την περίοδο εκείνη εξέδωσε στην Ολλανδία δύο διατριβές (Εκδοτικό Οίκο Μπρίλλ). Η μια είχε τίτλο «Το Ευαγγέλιον του Λουκά, Δοκίμιον γραμματικής και Φιλολογικού ύφους» και η άλλη «Ο Πασκάλ ως μεταφραστής της Βίβλου».  Αυτές τις δύο διατριβές τις υποστήριξε στη Σορβόννη από όπου κατέκτησε το Διδακτορικό της (Doctorat DEtat). Η Αντωνιάδη υποστήριξε με ζήλο μέσα από την επιστημονική της έρευνα ότι η Καινή Διαθήκη είναι το πρώτο νεοελληνικό βιβλίο παραβάλλοντας τη γλώσσα των Ευαγγελίων με την κλασική ελληνική αλλά και με τη νεοελληνική αποδεικνύοντας ότι η τελευταία είναι απαραίτητη για τη κατανόηση της γλώσσας των Ευαγγελίων. 

Ειδικά για τη γλώσσα του Ευαγγελιστή Λουκά παραβάλλει αποσπάσματα από τον Πλάτωνα, τον Πλούταρχο και τον Επίκτητο αλλά και από τους Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο και φυσικά τον «Πειραιώτη» Παύλο Νιρβάνα. Με τις παραβολές αυτές κειμένων διαφορετικής εποχής, αποδεικνύει ότι τα κείμενα των Ευαγγελίων αν και απέχουν πέντε αιώνες από την Κλασσική εποχή και είκοσι αιώνες από τη σημερινή εποχή χρησιμοποιούν την ίδια γλώσσα, την Ελληνική, που στην ουσία είναι απαράλλακτη.

Κατά την περίοδο του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου η Αντωνιάδη επιστρέφει στην Ελλάδα όπως μας πληροφορεί η Μαρία Χαιρέτη προκειμένου να προσφέρει τις υπηρεσίες της στον υπόδουλο τόπο της. Συμμετέχει στην Εθνική Αντίσταση και το σπίτι της στην οδό Ξενοφώντος στο Σύνταγμα γίνεται σημείο συνάντησης μελών αντιστασιακών οργανώσεων. Το 1948 εκλέγεται καθηγήτρια και στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ. 

Ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος γράφει για το έργο της Αντωνιάδη ότι "σε όποιο μέρος κι αν πάμε θα βρούμε μια ομάδα φωτισμένων ανθρώπων που μεθούν και μόνο με το όνομα "Ελλάδα" σαν ακούσουν. Εκεί στο Λέιντεν είναι μια τέτοια περίπτωση, αυτή της Σοφίας Αντωνιάδη".

Το 1955 της ανατίθεται η διεύθυνση του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας. Το τεράστιο έργο που επιτέλεσε η Σοφία Αντωνιάδη στη Βενετία αποτελεί ένα άλλο τεράστιο κεφάλαιο που θα ήταν αδύνατο να συμπεριληφθεί στα πλαίσια μιας απλής αρθρογραφίας. 

Επιστολή της Σοφίας Αντωνιάδη προς τον Τριανταφυλλίδη με ημερομηνία 7 Ιουλίου 1958
(Αρχείο Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης)

Η Σοφία Αντωνιάδη πεθαίνει στις 25 Ιανουαρίου του 1972 αφήνοντας πίσω της ένα τεράστιο έργο. Την ανήκει επίσης η ευγνωμοσύνη όλων των ερευνητών και μελετητών της μεσαιωνικής ελληνικής ιστορίας για την επιστημονική της δραστηριότητα.

   
Πρώτη φωτογραφία ανάρτησης από:(http://www.universiteitleiden.nl)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"