Του τελευταίου Συρμού (πώς καθιερώθηκε η έκφραση)

Καπέλα πάντοτε του τελευταίου συρμού.... (Διαφήμιση εφημερίδων του 1891)

Του Στέφανου Μίλεση

Η χρήση του σιδηροδρόμου ως μέσο μαζικής μεταφοράς, καθώς συνέδεε τα κεντρικά μέρη ευρωπαϊκών πόλεων, με απομακρυσμένες περιοχές (προάστια ή επαρχία), συνετέλεσε μεταξύ άλλων και στην ενημέρωση των κυριών και των δεσποινίδων των προαστίων ή των επαρχιακών περιοχών, για το ντύσιμο και τη μόδα που επικρατούσε στην πρωτεύουσα.

Ο γυναικείος πληθυσμός των γαλλικών προαστίων για παράδειγμα έβλεπε κατά τη στιγμή της αποβίβασης στην αποβάθρα τις παριζιάνες κυρίες, τον τρόπο που ντύνονταν, τα χρώματα που έφεραν, τα αξεσουάρ που κρατούσαν, τα καπέλα που φορούσαν. Στη συνέχεια και οι ίδιες μιμούμενες της Παριζιάνες ντύνονταν με τον ίδιο τρόπο.  Έτσι η ενημέρωση η ενημέρωση ως προς τη μόδα, ήταν έργο του σιδηροδρόμου και καθιερώθηκε να ονομάζεται «του τελευταίου συρμού» εννοώντας ότι ήταν πολύ πρόσφατη ενημέρωση περί της μόδας.

Την έκφραση «του τελευταίου συρμού» εισήγαγε στην Ελλάδα το περιοδικό «Ευτέρπη» το 1847 παρά το γεγονός ότι στη χώρα μας δεν υπήρχε ακόμα σιδηρόδρομος. Το 1869 η στην Ελλάδα η πρώτη σιδηροδρομική σύνδεση ήταν μεταξύ της Αθήνας (Θησείο) με τον Πειραιά. Οι επεκτάσεις του σιδηροδρόμου με την καθιέρωση εκ παραλλήλου νέων ενδιάμεσων στάσεων, εξυπηρετούσαν και αυτό το σκοπό όπως και στην Ευρώπη.  Στα τέλη του 19^ου αιώνα τόσο στον Πειραιά όσο και στην Αθήνα βρισκόταν σε χρήση η έκφραση «του τελευταίου συρμού» που ακριβώς όπως και στη Γαλλία σήμαινε «η τελευταία» λέξη της μόδας. Στην προκειμένη περίπτωση της απεικόνισης της ανάρτησης για τα καπέλα, αντί να γραφεί η έκφραση «που μόλις είδαμε να φοράνε οι κυρίες που κατέφτασαν από το κέντρο της μόδας», γράφτηκε «του τελευταίου συρμού» .

Ο τελευταίος συρμός λοιπόν έφερνε τη μόδα και τις νέες τάσεις μιας κοινωνίας που μεταλλασσόταν διαρκώς. Οι αλλαγές αυτές έβρισκαν πολλές φορές ενάντια το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας που ήταν συνήθως συντηρητική αν μάλιστα ήταν πολύ ριζοσπαστικές. Σταδιακά η έκφραση «του τελευταίου συρμού» από «τελευταία λέξη της μόδας», άρχισε να σημαίνει κάτι που ήταν αρνητικό, ευτελές ή όταν επρόκειτο για επιπολαιότητα. Το «μην αφήνεις να σε επηρεάζουν οι ιδέες του συρμού» έμεινε τελικώς ως κάτι το αρνητικό, που ο σιδηρόδρομος μετέφερε από  το παρηκμασμένο κέντρο διαβρώνοντας την παραδοσιακή συντηρητική ηρεμία και γαλήνη των προαστίων.