Το Νέο Φάληρο ως Κοινότητα και Δήμος

Το Νέο Φάληρο του Alois Beer. Το ξενοδοχείο ΑΚΤΑΙΟΝ ακόμα δεν υπάρχει παρά μόνο το Grand Hotel του Σιδηροδρόμου. Διακρίνεται ο δεύτερο κατά σειρά θεατράκι με την αυλαία του στραμμένη προς τη πλευρά του λόφου της Μουνιχίας (Καστέλλας). Οι δεξιές "μπανιέρες" έχουν ολοκληρωθεί, ενώ οι αριστερές βρίσκονται ακόμα στο στάδιο της κατασκευής. 


Του Στέφανου Μίλεση

Στις 15 Νοεμβρίου του 1876 με Βασιλικό Διάταγμα η περιοχή του Νέου Φαλήρου, που μόλις πριν από μερικά χρόνια ήταν έρημη και ακατοίκητη, αναγνωρίσθηκε ως Συνοικισμός του Δήμου Πειραιώς

Η εκμετάλλευση του Σιδηροδρόμου Αθηνών - Πειραιώς, μέσω της Τράπεζας Βιομηχανικής Πίστεως, ήταν ο κύριος παράγοντας που δημιούργησε κίνητρα παρακίνησης του κόσμου, να μετακινηθεί με τον σιδηρόδρομο προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση. Η εταιρεία σιδηροδρόμων πέτυχε, εκτός από επιβάτες, να προσελκύσει και μόνιμους κατοίκους, αφού στην απογραφή του 1889 (16ης Απριλίου), απογράφηκαν στο Νέο Φάληρο 242 μόνιμοι κάτοικοι. 

Από τα έργα, κυρίαρχο ήταν η ανέγερση του "Μέγα Ξενοδοχείου" (Grand Hotel De Phalere). Και από αυτό ακριβώς το σημείο είναι που ξεκινά η πρώτη η ιστορία της προσπάθειας των κατοίκων να αποσπαστούν από τον Δήμο Πειραιώς και να επιτύχουν την αυτοδιοίκησή τους.

Έτσι το 1912, δώδεκα (12) κάτοικοι του Νέου Φαλήρου, από το ισόγειο ζαχαροπλαστείο του "Μέγα Ξενοδοχείου", υπέβαλλαν αίτηση προς το Υπουργείο Εσωτερικών, όπως το Νέο Φάληρο αποσπαστεί από τον Δήμο Πειραιώς και αποτελέσει ανεξάρτητη Κοινότητα. Βεβαίως η αίτηση αυτή απορρίφθηκε καθώς οι μόνιμοι κάτοικοι της περιοχής ήταν ακόμα λίγοι σε αριθμό, ενώ και εδαφικά η περιοχή υστερούσε σε έκταση.


Στην παραλία του Νέου Φαλήρου το 1916. Στο βάθος ο λόφος της Καστέλλας γυμνός ακόμα ενώ το τρίτο κατά σειρά θεατράκι διακρίνεται πίσω από το Grand Hotel. 

Το 1925 όμως το Νέο Φάληρο καταφέρνει αυτό που 13 χρόνια πριν είχε προσπαθήσει. Αποσπάται από το Δήμο Πειραιώς και μετατρέπεται σε Κοινότητα (Φ.Ε.Κ.-Α΄ 48/27 Φεβρουαρίου 1925). Με διοικητική πράξη ορίζεται ακόμη και η ημερομηνία έναρξης Διοικητικής λειτουργίας της Κοινότητας του Νέου Φαλήρου που είναι η 26 Μαρτίου 1925

Τι άλλαξε όμως ώστε το αίτημα του 1912 να υλοποιηθεί το 1925; 

Η απάντηση βρίσκεται κύρια σε δύο σημεία. 

Πρώτον, έχει μεσολαβήσει η καταστροφή του 1922 και ο πληθυσμός του αλλοτινού αραιοκατοικημένου συνοικισμού έχει αυξηθεί δραματικά με την προσθήκη προσφύγων αλλά και με την μετακίνηση Πειραιωτών και Αθηναίων που αναζητούν κατοικία στα προάστια. 


Ο Παύλος Κουντουριώτης ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας υπογράφει την αυτονομία του Νέου Φαλήρου το 1925


Δεύτερο σημείο είναι ότι για να μπορέσει ο μικρός Συνοικισμός να αυξήσει την εδαφική του περιφέρεια, επιτυγχάνονται δύο ταυτόχρονες αποσπάσεις. Η μια είναι φυσικά ο ίδιος ο συνοικισμός του Νέου Φαλήρου, που φεύγει από τον Πειραιά, ενώ ο άλλος ο συνοικισμός των Τζιτζιφιών, που φεύγει από τον Δήμο Αθηναίων και συνενώνεται με τον πρώτο, ώστε να γεννηθεί η Κοινότητα του Νέου Φαλήρου. 

Ο συνοικισμός Τζιτζιφιές αποσπάται από τον Δήμο Αθηναίων και ενώνεται με το Νέο Φάληρο που αποσπάται από τον Δήμο Πειραιώς, ώστε να δημιουργηθεί η Κοινότητα του Νέου Φαλήρου.

Στο ίδιο Φ.Ε.Κ. του 1925, συνοικισμοί που επίσης γίνονται ανεξάρτητες Κοινότητες είναι το Μαρούσι, η Καλλιθέα, η Κηφισιά, το Μοσχάτο, το Μπραχάμι, τα Νέα Λιόσια, το Παλαιό Φάληρο, το Χαλάνδρι, το Ηράκλειο και ο Άγιος Ιωάννης Ρέντης.


Στις ανδρικές καμπίνες του Νέου Φαλήρου τη δεκαετία του '30

ΤΟ ΝΕΟ ΦΑΛΗΡΟ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

Οι πρώτες αυτοδιοικητικές εκλογές για το Νέο Φάληρο έγιναν την Κυριακή 25 Οκτωβρίου του 1925. Στον Πειραιά εξελέγη ο Τάκης Παναγιωτόπουλος ενώ πρώτος κοινοτάρχης Νέου Φαλήρου υπήρξε ο Αλέξανδρος Σκαρδιάκος που ήταν στο επάγγελμα Γεωπόνος - μηχανικός. 

Στο πρώτο δεκαμελές Κοινοτικό Συμβούλιο εξελέγησαν οι κάτωθι κατά σειρά επιτυχίας, ανάμεσα από 24 συνολικά υποψήφιους:
Νικόλαος Νιώτης: 119 ψήφοι
Δ. Σχουμάχερ: 118 ψήφοι
Γ. Φραγκιστάτος: 106 ψήφοι
Ι. Κελαΐδης: 99 ψήφοι
Γ. Βαρβαρέσος: 98 ψήφοι
Φ. Χριστοφής: 91 ψήφοι
Σωτ. Δογάνης: 94 ψήφοι
Χρ. Νικολάου: 89 ψήφοι
Π. Βασιλείου: 89 ψήφοι
Αγ. Ηρακλείδης: 83 ψήφοι

Ο Αλέξανδρος Σκαρδιάκος εργαζόταν πριν ως υπάλληλος Εταιρείας Σιδηροδρόμων. Μαζί με τους Βλάγκαλη και Φραγκισκάτο πρωτοστάτησαν για την δημιουργία της ανεξάρτητης Κοινότητας του Νέου Φαλήρου. Έμενε στο Νέο Φάληρο, ήταν γνωστός για την αγάπη του στην περιοχή και για τον αγώνα αυτονόμησης του Νέου Φαλήρου. Γιαυτό και οι Νεοφαληριώτες τον εξέλεξαν εκτός από το 1925 άλλες δύο φορές ακόμη το 1929 και το 1934 {1}

Επί εποχής Αλέξανδρου Σκαρδιάκου η περιοχή αναπτύσσεται ταχέως ενώ το 1929 στο Ξενοδοχείο ΑΚΤΑΙΟΝ, οργανώνονται τα Α'  Καλλιστεία πανελληνίως. Έκτοτε ο θεσμός αυτός συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.


Η περίφημη εξέδρα του Νέου Φαλήρου


Λίγα στοιχεία αναφέρονται για το έργο του Αλέξανδρου Σκαρδιάκου παρά το γεγονός ότι επί των ημερών του έγιναν μεγάλα έργα ανάπτυξης. Ενδεικτικά αναφέρω  ότι όλα τα ιδιωτικά σχολεία, οι Σύλλογοι, οι Ομάδες Προσκόπων και οι Αθλητικοί Σύλλογοι του Νέου Φαλήρου τότε δημιουργήθηκαν. Το Εκπαιδευτήριο της Καρακάση το 1920, το εκπαιδευτήριο του Τσούρη το 1930, η Νυκτερινή Σχολή εργαζομένων παιδιών του Συλλόγου Κυριών Άγιος Δημήτριος το 1932, η 1η ομάδα Προσκόπων το 1924, η ίδρυση του Κοινοτικού Ωδείου το 1929, η ΙΟΝ, το Εργοστάσιο Υφασμάτων του Παπαδόπουλου το 1930, τα Κλωστήρια του Γαβριήλ το 1934 κ.α.{2}

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος βρίσκει το Νέο Φάληρο με 5.168 κατοίκους. 

Αμέσως μετά την πολεμική περιπέτεια του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου, το 1946, στις 22 Μαρτίου δημοσιεύεται στο Φ.Ε.Κ. Α΄- 112, ο Αναγκαστικός Νόμος 135, με τον οποίο η Κοινότητα του Νέου Φαλήρου, μετατρέπεται σε Δήμο, διατηρώντας την ίδια περιφέρεια που είχε αποκτήσει ως Κοινότητα. Από μια παράξενη σύμπτωση ξανά ως ημερομηνία μετάβασης από Κοινότητα σε Δήμο, ορίζεται η 26 Μαρτίου του 1946. Η 26η Μαρτίου αποτελεί μια σημαντική ημερομηνία για το Νέο Φάληρο.

Με το άρθρο 3 του Α.Ν. 135/22 Μαρτίου 1946 η Κοινότητα του Νέου Φαλήρου, μετατρέπεται σε Δήμο.

Με τον ίδιο Α.Ν. εκτός του Νέου Φαλήρου αναγνωρίζονται ως Δήμοι η Ναύπακτος, η Αμφιλοχία και η Ιεράπετρα. 

Πρώτος Δήμαρχος του Δήμου πλέον του  Νέου Φαλήρου ήταν ο Χρήστος Πιτσούλης. Όμως στη συνείδηση των περισσοτέρων κυριάρχησε ως Δήμαρχος ο Νικόλαος Κατσουλάκος. Υπήρξε Σμήναρχος της Π.Α. και εκλεγόταν Δήμαρχος Νέου Φαλήρου από το 1952 έως την κατάργησή του. Ο Κατσουλάκος δυστυχώς παρά τις φιλότιμες προσπάθειές του, δεν μπόρεσε να ξαναφέρει στο Νέο Φάληρο την αίγλη που είχε κάποτε.



Αεροφωτογραφία Νέου Φαλήρου 1930


Δρόμοι ασφαλτοστρώνονται, πολλά κτήρια επισκευάζονται και καταβάλλεται προσπάθεια να αναπτυχθεί ξανά η περιοχή που στο διάστημα της γερμανικής κατοχής έπαθε πολλές ζημιές καθώς ξηλώθηκαν οι μπανιέρες και η εξέδρα προκειμένου τα σίδερα να καλύψουν ανάγκες του Άξονα. Μερικώς έχουν καταστραφεί επίσης ο Κήπος των Ε.Η.Σ., τα ξενοδοχεία ΑΚΤΑΙΟΝ και ΠΑΠΠΑ λόγω επιτάξεως. Η δε παραλία του Φαλήρου ήταν πλέον σε άσχημη κατάσταση και οι Αθηναίοι αναζητούσαν άλλες περιοχές για τη διασκέδασή τους.



Ότι απέμεινε από το ΑΚΤΑΙΟΝ. Τμηματικώς το αλλοτινό υπέρλαμπρο ξενοδοχείο κατεδαφιζόταν καθώς κρινόταν επικίνδυνο. Το υπόλοιπο αναλάμβανε κάποια διαφορετική χρήση. Μέχρι που εξαφανίστηκε τελείως.
1936 - Η νέα χρήση του αλλοτινού υπέρλαμπρου ξενοδοχείου ΑΚΤΑΙΟΝ είναι πλέον γεγονός. Κινηματογράφος κλειστός και θερινός, εστιατόριο και καμπαρέ, αίθουσα χορού, λέσχες, καταστήματα. Οι φαντασμαγορικοί πύργοι του οικοδομήματος θεωρήθηκαν "υπερκατασκευές" που έβαζαν σε δοκιμασία την αντοχή του κτηρίου για αυτό και κατεδαφίστηκαν. 



Ωστόσο ο Κατσουλάκος οδόστρωσε, έκανε δενδροφυτεύσεις, πέτυχε τον ηλεκτροφωτισμό των δρόμων και ήταν αγαπητός στους περισσότερους. Γι' αυτό και ένας δρόμος στο Νέο Φάληρο έλαβε το όνομά του, όταν ακόμη ήταν εν ζωή. 

Δυστυχώς μετά την επικράτηση της Δικτατορίας και τον θάνατο του Δημάρχου Νικολάου Κατσουλάκου, η πορεία ανάπτυξης του Νέου Φαλήρου σταματά απότομα όταν με τον Α.Ν. 473 που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της 24ης Ιουλίου 1968 (Φ.Ε.Κ.-Α΄163/24 Ιουλίου 1968), ο Δήμος Νέου Φαλήρου καταργείται και εντάσσεται πάλι στον Δήμο Πειραιώς.


Η κατάργηση του Δήμου Νέου Φαλήρου προκάλεσε την επιστροφή της έκτασης των Τζιτζιφιών εκτός του  Δήμου Πειραιώς, τα φυσικά όρια του οποίου ήταν πάντοτε ο Κηφισός ποταμός. Έτσι το Νέο Φάληρο που είχε γεννηθεί ως Δήμος με Αναγκαστικό Νόμο, δηλαδή με νόμο που δεν περνά από τη Βουλή, με ίδιο τρόπο καταργήθηκε.


Συνωστισμός στην εξέδρα του Νέου Φαλήρου. Καλοκαίρι 1936

Σήμερα το Νέο Φάληρο αποτελεί το 3ο Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Πειραιώς.

Το Νέο Φάληρο έμεινε για 43 χρόνια αυτοδιοικούμενο, 21 χρόνια ως Κοινότητα και 22 χρόνια ως Δήμος.

Ως συνοικία του Δήμου Πειραιώς ήταν για 49 χρόνια πριν αυτονομηθεί (περίοδος 1876 - 1925) και άλλα 49 χρόνια μετά την κατάργησή του (1968-2017). Συνολικά δηλαδή για 98 έτη βρίσκεται στον Δήμο Πειραιώς. 

{1}: Στα συγκεκριμένα σημεία χρησιμοποιήθηκε ως πηγή το βιβλίο της Βάννα Πανδή - Αγαθοκλή "Η Ιστορία του Νέου Φαλήρου μέσα από τους δρόμους του" της Χ.Ε.Ν. Νέου Φαλήρου, 2001. Η Βάννα Πανδή - Αγαθοκλή είναι Δρ. χημικός - ερευνήτρια και υπεύθυνη της Ομάδας Περιβάλλοντος της ΧΕΝ Νέου Φαλήρου.  

Το βιβλίο αυτό είναι πραγματικός θησαυρός για το Νέο Φάληρο, αν και έχει αποθησαυριστεί σε μεγάλο βαθμό, από αναρτήσεις στο διαδίκτυο, σχεδόν στο σύνολο της ύλης του, όπως δυστυχώς συμβαίνει με τα περισσότερα βιβλία σήμερα. 
Είχα την τιμή να μου δοθεί ως δώρο από το Δ.Σ. του Εξωραϊστικού Συλλόγου Νέου Φαλήρου "Η Αναγέννηση", ύστερα από ομιλία στον φιλόξενο χώρο τους, με θέμα την ιστορία του Νέου Φαλήρου. 

{2}: Πληροφορίες προερχόμενες από το βιβλίο "Η πορεία του προσκοπισμού στην περιοχή του Νέου Φαλήρου" του Ανάργυρου Σκληβανιώτη.
  


Στο φιλόξενο χώρο του Εξωραϊστικού Συλλόγου
Νέου Φαλήρου "Η Αναγέννηση"







Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"