του Στέφανου Μίλεση
Την 16η Μαρτίου 1937 τελούνται με πανηγυρικό τρόπο τα εγκαίνια
λειτουργίας του συγκροτήματος των νέων μηχανικών αναρροφητικών μέσων του σταριού και των άλλων
δημητριακών, στις σιταποθήκες του πειραϊκού λιμανιού, στα γνωστά σε όλους μας Σιλό. Οι σιταποθήκες (Σιλό) είχαν
ολοκληρωθεί καιρό πριν στην Ηετιώνεια Ακτή και ανέμεναν την έναρξη λειτουργίας
τους.
Ειδικώς για την ημέρα των εγκαινίων είχε πλευρίσει στην προβλήτα μπροστά
από τα Σιλό το σιτοφόρο ατμόπλοιο «Διώνη» του Χιώτη εφοπλιστή Ανδρεάδη από το
οποίο θα γινόταν η αναρρόφηση του φορτίο του για πρώτη φορά με μηχανικό τρόπο. Στην
τελετή μεταξύ των επισήμων βρίσκονταν και ο Γερμανός Πρεσβευτής και αντιπρόσωποι
του εργοστασίου Siemens. Τα Σιλό ολοκληρώθηκαν επί προεδρίας στον Ο.Λ.Π. του
Γεννηματά, με πρόεδρο της Κυβέρνησης τον Ιωάννη Μεταξά, ενώ Δήμαρχος Πειραιά την περίοδο εκείνη ήταν ο Στρατήγης.
 |
| Προσέλευση επισήμων στα εγκαίνια λειτουργίας των Σιλό |
Στην τελετή εγκαινίων ο Ιωάννης Μεταξάς δεν αναφέρθηκε τόσο στη σημασία του έργου που
εγκαινίαζε, αλλά στα μέτρα που θα λάμβανε στο λιμάνι του Πειραιά με σκοπό την
καταπολέμηση της ανεργίας. Και αυτό διότι ήταν έκδηλη η ανησυχία εκ μέρους των εργαζομένων στο λιμάνι αλλά και στην πόλη του Πειραιά καθώς υπήρχαν φήμες περί απολύσεως μεγάλου αριθμού εργατών. Ο Μεταξάς διαβεβαίωσε δημόσια τους εργάτες και τις εργατικές ενώσεις ότι η μηχανική εξέλιξη δεν θα επέφερε ανεργία στον Πειραιά.
 |
| Ο φόβος εργατικών ταραχών με αφετηρία τις ομαδικές απολύσεις στο λιμάνι του Πειραιά είχε δημιουργήσει πραγματικό πρόβλημα στον Ιωάννη Μεταξά. |
Στη συνέχεια πάτησε ένα κουμπί και έθεσε σε
λειτουργία τα δαιδαλώδη μηχανήματα των Σιλό. Αμέσως ξεκίνησε η αναρρόφηση του
σταριού από τα αμπάρια του πλευρισμένου σιτοφόρου πλοίου ενώ από την άλλη
πλευρά των Σιλό περίμεναν φορτηγά αυτοκίνητα σε σειρά στα οποία φορτωνόταν το
στάρι καθαρισμένο και συσκευασμένο έτοιμο προς μεταφορά!
Πριν από τη λειτουργία
των Σιλό η εκφόρτωση του σταριού γινόταν με εκατοντάδες εργάτες που σχημάτιζαν
αλυσίδα που ξεκινούσε από τα αμπάρια του πλοίου μέχρι την ακτή. Ένας αριθμός
από 220 έως 250 περίπου εργάτες με σκληρή εργασία καταπονούσαν τη μέση τους και
επιβάρυναν τον οργανισμό τους, πετυχαίνοντας ύστερα από επίπονη εργασία να εκφορτώσουν περί τους 400 με 500
τόνους σταριού την ημέρα. Με την λειτουργία των αυτομάτων μηχανημάτων των Σιλό
η 24ωρη λειτουργία τους επιτύγχανε την αναρρόφηση μέχρι και 4.000 τόνων
σταριού!
Το λιμάνι του Πειραιά έγινε ελκυστικός πόλος για τα σιτοφόρα ατμόπλοια καθώς μείωσε το κόστος των εταιρειών τους. Παράλληλα αποφασίστηκε οι σιδηροδρομικές γραμμές Λαρίσης και Πελοποννήσου να επεκταθούν και να φτάσουν μέχρι τα Σιλό ώστε το στάρι να διανέμεται με χρήση σιδηροδρομικών μέσων. Από την αυτοματοποίηση εκφόρτωσης σίτου στα Σιλό πολλές προβλήτες εντός του λιμένος Πειραιώς απελευθερώθηκαν (καθώς τα σιτοφόρα πλοία δεν περίμεναν πια στη σειρά), και τη θέση τους κατέλαβαν ατμόπλοια άλλων εμπορευμάτων με αποτέλεσμα την αύξηση της κίνησης πλοίων στον Πειραιά.
Η έναρξη λειτουργίας των Σιλό σύμφωνα με τον Ιωάννη Μεταξά και τις διαβεβαιώσεις που έδινε την ημέρα των εγκαινίων, δεν σήμανε την απόλυση των εργατών που
μέχρι τότε απασχολούνταν σε αυτόν τον τομέα, καθώς αποφασίστηκε να χρησιμοποιηθούν
σε εκφορτώσεις άλλων εμπορευμάτων. Ωστόσο ο λογοτέχνης - αρθρογράφος της εφημερίδας "Ακρόπολις" Χρήστος Λεβάντας τολμά σε άρθρο του πέρα από την περιγραφή της νέας αυτοματοποιημένης μεθόδου, να αναφερθεί και σε ένα μέρος εργαζομένων, που κινούνταν στο περιθώριο της προγενέστερης χειρωνακτικής εργασίας για τους οποίους ο εκσυγχρονισμός έφερε το οριστικό τους τέλος. Διότι τα Σιλό δεν επιτύγχαναν μόνο την
αυτόματη εκφόρτωση του σταριού από τα πλοία, αλλά και την αυτόματη ζύγιση,
συσκευασία, αποθήκευση και φόρτωση στα φορτηγά αυτοκίνητα σε πολύ μικρό χρονικό
διάστημα με χαμηλό κόστος. Ήταν πολύ δύσκολο την εποχή εκείνη να γράψει για ανθρώπους που ζούσαν στο περιθώριο της ζωής και ζούσαν όπως τα περιστέρια με ό,τι έπεφτε από τη συσκευασία και τη μεταφορά του σταριού.
Ο Χρήστος Λεβάντας τόλμησε ωστόσο να καταγράψει με την δική του μοναδική πένα, τις συνθήκες της χειρωνακτικής εργασίας που ίσχυαν μέχρι τότε, δημιουργώντας πρωτόγνωρες εικόνες στους αναγνώστες της εφημερίδας. Ο Λεβάντας επικεντρώνεται σε κάποιους που δεν θα ωφεληθούν από την αυτοματοποίηση των Σιλό. Και αυτοί ήταν οι γυναίκες του σταριού και τα περιστέρια! Χαρακτηριστικό το απόσπασμα από το άρθρο του (φ. 19ης Μαρτίου 1937, σελ. 3):
"... οι σιτεργάτες ξεφόρτωναν το στάρι με μεγάλα καζάνια τα οποία μεταφέροντο με τα βίντζια των πλοίων, αφού πρώτα εκείνοι τα γέμιζαν ή με ζεμπίλια και σακιά. Ο εκφορτωνόμενος εις χύμα σίτος εσχημάτιζε εις τας προκυμαίας λόφους ολόκληρους, γύρω δε απ΄ αυτούς ήσαν συγκεντρωμένες γυναικούλες, οι οποίες και ασχολούνταν με το ετοίμασμα των σακιών -προσεκτικό ράψιμο δια να μη διαρρέει στο στάρι κατά τη μεταφορά του από τα τροχοφόρα στους μύλους. Άλλες εκρατούσαν βελόνες και έραβαν τα σακιά, εμπάλωναν τα τυχόν διερρηγμένα και άλλες με μικρά σκουπάκια συγκέντρωναν γύρω από τους λόφους του σταριού όσες ποσότητες είχαν εκχυθεί στην γύρω περιοχή.
Ήτο μια δουλειά που γινόταν από γυναικούλες γηρασμένες, βασανισμένες που ζητούσαν κάτι να κάμνουν κι αυτές για να ανακουφίσουν το σπιτάκι τους. Ξεκινούσαν τα πρωινά από μακρινές φτωχογειτονιές, από συνοικισμούς, και κατέβαιναν στα μουράγια με τα σκουπάκια και τις σακκοράφες στα χέρια για να δουλέψουν δίπλα στα σιτοφόρα πλοία και να εξοικονομήσουν ένα μικρό μεροκάματο. Το θέαμα που έδιδαν ήταν ξεχωριστό με τα πολύχρωμα, παρδαλά και ξεθωριασμένα φθηνά φορέματα και τα γερασμένα ή μαραζωμένα από τις πίκρες και τους καημούς της μίζερης ζωής πρόσωπά τους. Δούλευαν όλην την ημέρα και το βράδυ πολλές φορές γύριζαν με αμοιβή μια... ποδιά σταριού!
 |
| Χειρωνακτική εκφόρτωση σιταριού το 1945, βοήθεια από την ΟΥΝΡΑ. Η καταστροφή των αναρροφητικών μέσων από τους βομβαρδισμούς και τις ανατινάξεις των Γερμανών κατά την αποχώρησή τους, δημιούργησε και πάλι στον Πειραιά εικόνες όμοιες με εκείνες που επικρατούσαν πριν το 1937, πριν δηλαδή από τη λειτουργία των αυτόματων μέσων εκφόρτωσης. |
Κοντά σ' αυτόν τον κόσμο των ροδαλών, ηλιοκαμένων σταράδων που κατέβαιναν ανασκουμπωμένοι και κατάφορτοι από σακιά στα μαδέρια των σιτοφόρων πλοίων και των φτωχογυναικών που ησχολούντο στη περισυλλογή του, υπήρχε και ένα άλλο πλήθος που ζητούσε κάτι να ωφεληθεί απ΄ όλην αυτήν την καθημερινή διαδικασία. Το πλήθος αυτό αποτελείτο από κακομοιριασμένες γυναικούλες και... περιστέρια!
Και οι πρώτες και τα δεύτερα, καραδοκούσαν στις προκυμαίες και στον δρόμο που έπαιρναν τα κάρα ή τα φορτηγά αυτοκίνητα το στάρι για τον ίδιο σκοπό. Όταν δηλαδή ο σίτος διέρεε από καμιά τρυπούλα ή τον κραδασμό των αυτοκινήτων, οι γυναικούλες έτρεχαν πίσω του, άπλωναν την ποδιά τους και μάζευαν με μικρά σκουπάκια ή με τις χούφτες τους το εκχυνόμενο στάρι. Τα περιστέρια επίσης κατά πυκνά σμήνη επέπιπταν και τσιμπούσαν τους κόκκους με τα ράμφη τους.... Τα περιστέρια τώρα ματαίως θα περιμένουν εις τις προκυμαίες τα αυτοκίνητα με τα διαρρέοντα σακιά. Και το πλήθος των γυναικών με τα σκουπάκια στα χέρια θα γύριζε περίλυπο στα σπίτια των".
Το σύνολο του έργου, που περιλαμβάνει τόσο την διαμόρφωση της Ηετιώνειας Ακτής όσο και τον εκσυγχρονισμό του πειραϊκού λιμανιού έχει αναλάβει ο άνθρωπος με το δαιμόνιο πνεύμα, ο μοναδικός Δημήτριος Καλλιμασιώτης που διετέλεσε τρεις φορές Πρόεδρος της Επιτροπείας του Λιμανιού (1911-1914, 1921-1924 και 1926 - 1928). Το "Σχέδιο Καλλιμασιώτη" περιελάμβανε:
Κρηπιδώματα μήκους 2.756 μέτρων
Πέντε τεράστιες διώροφες παραλιακές αποθήκες χωρητικότητας 51.000 τόνων.
21 ηλεκτροκίνητους γερανούς εκφορτώσεως εμπορευμάτων
Δύο μεγάλες γερανογέφυρες εκφόρτωσης γαιανθράκων
Ύδρευση των σκαφών με νερό από τη λίμνη του Μαραθώνα.
Τα κρηπιδώματα της Ηετιώνειας Ακτής είχαν ξεκινήσει τη λειτουργία τους κατά την 21η Αυγούστου 1927 με πρώτο πλοίο να προσέγγισης το υπερωκεάνιο "Βύρων". Όμως πέρα από αυτά όλη η γύρω έκταση ήταν "γυμνή" χωρίς άλλες εγκαταστάσεις. Ούτε σιδηροδρομικές τροχιές, ούτε γερανοί, ούτε αποθήκες. Τίποτα απολύτως! Όλα δημιουργήθηκαν χάρη στον Καλλιμασιώτη. Η ιστορία για την ανέγερση των αποθηκών της σιταποθηκών εξοπλισμένων με σύγχρονα μηχανήματα ξεκίνησε την 29η Οκτωβρίου 1929. Την δημοπράτηση των έργων κέρδισαν οι εταιρείες Siemens και Hartman Offenbach που ανέλαβαν την κατασκευή σιταποθήκης χωρητικότητας 20.000 τόνων και ωριαίας δυναμικότητας απορροφήσεως 300 τόνων, αντί του ποσού των 27 εκατομμυρίων δραχμών. Μόλις ο Καλλιμασιώτης υπέγραψε την έγκριση του έργου αρρώστησε βαρέως και εισήχθη σε νοσοκομείο όπου λίγες μέρες αργότερα απεβίωσε. Ο θάνατός του ανέστειλε την άμεση εκτέλεση του έργου. Η εκκρεμότητα αυτή παρέμεινε μέχρι το 1931 χρονιά που ιδρύθηκε ο Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς (Ο.Λ.Π.) ο οποίος έθεσε σε κίνηση τα έργα ξεπερνώντας τις αδυναμίες που επιδείκνυε η προγενέστερη Επιτροπεία Λιμένος.
 |
| Η προτομή του Δημητρίου Καλλιμασιώτη που σήμερα βρίσκεται κρυμμένη στην Ακτή Μιαούλη |
 |
| Οι σιταποθήκες του Λιμανιού με το ρολόι όπως είναι σήμερα |
Ο Δημήτριος Καλλιμασιώτης πέθανε το 1929 χωρίς να προλάβει να δει τα Σιλό να λειτουργούν. Αποτελεί ειρωνεία και το γεγονός ότι ο Καλλιμασιώτης είχε υποστεί δίωξη από τον Ελευθέριο Βενιζέλο έχοντας μάλιστα εξοριστεί στην Σκόπελο. Αργότερα αναγνωρίστηκε το έργο του και ένα τμήμα της παράλιας ζώνης του λιμανιού έλαβε το όνομά του (Ακτή Καλλιμασιώτη), σήμερα όμως θα λέγαμε ότι ο διαμορφωτής του σύγχρονου λιμανιού του Πειραιά έχει περάσει στο περιθώριο.
Κατά την διάρκεια του πολέμου και της κατοχής τόσο τα μηχανήματα των Σιλό όσο και οι γερανοί και οι άλλες εγκαταστάσεις του λιμανιού αχρηστεύθηκαν από τους βομβαρδισμούς και την ανατίναξη των Γερμανών κατά την αποχώρησή τους. Η εκφόρτωση των σιτηρών από τα πλοία γινόταν και πάλι όπως παλιά, χειρωνακτικά, από δεκάδες εργάτες του Ο.Λ.Π. Δημιουργούνται ξανά εικόνες στο λιμάνι του Πειραιά που θύμιζαν εποχές που ο κόσμος πίστευε ότι είχαν μείνει στο παρελθόν. Τόνοι σιτηρών και άλλων δημητριακών εκφορτώνονταν "στους ώμους" από τα αμπάρια των πλοίων της βοήθειας που εκτελούσαν δρομολόγια για λογαριασμό της ΟΥΝΡΑ και του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού.
Από τον Νοέμβριο του 1965 τοποθετήθηκε στην κορυφή των Σιλό ένα τεράστιο ρολόι με διάμετρο πλάκας 6 μέτρα. Με αυτό το ύψος των Σιλό φτάνει τα 56,20 μέτρα ενώ στην κορυφή έχουν τοποθετηθεί φωτεινοί σημαντήρες για την ασφάλεια των πτήσεων.
Διαβάστε επίσης:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου