Ο Δήμαρχος Πειραιά Γεώργιος Κυριακάκος κατά την πρώτη του θητεία (1964 - 67)

του Στέφανου Μίλεση

Ο Γεώργιος Κυριακάκος διετέλεσε δήμαρχος Πειραιά στην πρώτη του θητεία, την περίοδο 1964 – 1967, την οποία όμως δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει καθώς απολύθηκε από το καθεστώς της χούντας που επιβλήθηκε. Λάκωνας στην καταγωγή γεννημένος το 1905, σπούδασε ιατρός χειρουργός και ασχολήθηκε γρήγορα με τα κοινά του Πειραιά. Επί δημαρχίας Κυριακάκου ξεκίνησαν μεγάλα έργα ανανέωσης και εκσυγχρονισμού στον Πειραιά, τα περισσότερα από τα οποία ολοκληρώθηκαν κατά την διάρκεια της Δημαρχίας Αριστείδη Σκυλίτση. 

Επί Σκυλίτση επίσης υλοποιήθηκαν τα έργα του Κυριακάκου που είχαν μείνει στο στάδιο του σχεδιασμού ή της εκπόνησης. Για τα έργα του Κυριακάκου, που ολοκληρώθηκαν επί χούντας, καθώς έλαβαν πανηγυρικό χαρακτήρα, με φιλαρμονικές να παιανίζουν, παρατεταγμένα στρατιωτικά τμήματα να αποδίδουν τιμές και τον πρόεδρο της κυβερνήσεως να κόβει κορδέλες, δημιούργησαν εντυπώσεις τόσο ισχυρές, που έμειναν χαραγμένα στο νου των περισσοτέρων Πειραιωτών ως έργα Σκυλίτση, ο οποίος φυσικά τότε τα «χρεώθηκε» μετά χαράς παρουσιάζοντάς τα ως δικά του επιτεύγματα. 

Η ιστορία πρέπει να περιγράφεται με γνώμονα τα κοινωνικά κριτήρια που ίσχυαν τότε, και όχι με τα μεταγενέστερα, όπου υπάρχει βεβαίως η γνώση των αποτελεσμάτων. Με βάση την αρχή αυτή, θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ο κόσμος του Πειραιά την εποχή του Κυριακάκου, απαιτούσε τον εκσυγχρονισμό της πόλης του. Οι πολίτες πίεζαν προς αυτή την κατεύθυνση. Στον ιδιωτικό βίο επικρατούσε επίσης η εκσυγχρονιστική τάση με τους περισσότερους ιδιοκτήτες να παραδίδουν τα σπίτια τους στους εργολάβους για ανέγερση πολυκατοικιών. Ο Πειραιάς στα μέσα της δεκαετίας του 1960 άλλαζε όψη και χρώμα! Το καφέ χρώμα που επικρατούσε από τις στέγες των μονοκατοικιών αντικαθίστανται από το μονότονο γκρι των πολυκατοικιών. Υπήρχαν ανάγκες στέγασης, που έπρεπε να καλυφθούν, και αφού οι πολεοδομικοί νόμοι το επέτρεπαν, οι ιδιοκτήτες μονοκατοικιών έσπευδαν χωρίς να το πολυσκεφθούν να εκμεταλλευτούν τις περιστάσεις. 

Πειραιάς αρχές δεκαετίας 1960. Τελευταίες εικόνες μιας πόλης που γρήγορα θα χάσει το χρώμα της και τη φυσιογνωμία της.

Σήμερα μας φαίνεται αδιανόητο που τότε κατεδαφίστηκαν σπουδαία νεοκλασικά αριστουργήματα για να οικοδομηθούν στη θέση τους άχαρες πολυκατοικίες, αλλά τότε έτσι είχαν τα πράγματα, και ο κόσμος όπως και η εποχή τις ενέργειες αυτές απαιτούσαν. Η μουσική, η μόδα, οι τάσεις της ζωής, οι ελληνικές ταινίες που παράγονταν, τα πάντα απαιτούσαν εκσυγχρονισμό. Ο άνθρωπος προσπαθούσε να κατακτήσει το διάστημα, νέα επιτεύγματα παρουσιάζονταν σε όλους τους τομείς. Αυτή η τάση περνά ακόμα και στην ταινία "Διπλοπενιές" (1966), με τον "οικοδόμο" Δημήτρη Παπαμιχαήλ να συμμετέχει στην ανέγερση στο Πασαλιμάνι μιας ακόμα πολυκατοικίας. Όταν ο φακός του κινηματογράφου φέρνει μια βόλτα το Πασαλιμάνι, ήδη οι πολυκατοικίες δεσπόζουν παντού. Αυτή την εκσυγχρονιστική τάση προσπάθησε να καλύψει τότε ο Κυριακάκος ως Δήμαρχος. 

Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ο κόσμος του Πειραιά την εποχή του Κυριακάκου, απαιτούσε τον εκσυγχρονισμό της πόλης του. Οι πολίτες πίεζαν προς αυτή την κατεύθυνση. Στον ιδιωτικό βίο επικρατούσε επίσης η εκσυγχρονιστική τάση με τους περισσότερους ιδιοκτήτες να παραδίδουν τα σπίτια τους στους εργολάβους για ανέγερση πολυκατοικιών. Αυτή η τάση της εποχής περνά ακόμα και στην ταινία "Διπλοπενιές" (1966). 

Το νεοκλασικό κτήριο της Δημοσυντήρητης Επαγγελματικής και Οικοκυρικής σχολής θηλέων στην Πλατεία Κοραή κατεδαφίστηκε την περίοδο του Κυριακάκου, με σκοπό στη θέση του να ανεγερθεί το λεγόμενο «Πνευματικό Κέντρο», ένα κτήριο πολυχρηστικό εντός του οποίου θα εύρισκαν στέγη τα πολιτιστικά σωματεία του Πειραιά, η Δημοτική βιβλιοθήκη, το ιστορικό αρχείο, ενώ θα υπήρχε δυνατότητα εκθέσεων, ομιλιών και άλλων εκδηλώσεων σε ανάλογες αίθουσες που είχαν προβλεφθεί. Το «Πνευματικό Κέντρο» βρισκόταν στο κέντρο του Πειραιά, απέναντι από το Δημοτικό Θέατρο, δίπλα στη Ράλλειο σχολή και μεσοτοιχία με τον ιστορικό «Πειραϊκό Σύνδεσμο». Πρόθεση του Κυριακάκου ήταν να μεταβάλλει το κέντρο του Πειραιά σε κέντρο παιδείας και πολιτισμού με σχολεία (Ράλλειο, Ιωνίδειο), Θέατρα (Δημοτικό), εκκλησίες (Άγιος Κωνσταντίνος) και πνευματικά ιδρύματα (Πνευματικό κέντρο και Πειραϊκός Σύνδεσμος) να το περιβάλλουν. 

Πλατεία Κοραή με το "Πνευματικό Κέντρο" να οικοδομείται

Εναλλακτικά για το μέγαρο του «Πνευματικού Κέντρου» ο Κυριακάκος είχε υποβάλει πρόταση προς τον υφυπουργό Παιδείας Λουκή Ακρίτα, όπως στεγαστεί σε αυτό η Ανωτάτη Βιομηχανική Σχολή καθώς και μια νέα σχολή Στατιστικών Μελετών. Και οι δύο αυτές σχολές θα λειτουργούσαν στα πλαίσια του λεγόμενου «Αττικού Πανεπιστημίου» που σχεδιαζόταν τότε να γίνει. Πολυώροφο κτήριο πραγματικά οικοδομήθηκε στη θέση του παλαιού κτηρίου της «Επαγγελματικής» αντί για «Πνευματικό Κέντρο» όμως, στέγασε επί χούντας τις υπηρεσίες του Δημαρχείου, προσωρινά όπως έλεγαν τότε. Η συνέχεια της ιστορία φυσικά μας είναι γνωστή. Ο διορισμένος Σκυλίτσης χρησιμοποίησε το «Πνευματικό Κέντρο» του Κυριακάκου για την προσωρινή στέγαση των υπηρεσιών του Δήμου, και όπως συμβαίνει συνήθως στην Ελλάδα, το προσωρινό έγινε τελικώς οριστικό και μόνιμο. 

Επίσης η επιχωμάτωση της γραφικής Ακτής Πρωτοψάλτη για να συνδέει το Τουρκολίμανο με το Νέο Φάληρο έγινε επί Κυριακάκου, αλλά ολοκληρώθηκε επί Σκυλίτση. Τα έργα επιχωμάτωσης ξεκίνησαν στις 2 Ιουλίου 1965, κατόπιν αποφάσεως του Γ. Παπανδρέου με σκοπό την διαμόρφωση της παραλίας όχι μόνο για χρήση οδικού δικτύου, αλλά την δημιουργία ζώνης επιχωματώσεως βάθους 400 μέτρων που θα απέδιδε νέα έκταση 2,5 χιλιάδων στρεμμάτων για χρήση αναψυχής και πρασίνου. 

Είχε αποφασιστεί επί των ημερών του Κυριακάκου, να ανεγερθεί στο χώρο της Δημοτικής Αγοράς πολυώροφο κτήριο «Εμπορικό Κέντρο», το οποίο να ανήκει στον Δήμο εντός του οποίου να λειτουργήσει μοντέρνο ξενοδοχείο. Το σχέδιο αυτό προωθήθηκε σε συνεργασία με τον Στ. Μπίρη (υπουργό Ναυτιλίας) και τον Ν. Κουντούρη (υφυπουργό Εμπορίου), ύστερα από απανωτές συσκέψεις στο Δημαρχείο Πειραιά. Είχε εγκριθεί μάλιστα από τον Πρόεδρο της Κυβερνήσεως Γ. Παπανδρέου ειδικό σχέδιο με πρόβλεψη για το πού θα μετακινούνταν οι εγκατεστημένοι επαγγελματίες της αγοράς. Το λιανικό εμπόριο ψαριών θα μεταφερόταν στην ιχθυόσκαλα, ενώ η οπωραγορά στην οδό Ρετσίνα. Το κτήριο είχε προβλεφθεί να διαθέτει 14 ορόφους με ελικοδρόμιο στην κορυφή του και είχε κριθεί ως απαραίτητο για την βελτίωση της εικόνας του Πειραιά σε όσους έφταναν από το λιμάνι. Το «Εμπορικό Κέντρο» ανέλαβε να υλοποιήσει η Ελληνοελβετική εταιρεία «Τεκονσέρ» με κόστος πέντε εκατομμύρια δολάρια. Το έργο αυτό ξεκίνησε να υλοποιείται επί Α. Σκυλίτση με την ανέγερση του γνωστού μας «Πύργου» στο λιμάνι του Πειραιά. 

Τελωνείο 1965

Πασαλιμάνι 1964

Δημαρχείο Πειραιά 1964

Επί Κυριακάκου περιήλθε στη ιδιοκτησία του Δήμου η κορυφή του λόφου του Προφήτη Ηλία. Επρόκειτο για μια έκταση έντεκα στρεμμάτων εντός της οποίας βρισκόταν το λεγόμενο «Πολυβολείο» που επόπτευε το εμπορικό λιμάνι του Πειραιά. Όταν επιτέλους περιήλθε η έκταση αυτή στο ιδιοκτησιακό καθεστώς του Δήμου Πειραιά, έγιναν επί Κυριακάκου πολλά σχέδια για το πώς έπρεπε να αξιοποιηθεί τουριστικά. Οι προτάσεις που υποβλήθηκαν ήταν αρκετές, πολλές από τις οποίες μάλιστα παρουσιάστηκαν και σε μακέτες. Ξενοδοχειακές μονάδες στην κορυφή του λόφου της Καστέλλας, προτάσεις για Καζίνο από τον Ωνάση, τουριστικά περίπτερα κ.α. Το υπαίθριο θέατρο και το τουριστικό περίπτερο που οικοδομήθηκαν επί χούντας είχαν υποβληθεί ως προτάσεις προγενέστερα, από την εποχή δηλαδή του Κυριακάκου. 

Θέα από Προφήτη Ηλία 1963

Επί δημαρχίας του συστήθηκε ειδικό «Γραφείο Παραπόνων και Συστάσεων» το οποίο δεχόταν εγγράφως και επωνύμως τα παράπονα των Δημοτών. Ο Γεώργιος Κυριακάκος είχε θέσει το όριο των δέκα ημερών για απάντηση παραπόνων, εφόσον η καταγγελία αναγόταν στο έργο του Δήμου και όχι κάποιας άλλης υπηρεσίας. Την ίδια εποχή το Εφετείο Αθηνών εξέδωσε απόφαση με την οποία έδινε λύση στο πρόβλημα κεντρικού οικοπέδου στο Πασαλιμάνι. Το 1960 είχε παραχωρηθεί από τον Κ. Οικονόμου έκταση με τον όρο να ανεγερθεί εντός αυτής η εκκλησία του Αγίου Χαράλαμπου. Αυτό όμως νομικά δεν μπορούσε να γίνει καθώς το οικόπεδο στη Σωτήρος Διός και Γρηγ. Λαμπράκη απείχε λιγότερο από 100 μέτρα από σειρά κινηματογράφων και θεάτρων που ο νόμος απαιτούσε για τις εκκλησίες. Ο Κυριακάκος ύστερα από την απόφαση του εφετείου ξεκίνησε την ανέγερση της εκκλησίας του Αγίου Χαράλαμπου σε δημοτική έκταση στην Καστέλλα (ικανοποιώντας τον όρο της διαθήκης) ενώ το οικόπεδο του Πασαλιμανιού περιήλθε στην ιδιοκτησία του Δήμου.

Ο Ι.Ν. Άγιου Χαράλαμπου στην Καστέλλα κατά το στάδιο της ανεγέρσεώς του.

Παράλληλα αποφασίστηκε η εγκατάλειψη του παλαιού Ταχυδρομείου και η μεταστέγαση των ταχυδρομικών υπηρεσιών σε νέο μέγαρο στην οδό Φίλωνος. Άρχισε η κατεδάφιση του ναού του Αγίου Διονυσίου για την αντικατάστασή του με νεώτερο ναό. Επί των ημερών του αλλά από άλλες δημόσιες αρχές ξεκίνησε η επιχωμάτωση του όρμου της Φρεαττύδας με τη θεμελίωση του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος και τοποθετήθηκε το Ρολόι Γίγας στην κορυφή του Σιλό του Λιμανιού. Δημοτικό έργο ήταν τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του Γ. Καραϊσκάκη (1966) που φιλοτέχνησε η διάσημη γλύπτρια Λουκία Γεωργαντή Οικονομοπούλου. 

Αποκαλυπτήρια ανδριάντα Καραϊσκάκη (1966)

Επί Κυριακάκου ιδρύθηκε επίσης ο Νομός Πειραιώς ενώ έγιναν πολλά ακόμα έργα εκσυγχρονισμού. Γενικώς η πρώτη περίοδος Κυριακάκου περιελάμβανε την εκκίνηση έργων εκ μέρους είτε του Δήμου είτε άλλων φορέων, στην πόλη του Πειραιά με σκοπό τον εκσυγχρονισμό της. Τα περισσότερα από τα έργα αυτά ολοκληρώθηκαν μετά το πραξικόπημα της 21^ης Απριλίου 1967 με τα εγκαίνιά τους να λαμβάνουν πανηγυρικό χαρακτήρα από την χούντα. Ο Γεώργιος Κυριακάκος θα αναλάβει ξανά δήμαρχος Πειραιά την τετραετία 1979 – 1982.

Διαβάστε επίσης:

Ο Πύργος του Πειραιά και το "Μαρμάρινο Μέλαθρον" Λονδίνου