Τα πρώτα ελεύθερα Θεοφάνεια στον Πειραιά μετά την αποχώρηση των Γερμανών.

Θεοφάνεια στο Λιμάνι του Πειραιά το 1947




του Στέφανου Μίλεση

Η τελετή αγιασμού των υδάτων για πρώτη φορά, μετά την περίοδο της γερμανικής κατοχής 1941 – 1944, δεν πραγματοποιήθηκε ούτε στο μεγάλο εμπορικό λιμάνι του Πειραιά, όπου ιστορικά γινόταν, ούτε στην εκκλησία της Αγίας Τριάδας, η οποία άλλωστε λίγο καιρό πριν είχε καταστραφεί ολοσχερώς από τον «συμμαχικό» βομβαρδισμό της 11ης Ιανουαρίου. Παρά το γεγονός ότι τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής αποχώρησαν από τον Πειραιά το μεσημέρι της 13ης Δεκεμβρίου 1944, τα Θεοφάνεια της 6ης Ιανουαρίου του 1945, δεν πραγματοποιήθηκαν στον Πειραιά, λόγω των εμφυλιακών μαχών και των φονικών συγκρούσεων που ακολούθησαν, που είχαν ιδιαίτερα σκληρό χαρακτήρα. Άλλωστε η υπογραφής κατάπαυσης των εχθροπραξιών εκείνης της περιόδου ανάμεσα στα βρετανικά στρατεύματα και τον ΕΛΑΣ πραγματοποιήθηκε στις 11 Ιανουαρίου 1945.  

Έτσι την επόμενη χρονιά, στις 6 Ιανουαρίου του 1946 δόθηκε για πρώτη η φορά η ευκαιρία πανηγυρικού εορτασμού της τελετής στον Πειραιά. Όμως το λιμάνι ήταν πλήρως κατεστραμμένο και η εικόνα που παρουσίαζε ήταν απελπιστική. Για πρώτη φορά στην ιστορία της πόλης η πραγματοποίηση αγιασμού των υδάτων έγινε στο Πασαλιμάνι, σε ειδική εξέδρα που είχε στηθεί ανάμεσα από την Πλατεία Κανάρη και το Ρολόι, που είχε κατασκευάσει ο τελευταίος προπολεμικός Δήμαρχος του Πειραιά, ο Μιχάλης Μανούσκος. 

Η λειτουργία που προηγήθηκε έγινε στον ναό της Αγίας Αικατερίνης στην Πλατεία Αλεξάνδρας. Με αυτό τον τρόπο η ιστορία κατέγραψε για πρώτη φορά την κύρια τελετή των Θεοφανείων να διενεργείται εκτός του κεντρικού λιμανιού του Πειραιά. Η λειτουργία στην Αγία Αικατερίνη έγινε χοροσταντούντος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Δαμασκηνού, ενώ με την ολοκλήρωσή της πομπή σχηματίσθηκε που κατευθύνθηκε από το ναό της Αγίας Αικατερίνης προς το Πασαλιμάνι, όπου έγινε η κατάδυση του Τιμίου Σταυρού. 

Πίνακας Αλέξανδρου Μπαρκόφ που αναπαριστά την εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης


Η πομπή αυτή εξήλθε από τον ναό στις 10.45 έχοντας προπομπό ένα τάγμα Ευζώνων. Ο καιρός τον Ιανουάριο του 1946 ήταν πολύ άσχημος και η κακοκαιρία ήταν τόση, που ακόμα και στα συνήθως ήρεμα νερά του λιμανιού της Ζέας η τελετή έγινε με δυσκολία. Σε ειδική εξέδρα που είχε στηθεί στο Πασαλιμάνι στέκονταν οι επίσημοι, μεταξύ των οποίων βρίσκονταν οι Πρεσβευτές της Αγγλίας και της Τουρκίας, καθώς και ο Βρετανός Στρατηγός Σκόμπυ. Δίπλα του ο Σοφοκλής Βενιζέλος, ο Πλαστήρας, ο Υποναύαρχος Αλεξανδρής και ο διορισμένος Δήμαρχος Πειραιώς Φοίφας. Στις 11 ακριβώς, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Δαμασκηνός έριξε τον τίμιο Σταυρό τρεις φορές στη θάλασσα. Ο Σταυρός ήταν δεμένος με κυανή μεταξωτή ταινία. 

Η ιστορική μοίρα είναι αλήθεια ότι εμπλέκει συχνά ανθρώπους και καταστάσεις στον ίδιο τόπο αλλά σε διαφορετικό χρόνο. Ο ναός της Αγίας Αικατερίνης οικοδομήθηκε προπολεμικά όπως είναι γνωστό τουλάχιστον στους περισσότερους Πειραιώτες, από έναν Ιταλό, τον Βιτσέντζο Καϊβάνο προς τιμή της πεθαμένης γυναίκας του που υπεραγαπούσε, της Πειραιώτισσας Αικατερίνης Λεμπέση. Ο Καϊβάνο κατά την κήρυξη του Ελληνο-ιταλικού πολέμου συνελήφθη και απελάθηκε με την κατηγορία της κατασκοπείας. Ο ασύρματος με τον οποίο επικοινωνούσε ο Καϊβάνο με τους δικούς του ήταν κρυμμένος μέσα στην εκκλησία. Σε αυτό τον ναό λοιπόν, εορτάστηκαν τα πρώτα Θεοφάνια της ελευθερίας και στο ίδιο σημείο η μοίρα ήθελε να παραβρεθεί ο Βρετανός Στρατηγός Ρόναλντ Μακένζι Σκόμπυ. 

Η εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης σήμερα


Στον πρώτο εορτασμό των Θεοφανείων της ανεξάρτητης Ελλάδας, η Αστυνομική Διεύθυνση Πειραιώς είχε απαγορεύσει την παραμονή ατόμων σε μπαλκόνια, ταράτσες και σε στέγες όπως επίσης και την ρίψη ανθέων κατά την διέλευση των επισήμων. Την επόμενη χρονιά, το 1947, τα Θεοφάνεια επέστρεψαν στον ιστορικό τους χώρο όπου τελούνταν και προπολεμικά, μπροστά δηλαδή δίπλα από το Δημαρχείο (Ρολόι). Τρεις εξέδρες και πάλι, όπως και προπολεμικά, έκαναν την εμφάνισή τους. Τα αγήματα του 1947 δεν αποτελούνταν από Ευζώνους αλλά από ναύτες, άνδρες της Αστυνομίας Πόλεων και προσκόπους ενώ παρέστη και η βασιλική οικογένεια με τον Πρόεδρο της Κυβερνήσεως και τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου. Παρέστη όλη η αγγλική ναυτική αποστολή υπό τον Ναύαρχο Τάλμποτ, ο πρεσβευτής της Μεγάλης Βρετανίας Νόρτον, των Η.Π.Α. Μακβή, ο Άγγλος Στρατηγός Κρώφορντ, ο Πρωθυπουργός Τσαλδάρης κ.α.

 
Εμπορικό πλοίο φορτωμένο με τρόφιμα και άλλα είδη αμερικανικής βοήθειας εισέρχεται στο λιμάνι του Πειραιά το 1947

Με εξαίρεση λοιπόν το 1946, τα Θεοφάνεια τελούνται από το 1947 έως και σήμερα στο μεγάλο λιμάνι του Πειραιά. Η εικόνα του 1947 δεν διέφερε από τη σημερινή και κόσμος είχε συγκεντρωθεί κατά μήκος της παραλίας. Καθώς η μεγάλη πληγή των ελληνικών θαλασσών μεταπολεμικά ήταν οι θαλάσσιες νάρκες. Η απελευθέρωση των θαλασσίων οδών από αυτές αποτελούσε πρώτη και απαραίτητη ενέργεια ώστε να μπορέσει η χώρα να λειτουργήσει. Κι αυτό διότι λόγω της κατοχής και του εμφυλίου πολέμου, δρόμοι δεν υπήρχαν και όλες οι συγκοινωνίες, τροφοδοσίες και μεταφορές γίνονταν δια θαλάσσης. Οι θαλάσσιοι οδοί όμως ήταν επικίνδυνοι από τις χιλιάδες νάρκες που είχαν ποντιστεί από διαφορετικές δυνάμεις. Στον αγώνα αυτό πρωταγωνιστούσαν τα ναρκαλιευτικά πλοία. Έτσι λοιπόν ενώ για τα περισσότερα πλοία του πολεμικού μας ναυτικού η πολεμική προσπάθεια είχε τελειώσει, για τα ναρκαλιευτικά πλοία ένα μεγάλο μέτωπο ξεκινούσε, αυτό της ναρκαλιείας. Κάτω από αυτές τις συνθήκες ορίστηκε τα πλοία που θα συμμετείχαν τιμητικά στην τελετή καταδύσεως του Τιμίου Σταυρού να είναι ναρκαλιευτικά, παράδοση που για χρόνια διατηρήθηκε στον Πειραιά και που μέχρι σήμερα συνεχίζεται. Πέντε μέρες αργότερα ο Πειραιάς συγκεντρώθηκε στο κοιμητήριο της Ανάστασης για το μνημόσυνο των θυμάτων του βομβαρδισμού της 11ης Ιανουαρίου 1944. 

Ο Δήμαρχος Πειραιά Χαραλαμπόπουλος καταθέτει στεφάνι στο κοιμητήριο της Ανάστασης για τα θύματα του "συμμαχικού" βομβαρδισμού. 
   

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"