Ιστορικό χιονοπτώσεων στον Πειραιά

15 Φεβρουαρίου 1934 - Το Πασαλιμάνι και άλλοι δρόμοι του Πειραιά φωτογραφίζονται όχι μόνο για να απαθανατίσουν την χιονισμένη παραλία αλλά και την ερημιά του τοπίου. 

 

του Στέφανου Μίλεση

Ο μεγαλύτερος αριθμός χιονισμένων ημερών στον Πειραιά εμφανίζεται πάντα κατά τους μήνες Ιανουάριο και Φεβρουάριο. Μόνο στις 15 Μαρτίου του 1880 συνέβη ο Πειραιάς να σκεπαστεί από χιόνι και η θερμοκρασία να φτάσει στους 6.9 βαθμούς υπό το μηδέν! 

Το 1850 ο Πειραιάς όπως θα δούμε παρέμεινε σκεπασμένος από χιόνι επί 11 ημέρες ενώ το 1864 παρέμεινε επί 14 ημέρες, φαινόμενο εξαιρετικά σπάνιο, διότι ο Πειραιάς όταν συμβαίνει να καλυφθεί από χιόνι η διάρκεια κάλυψης δεν υπερβαίνει συνήθως τις δύο με τρεις ημέρες. 

Για αυτό και θα αναφέρουμε χιονοπτώσεις με μεγάλη διάρκεια που αποτέλεσαν μετεωρολογικά ορόσημα στον Πειραιά. Χαρακτηριστικό γνώρισμα αποτελεί το γεγονός ότι οι περισσότερες χιονοπτώσεις συνέβησαν σε χρονιές που συνέβαιναν ιστορικά γεγονότα στον Πειραιά όπως αποκλεισμοί, βομβαρδισμοί κλπ. Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικές χρονιές έντονων χιονοπτώσεων. 

Η χιονόπτωση του 1850 (Ο Χειμώνας του Παρκέρη).

Ο αποκλεισμός του Πειραιά από τον αγγλικό στόλο του ναυάρχου Πάρκερ ξεκινά το απόγευμα της 12ης Ιανουαρίου και ο λαός του Πειραιά σύντομα καταδικάζεται στην πείνα.

Η προσέγγιση οποιουδήποτε πλοίου καθίσταται αδύνατη καθώς ο αγγλικός στόλος έχει αναπτυχθεί έξω από το λιμάνι του Πειραιά όπως έχει συμβεί άλλωστε και με τα υπόλοιπα λιμάνια της Ελλάδας. Τα πλοία που επιχειρούσαν να εισέλθουν το λιμάνι του Πειραιά κατάσχονταν και οδηγούνταν από τους Άγγλους στη Σαλαμίνα. Τα μέτρα του αποκλεισμού δημιουργούν απότομη άνοδο των τιμών των προϊόντων και η τιμή του άρτου διπλασιάζεται. Από τον Ιανουάριο του ίδιου χρόνου μέχρι το Μάρτιο η θερμοκρασία στην πόλη δείχνει σταθερά επτά βαθμούς ενώ χιόνια καλύπτουν την Ελλάδα. Ο Πειραιάς όλο τον Φεβρουάριο δέχεται χιονοπτώσεις που δεν λέει να υποχωρήσουν. Η τροφοδοσία κάρβουνου έχει διακοπεί και ο δοκιμαζόμενος λαός δεν έχει τρόπο να θερμανθεί. Ο Πειραιάς την εποχή εκείνη (απογραφή 1851), αριθμούσε 5.247 κατοίκους, η Αθήνα 24.754 κατοίκους, ενώ ο νομός Αττικής 87.962 κατοίκους. Όλος ο πληθυσμός της Ελλάδας έφτανε τότε στους 998.226 κατοίκους. Ο Χειμώνας εκείνος του 1850 ήταν τόσο δύσκολος που έμεινε για πάντα χαραγμένος στην ιστορία της πόλης ως ο «Χειμώνας του Παρκέρη».

 

16 Φεβρουαρίου 1925

Πρωτοφανής χιονόπτωση καλύπτει τον Πειραιά. Όλος ο κόσμος βγαίνει κυρίως στο Πασαλιμάνι για χιονοπόλεμο. Σύμφωνα με την έκφραση της εποχής ο κόσμος εξήλθε για «να παίξει χιονιές!». Σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στις μέρες μας που προκαλείται έντονη ανησυχία με την εμφάνιση έστω και μερικών νιφάδων, στην δεκαετία του 1920 οι άνθρωποι χαίρονται με την εμφάνιση του χιονιού και βγαίνουν να παίξουν χιονοπόλεμο σε πλατείες και δρόμους σαν μικρά παιδιά. Γλύπτες και διάφοροι καλλιτέχνες εμφανίζονται στους δρόμους για να φιλοτεχνήσουν προτομές και διάφορα αγάλματα από χιόνι.  

Χιονοπόλεμος στον Πειραιά το 1925. Η παρότρυνση "πάμε να παίξουμε χιονιές" οδηγούσε τελικώς σε τραυματισμούς και σε συνωστισμό στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών 

Συνέβαινε πολλές φορές ο χιονοπόλεμος να ξεπερνά τα επιτρεπτά όρια και να προκαλεί την επέμβαση της αστυνομίας.
(Φεβρουάριος 1925)

Οι Πυροσβέστες με χρήση αντλίας διαλύουν τον πάγο από τους δρόμους! Καταλαβαίνουμε τι θα συνέβαινε όταν αυτό με τη σειρά του πάγωνε...
(Φεβρουάριος 1925)

Ο γλύπτης Γεωργαντής φιλοτεχνεί με χιόνι τις προτομές του Μουσολίνι και του Κονδύλη 

15 Φεβρουαρίου του 1934

Αντίθετα με τις αντιδράσεις των κατοίκων του 1925, το 1934 η χιονόπτωση που συνέβη προκάλεσε την ερήμωση της πόλης. Ίσως σε αυτό να συνετέλεσε το γεγονός ότι η θερμοκρασία έφτασε κοντά στους -8 βαθμούς! (Ο μετεωρολογικός σταθμός Ζαππείου είχε μετρήσει 7 υπό το μηδέν). Σημειώθηκε ρεκόρ χαμηλής θερμοκρασίας σε Αθήνα και Πειραιά ξεπερνώντας ακόμα και το 6 υπό του μηδενός της 15ης Μαρτίου του 1880.

 Ελάχιστοι βγήκαν από τα σπίτια τους και η πόλη είχε την όψη απόλυτης ερημιάς. Πολλές στέγες σπιτιών ράγισαν από το βάρος του χιονιού. Δέκα οικίσκοι στην Δραπετσώνα κατέρρευσαν. Μόνο νεαρά στην ηλικία άτομα έκαναν την εμφάνισή τους με μοναδικό σκοπό τον χιονοπόλεμο. Έξω από τον Σκαραμαγκά δέκα αυτοκίνητα και λεωφορεία γεμάτα κόσμο εγκλωβίστηκαν και απεγκλωβίστηκαν από αυτοκίνητα της εφημερίδας «Ακρόπολης» που ενημερώθηκε τηλεφωνικά. Για πρώτη φορά τόσο συστηματικά δημοσιεύονται άρθρα στις εφημερίδες που αφορούν στην κίνηση των αυτοκινήτων κατά την διάρκεια χιονόπτωση και φέρουν χαρακτηριστικούς τίτλους όπως «τα βάσανα των σωφέρ». Το Πασαλιμάνι και άλλοι δρόμοι του Πειραιά φωτογραφίζονται όχι μόνο για να απαθανατίσουν την χιονισμένη παραλία αλλά και την ερημιά των δρόμων.  

Το Πασαλιμάνι το 1934 χωρίς φυσικά το ρολόι του που δεν έχει ακόμα τοποθετηθεί στο σημείο. 

Για πρώτη φορά τόσο συστηματικά δημοσιεύονται άρθρα στις εφημερίδες που αφορούν στην κίνηση των αυτοκινήτων κατά την διάρκεια χιονόπτωση και φέρουν χαρακτηριστικούς τίτλους όπως «τα βάσανα των σωφέρ»

Ο τρομερός χιονιάς μετά τον "συμμαχικό" βομβαρδισμό του 1944

Τις ημέρες που ακολούθησαν μετά τον καταστροφικό βομβαρδισμό του Πειραιά από τους «Συμμάχους» Άγγλους και Αμερικανούς, σφοδρό κρύο με έντονη χιονόπτωση κάλυψε τον Πειραιά. Στις 12 και 13 Ιανουαρίου το κρύο ήταν πρωτόγνωρο προκαλώντας τις διαρκείς εκκλήσεις των Δημάρχων Πειραιά και Αθηνών για να ανοίξουν οι Αθηναίοι τα σπίτια τους και να στεγαστούν εντός αυτών πειραϊκές βομβόπληκτες οικογένειες. Στις 18 Ιανουαρίου το χιόνι έχει στρωθεί σε όλη την πόλη. 

Διαβάζουμε στις εφημερίδες «Το ανείπωτο δράμα του Πειραιώς γίνεται δραματικότερο με το χιόνι που στρώνεται. Χιλιάδες οικογένειες σέρνονται στους δρόμους με τα μπογαλάκια τους άστεγοι. Χιλιάδες οικογένειες μένουν σε σχολεία, στις εκκλησίες και σε υγρές αποθήκες. Σας ζητούμε» γράφει η σχετική ανακοίνωση «να βγείτε μόνοι σας στα σχολεία, στις εκκλησίες, στους δρόμους, να τους πάρετε κοντά σας, να τους σώσετε». 

Οι περισσότεροι βομβόπληκτοι Πειραιώτες είχαν καταφύγει στους υπόγειους σταθμούς του σιδηροδρόμου και ειδικά της Ομονοίας ενώ χαρακτηριστική είναι η σκηνή όπου τα παιδιά για να προφυλαχθούν από το κρύο έχουν ανέβει στην Πλατεία της Ομονοίας και κάθονται πάνω στις σχάρες εξαερισμού του υπόγειου σιδηροδρόμου από όπου εξερχόταν ζεστός αέρας, συνήθεια που εφαρμοζόταν ήδη από το Χειμώνα του 1941 - 42.

Πάντα τον Φεβρουάριο!

Χιονοπτώσεις πολλές φορές κάλυψαν κατά τη νεότερη εποχή τον Πειραιά σχεδόν πάντα κατά τον μήνα Φεβρουάριο (1965, 1987, 2004, 2008). Τα τελευταία χρόνια τα κινητά τηλέφωνα επιτρέπουν πλέον την απαθανάτιση σκηνών με ευκολία. Οι φωτογραφίες είναι από το 2008.

Ακούστε τη σχετική συνέντευξη στο Κανάλι Ένα (90,4)