Ο Πειραιάς χορεύει...(δεκαετία '30)

Τέμπερα σε χαρτί. Έργο του Νικολ. Λύτρα με θέμα "χορός".

του Στέφανου Μίλεση

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1920 παρουσιάστηκε στον Πειραιά μια άνθηση σύστασης Σωματείων, που βρέθηκε στην κορύφωσή της τη δεκαετία του ’30. Και δεν έφτανε μόνο ότι νέα σωματεία ιδρύονταν, αλλά έλκυαν πολλά και ικανά μέλη, που είχαν να επιδείξουν πλήθος ενασχολήσεων που δεν περιορίζονταν μόνο στους σκοπούς του ενός σωματείου. Και τα μέλη την εποχή εκείνη ήταν τόσο δραστήρια και ικανά σε ότι έπρατταν που δεν γνώριζες τελικά εάν κάποιος λογοτέχνης έγινε ορειβάτης ή εάν επρόκειτο για ορειβάτη που στον ελεύθερο χρόνο του έγραφε ποιήματα.

Για αυτό το λόγο και δεν ήταν διόλου σπάνιο να έβρισκες κάποιον γνωστό λογοτέχνη της εποχής να είναι εγγεγραμμένος στη Φιλολογική Στέγη Πειραιά για παράδειγμα και συνάμα να πεζοπορεί συμμετέχοντας στις εκδρομές του Ζήνωνα, να είναι μέλος του Πειραϊκού Συνδέσμου και εκ παραλλήλου να παρέχει βοήθεια στα παιδιά ως μέλος του Πατριωτικού Ιδρύματος. Αυτό το τάλαντο της δημιουργίας και της παραγωγικότητας τα μέλη με τη σειρά τους το διοχέτευαν στα σωματεία και έτσι αυτή η πολιτιστική συνεργασία γεννούσε πολιτισμό σε όλα τα επίπεδα.

Τα σωματεία βεβαίως είχαν ανάγκη από χρήματα για να επιτύχουν τους σκοπούς τους. Και τα χρήματα αυτά προέρχονταν κύρια από εκδηλώσεις που ήταν ανοικτές προς όλους, δεν απευθύνονταν δηλαδή μόνο στα μέλη τους. Και δεν εννοώ μόνο από πλευράς προσκλήσεων, αλλά από πλευράς θεματικού περιεχομένου. Εάν για παράδειγμα ένα λογοτεχνικό σωματείο απαρτιζόταν από πενήντα ποιητές, διοργάνωνε ποιητική βραδιά οι προσκεκλημένοι θα έφταναν το πολύ όσα και τα μέλη του, αφού τόσοι θα ήταν οι ενδιαφερόμενοι για ποίηση. Το ίδιο ίσχυε περίπου για όλα τα σωματεία ανεξάρτητα με τους σκοπούς τους, ανεξάρτητα με το αν επρόκειτο για σωματεία λογοτεχνικά, αθλητικά, φυσιολατρικά, ορειβατικά κ.ο.κ.

Έτσι κυρίως τη δεκαετία του 1930 συναντούμε όλα τα σωματεία του Πειραιά προκειμένου να επιτύχουν μεγάλη συμμετοχή κόσμου, να διοργανώνουν χορευτικές εσπερίδες ή προεσπερίδες. Και πραγματικά η συμμετοχή των Πειραιωτών ήταν δεδομένη! Λίγο η ύπαρξη της πανέμορφης Φαληρικής Ριβιέρας, λίγο το κοσμοπολίτικο περιβάλλον που είχαν διαμορφώσει τα δύο σπουδαία ξενοδοχεία του Σταθμού και του «Ακταίον», λίγο η απελευθέρωση των γυναικών, η ελευθερία επιτέλους της έκφρασης στη τέχνη και στην ίδια τη ζωή συνέβαλαν στο ρεύμα αυτό. Και καθώς τα σωματεία ήταν πολλά διοργανώνοντας εξίσου πολλές χοροεσπερίδες με καθολική συμμετοχή κόσμου, οι εφημερίδες έφτασαν να εμπεριέχουν στις κοσμικές στήλες τους με ειδικά αφιερώματα για τις εκδηλώσεις των σωματείων. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει αυτό της εφημερίδας «Χρονογράφος» που έχει επιλέξει ως τίτλο της «Ο Πειραιεύς χορεύει».

Διότι πραγματικά ο Πειραιάς χόρευε! Ειδικά την περίοδο που διαρκούσε από την Πρωτοχρονιά έως και το κλείσιμο της Αποκριάς δεν υπήρχε Πειραιώτης που δεν ήταν εγγεγραμμένος σε κάποιο σωματείο το οποίο διοργάνωνε χοροεσπερίδα.

Τον Ιανουάριο του 1936 ο «Ζήνων» διοργανώνει χορευτική προεσπερίδα στην αίθουσα του Βαρώνου Κίμωνος Ράλλη του Πειραϊκού Συνδέσμου με «αθρόα ζήτηση εισιτηρίων» όπως καταγράφει η ίδια εφημερίδα  (φ. 11895) η οποία δεν παραλείπει να συμπληρώσει ότι «ο Ζήνων είναι γνωστός στην Πειραϊκή κοινωνία για την ωραία φυσιολατρική του δράση».

Ακριβώς από κάτω συνεχίζει με το «Πατριωτικό Ίδρυμα Πειραιώς» το οποίο διοργανώνει στο ξενοδοχείο του Σταθμού του Νέου Φαλήρου άλλη χορευτική συγκέντρωση οι εισπράξεις της οποίας θα διατεθούν υπέρ των Παιδικών Εξοχών. «Αν δεν υπήρχε το Πατριωτικό Ίδρυμα» γράφει το σχετικό αφιέρωμα «τα Πειραιωτόπουλα θα ζημιώνονταν το καλοκαίρι από τη σκόνη των δρόμων της πόλεως για να καταντήσουν στη συνέχεια καχεκτικά και φθισικά».

Ακολουθεί χορός από το «Ναυτικό Αθλητικό Σύνδεσμο Πειραιώς»  «που ως γνωστόν μαζί με τον Ολυμπιακό»  (δήλωση του συντάκτη του άρθρου που φέρει την επωνυμία «Κοσμικός») «αποτελούν τα δύο πιο αγαπημένα σωματεία της πόλης» (φ. 11899).

Γράφει ο Σπάλας (φ. 11903) ότι «αν δεν χορεύει ο Πειραιάς όπως υπάρχει και ευρίσκεται, χορεύουν τουλάχιστον οι κάτοικοί του. Ο Πειραιάς χορεύει λοιπόν αφού δεν έχει τίποτα καλύτερο να κάνει. Όλες οι οργανώσεις, όλα τα σωματεία όλα τα ιδρύματα, έσπευσαν να αναγγείλουν τους χορούς τους. Αστειεύεσθε; Είναι το μόνο εισόδημα των σωματείων αυτών οι χοροί και άνευ χορού πόροι δεν υπάρχουν.»

Τη σκυτάλη των χοροεσπερίδων λαμβάνει στις 9 Φεβρουαρίου 1936, η «Αδελφότητα Κεφαλλήνων και Ιθακησίων» (φ. 11904) των οποίων ο χορός διαρκεί μέχρι πρωινών ωρών. Ο Εμπορικός Σύλλογος Πειραιώς διοργανώνει προεσπερίδα στην αίθουσα του Ξενοδοχείου του Σταθμού Νέου Φαλήρου στην οποία διανεμήθηκαν κοτιγιόν ενώ τη μουσική κάλυπτε η ορχήστρα του Μπάμπη Μπεργκέτη. 

Και οι χοροί καλά κρατούν με εκδηλώσεις του «Συνδέσμου Εν Αθήναι και εν Πειραιεί Κείων», του «Φαληρικού Ομίλου Νέων», του Λυκείου «Ελληνισμός» του Καθηγητού Κυρ. Σταυριανού. 

Ενώ το «Εθνικό Ωδείο» προτιμά να διοργανώσει παιδικό χορό στο φουαγιέ του Δημοτικού θεάτρου. 

Η «Αντιφθισική Εταιρεία Πειραιώς» επιλέγει κι αυτή να χορέψει στο Νέο Φάληρο, ενώ παρότι η έδρα του συλλόγου των Σιφνίων «ο Άγιος Συμεών» ήταν στον Πειραιά, το σιφνιώτικο κέφι να εκφραστεί χορευτικά στην Αθήνα. Και ενώ το Φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου μόλις έχει αδειάσει από τα παιδιά του Εθνικού Ωδείου, ξαναγεμίζει από τους χορευτές του «Προικονησιακού Συνδέσμου».

Δεν θα μπορούσε βεβαίως να λείπει ο χορός του Πειραϊκού Συνδέσμου ο οποίος είχε πάντοτε ιδιαίτερο ενδιαφέρον και αποτελεί το κοσμικό γεγονός της πόλης, καθώς όχι μόνο παρίσταται ο Διάδοχος ή άλλα μέλη της βασιλικής οικογένειας, αλλά και λόγω του επίσημου χαρακτήρα που είχαν πάντοτε οι χοροί του Συνδέσμου. Οι οδηγίες για τη συμμετοχή δίνονται εκ των προτέρων καθώς οι χορευτές θα πρέπει να είναι ενδεδυμένοι αυστηρώς με ένδυμα επίσημο (Φράκο). Όσοι τολμηροί θα εμφανιστούν με σμόκιν, επιτρέπεται να κυκλοφορούν μόνο στον εξώστη της αιθούσης και μόνο μετά την αποχώρηση του Διαδόχου, επιτρέπεται να κατέβουν εις στο ισόγειο χώρο της αίθουσας. Στο χορό του Πειραϊκού Συνδέσμου προσκλήθηκε να παραστεί και όλο το Υπουργικό Συμβούλιο και οι Πρέσβεις των ξένων Κρατών. Και καθώς ο χορός δίδεται χειμώνα (21 Φεβρουαρίου 1936), η διοίκηση του Πειραϊκού Συνδέσμου ενημερώνει ότι η προσφάτως εγκατεστημένη κεντρική θέρμανση (καλοριφέρ) θα λειτουργεί θερμαίνοντας την αίθουσα.

Πριν πάτε στο χορό (1934)

Ο «Αττικός Φυσιολατρικός Όμιλος» δίνει την ετήσια χορευτική του εσπερίδα στην αίθουσα του Φαληρικού ξενοδοχείου του Ρούσου και το ενδιαφέρον εστιάζεται περισσότερο στην παρουσία των όμορφων κυριών.

Αλλά μη νομίζετε ότι μόνο τα μέλη των συλλόγων ή των ενώσεων που ασχολούνται με «ευγενείς» σκοπούς όπως η μουσική, η λογοτεχνία, η φυσιολατρία ότι χορεύουν. Χορεύουν όλοι ανεξαιρέτως!

Έτσι το φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου επιλέγει η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος για το δικό της χορό με παράλληλη προσφορά πλούσιων δώρων.  

Ο χορός των Χίων γίνεται επίσης στην αίθουσα του Πειραϊκού Συνδέσμου και έχει πάντοτε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Επικρατεί απόλυτη τάξη, σε αυτόν συναντά κανείς τις καλύτερες οικογένειες του Πειραιά αλλά και των Αθηνών, ενώ διανέμεται δωρεάν μαστίχα Χίου στις δεσποινίδες και στις κυρίες που παρευρίσκονται. Στο χορό των Χίων παρευρέθηκε μέχρι και ο ίδιος ο Δήμαρχος Χίου που ήταν τότε ο Λ. Καλβοκορέσης.

Αλησμόνητος ο χορός της «Αδελφότητος των Κυνουριέων». Ο Τσακώνικος χορός δόθηκε στο ξενοδοχείο του Ρούσου στο Νέο Φάληρο. Των Μεσσηνίων έγινε στον Πειραϊκό Σύνδεσμο, όπου το χορό έσυρε πρώτος με έναν καλαματιανό ο Αρχηγός της Αστυνομίας Πόλεων Τρύφωνας ο οποίος κατά γενική ομολογία ήταν εξαίρετος χορευτής ενώ εντός των χαρισμάτων του θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και το γεγονός ότι ήταν γνήσιος Μεσσήνιος. Ο χορός δόθηκε με σκοπό την προίκιση δύο κοριτσιών Μεσσηνίων ορφανών.