Οδός Νοταρά. Σκέψεις περί της ονομασίας της οδού.





του Στέφανου Μίλεση

Είναι αρκετός καιρός που όταν διέρχομαι την οδό Νοταρά, παρατηρώ τις πινακίδες σήμανσης του δρόμου που αναγράφουν «Οδός Ναυάρχου Νοταρά»

Και κάθε φορά διατυπώνω το ίδιο ερώτημα στον εαυτό μου, εάν η οδοσήμανση είναι σωστή, εάν δηλαδή ο δρόμος ονοματοθετήθηκε προς τιμή κάπου Νοταρά που ήταν Ναύαρχος. Κύρια το ερώτημα αυτό προς τον εαυτό μου, έχει να κάνει με το γεγονός, ότι από την παιδική μου ηλικία θυμάμαι την οδό ως «Νοταρά» άνευ οποιοδήποτε άλλου προσδιοριστικού στοιχείου, όπως βαθμού ή μικρού ονόματος και ήμουν σίγουρος ότι ουδέποτε θυμάμαι στο μακρινό παρελθόν πινακίδες να την ονοματίζουν ως «Ναυάρχου Νοταρά». 

Λεωφόρο Γεωργίου και Νοταρά


Ανέτρεξα λοιπόν σε ό,τι είχα πρόχειρο όπως διαφημίσεις εφημερίδων, αναγγελίες ή άλλες καταχωρήσεις σε έντυπα σχετικά με τον δρόμο αυτό και όντως διαπίστωσα ότι όλοι οι Πειραιώτες επί δεκαετίες αποκαλούσαν τον δρόμο απλά «Νοταρά», χωρίς καν να προσδιορίζεται για ποιον Νοταρά είχε γίνει η ονοματοθεσία. Ο προσδιορισμός σε οδό "Ναυάρχου Νοταρά" αποτελούσε νεωτερισμό που προήλθε από άγνωστη πρόταση, έγκριση και καθιέρωση.  

Στο βιβλίο ονοματοθεσιών του Δήμου Πειραιώς, αναφέρεται ότι το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιώς, με την υπ΄ αριθμ. 446 απόφασή του στις 21 Δεκεμβρίου του 1851 ενέκρινε τη μετονομασία της οδού Ηροδότου σε οδό Νοταρά. Στην απόφαση 446 έχει καταγραφεί η παρακάτω αναφορά της μετονομασίας η οποία δεν προσδιορίζει σε ποιον Νοταρά ο δρόμος αφιερώνεται. Καταγράφει σχετικώς η απόφαση:

"στην οδό που άρχιζε από την οικία του ξυλουργού Γεωργίου Ξεκουμιανού προς Δυσμάς και της οικίας Σουσάνα, τη λήγουσα προς τη «Λάκκαν του Βάβουλα» οδό", την ονομασία «Νοταρά»


Βεβαίως ο Νοταράς στον οποίο θα περίμενε κάποιος να έχει αποδοθεί η τιμή της ονομασίας του δρόμου θα ήταν ο Ιωάννης Νοταράς. Κι αυτό διότι στους περισσότερους οπλαρχηγούς που συμμετείχαν ή έπεσαν στις μάχες στην ευρύτερη περιοχή του Πειραιά αποδόθηκαν δρόμοι με τα ονόματά τους όπως οδός Μακρυγιάννη, οδός Βεΐκου, οδός Δράκου κ.ο.κ. και θα προκαλούσε πραγματική απορία το γεγονός ότι αφού δόθηκαν ονομασίες σε Πειραιά και Νέο Φάληρο στους μικρότερους στη φήμη οπλαρχηγούς, πώς θα μπορούσε να παραληφθεί ο Ιωάννης Νοταράς που θεωρείτο μια από τις σημαντικότερες μορφές της Μάχης της Αθήνας. Όμως αυτή ήταν απλώς μια υποψία που δεν ήταν αρκετή. Χρειαζόταν και το τυπικό μέρος, η αναγραφή δηλαδή του σκεπτικού σε κάποιο έγγραφο ονοματοθεσίας. 

Οι αποφάσεις όλων των Δήμων του Νομού Αττικής και Βοιωτίας επικυρώνονταν τότε από τον οικείο Νομάρχη. Έτσι και η απόφαση του Δήμου Πειραιά για τη μετονομασία της οδού Ηροδότου υποβλήθηκε προς έγκριση στο Νομάρχη Αττικής και Βοιωτίας, ο οποίος στις 22 Φεβρουαρίου του 1852 πραγματικά επικύρωσε τη μετονομασία. Το σημαντικό όμως είναι ότι επί της πράξεως επικυρώσεως του Νομάρχη αναγράφεται το εξής: 

«Η οδός “Ηροδότου” να ονομασθή οδός Νοταρά, του ανδρός πεσόντος εις τας Αθήνας».

Ο Νομάρχης Αττικής και Βοιωτίας επικυρώνει τη μετονομασία της οδού Ηροδότου σε οδό Νοταρά προς τιμή του ανδρός πεσόντος εις τας Αθήνας


Το στοιχείο που έλειπε βρέθηκε! Η οδός Ηροδότου μετονομάστηκε προς τιμή του Ιωάννη Νοταρά, που πολέμησε στον Πειραιά στις επιχειρήσεις για τη κατάληψη του Λόφου της Μουνυχίας (σημερινής Καστέλλας) το 1827, επιβεβαιώνοντας την αρχική υποψία.

Ο Ιωάννης Νοταράς



Ήταν από εκείνους που είχαν συμμετάσχει στη δύναμη που αποβιβάστηκε στη ρίζα του βουνού του λόφου, στη θέση καλουμένη «Γωνίαν».

Ηγείτο μιας δύναμης 1.500 ανδρών και μαζί με τον Μακρυγιάννη και τους 550 άνδρες του, τον Δημήτριο Καλλέργη με τους Κρήτες του, τους Ιωάννη Πέτα και Χαράλαμπο Ιγγλέση ανέλαβαν να καταλάβουν τον καλά οχυρωμένο λόφο της Καστέλλας. Και αφού το επέτυχαν ο Μακρυγιάννης έμεινε να φυλά το λόφο που κοιτούσε προς το Φάληρο, ο Καλλέργης προς τον Πειραιά και ο Ιωάννης Νοταράς "έπιασε" το κέντρο. 

Ο Ιωάννης Νοταράς θα πέσει ηρωικά μαχόμενος έξω από τον Πειραιά, στην ατυχή Μάχη του Ανάλατου, στις 24 Απριλίου του 1827. Στην πανωλεθρία που υπέστησαν οι Έλληνες όλοι οι οπλαρχηγοί σκοτώθηκαν όπως ο Λάμπρος Βεΐκος, ο Γιωργάκης Δράκος κ.α. Στην σφαγή αυτή ήταν που έπεσε και ο Ιωάννης Νοταράς, αν και το σώμα του ουδέποτε βρέθηκε. Η Μάχη αυτή έμεινε να αποκαλείται και ως Μάχη της Αθήνας, καθώς η απόβαση των Ελλήνων στην Καστέλλα, η κατάληψη της Μονής του Αγίου Σπυρίδωνα και όλες οι μάχες που έγιναν στην ευρύτερη περιοχή αποσκοπούσαν στη λύση της πολιορκίας της Ακρόπολης εντός της οποίας βρίσκονταν εγκλωβισμένοι οι Έλληνες.   


Ο Ιωάννης Νοταράς κατά μια εκδοχή αναγνωρίσθηκε κι αυτός ως αρχηγός ομάδας ενόπλων και οδηγήθηκε στον Κιουταχή, όπως όμοια έγινε και με τον Καλλέργη. Εκεί ο Τούρκος που τον συνόδευε λένε πως τον φόνευσε αμέσως καθώς άκουσε πως η αμοιβή από τα λύτρα θα πάει στον Κιουταχή (Ρεσίτ Πασά) κι όχι σε εκείνον που τον έπιασε. Από την ήττα αυτή οι Έλληνες αποθαρρύνθηκαν τόσο πολύ που διέταξαν την φρουρά της Ακροπόλεως να συνθηκολογήσει, ενώ εγκαταλείφθηκε η Καστέλλα που είχε παρθεί με στρατιωτική επιχείρηση. 

Η ήττα της Μάχης του Ανάλατου ήταν από τις τραγικότερες της ιστορίας. Το όνομα του Ιωάννη Νοταρά βρίσκεται χαραγμένο σε μαρμάρινη πλάκα στο Μνήμα του Καραϊσκάκη μαζί με άλλα πεσόντων οπλαρχηγών (προτελευταίο στη δεξιά στήλη). 

Στην πίσω πλευρά του Μνημείου βρίσκονται χαραγμένα τα ονόματα των τοποθεσιών των Μαχών καθώς και τα ονόματα των συναγωνιστών του


Όμως ο Ιωάννης Νοταράς δεν ήταν απλώς ένας οπλαρχηγός, αλλά ήταν και Στρατηγός και μάλιστα από τους νεαρότερους στην Ελλάδα αφού που προήχθη στο βαθμό αυτό το 1824, σε ηλικία μόλις 19 ετών, αφού ήταν γεννημένος το 1805! Είχε κατακτήσει το ανώτερο αξίωμα ύστερα από την κατάληψη του κάστρου της Ακροκορίνθου που θεωρείτο σημείο άπατο εκεί που ήταν οικοδομημένο. 

Ο Ιωάννης Νοταράς, ο δεκαεννιάχρονος Στρατηγός της επανάστασης, διακρίθηκε για τη γενναιότητα του στις μάχες για την απελευθέρωση του Πειραιά και που τελικά άφησε την πνοή του στον τόπο μας, έφτασε δυστυχώς από στρατηγός να γίνει ναύαρχος, όχι σε ξένο τόπο, αλλά εκεί που έπεσε μαχόμενος για την απελευθέρωσή του

Σχέση του Ιωάννη Νοταρά όπως και του θείου του γνωστού Πανούτσου Νοταρά με τη θάλασσα δεν υπήρχε. Αυτή η μη ύπαρξη σχέσης μάλιστα είχε γίνει και γνωμικό από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, ο οποίος κάθε φορά που έβλεπε Καπετάνιο σε στρατιωτική επιχείρηση ξηράς, δίνοντας μάλιστα διαταγές με ναυτικά παραγγέλματα, κουνούσε το κεφάλι του κι έλεγε πως δεν απομένει τίποτε άλλο "παρά να διορίσουν τον γερό - Νοταρά Ναύαρχο στη θέση του Μιαούλη" (εννοώντας τον Πανούτσο Νοταρά).

Ο Πανούτσος Νοταράς για τον οποίο ο Κολοκοτρώνης έλεγε αστειευόμενος ότι δεν μένει κάτι άλλο παρά να τον δούμε διορισμένο σε θέση Ναυάρχου!


Η ύπαρξη της σχετικής απόφασης του Νομάρχη Αττικής και Βοιωτίας επιβεβαιώνει την υποψία ότι η ονομασία του δρόμου δεν θα μπορούσε να δοθεί σε κάποιον άλλον από την οικογένεια Νοταρά παρά μόνο σε εκείνον που έπεσε μαχόμενος στην ευρύτερη περιοχή του Πειραιά. Ακόμα και ο Τύμβος στο Νέο Φάληρο που κατασκευάστηκε προς ανάμνηση της θυσίας των συντρόφων του Γεωργίου Καραϊσκάκη δεν είναι διάφορος προς την ονομασία της οδού Νοταρά, όπως και η μαρμάρινη πλάκα που υπάρχει στο Μνημείο του Γεωργίου Καραϊσκάκη.        


Να σημειώσουμε επίσης και ένα ακόμα στοιχείο που είναι άγνωστο στους περισσότερους και αφορά σε νεώτερη προσπάθεια μετονομασίας του δρόμου που έγινε επί Χούντας. Για την οδό Νοταρά ότι το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιά στις 29 Σεπτεμβρίου του 1967 με την υπ΄ αριθμ. 270 απόφασή του, πρότεινε νέα μετονομασία της της εν λόγω οδού. Και θα αποτελούσε κι αυτό ένα από τα πολλά κατορθώματα της χούντας αφού θα καταργούσε την απόδοση τιμής σε έναν ήρωα της επανάστασης, αποδίδοντας στο δρόμο τη νέα του ονομασία που ήταν οδό Λήθης, ονομασία που ευτυχώς δεν εγκρίθηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών.

Θα ενδιέφερε πραγματικά να μάθουμε αν πέρα από όσα καταθέσαμε, υπάρχει κάποιο στοιχείο στο ιστορικό αρχείο του Δήμου Πειραιά ή σε κάποιο άλλο αρχείο το οποίο αγνοούμε, βάσει του οποίου η οδός Νοταρά μετονομάσθηκε σε "Ναυάρχου Νοταρά" προσβάλλοντας ουσιαστικά την απόφαση απόδοσης τιμής στον ήρωα του Πειραιά Ιωάννη Νοταρά. Ίσως σε άλλους δήμους της χώρας κάποια οδός "Νοταρά" να έχει αποδοθεί σε άλλο μέλος της οικογενείας αυτής. Στον Πειραιά όμως αποδόθηκε στον Ιωάννη Νοταρά. Τουλάχιστον έτσι δείχνουν τα στοιχεία.  

Συνεπώς αν δεν υπάρχει κάποιο στοιχείο που να δικαιολογεί τον προσδιορισμό του δρόμου σε "Ναυάρχου Νοταρά", θα πρέπει άμεσα να γίνει αντικατάσταση των πινακίδων του δρόμου στην αρχική τους κατάσταση για να σταματήσει να υφίσταται αυτό το σοβαρό λάθος όπου ένας Στρατηγός γίνεται Ναύαρχος!  

Διαβάστε επίσης:

Στα παλικάρια του Καραϊσκάκη (Μάχη του Φαλήρου)

Ιστορία Μνημείου του Καραϊσκάκη και Τύμβου των Αγωνιστών στο Φάληρο


2 σχόλια:

παπους είπε...

Ως παλιος πειραιοτης ομολογω οτι δεν γνωριζα τιποτα σχετικο μετην ονομασια της οδου Νοταρα.
Ειναι πραγματικα ενα θαυμασιο αρθρο και δεν βρισκω λογια να περιγραψω ποσο σπουδαιο ειναι να διαβαζουμε αρθρα τετοιου περιεχομενου. ΕΥΓΕ

Λουκάς Ζώνας είπε...

Εξαιρετικο άρθρο, θα σας πρότεινα να εισηγηθείτε τη μετονομασία της οδού με επιστολή σας στον Δήμο

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"