Ο κατακλυσμός του Αγίου Φιλίππου (14 Νοεμβρίου 1896)

Ξένη δημοσίευση που δείχνει την καταστροφή του Αγίου Φιλίππου  (14ης Νοεμβρίου 1896). 
Σημαντικό στοιχείο σε αυτήν την ξένη δημοσίευση αποτελεί και το γεγονός ότι απεικονίζει ακόμα το "Μνήμα του Γάλλου" να βρίσκεται στο ύψωμα, στο τέρμα της σημερινής οδού Αϊδινίου, ενώ το φόντο δείχνει το ΦΑΛΗΡΙΚΟ ΑΛΙΠΕΔΟ να έχει μετατραπεί σε θάλασσα. Κάτω αριστερά φαίνεται μια εκ των λέμβων που περιγράφει η ΣΦΑΙΡΑ ότι διετέθησαν προς διάσωση ενώ στην βάση του Μνήματος κάθονται κυρίες και παρατηρούν!


του Στέφανου Μίλεση

Οι ξαφνικές καταιγίδες στην Αττική, τα αναπάντεχα μπουρίνια, οι πλημμύρες και οι κατακλυσμοί έχουν πολλά ιστορικά προηγούμενα. Άνθρωποι που πνίγηκαν, δρόμοι που σε πέντε μόλις λεπτά έγιναν χείμαρροι, σπίτια που καταστράφηκαν, γέφυρες που έπεσαν… Μακρύς ο κατάλογος των υλικών καταστροφών και έμψυχων απωλειών. 

Το 1896 έμεινε στην ιστορία η μεγαλύτερη πλημμύρα της Αθήνας, που έμεινε γνωστή ως του Αγίου Φιλίππου. Έβρεχε στην Αττική επί πέντε μερόνυχτα, ενώ τη νύχτα της εορτής του Αγίου Φιλίππου τα νερά του Ιλισού ποταμού υπερχείλισαν και παρέσυραν σπίτια, ξερίζωσαν δένδρα, έπνιξαν ανθρώπους και ζώα. 

Την ίδια στιγμή τα νερά ενός άλλου ποταμού της Αττικής, του Κηφισού, κατέληξαν στο φαληρικό Αλίπεδο, το οποίο μετατράπηκε σε φυσική συνέχεια της θάλασσας. Είχε καταστραφεί το σιδηροδρομικό δίκτυο Αθηνών – Πειραιώς και το μόνο που διασώθηκε την ημέρα εκείνη ήταν το υποτυπώδες τηλεφωνικό δίκτυο  που αν και στο πρώτο έτος δοκιμής του κατά έναν παράξενο τρόπο είχε επιβιώσει! 

Την ίδια χρονιά μόλις είχε κυκλοφορήσει και η εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» του Δ. Καλαποθάκη που είχε δεχθεί τον ανταγωνισμό μεγάλων ονομάτων εφημερίδων. Είχε βγάλει το πρώτο της φύλλο στις 10 Ιανουαρίου 1896. Όμως την ημέρα κορύφωσης της βροχής, δηλαδή του Αγίου Φιλίππου,  το «ΕΜΠΡΟΣ» άργησε να κλείσει την ύλη για την επόμενη ημέρα. Αποτέλεσμα της αργοπορίας ήταν να προλάβει τις καταστροφές τις οποίες ενέταξε στην ύλη της. Έτσι την επομένη έγινε ανάρπαστη καθώς ήταν η μοναδική εφημερίδα που πρόλαβε να κάνει πρωτοσέλιδο τις πλημμύρες!


Και πάντα ύστερα από κάθε πλημμύρα τέτοιου μεγέθους, επενέβαιναν δήμαρχοι, νομάρχες και κράτος για να διορθώσουν δήθεν τις ατασθαλίες εξαιτίας των οποίων τα νερά της βροχής έγιναν λίμνες. Και να τα λεγόμενα αντιπλημμυρικά έργα στον Κηφισό και στον Ιλισό και στην ευρύτερη περιοχή του Αλιπέδου, μέχρι την επόμενη δυνατή βροχή που πλημμύριζαν ξανά. Ίσως αν εξαρχής άφηναν ελεύθερες τις εξόδους των ποταμών προς τον Σαρωνικό κανένα έργο να μη χρειαζόταν. Όμως την εποχή εκείνη οι έξοδοι είχαν στενέψει από την ανεξέλεγκτη δόμηση και τα οικοδομικά υλικά που τους είχαν φράξει.

Στις μεγάλες καταιγίδες έκανε την εμφάνισή του και ένα τρίτο μικρότερο ποτάμι της Αθήνας που σπάνια απασχολούσε. Ο Ηριδανός ποταμός που είχε μπαζωθεί από τις οικοδομές και είχε εξαφανιστεί, αλλά φρόντιζε να κάνει γνωστή την παρουσία του στις μεγάλες νεροποντές. 

Στις 14 Νοεμβρίου 1896,  ημέρα Πέμπτη, η βροχή είχε τέτοια διάρκεια και σφοδρότητα που το υποτυπώδες αποχετευτικό σύστημα της εποχής, η ανυπαρξία δρόμων και φυσικά τα ποτάμια του λεκανοπεδίου που ξεχείλισαν συνετέλεσαν στην δημιουργία εικόνας πλήρους καταστροφής.

Χείμαρροι ορμητικοί που κατέβαιναν με πορεία στη θάλασσα παρέσερναν οτιδήποτε στο πέρασμά τους. Ο θόρυβος του νερού αναμιγμένος με τις καμπάνες των εκκλησιών, τις κραυγές αγωνίας και πυροβολισμοί που έπεφταν σποραδικά προκειμένου οι ιδιοκτήτες να σώσουν ό,τι απέμενε από τις περιουσίες τους οι οποίες βρίσκονται στο έλεος του πλιάτσικου, συνέθεταν εικόνα που θύμιζε Δάντη.



Πρωτοσέλιδο της Πειραϊκής Εφημερίδας "ΣΦΑΙΡΑ" την επομένη της καταστροφής


ΣΤΟ ΝΕΟ ΦΑΛΗΡΟ

Το Φάληρο παρουσίαζε θέαμα απέραντης θάλασσας. Ο σιδηρόδρομος της εποχής προσέγγιζε μέχρι το Μοσχάτο. Μετά ήταν αδύνατον να συνεχίσει καθώς συναντούσε το ρέμα του Κηφισού ποταμού. Οι εργάτες των εργοστασίων της περιοχής βρίσκονταν εγκλωβισμένοι μέσα στα εργοστάσια και είχαν ανέβει στα ψηλότερα σημεία. Η τότε αμαξιτή οδός Πειραιώς είχε γεμίσει από κόσμο που έψαχνε απεγνωσμένα τρόπο να μετακινηθεί. Αμαξηλάτες εμφανίσθηκαν να ζητούν έως και 100 δραχμές για να μεταφέρουν εγκλωβισμένους - ποσό εξωφρενικό για την εποχή-.

Το ποδηλατοδρόμιο (σημερινό Στάδιο Καραϊσκάκη) έμοιαζε με πλοίο που αρμένιζε στο πέλαγος. Η κατοικία του Σουρή στο Νέο Φάληρο είχε πάθει σοβαρές ζημιές. Η βιοτεχνία κατασκευής κεριών "ο Φοίβος" του Βώττη και Σκληβανιώτη καταστράφηκε ολοσχερώς. Το κλωστήριο Τσαούση έπαθε επίσης μεγάλη καταστροφή.


Σκότος και Τρόμος!

ΣΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ

Όμοια εικόνα και στον Πειραιά. Όλη η πόλη δονείτο από τις καμπάνες που αδιάκοπα σήμαιναν κίνδυνο. Ειδικά η συνοικία Λάκκα του Βάβουλα βρισκόταν στην χειρότερη θέση. Άνθρωποι πνίγονταν. Η κατάσταση χειροτέρεψε μόλις έπεσε το σκοτάδι. Καθώς τα φώτα των δρόμων ήταν αδύνατον να ανάψουν, η εγκατάσταση φωταερίου είχε καταστραφεί, η ορατότητα είχε περιοριστεί και οι άνθρωποι έπεφταν σε χαντάκια και ανοιχτές τρύπες. Στις 22.00 το βράδυ άρχισε να φαίνεται η πρώτη βοήθεια. Έλληνες μαζί με Ρώσσους ναύτες εμφανίστηκαν στα Καμίνια, στα εργοστάσια του Ρετσίνα και αλλού με χειραντλίες. Γαλλικό πολεμικό πλοίο που βρισκόταν στον λιμένα του Πειραιά, με προβολείς από την πλώρη προσπαθούσε να φωτίσει την παραλία.

Τα πτώματα των πνιγμένων ήταν περισσότερα από αυτά που αρχικά πίστευαν. Οι χείμαρροι που κατέβαιναν στην θάλασσα με ορμή παρέσερναν οτιδήποτε εύρισκαν στο πέρασμά τους. Τα αντικείμενα παρασυρμένα από τα ποτάμια έπεφταν με δύναμη πάνω στους ανθρώπους σκοτώνοντάς τους. Περισσότεροι ήταν οι θάνατοι από χτυπήματα παρά από πνιγμό.

Ο απολογισμός την επόμενη μέρα προκάλεσε πανικό.

Η επίσημη κυβέρνηση της εποχής έκανε αναφορά για 43 θύματα και για άμεση αντίδραση του κρατικού μηχανισμού!!!!

Η συνοικία που είχε πάθει την μεγαλύτερη καταστροφή ήταν τα Καμίνια. Εκεί τα τέσσερα πέμπτα των κατοικιών καταστράφηκαν. Κι αυτό διότι τα ύδατα των ποταμών Κηφισού και Ιλισού κατέκλυσαν όλους την έκταση μεταξύ Πειραιά και Αθήνας και την μετέβαλαν σε λίμνη. Εντός αυτής βρέθηκαν οι συνοικίες των Καμινίων, του Νέου Φαλήρου και της Λεύκας.

"Βάσκανος δαίμων εσκίασε την ευδαιμονία της ημετέρας πόλεως. Η πόλη της ευλογημένης εργασίας, ο τόπος της προόδου και ακμής θρηνεί την απώλειαν πολλών συμπολιτών, ευρόντων οικτρόν θάνατον υπό τα ερείπια των οικιών, καταρρευσάντων εκ της επιγενομένης την παρελθούσα νύκτα πλημμύρας κατόπιν πολυώρου και ραγδαιοτάτης βροχής" έγραψε  η εφημερίδα "ΣΦΑΙΡΑ".

Ο κόσμος στα Καμίνια έκανε λόγο για ανάγκη γενικής μετοικεσίας των κατοίκων. Ουδείς επίσημος όμως κινήθηκε. Όλοι οι πληγέντες αφέθηκαν στις τύχες τους. Στον σιδηροδρομικό σταθμό Πελοποννήσου, οίκημα του Σταθμού κατέρρευσε σκοτώνοντας 12 άτομα. Μέσα σε αυτή την εικόνα του χάους, άτομα που αγωνίστηκαν να σώσουν άλλους, έγιναν οι ήρωες της επόμενης μέρας. Μέρες μετά οι εφημερίδες συνεχίζουν να δημοσιεύουν πράξεις αυτοθυσίας και ηρωισμού.

Πριν από το 1896 ο Πειραιάς είχε υποστεί καταστροφή εξαιτίας κατακλυσμιαίας βροχής το 1884 ημερομηνία στην οποία ανοίχθηκαν τεράστιοι τάφροι στα Καμίνια για να αντιμετωπιστούν οι ποταμοί βροχής και το 1893. Η βροχή όμως του 1896 ξεπερνούσε κάθε προηγούμενο!


Ανακοίνωση για την μεγάλη πλημμύρα


Εικόνες από την καταστροφή:

- Ο Μηχανικός του Σιδηρόδρομου Πειραιώς - Πελοποννήσου Δ. Νεράτζης καταπλακώθηκε από ατμομηχανή που ανατράπηκε και βρήκε τραγικό θάνατο!



- Οκτώ λέμβοι διατέθηκαν για βοήθεια στη Συνοικία των Καμινίων!

- Στο Νέο Φάληρο ουδεμία κατοικία κατέπεσε

- Η σιδηροδρομική γραμμή Πειραιώς - Αθηνών ξηλώθηκε σχεδόν στο σύνολό της

Η κατεστραμμένη γέφυρα του Ιλισού όπως απεικονίσθηκε ευθύς αμέσως την καταστροφή (1896)

- Από την βροχή διακόπηκε η παροχή φωταερίου στην πόλη με αποτέλεσμα να επικρατεί πλήρως σκοτάδι 

- Κατέπεσε η καμινάδα του νηματουργείου Μανούσου και Τσαούση

- Ατμάκατος του Λιμεναρχείου συνέλεγε εκ της ακτής του Νέου Φαλήρου, επιπλέοντα πτώματα.

Από πλημμύρα που σημειώθηκε στις 1 Νοεμβρίου 1972 στη συνοικία της Παλαιάς Κοκκινιάς που δείχνει πως τίποτα δεν άλλαξε στο διάβα των χρόνων που μεσολάβησαν.

4 Δεκεμβρίου 1995. Και πάλι ο Πειραιάς "βυθισμένος"



Η αντίδραση των Αθηναίων (2)

Η επίσημη ανακοίνωση των Ψαριανών για την οριστική τους εγκατάσταση στην Εύβοια (Νέα Ψαρά), μετά την άρνηση των Αθηνών να εγκατασταθούν στον Πειραιά και να δημιουργήσουν δήμο. Τριάντα τρία χρόνια περιπλάνησης ήταν το αποτέλεσμα της άρνησης του 1825.

Πηγή: Περιοδικό Πλειάς (περιοδικά του 19ου αιώνα).

Οι «πατριώτες Αθηναίοι» και οι ηρωικοί Ψαριανοί



Του Στέφανου Μίλεση

Τον Ιούνιο του 1824 καταγράφεται ένα από τα τραγικότερα γεγονότα της νεώτερης Ελλάδας. Η καταστροφή των Ψαρών από τον Οθωμανικό Στόλο. Εξαθλιωμένοι ψαριανοί γυρίζουν ανά την Ελλάδα χωρίς να έχουν κάποιο μέρος να εγκατασταθούν. Προσωρινά αντιπροσωπεία Ψαριανών έχει εγκατασταθεί στην Αίγινα προκειμένου να συγκροτήσει επιτροπές και να εργαστεί προς την κατεύθυνση εξεύρεσης λύσης, ενώ άλλοι έχουν ήδη εγκατασταθεί στην περιοχή της Μονεμβασίας.

Αυτοί οι ήρωες της επανάστασης έχουν γίνει τώρα εξαθλιωμένοι πρόσφυγες ενώ η επίσημη πολιτεία για μια άλλη φορά ακόμα δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται για το πρόβλημά τους. Οι Ψαριανοί, άνθρωποι του εμπορίου και της θάλασσας, βλέπουν μπροστά στο μέλλον και η επιλογή τους για νέα εγκατάσταση δεν είναι άλλη από τον Πειραιά. 

Οικισμός τότε με λιγοστούς κατοίκους και πληθώρα «εθνικής γης», δίνει την ευκαιρία στους ξεριζωμένους αυτούς Έλληνες να ελπίζουν. Το τότε υπουργείο εσωτερικών αναθέτει στον Κωνσταντίνο Δεληγιάννη να ερευνήσει την περίπτωση αυτή μαζί με την αντίστοιχη Επιτροπή των Ψαριανών. 

Η επιτροπή που έχουν συγκροτήσει οι Ψαριανοί αρχικά στη Μονεμβασία και αργότερα στην Αίγινα με σκοπό την ίδρυση πειραϊκού συνοικισμού, εκλέγει πληρεξούσιους με αποστολή να έρθουν στον Πειραιά, να εξετάσουν τον τόπο, να έλθουν σε επαφή με τους Αθηναίους ζητώντας τους την άδεια να εγκατασταθούν.

Μάλιστα το σχέδιο των Ψαριανών είναι να περιστοιχίσουν τη πόλη που θα δημιουργήσουν, όμοια με ένα νέο Θεμιστόκλειο τοίχος. Μετράνε μάλιστα την απόσταση που αναλογεί σήμερα στην απόσταση μεταξύ της βρωμολίμνης (Λιμένα Αλών, σημερινής θέσης που αντιστοιχεί στο σταθμό του «Ηλεκτρικού») και του Μικρολίμανου και βρίσκουν ότι είναι 2.560 βήματα ή καμιά πενηνταριά στρέμματα.

Η αντιπροσωπεία των Ψαριανών φροντίζει να επισκεφθεί και τη μονή του Αγίου Σπυρίδωνα της οποίας οι εκτάσεις καταλάμβαναν το μεγαλύτερο μέρος της πόλης που λίγες δεκαετίες αργότερα θα αναπτυσσόταν. Συναντούν τον τότε ηγούμενο της Μονής του Αγίου Σπυρίδωνα Συμεών Μαρμαροτούρη και τον Αγγελάκη Καγγελέρη για να τους πείσουν να υποστηρίξουν τις απόψεις τους.

Το Μοναστήρι του Αγίου Σπυρίδωνα

Ωστόσο δεν λογαριάζουν τους κατοίκους της Αθήνας οι οποίοι εξεγείρονται κατά της δημιουργίας συνοικισμού Ψαριανών στην περιοχή του Πειραιά, ειδικά στις εκτάσεις του Μοναστηριού. Προτάσσουν διάφορες δικαιολογίες όπως ότι πολλοί Αθηναίοι διατηρούν εξοχικές κατοικίες στον Πειραιά, ότι θα αποκλειστεί η Αθήνα από την παρακείμενη παραλία, ότι θα χάσει το Αθηναϊκό εμπόριο τη δύναμή του δεδομένου ότι όποιος έχει στον έλεγχό του τους θαλάσσιους δρόμους, έχει και τον έλεγχο του εμπορίου. Το σκεπτικό διατυπώνεται θα λέγαμε με απλότητα:
«Επειδή και εν μέρος των Αθηναίων, λέγουσιν εις την προς την Διοίκησιν, σχεδιάζει προ χρόνων να μετοικήση εις Πειραιά δια ν΄ απολαύσωσι τα καλά του εμπορίου, κατοικούντες εις τον λιμέναν τούτων...».

Αυτή η ματαίωση της Ψαριανής εγκατάστασης, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα συμφέροντα που υπήρχαν από την αξιοποίηση των «Εθνικών Γαιών» από τη διανομή δηλαδή  της γης που κάποιοι λογάριαζαν να διαθέσουν «σε δικούς τους» ανθρώπους όπως γράφει και ο Μακρυγιάννης στο ημερολόγιό του, αλλά και στο γεγονός ότι η καλή γη ήταν αυτή που κατείχε η Μονή.

Στο έργο «Ιστορία των Αθηνών» του Διονυσίου Σουρμελή (1834), διαβάζουμε κάποιες σκέψεις του συγγραφέα και τη θετική στάση που αυτός διατηρεί αρχικώς, ως προς την εγκατάσταση των Ψαριανών στην περιοχή του Πειραιά. «Θα είναι η αρχή μιας νέας δόξας της πατρίδας», γράφει ο Σουρμελής. Όμως συνεχίζει με τα παρακάτω: 

«Ο λαός των Αθηνών χαροποιήθηκε με την επικείμενη εγκατάστασή τους. Εξέλεξε μάλιστα και επιτροπή για να εξηγήσει αυτά τα αισθήματα που έτρεφε για τους Ψαριανούς. Η Επιτροπή αυτή των Αθηναίων συνόδευσε τους Ψαριανούς να δουν από κοντά τις εκτάσεις της εθνικής γης στον Πειραιά και να αποφασίσουν για το που θα εγκατασταθούν. 
Οι αδελφοί Ψαριανοί όμως, αντί να εκλέξουν τον τόπο όπου βρισκόταν η παλαιά πόλη του Πειραιά (εννοούν στην αρχαιότητα) ή κάποιο άλλο σημείο, εκείνοι ζήτησαν να κτίσουν τη νέα τους πόλη σε εκτάσεις που ανήκαν στο Μοναστήρι του Αγίου Σπυρίδωνα. 
Εξαιτίας και μόνο αυτού του αιτήματος, οι Αθηναίοι έκριναν ως άδικο το αίτημα των Ψαριανών επειδή ένα μέρος αυτών διαβλέποντας τη μελλοντική ανάπτυξη του Πειραιά είχε αγοράσει γη στο ίδιο σημείο προκειμένου να μετοικήσει εκεί, ώστε να απολαύσει τα καλά του εμπορίου που προσφέρει ένα λιμάνι». 

Ο Σουρμελής δηλαδή δικαιολογεί πλήρως την αντίδραση των Αθηναίων καθώς γράφει ότι σε καμία περίπτωση το δίκαιο αίτημα της μιας πλευράς (των Ψαριανών) δεν μπορεί να λειτουργήσει σε βάρος μιας άλλης πλευράς (δηλαδή για τους Αθηναίους). Συμπερασματικά ο Σουρμελής καταλήγει «Δεν είναι δυνατόν να επιτραπεί να οικοδομηθεί η πόλη των Ψαριανών πάνω στις εκτάσεις της Μονής!»

 Οι Αθηναίοι που αποτελούν την Επιτροπή αντίδρασης ή παρεμπόδισης αν θέλετε της εγκατάστασης των Ψαριανών, καλούν με επιστολή τους αρχικά τους ίδιους τους Ψαριανούς την οποία αποστέλλουν στις 11 Ιανουαρίου 1825 και η οποία ξεκινά με το "Αδελφοί Κύριοι Ψαριανοί...". 
Και συνεχίζει λέγοντάς τους ότι όλη η γη του Πειραιά δεν είναι χαρακτηρισμένη ως "Εθνική" αλλά υπάρχουν και εκτάσεις που ανήκουν στη Μονή για αυτό και δεν δύναται να εγκατασταθούν σε αυτή. Προκειμένου όμως να ανοίξουν μέτωπο με τους Ψαριανούς, τους πληροφορούν ότι θα αποφασίσει η Διοίκηση αφού ακούσει και τους αντιπροσώπους των Αθηναίων και των Ψαριανών. 

Ωστόσο για να διασφαλίσουν ακόμα περισσότερο τη θέση τους οι Αθηναίοι, καλούν και τους μοναχούς του Μοναστηριού του Αγίου Σπυρίδωνα να ενώσουν και τη δική τους διαμαρτυρία μαζί με τους ίδιους. Στις 21 Ιανουαρίου του 1825 τους στέλνουν  μια επιστολή με παραλήπτες τον Συμεών Μαρμαροτούρη που ήταν ο ηγούμενος του Μοναστηριού και το μοναχό Αγγελάκη Καγγελέρη ζητώντας τους να υποστηρίξουν ότι υποστηρίζουν και οι ίδιοι. Η επιστολή αυτή φέρει στο τέλος της την υπογραφή «Οι πατριώτες Αθηναίοι»!

 Αυτοί οι «πατριώτες Αθηναίοι» λοιπόν στάθηκαν αιτία να μην εγκατασταθούν οι ηρωικοί Ψαριανοί στον Πειραιά και όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται σε έντυπα της εποχής και σε ημερολόγια: "Οι μεν Αθηναίοι δεν κατώκησαν ουδέποτε τον Πειραιά, των δε Ψαρριανών πολλοί μεν ηναγκάσθησαν να επανέλθωσιν εις τον πάτριον βράχον των, πολλοί δε να σκορπισθώσιν εις το πρόσωπον της Ελλάδος".


Όσο για τους Ψαριανούς μέρος αυτών εγκαταστάθηκε στην την περιοχή της αρχαίας Ερέτριας, στην Εύβοια, που μετονομάστηκε έκτοτε Νέα Ψαρά.

Το 1835 βέβαια οι Αθηναίοι αν και πάλι αντέδρασαν εκ νέου στη δημιουργία Δήμου Πειραιά, αντίδραση που όμως δεν λήφθηκε υπόψη καθώς η επανασύσταση του Πειραιά αποτελούσε απόφαση που είχε παρθεί, ταυτόχρονα θα λέγαμε με την απόφαση να αποτελέσει η Αθήνα την πρωτεύουσα της σύγχρονης Ελλάδας.



Συμπληρωματικά να προσθέσουμε ότι στη συνέχεια τα κτήματα της Μονής, καθώς αυτή είχε καταστραφεί ολοσχερώς από τον αγώνα της ανεξαρτησίας, περιήλθαν και αυτά στην ιδιοκτησία του ανεξαρτήτου Ελληνικού Κράτους και ακολούθησαν τη μοίρα των Εθνικών γαιών. Με διάταγμα όλα τα μοναστήρια στο ελληνικό βασίλειο των οποίων ο αριθμός των μοναχών ήταν μικρότερος των δώδεκα, η περιουσία που κατείχαν περνούσε στο Κράτος.
   
Πολλοί από τους Ψαριανούς που είχαν εκδιωχθεί στην απόπειρα εγκατάστασής τους το 1825, δέκα χρόνια αργότερα επέστρεψαν και δημιούργησαν την συνοικία των Ψαριανών, ενώ πλήθος επιφανών ανδρών συνετέλεσαν στην γρήγορη ανάπτυξη της νέας πόλης.


Απλά για την ιστορία να σημειωθεί ότι και μετά την δημιουργία του Δήμου του Πειραιά το 1835, για πολλά χρόνια αργότερα, συνεχίζονταν αντιδράσεις και υποβάλλονταν διαρκώς εκθέσεις και υπομνήματα με μόνιμο αίτημα την ενσωμάτωση του Δήμου Πειραιά στην Αθήνα.

Το Stella Solaris υψώνει της Ελληνική Σημαία (21/10/62)


Στις 21 Οκτωβρίου του 1962 το ιστορικό κρουαζιερόπλοιο Στέλλα Σολάρις (Stella Solaris) της εταιρείας Σαν Λάϊν, υψώνει την Ελληνική Σημαία μόλις παραλαμβάνεται από το λιμάνι του Αμβούργου ενώ στις 26 Μαρτίου του 1963 γίνονται τα εγκαίνιά του. Ξεκινά εβδομαδιαίας διαρκείας κυκλικά ταξίδια στην γραμμή Πειραιάς - Ηράκλειο - Ρόδο - Έφεσο - Κωνσταντινούπολη - Δήλο - Μύκονο - Πειραιάς.
Στα εγκαίνια μίλησε ο εκπρόσωπος της εταιρείας Σαμαράκης και ο τότε Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας Κωτιάδης. Η σημασία του πλοίου αυτού τόσο για την εμπορική ναυτιλία όσο και για τον τουρισμό ήταν τεράστια και μακροχρόνια. Μετέφερε την Ελληνική Σημαία σε όλα τα μήκη και πλήτη της γης. Σύντομα θα ακολουθήσει και ένα αφιέρωμα στο πλοίο αυτό.

Η ιστορική ανακοίνωση του Στέλλα Σολάρις

Και το ημερολόγιο έδειχνε 25 Σεπτεμβρίου 1964

Από το ημερολόγιο του Σκόκου (1907)


Διαβάστε αυτή την εγγραφή του 1907 και δείτε πόσες ομοιότητες υπάρχουν με το σήμερα.



" Ένα μεγάλο κακό που έβλαψε την Ελλάδα από την σύστασή της μέχρι και σήμερα είναι το είδος της εκπαίδευσης που παρέχει.
Η εκπαίδευση αυτή είναι που δημιουργεί ημιμαθείς, αερολόγους και στενοκέφαλους ανθρώπους και που ευθύνεται για τους αυξανόμενους κηφήνες των καφενείων και των παρασιτικών ορνέων του δημοσίου ταμείου. Η Ελλάδα χώρα ανεκμετάλλευτη γεωλογικά, βιομηχανικά, εμπορικά, παρουσιάζει το μοναδικό φαινόμενο χιλιάδων νέων αποφοίτων γυμνασίου, να διεξάγουν ένα άγριο αγώνα προς κατάληψη μιάς ευτελούς δημοσίας ή άλλης θέσεως. Τελευταία για τον διαγωνισμό κατάληψης μίας και μόνο θέσης γραμματέως επέδραμαν περισσότεροι από εκατό νέοι. Τα πρόωρα αυτά θύματα, οφείλονται κυρίως στην εκνευριστική σχολαστικότητα του εκπαιδευτικού μας συστήματος, το οποίο ανοίγει στους νέους μας μια μόνο πόρτα αυτή των κλασικών σπουδών και κλείνει κάθε άλλη εξέλιξη για προαγωγή θετικών ή πρακτικών επαγγελμάτων.
Οι νέοι σήμερα εξερχόμενοι του σχολείου και εφόσον οι γονείς τους δεν τους προορίζουν για γιατρούς ή δικηγόρους, δηλαδή άλλη μία σταγόνα στον ωκεανό της επιστημονικής υπερτροφίας στην Ελλάδα, συνεχίζουν σε επαγγέλματα ουσιαστικά χωρίς εφόδια θετικών γνώσεων, χωρίς όπλα με τα οποία θα είναι ικανοί να αγωνιστούν. Όλοι ψάχνουν για μια θεσούλα γραφικής εργασίας, την οποία ζητιανεύουν μάλιστα ως ελεημοσύνη ματαίως δεξιά και αριστερά. Για τον βιομηχανικό μας κλάδο αυτοί είναι απαράδεκτοι. Για τον εμπορικό μας κλάδο ακόμα χειρότεροι. Επικράτησε η εσφαλμένη ιδέα ότι για τις γραφικές εργασίες δεν χρειάζεται καμία παρασκευή και απλά είναι αρκετό το να έχεις τελειώσει το γυμνάσιο".





Ο Κωνσταντίνος Σκόκος αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, δεν ασχολήθηκε όμως επαγγελματικά με τη δικηγορία. Από νεαρή ηλικία στράφηκε στο χώρο της δημοσιογραφίας. Έγινε με το εικονογραφημένο Εθνικόν Ημερολόγιον Χρονογραφικόν, Φιλολογικόν και Γελοιογραφικόν (γνωστό ως Ημερολόγιον Σκόκου), που εξέδιδε ανελλιπώς για τριανταδύο χρόνια (1886-1918). Από αυτό το ημερολόγιο λοιπόν κρατάμε μια καταχώρηση που νομίζω ότι αντιπροσωπεύει το σήμερα ακριβώς όπως και τότε.

ΑΝΩΤΕΡΑ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΕΙΡΑΙΑ



Η Σχολή αυτή ιδρύθηκε το 1904 από τον Κ. Παναγιωτόπουλο και αμέσως τέθηκε υπό την προστασία του Εμπορικού Επιμελητηρίου Πειραιά. Η Σχολή αυτή στην ουσία δεν ήταν μια αλλά τρεις Σχολές, καθώς υπήρχε η προπαρασκευαστική που ήταν γενικής μορφώσεως και διαρκούσε ένα έτος, η Ειδική Σχολή Εμπορικών Σπουδών διετούς φοιτήσεως και τρίτη σχολή ήταν αυτή της Ειδικής Λογιστικής στην οποία φοιτούσαν μόνο οι μαθητές εκείνοι που είχαν προηγουμένως τελειώσει εξατάξιο γυμνάσιο.




Σύμφωνα με τις μπροσούρες της εποχής εκείνης η Σχολή παρασκεύαζε υπαλλήλους κατάλληλους προς στελέχωση Λογιστικών γραφείων, Διευθυντές Λογιστηρίων, Τμηματάρχες τραπεζών, Παραγγελιοδόχους, Ταμίες και Διαχειριστές, Επιστολογράφους σε τρεις γλώσσες την ελληνική, τη γαλλική και την αγγλική. (Βλέπε την αγγλική ως τρίτη γλώσσα παρακαλώ), Συνεταίρους, Εμπόρους, Βιομήχανους, Τραπεζίτες και Επιχειρηματίες.

Ο Διευθυντής και ιδρυτής της Σχολής Παναγιωτόπουλος ήταν επίσης και ο δημιουργός ενός συγγράμματος με τον τίτλο "Εγκυκλοπαίδεια Εμπορικής Μορφώσεως" το οποίο στην ουσία λειτουργούσε και ως εγκόλπιο σπουδών. Ο Παναγιωτόπουλος ήταν απόφοιτος της Εμπορικής και λογιστικής σχολής Παρισίου, είχε διατελέσει διευθυντής της Εμπορικής Σχολής Βόλου και Καθηγητής της Δημόσιας Εμπορικής Σχολής Αθηνών. Η Σχολή εκτός του ότι ήταν υπό την προστασία του "Εμπορικού Συλλόγου Πειραιά" όπως προαναφέραμε, δεχόταν και την αρωγή του Δήμου Πειραιώς.  Η Σχολή βρίσκονταν στην συμβολή Λεωφόρου Γεωργίου Α΄ και Νοταρά 63.




Πηγή: Πανεπιστήμιο Πάτρας/Ημερολόγιο Σκόκου

Το Ρώσικο Νοσοκομείο του Πειραιά (συνέχεια)




Το νοσοκομείο αυτό του οποίου το ιστορικό έχουμε αναφέρει σε παλαιότερο άρθρο μας, απαλλοτριώθηκε με αναγκαστικό νόμο στις 9 Δεκεμβρίου του 1925 και περιήλθε πλέον στην κυριότητα του Ελληνικού Δημοσίου.
Το 1897 η Βασίλισσα Όλγα (Δούκισσα της Ρωσίας στο γένος) αγόρασε στον Πειραιά οικόπεδο μετά κτηρίου και το 1902 εγκαινίασε νοσοκομείο που έφερε την ονομασία Ρώσικο Νοσοκομείο Πειραιά. Το νοσοκομείο αυτό έγινε κατόπιν μεγάλης επιθυμίας των Αξιωματικών και ναυτών του Ρώσικου στόλου της Μεσογείου. Από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής του, όχι μόνο φάνηκε χρήσιμο προς τους Ρώσους αλλά και προς τον κόσμο του Πειραιά, αφού οι υπηρεσίες του ήταν δωρεάν και προς αυτούς. Το 1912 και το 1913 διετέθη μάλιστα ολόκληρο για την νοσηλεία αξιωματικών και οπλιτών του ελληνικού στρατού. Σε αυτό το χρονικό διάστημα το νοσοκομείο παρείχε ιατρική κάλυψη και περίθαλψη σε 29.646 ασθενείς, μέλη οικογενειών των επιστρατευμένων ανδρών. Το 1903 ιδρύθηκε εντός του νοσοκομείου και ναός ο οποίος ήταν και ο μοναδικός ρώσικος ναός. Εντός του νοσοκομείου μάλιστα κατασκευάστηκαν διαμερίσματα για τη διαμονή του ψάλτη και του ιερέα για κάλυψη των θρησκευτικών αναγκών των Ρώσων ναυτικών. Τα πρόσωπα αυτά έζησαν επί 22 χρόνια στα διαμερίσματα αυτά και στις αρχές του 1926, το Υπουργείο Ναυτικών κατέλαβε τα διαμερίσματα αυτά και ανάγκασε σε απομάκρυνση τους 48 ρώσους εργαζόμενους.
Μερικά στοιχεία για να καταλάβουμε τη συμβολή του νοσοκομείου αυτού, στην υγειονομική κάλυψη του Πειραιά είναι και τα παρακάτω:
Κατά το διάστημα 1902-1923 νοσηλεύτηκαν 5.399 ασθενείς
Κατά το διάστημα 1904-1925 παρασχέθηκε ιατρική βοήθεια σε 924.091 ασθενείς.
Την 9 Νοεμβρίου του 1925 εκδόθηκε διάταγμα για την μετατροπή του σε νοσοκομείο του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού με ημερομηνία αναδρομική (προγενέστερη δηλαδή του διατάγματος) ορίζοντας την 25η Μαρτίου του 1924 ως ημερομηνία στην οποία το πολεμικό ναυτικό είναι αρμόδιο για την λειτουργία του.


ΠΗΓΗ: 
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ
ΝΑΥΤΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ (ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΣ ΤΟΠΟΣ: ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ)

Ουφ ανέβηκα Αθήνα σήμερα


Εδώ στον Πειραιά έχουμε την αίσθηση μιας "αυτόνομης" πόλης. Λέγοντας αυτόνομη εννοώ ότι σε καμιά περίπτωση δεν νιώθουμε ας πούμε σαν τη Καλλιθέα ή του Ζωγράφου που θεωρούνται προάστια της Αθήνας. Ο Πειραιάς έχει μια ιδιαιτερότητα. Όλοι οι Δήμοι του λεκανοπεδίου δημιουργήθηκαν από την οικιστική ανάπτυξη της Αθήνας. Όλοι πλην του Πειραιά. Σε αυτή την άκρη της χερσονήσου, ο Πειραιάς, αναπτύχθηκε ξέχωρα από την Αθήνα και σταδιακά δημιούργησε με την σειρά του και τα δικά του προάστια. Με τα χρόνια οι δύο πόλεις ενώθηκαν αλλά αυτή η ένωση δημιουργήθηκε από ενδιάμεσους δήμους. Ωστόσο αυτή η ιδιαιτερότητα του Πειραιά, της ιστορικότητάς του δηλαδή, δημιούργησε και ξεχωριστή νοοτροπία στους κατοίκους του. Καταρχάς ο Πειραιάς επιλέχθηκε ως τόπος προορισμού στο παρελθόν κυρίως από νησιώτες. Ανθρώπους που μεγάλωσαν στη θάλασσα και ήθελαν και η νέα τους διαμονή να είναι κοντά σε αυτήν. Έτσι δημιουργήθηκαν στον Πειραιά συνοικίες ολόκληρες από Υδραίους, Χιώτες, Ψαριανούς, Σπετσιώτες και από πολλά άλλα νησιά. Αυτή η διαφορετικότητα όμως είχε και πολλά κοινά σημεία εκτός της αγάπης του υγρού στοιχείου φυσικά. Ήταν τα ναυτικά επαγγέλματα. Από τη μια πλευρά μπορεί να ήσουν από της Σύρου τα ναυπηγεία ή Χιώτης Καπετάνιος ή Μηχανικός από την Κάρπαθο ή ναύτης από οποιοδήποτε άλλο νησί, από την άλλη όμως ήσουν και Πειραιώτης. Έτσι ο κοινός αυτό παρανομαστής δημιούργησε ένα κράμα παράξενο. Στις γειτονιές του Χατζηκυριάκειου υπήρχε το σπίτι του καπετάνιου και δίπλα αυτού του ναύτη. Και οι δύο τους όμως μιλούσαν την ίδια γλώσσα, οι οικογένειες τους ένιωθαν την ίδια νοσταλγία, τα παιδιά τους πήγαιναν στο ίδιο σχολείο. Έγινε λοιπόν ένα δέσιμο παράξενο και ιδιόμορφο που δύσκολα συναντάς αλλού. Αυτό το κράμα λοιπόν σμιλεύτηκε με τα χρόνια σε μακρινούς προορισμούς. Συναντιότουσαν δύο "Πειραιώτες" ναυτικοί στην Αργεντινή και είχαν τόσα κοινά σημεία. Όταν γύριζαν πίσω περιέγραφαν στα καφενεία τις ιστορίες τους και καταλαβαίνονταν. Αυτή η κατανόηση λοιπόν μεταξύ του ναυτόκοσμου, κυρίως, έπρεπε να βρει και έναν εκφραστή. Και ο μεγάλος αυτός εκφραστής δεν ήταν άλλος από τον Ολυμπιακό. Έγινε το κοινό σημείο αναφοράς για τους Πειραιώτες αλλά και σημείο διαφοροποίησης από τους υπόλοιπους. Έχουμε λοιπόν στο λεκανοπέδιο τους πάντες (τριάντα και βάλε δήμους) οι κάτοικοι των οποίων δηλώνουν Αθηναίοι και τους Πειραιώτες. Εμείς και οι άλλοι. Αυτό το εμείς βρήκε καταφύγιο στο κόκκινο του Ολυμπιακού. Στην Αθήνα ήταν οι βολεμένοι, το κέντρο εξουσίας, η πρωτεύουσα, η πρώτη πόλη της Ελλάδας. Και οι Αθηναίοι ναι μεν μετά από χρόνια επέλεγαν να ζουν στα προάστια αλλά αθηναίοι δήλωναν ή στην αθήνα συνέχιζαν να εργάζονται και δώδεκα χιλιόμετρα λίγο πιο κάτω....(κάτι σαν το μικρό γαλατικό χωριό του Αστερίξ).... οι εργάτες της θάλασσας. Άνθρωποι που έφυγαν από τα νησιά τους και αναζήτησαν την τύχη τους σε πόλη που έμοιαζε με αυτά. Νησιώτες που έφεραν τα ήθη του νησιού τους που ακόμα και σήμερα κάθε χρόνο τιμούν τον Άη Νικόλα τον Υδραίο ή τον Άγιο Κωνσταντίνο τον φτιαγμένο από τους Χιώτες ή τον οποιοδήποτε Άγιο λάτρευαν πρίν έρθουν να εγκατασταθούν. Έφεραν τη λύρα και σαντούρι, το βιόλι και το ντέφι που μαζί με τους ρυθμούς τους Σμυρνέϊκους, λες και σφυρηλατήθηκαν στους ταρσανάδες από καραβομαραγκούς και μετουσιώθηκαν σε πειραϊκό τραγούδι "πάρε ναυτάκι ναυτάκι συριανό, λοστρόμο πειραιώτη" ή "κάτω στον Πειραιά στα Καμίνια". Αυτό το κάτω στον πειραιά λοιπόν έγινε πραγματικά για εμας κάτω. Έτσι όταν ανεβαίνουμε στην Αθήνα λέμε πάντα με παράπονο "ούφ σήμερα ανέβηκα στην Αθήνα". Αυτό λες και αποτελεί το σύνθημα της κατανόησης. Το λέμε μόνο όταν ο άλλος είναι και αυτός πειραιώτης με σκοπό να μας καταλάβει. Σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει ότι έφυγα από το πασαλιμάνι μου, την καστέλλα μου, το μικρολίμανό μου, την πειραϊκή μου, την φρεαττύδα μου, την καλλίπολή μου και ανέβηκα στα ηπειρωτικά εκεί με τις πολλές πλατείες που δεν βλέπεις θάλασσα, επιζητώντας έτσι την κατανόηση του άλλου και ίσως και τη συμπόνοια του για την κούρασή μας ή την απογοήτευσή μας. Πόσες φορές στο σπίτι μας δεν λέμε " Άσε και αύριο έχω να ανέβω στην Αθήνα", πράγμα που σημαίνει ψυχολογική προετοιμασία γιατί βγαίνω εκτός Πειραιά. Εγώ προσωπικά δεν ξέρω πειραιώτες που να φεύγουν εκτός πόλης για να πιούν καφέ στο Κολωνάκι ας πούμε. Μπορεί ίσως να τον συνδυάσουν με κάποια άλλη δουλειά που έχουν εκεί κοντά, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν φεύγεις από την Μαρίνα Ζέας για παράδειγμα για να πιεις καφέ στην Καισσαριανή (τυχαία η αναφορά). Και εαν υπάρχουν πειραιώτες που το κάνουν είμαι σίγουρος ότι είναι λίγοι.


Υπάρχει βέβαια και η κουλτούρα του Έλληνα στην μέση. Αυτή η περίεργη κουλτούρα που δεν ταξινομείται, που όταν προστεθεί στον Πειραιώτη βγαίνει ένα κράμα περίεργο. Είναι οι αυτοβούλως μεταναστεύσαντες πειραιώτες (για συντομία Α.Μ.Π). Τι σημαίνει αυτό; Πρόκειται για αυτούς που έφυγαν από τον πειραιά, όχι γιατί έτυχε η γυναίκα τους να είναι από αλλού, όχι γιατί η δουλεία τους ήταν εκτός, αλλά από επιλογή τους. Αυτοί λοιπόν οι αυτοβούλως μεταναστεύσαντες πειραιώτες (ή κοινά αυτοί που θέλαν να μας δείξουν ότι τα κονομήσανε και ο πειραιάς τους πέφτει λίγος πια), είναι οι πλεον φανατικά αντίθετοι του σημερινού πειραιά. Έχουν όλοι τους μια χαρακτηριστική φράση για να τους καταλάβεις. " Εγώ έφυγα όταν ο Πειραιάς χάλασε".
Ωραία φίλε και πότε πιστεύεις ότι χάλασε; Ο καθένας λοιπόν λέει την ημερομηνία που έφυγε. Μια μικρή σούμα να κάνεις και είναι εύκολο να καταλάβεις ότι ο Πειραιάς ήταν χαλασμένος πάντα, αφού κατ΄ άλλους ο Πειραιάς χάλασε το εβδομήντα, για άλλους το ογδόντα και για άλλους σήμερα, ανάλογα όπως είπαμε με το πότε έφυγε ο καθένας. Εγώ αυτούς τους θεωρώ τους χειρότερους. Αφού πρώτα έφυγαν για εξωτικές τοποθεσίες, λαγονήσια, γλυφάδες, αγίες παρασκευές κ.ο.κ. για να εντάξουν και αυτοί τον εαυτό τους στους άνετους, έρχονται στη συνέχεια στον Πειραιά με διάφορες προφάσεις, για κούρεμα, για καφέ, για ψώνια, για να δουν τους φίλους τους (γιατί εκεί που πήγαν ανακάλυψαν ότι δεν έχουν τίποτα κοινό με τους γείτονές τους αφού μιλάνε για τραμουντάνα και οι άλλοι καταλαβαίνουν ότι είναι είδος μπουγάτσας) αλλά και για να μας πούνε ότι ο Πειραιάς δεν ήταν αυτός που ξέρουν. Τώρα έχει κίνηση ενώ πρώτα δεν είχε, τώρα έχει αλλοδαπούς ενώ πρώτα δεν είχε, δεν έχει μετρό, δεν βρίσκω να παρκάρω, δεν έχει το ένα, δεν έχει το άλλο. Για αυτούς όλους λοιπόν λέμε "Στο καλό και καλό καταβόδιο, που είσαι όμως μεγάλε; Για καφέ με τους γλυφαδιώτες (αν υπάρχουν τέτοιοι) ή τους κατοίκους των Β.Π. (Βορείων Προαστίων ή κοινώς για εμάς που ξέρουμε Βλάχικων προαστίων) που μένεις, όχι στον Πειραιά, γιατί όταν επιλέγεις να διαγράφεις μια πόλη διαγράφεις και τους κατοίκους της, έτσι πάει το πράγμα μεγάλε δεν πάει αλλιώς".


Αυτή η τάξη των Α.Μ.Π. όπως προηγουμένων είπαμε κάνει και την πιο μεγάλη ζημιά από όλους. Είναι αυτοί οι τύποι, που στο Καραϊσκάκη φωνάζουν έτσι γ..... ο Πειραιάς και μετά πέρνουν το αυτοκίνητό τους και τραβάνε κατά ψυχικό μεριά ή κατά φιλοθέη. Είναι αυτοί που ξέρουν τα πάντα για εμάς (πειραιώτες γαρ), αλλά δεν μας θέλουν, θέλουν τους άλλους για γειτόνους. Ξέρετε ποιούς αυτούς που πούλησαν τέσσερα χωράφια στο χωριό τους και αγόρασαν σπίτι στα Β.Π. γιατί είναι οι κάποιοι και σαν τέτοιοι σιγά μην ζουν και στο κέντρο.


Αυτοί που μείναμε λοιπόν ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΘΕΛΑΜΕ και όπως το έχω ξαναπεί το λέω για ακόμα μία φορά ότι εμείς εδώ μείναμε δεν ξεμείναμε, αγαπάμε τον Πειραιά γιατί εδώ γεννηθήκαμε, εδώ μεγαλώσαμε, στις γειτονίες του παίξαμε και στις ίδιες γειτονιές παίζουν τα παιδιά μας, την περατζάδα μας στο πασαλιμάνι την κάνουμε, τα ούζα μας στην πειραϊκή τα πίνουμε και όταν βλέπω στον δρόμο κάποιον μεγαλύτερο ναυτικό και τον ρωτήσω για τον μαστροπαναγιώτη τον πατέρα μου όλο και κάποιες ιστορίες θα μου πει για κάποιον μαστροπαναγιώτη που το εξήντα ήταν μαζί του στου Λιβανού το πλοίο και άσε τους άλλους να έρχονται εδώ για να μας πούνε πως έγινε έτσι σήμερα ο Πειραιάς. Εμείς με τον ίδιο τρόπο τον πειραιώτικο, τον μόρτικο, τον πασαλιμανιώτικο θα του απαντήσουμε. "Αμάν έχω να ανέβω Αθήνα αύριο".

Εικόνες του Πειραιά




Aπό την πόρτα μου σαν βγω

δεν υπάρχει κανείς που να μην τον αγαπώ

και σαν το βράδυ κοιμηθώ,

ξέρω πως ξέρω πως,

πως θα τον ονειρευτώ

Τα παιδιά των ναυτικών είναι ναυτικοί για πάντα



Σε συνέχεια της χθεσινής εγγραφής μου (ομιλείτε με πλοίο)και το οποίο παραδόξως εξαφανίστηκε (ψάχνω τον τρόπο επαναφοράς), επειδή έφερα πολλά στο μυαλό μου, θέλησα και σήμερα να συνεχίσω πάνω στο ίδιο θέμα. Δηλαδή να αναφερθώ στις οικογένειες των ναυτικών που παλαιότερα αποτελούσαν το 80 τοις εκατό του πειραϊκού πληθυσμού. Όμως ένα άρθρο του καταπληκτικού http://www.naytilia.gr/ το οποίο πάντα διαβάζω με προσοχή, με έκανε να το πάρω όπως είναι και να το παρουσιάσω εδώ. Αν είχα την τόλμη να εμφανίσω ένα από τα γράμματα του πατέρα μου, ακριβώς το ίδιο με αυτό το γράμμα αυτού του ναυτικού θα ήταν.



"ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΝΑΥΤΙΚΟΥ Εν Πλω


Γλυκιά μου! και σήμερα ο καιρός λυσσομανάει. Τρεις μερες τώρα μας κτυπάει αλύπητα. Το πρωί κόπηκε μια μπιγα και είχαμε περιπέτειες μέχρι να ανέβουν οι ναύτες να την δέσουν. Δουλεία και αυτή! Με θάλασσα βουνό και να πρέπει να ανέβεις σαν χιμπατζής, με κίνδυνο να σε πάρει η θάλασσα. Αλλά δω δεν υπάρχει δεν παω. Κάποιος πρέπει να παει. Αύριο είναι Χριστούγεννα αλλά για αυτούς που είναι σπίτι τους με τους δικούς τους. Για μας ποια θα είναι η διαφορά? Εγώ , την ώρα που όλοι στην πατρίδα θα κάνουν ρεβεγιόν, θα κατεβαίνω στο μηχανοστάσιο. Θα κτυπήσει το τηλέφωνο και θα ‘ναι ο Καπετάν Χρήστος από την γέφυρα για να πούμε της ευχές.. Άντε χρόνια πολλά ,και του χρόνου σπίτια μας . Βαρέθηκα να το άκουω είκοσι χρόνια τώρα σε κάθε γιορτή. Αν μας αξιώσει ο Αι Νικόλας μόνο με την σύνταξη θα ήμαστε σπίτια μας. Καλή μου ,θα προσπαθήσω να σε πάρω τηλέφωνο, αλλά αυτές τις μέρες είναι δύσκολο γιατί θέλει να μιλήσει όλος ο κόσμος. Και τι να σου πω? Τίποτα. Θα με ρωτήσεις αν είμαι καλά και εγώ πάλι θα σου πω ψέματα. Το μόνο που θέλω είναι να ακούσω την φωνή σου και την φωνή των παιδιών μας. Και μετά θα κλειστώ στην καμπίνα για να μην βλέπω άνθρωπο. Αυτές τις μέρες η μοναξιά είναι ποιο έντονη. Στο μυαλό μας έρχεται η οικογένεια μας και η πατρίδα. Θέλω να σου πω πόσο μου λείπετε, πόσο θα ήθελα να ήμουν εκεί μαζί σας. Να ψωνίζαμε δώρα για τα παιδιά, να τα δω να τρέχουν χαρούμενα .Να ντυθούμε το βράδυ στο ρεβεγιόν, με δυο ρούχα της προκοπής και όχι με αυτήν την κωλοφόρμα, που μόνο πλαστικός χειρούργος θα βγάλει από πάνω μου. Στολίσαμε και δέντρο στην τραπεζαρία, αλλά από το μπότζι έχει γίνει σαν νάνε από την πυρκαγιά. Προσπάθησε και αυτός ο φουκαράς ο μάγειρας να φτιάξει μελομακάρονα, αλλά τα κτυπάς στον μπουρμε και γυρνούν πίσω. Όσο για αύριο θα μας κάνει γαλοπούλα με πατάτες στο φούρνο, Τι να σου κάνει, από τις Φιλιππίνες είναι ο άνθρωπος και πρώτη φορά με Ελληνικό βαπόρι. Τέσσερις Έλληνες ήμαστε όλοι και όλοι Ο καπετάνιος ο γραμματικός ο πρώτος και εγώ. Προσπαθούνε καμιά φορά πότε ο Πρώτος πότε ο γραμματικός να κάνουνε κάνα φαει Ελληνικό της προκοπής, που να τρώγεται..

Διακόπτω να κατέβω στο μηχανοστάσιο γιατί κάτι έγινε ........

Μια ζημία στο delaval πετρελαίου ήταν. Δώρο για αύριο Χριστούγεννα..Θυμάμαι πέρσι πάλι τα ίδια. Σας πήρα τηλέφωνο και ήσασταν όλοι μαζεμένοι σπίτι για ρεβεγιόν. Να ξέρες πόσο ζήλεψα. Πήγα στην καμπίνα και ήπια μισό μπουκάλι μόνος μου. Όταν με σκατζάρανε, δεν μπορούσα να σηκωθώ. Αυτές τις μέρες το ποτό είναι ο καλύτερος φίλος. Αλλά μερικές φορές είναι και επικίνδυνος. Πέρσι στο άλλο βαπόρι που ήμουν, είχε σουρώσει ο γραμματικός. Κάποια στιγμή θυμήθηκε το σπίτι του και τα παιδιά του, έδωσε μια με το χέρι του σε ένα ποτήρι και του άνοιξε το χέρι στα δυο. Τρεις ώρες παλεύαμε με τον καπετάνιο να του ράψει το χέρι, στεγνά σαν να ‘ταν τσουβάλι. Και αυτός ο φουκαράς να ουρλιάζει από τους πόνους μέχρι που λιποθύμησε. Μετά δεν βάλαμε μπουκιά στο στόμα, πήγαμε όλοι για ύπνο. Αυτές είναι γιορτές! Γλυκιά μου πόσο μου λείπεις! Έφυγε και η μυρωδιά σου από το μαξιλάρι που μου έδωσες. Μάλλον την ρούφηξα όλη. Τώρα και αυτό μυρίζει βαπόρι. Το τελευταίο σου γράμμα το έχω μάθει απέξω. Κάθε μέρα μετά την βάρδια κάθομαι και το διαβάζω. Μου γράφεις ότι τα παιδιά μεγαλώνουν,και η μικρή περπάτησε... θα έρθω και δεν θα τα γνωρίζω. Ο καιρός όσο παει και γίνεται και χειρότερος, και έχουμε μπροστά μας άλλες τέσσερις μέρες ταξίδι μέχρι το Laos. Μέρος να σου πετύχει! Ούτε στο ντοκο δεν μπορείς να βγεις, αν έχει νυχτώσει Παω τώρα για ύπνο, δεν αντέχω άλλο κλείνουν τα μάτια μου. Θέλω αυτές οι μέρες να περάσουν όσο ποιο γρήγορα γίνετε. .

Το γράμμα αυτό δεν ξέρω αν θα στο στείλω. Απλά σήμερα που είμαι και πάλι μόνος, ήθελα να σου μιλήσω. Άντε χρόνια πολλά και του χρόνου σπίτια μας!ΧΑΧΑΧΑΧΑ! και του χρόνου σπίτια μας! Μάλλον το παραξήλωσα ..το άδειασα το μπουκάλι!"



Απόσπασμα από το http://www.naytilia.gr/

Για την οδό Αιγέως στον Πειραιά


Υπήρχε οδός Αιγέως στο κέντρο του Πειραιά και μάλιστα με τέτοιο πλάτος όπως φαίνεται στην φωτογραφία;

Κι όμως ναι. Δεν είναι άλλη από τη σημερινή Δευτέρας Μεραρχίας. Στο βάθος διακρίνουμε τον εμπορικό λιμένα, ενώ στο ύψος των τριών ανδρών της φωτογραφίας (δεξιά και αριστερά) είναι ο κήπος της Τερψιθέας.

Στο καφενείο του Βρυώνη (Συνοικία Βρυώνη)





του Στέφανου Μίλεση

Ο Ιωάννης Βρυώνης έμπορος προερχόμενος κατά τα τέλη του 19ου αιώνα, αρχές 20ου, από τη Μαντζουρία, στην οποία ανθούσε τότε η Ελληνική κοινότητα εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα. Άσκησε το επάγγελμα του τροφοδότη του Ρωσικού (τσαρικού) στόλου, που τότε ναυλοχούσε έξω από τον Πειραιά. Ο εύπορος αυτός άνδρας, δώριζε αντικείμενα αξίας σε διάφορες εκκλησίες και ευαγή ιδρύματα του Πειραιά, με κυριότερο τον χρυσό πολυέλαιο του Αγίου Νικόλαου. Ο Ιωάννης Βρυώνης έζησε από κοντά όλα τα γεγονότα του πολέμου των Ρώσων εναντίον των Ιαπώνων, τα γεγονότα της Μαντζουρίας και τον αποκλεισμό του Πορτ Άρθουρ. 

Ορίστηκε επίσημος τροφοδότης του Ρώσου Ναυάρχου Αλέξιεφ και εξαιτίας αυτού παρίστατο σε κάθε επιχείρηση του μετώπου. Αποτέλεσμα της εκεί παρουσίας του ήταν να αποτελέσει κέντρο ενδιαφέροντος των δημοσιογράφων πανελλήνιων εφημερίδων που κάλυπταν τα γεγονότα της πολιορκίας του Πορτ Άρθουρ, που έσπευδαν να του λάβουν συνέντευξη. 


Ο Ιωάννης Βρυώνης το 1905

Το 1900 στην ιδιοκτησία της οικογενείας Βρυώνη, περιήλθε ένα λαμπρό μέγαρο, που ξεχώριζε από τα περισσότερα της περιοχής, γιατί έφερε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Στην κορυφή του το μέγαρο του Βρυώνη είχε τοποθετηθεί ένα ρολόι, που ήταν το μοναδικό στην περιοχή. Όμως χαρακτηριστικό αυτού του ρολογιού, δεν ήταν η μοναδικότητά του, αλλά το γεγονός πως ο τρόπος κατασκευής του θύμιζε τη μακρινή Μαντζουρία! 

Αποτελείτο από δύο σκεπές σε διαφορετικά επίπεδα, τύπου παγόδας ενώ κατέληγε σε ένα τρίτο μικρότερο επίπεδο όπου ήταν αναρτημένη μια καμπάνα. Στην κορυφή δε όλων, υπήρχε τοποθετημένος ένας ανεμοδείκτης που κατέληγε σε αλεξικέραυνο!  Ο Βρυώνης έλεγε διαρκώς για το ρολόι πως «Αυτό είναι που θα κάνει το όνομά μου για πάντα γνωστό στην περιοχή». Άλλο χαρακτηριστικό του μεγάρου Βρυώνη ήταν τα τρία γλυπτά του δευτέρου ορόφου, που ήταν τοποθετημένα σε ισάριθμες ειδικές διαμορφωμένες κοιλότητες του κτηρίου. 

Τέλος στο ισόγειο το μέγαρο του Βρυώνη, φιλοξενούσε ένα εντευκτήριο, το πιο πολυτελές που υπήρχε τότε στον Πειραιά. Τον Φεβρουάριο του 1900 η πειραϊκή εφημερίδα «ΣΦΑΙΡΑ» αναφερόμενη στο εντευκτήριο του Βρυώνη καταγράφει τις εντυπώσεις όσων το επισκέφθηκαν: «τα περίχρυσα φατνώματα, τα βαρύτιμα ιαπωνικά αγγεία, όλη εκείνη η πολυτελής επίπλωση, ο θαυμάσιος των εικόνων διάκοσμος και εν γένει ο ιαπωνικός ρυθμός, προσδίδουν εις το μεγαλοπρεπές αυτό εντευκτήριον κάτι το μαγεύον και συναρπάζον τη ψυχή σου, κάτι το πρωτοφανές όχι μόνο δια τον Πειραιά αλλά και δι’ όλην την Ελλάδα, ένα ζυθοκαφείον από εκείνα δια τα οποία μόνο η Βιέννη καυχάται».


Παρόλο τον πλούσιο διάκοσμο των Μεγάρων του Βρυώνη, με τα αγάλματα των αρχαίων θεών, τα αετώματα και τα άλλα διακοσμητικά του μέρη, το κτήριο έμεινε στη μνήμη ως εκείνο που στην κορυφή του έφερε ένα ρολόι. 

Λεωφόρος Σωκράτους Στο βάθος η τροχιοδρομική γραμμή Νέο Φάληρο - Άγιος Βασίλειος με ενδιάμεση στάση στη συνοικία Βρυώνη. Ήταν η γνωστή γραμμή 17 που μετέφερε όλους τους κατοίκους της υδραίικής συνοικίας στο Νέο Φάληρο για μπάνια όταν είχαν κουραστεί να πηγαίνουν στα λουτρά του Κράκαρη στην Φρεαττύδα.





Δημοτικές εκλογές στον Πειραιά 1932. Ουρές έξω από το εκλογικό κέντρο στη Συνοικία Βρυώνη. Μονομάχοι των εκλογών ο βενιζελικός Αθανάσιος Μιαούλης και ο αντιβενιζελικός Στέφανος Στρατήγης.


Ο γιος του Ιωάννη Βρυώνη, ο Εμμανουήλ, παρά το γεγονός ότι έγινε ιατρός, λειτούργησε το εντευκτήριο συγκεντρώνοντας εντός αυτού, ενθυμήματα από τα μακρινά ταξίδια του πατέρα του και κύρια από την Ιαπωνία. 

Το εντευκτήριο που θύμιζε Βιέννη, αποτέλεσε πόλο έλξης για την αστική τάξη του Πειραιά από τότε που συστάθηκε (1900), έως την έναρξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου το 1940. Διέθετε μεταξύ άλλων μαρμάρινα τραπεζάκια, ακριβά χάλια, τραπέζια μπιλιάρδου, ακριβά φωτιστικά. 

Το «καλλιτεχνικόν ζυθοκαφείον» του Εμμανουήλ Βρυώνη πραγματικό κόσμημα στην Υδραϊκή συνοικία (έτσι ακόμα αποκαλούσαν την περιοχή), διέθετε λαμπρά ορχήστρα αποτελούμενη από πέντε όργανα. Η μουσική άρχιζε στις πέντε το απόγευμα και συνέχιζε μέχρι το μεσονύχτιο. Ωστόσο και αργότερα το ζυθοκαφείον του Βρυώνη, λειτουργούσε ικανοποιώντας τους ξενύχτηδες λογοτέχνες! Διότι στη συνοικία Βρυώνη, άρχισαν να εγκαθίστανται λογοτέχνες και δημοσιογράφοι, που επιζητούσαν τέτοιου χώρους μεταμεσονύχτιας συγκέντρωσης. 

Ο πνευματικός κόσμος του Πειραιά συναντιόταν στου Βρυώνη αργά τα βράδια, καθώς τα πρωινά εργάζονταν σε διάφορες εφημερίδες και περιοδικά. Κατά την δεκαετία του 1920 στο καφενείο του Βρυώνη συναντούσε κάποιος εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής, όπως ο δημοσιογράφος Χάρης Σταματίου, εκδότης του εβδομαδιαίου περιοδικού «Μπουκέτο». Ο Σταματίου όπως μας πληροφορεί ο Χρήστος Λεβάντας έμενε στου Βρυώνη στην οδό Φραγκιαδών, κι αυτός μέχρι το 1940, που εξαιτίας των βομβαρδισμών έφυγε. Η κόρη του παντρεύτηκε μετά την κατοχή τον ποιητή Κλ. Μιμίκο. Άλλος θαμώνας του καφενείου «Βρυώνης», ήταν και ο Χάρης Σταματίου, που επίσης εργαζόταν στο «Μπουκέτο».  Συχνά, στο καφενείο του Βρυώνη, σύχναζαν ο Νίκος Χαντζάρας, ο Ναπολέων Λαπαθιώτης, ο Κ. Βελμύρας ενώ σπάνια εμφανίζονταν σε αυτό οι Λάμπρος Πορφύρας, Σπ. Παναγιωτόπουλος και ο Μ. Βαϊάνος, που μαζί με άλλους αποτελούσαν την παρέα του κρασιού της Φρεαττύδας.  Εκτός των ανθρώπων του πνεύματος, στου Βρυώνη σύχναζαν ο Γ. Σακκαλής, Γιάννης Βουλόδημος, Ντεντιδάκης, Ιμπριάλος κ.α. 

Στη συνοικία του Βρυώνη (η ύπαρξη αυτού του μοναδικού μεγάρου, στάθηκε ικανή να ονοματίσει όλη την γύρω περιοχή)εγκαταστάθηκε αρχικά και η οικογένεια του ζωγράφου Παναγιώτη Τέτση. Μεταπολεμικά ο Τέτσης θα εγκατασταθεί στην Πλατεία Σερφιώτη στην Καλλίπολη. Θα γράψει για το Δεύτερο γυμνάσιο Αρρένων όπου πήγαινε παιδί ο Τέτσης «Η συνοικία Βρυώνη από τις ωραιότερες. Κύρια είσοδος του κτιρίου από την οδό Αφεντούλη. Τότε το κτίριο (το γυμνάσιο) ήταν από τα ονομαζόμενα νεοκλασικά. Μεγαλόπρεπα μαρμάρινα σκαλοπάτια που εκτείνονταν στο μεγαλύτερο μέρος της πρόσοψης. Επιστάτης - κωδωνοκρούστης ο μπάρμπα-Θανάσης…».

Ορχήστρα στο Ζυθοκαφείο Εμμανουήλ Βρυώνη (1900)


Την δεκαετία του 1920 έναντι του Μεγάρου Βρυώνη εγκαταστάθηκε και το Α’ αστυνομικό τμήμα, με τους πλανόδιους φωτογράφους να πιάνουν καθημερινά από νωρίς θέση για φωτογραφίσεις που απαιτούσαν τα δελτία ταυτότητας. Το 1926 ο κατασκευαστής επίπλων Ιωάννης Ζώρζος διερχόμενος με την άμαξά του απαθανάτισε έναν εξ αυτών των φωτογράφων. Οι θυγατέρες της οικογενείας Βρυώνη όλη την προπολεμική εποχή θα μονοπωλήσουν τις κοσμικές στήλες των εφημερίδων άλλοτε μετέχοντας σε καλλιστεία εποχής, σε κοσμικούς χώρους και δεξιώσεις ή δίνοντας συναυλίες παίζοντας πιάνο ή βιολί, καταδεικνύοντας φυσικά τον αστικό χαρακτήρα της οικογενείας.

Στη συνοικία Βρυώνη το 1926. Επιβάτης της άμαξας ο Ιωάννης Ζώρζος, που μεταπολεμικά θα ενοικιάσει το χώρο που κάποτε λειτουργούσε το καφενείο του Βρυώνη και θα το μετατρέψει σε έκθεση επίπλων. Πίσω φωτογράφος που έχει τοποθετήσει καρέκλα στο πεζοδρόμιο για λήψη φωτογραφιών. Τέτοιοι φωτογράφοι σύχναζαν στου Βρυώνη από την εποχή που εγκαταστάθηκε το Α' αστυνομικό τμήμα Πειραιά και μετά, για να τραβάνε φωτογραφίες για έκδοση δελτίων ταυτότητας. 

Η παρακμή του ονομαστού καφενείου επήλθε κατά την διάρκεια της κατοχής, όπου ο Πειραιάς βομβαρδίστηκε ανηλεώς. Εξαιτίας των βομβαρδισμών ο πληθυσμός υπέστη μεταλλαγές ριζικές. Τα νεοκλασικά και τα μέγαρα του Βρυώνη, εντός των οποίων διέμεναν προπολεμικά φημισμένες πειραϊκές οικογένειες, επιστήμονες, λογοτέχνες, έμποροι, εγκατέλειψαν την πόλη και μεταπολεμικά δεν επέστρεψαν. Τα κτήρια εγκαταλείφθηκαν τα περισσότερα λόγω εκτεταμένων φθορών. 

Ο κόσμος που έφυγε από τον Πειραιά, ήταν εκείνος που αποτελούσε την εκλεκτή πελατεία του καφενείου του Βρυώνη. Ήδη τον Σεπτέμβριο του 1940, λίγο πριν την έναρξη του πολέμου, είχε πεθάνει και ο Εμμανουήλ Βρυώνης. Όποιος κι αν επιχείρησε να τον ενοικιάσει μετά τον θάνατο του ιδιοκτήτη του, δεν τόλμησε να το ανακαινίσει στο βαθμό και στην πολυτέλεια που διέθετε τα πρώτα χρόνια. Έτσι κι αλλιώς ο κόσμος είχε αραιώσει, λογοτέχνες του Βρυώνη δεν υπήρχαν πια. 

Το καφενείο εγκαταλείφθηκε και ο χώρος ενοικιάστηκε στον επιπλοποιό Ιωάννη Ζώρζο (που προαναφέραμε) που διαρρύθμισε τη μεγάλη κεντρική αίθουσά του σε έκθεση επίπλων. Ο Ιωάννης Ζώρζος ήταν ο πατέρας του ζωγράφου Σταύρου Τζώρτζου, σημερινού αντιπροέδρου της Φιλολογικής Στέγης και στενός συνεργάτης του συντάκτη του άρθρου. Όταν έκλεισε και αυτή η έκθεση επίπλων, το ισόγειο έμεινε κενό για μεγάλο χρονικό διάστημα. 

Η πρόσοψη του επιπλοποιείου Ζώρζου στο Μέγαρο του Βρυώνη 

Ο Ιάκωβος Βαγιάκης είχε διασώσει την πληροφορία ότι στο Μέγαρο Βρυώνη είχε εγκατασταθεί το 13ο Σύστημα Ναυτοπροσκόπων Πειραιώς που είχε ιδρυθεί το 1945. Χρόνια αργότερα, το 1973 δημοσιογράφος της πειραϊκής εφημερίδας «Η Φωνή του Πειραιώς», προσπάθησε να ανοίξει τη σφραγισμένη θύρα για να ρίξει μια ματιά στο παρελθόν που κτηρίου. «Όλα φθαρμένα από τον χρόνο, όλα αγνώριστα, νεκρωμένα, έρημα και καταθλιπτικά» έγραψε. «Τίποτα πια δεν θυμίζει την παλιά λαμπρότητά του, την αρχοντιά του σε επίπλωση, στον διάκοσμο, στα μαρμάρινα τραπεζάκια, σε μπιλιάρδα και προ παντός οι θαμώνες….». 

Ακόμα και το ρολόι με τις παγόδες του μεγάρου Βρυώνη είχε σταματήσει δείχνοντας για πάντα την ίδια ώρα, που είχε δεχθεί ωστικό κύμα από τον μεγάλο βομβαρδισμό του Πειραιά της 11ης Ιανουαρίου του 1944. Έδειχνε πάντοτε 10.20’ θυμίζοντας το τρίτο κύμα αεροπορικής επίθεσης (το βρετανικό της RAF) που είχε πραγματοποιηθεί από τις 21.57' έως 23.15' ώρα.* 

Στα μέσα της δεκαετίας του 1970 το μέγαρο Βρυώνη κατεδαφίστηκε, όπως και τα περισσότερα αρχοντικά νεοκλασικά που συνέθεταν την εικόνα ενός διαφορετικού Πειραιά. Στη θέση του υψώθηκε μια ακόμα άχαρη πολυκατοικία και ελάχιστα θυμίζουν πλέον την παλαιά αίγλη που κυριαρχούσε στην αρχοντική συνοικία του Βρυώνη. 

* Κατ' άλλους έδειχνε 01.20' ώρα, από τον γερμανικό βομβαρδισμό της 6ης Απριλίου 1941 και την έκρηξη του Κλαν Φρέιζερ. 

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"