Το Πάσχα του Παπαδιαμάντη στον Πειραιά (Άγιο Σπυρίδωνα)

 ΠΡΟΣΟΨΗ ΑΓΙΟΥ ΣΠΥΡΙΔΩΝΑ


Για τον Άγιο Σπυρίδωνα τον πολιούχο πειραιά έχουν γραφτεί πολλά. Ιστορικές αναλύσεις, θέματα, παρουσιάσεις για την Μονή που ήταν αρχικά και μετέπειτα εκκλησία, από πολλούς αξιόλογους ερευνητές και συγγραφείς των οποίων εγώ το μέγεθος αδυνατώ να φτάσω. Γιαυτό θα αρκεστώ να πω δυό λόγια για τον Ναό ο οποίος αποτέλεσε το σημείο μηδέν για την ίδρυση του Πειραιά. Το σημείο από όπου θα λέγαμε ότι ξεκίνησαν όλα. Καμία περιοχή ίσως σε όλη την ελλάδα δεν οφείλει τόσα πολλά στην ύπαρξή της όσα ο Πειραιάς οφείλει στον Άγιο Σπυρίδωνα. Ακόμα και ο πρώτος Δήμαρχος Σερφιώτης ορκίστηκε μέσα στα ερείπια του μοναστηριού (1835).


 ΑΓΙΟΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝΑΣ

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στο διήγημά του "Πάσχα Ρωμέϊκο" το οποίο αξίζει να διαβάσετε, μιλάει για κάποιο Μεγάλο Σάββατο του 188.. 
ου κάποιος γέροντας κατήρχετο την απ΄ Αθηνών εις Πειραιά άγουσαν, την αμαξιτήν (προφανώς εννοεί την Πειραιώς) που ήτο ίσως πτωχός διότι δεν θα είχε να πληρώσει τα 50 λεπτά το εισιτήριον του σιδηροδρόμου. Αλλ΄ όχι δεν ήτο πτωχός, δεν ήτο ούτε πλούσιος, είχε δια να ζήση. Ήτο ευλαβής και είχε τάξιμο να καταβαίνη κατ΄ έτος το Πάσχα πεζός εις τον Πειραιά, ν΄ ακούη την Ανάστασιν εις τον Άγιο Σπυρίδωνα και όχι εις άλλη εκκλησίαν, να λειτουργήται εκεί, και μετά την απόλυσιν ν΄ αναβαίνει πάλιν πεζός εις τας Αθήνας. Πρόκειται για τον Μπάρμπα Πύπη, τον γηραιό φίλο μου που κατεβαίνει εις τον Πειραιά δια ν΄ ακούση το Χριστός Ανέστη εις τον ναό του ομωνύμου και προστάτου του, δια να κάμη Πάσχα Ρωμέϊκο και να ευφρανθή η ψυχή του......"

ΘΕΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΓΙΟ
Η θέα του Άγιου προς την θάλασσα που κλείστηκε κάποτε από ένα σπίτι διάσημου Ναύαρχου της Επανάστασης (την ιστορία μπορείτε να την διαβάσετε εδώ)

 Ο Μπαρμπα Πύπης από ότι καταλάβατε ήταν Κερκυραϊκής καταγωγής και επειδή αγαπούσε τον συγκεκριμένο Άγιο ήθελε να εορτάζει μόνο με αυτόν στον Πειραιά γιατί του θύμιζε την πατρίδα του. Στην διαδρομή όμως ο Πύπης κουράστηκε και έκατσε να φουμάρει ένα τσιγάρο. "Έβγαλεν από την τσέπην την σιγαροθήκην του, ήναψεν σιγαρέττον και εκάπνιζεν ηδονικώς". Τότε ο ιδιοκτήτης της μάντρας βγήκε έξω να του λάβει τον λόγο κρατώντας μάλιστα ντουφέκι γιατί τον πέρασε για κλεφτοκοτά

-Συ εγελάστηκες, απήντησεν. εγώ κόττες δεν κλέφτω, ούτε λωποδύτης είμαι, εγώ πηγαίνω στον Πειραιά ν΄ ακούσω Ανάσταση στον Άγιο Σπυρίδωνα
Ο Χωρικός εκάγχασε
-Στον Πειραιά; στον Αϊ Σπυρίδωνα; κι από που έρχεσαι;
- Απ΄ την Αθήνα
-Απ΄ την Αθήνα; και δεν έχει εκεί εκκλησίαις, ν΄ ακούσης Ανάσταση;
- Έχει εκκλησίαις, μα εγώ τώχω τάξιμο, απήντησεν ο μπάρμπα-Πύπης
...................το συμβάν τούτο δεν ημπόδισε τον μπάρμπα-Πύπην να εξακολουθή κατ΄ έτος την ευσεβή του συνήθειαν, να καταβαίνει πεζός εις τον Πειραιά, να προσέρχηται εις τον Άγιον Σπυρίδωνα και να κάνει Πάσχα Ρωμέϊκο


Μπορεί ο Παπαδιαμάντης να καταπιάνεται με μια απλή ιστορία η περιγραφή του όμως είναι αυτή που την κάνει ονειρική. Μας μεταφέρει μέσα σε μιαν εικόνα νύχτας, ερημικών χωραφιών (διαδρομή από Αθήνας στον Πειραιά) όπου οι ενδιαμέσως κατοικούντες ονομάζονται χωρικοί, μας μιλά για τον σιδηρόδρομο και τα 50 λεπτά του εισητηρίου και φυσικά για τον Άϊ Σπυρίδωνα τον Κερκυραίο που τον τιμούσαν όμως και στον Πειραιά κατόπως έπρεπε να τιμάται. Μέσα σε μια πρόταση ο Παπαδιαμάντης περιγράφει πλήρως κάτι για το οποίο εμείς σήμερα θα χρειαζόμασταν σελίδα ολόκληρη για να το περιγράψουμε:
"Την εσπέραν λοιπόν εκείνην του Μεγάλου Σαββάτου ότε κατέβαινε εις Πειραιά πεζός, κρατών εις την χείρα τη λαμπάδα του, ην  έμελλε ν΄ ανάψη κατά την Ανάστασιν".

Δεν υπάρχει όνομα σημαντικό με την ιστορία του Πειραιά που δεν είναι γραμμένο εδώ (ΡΑΛΛΗΔΕΣ, ΡΕΤΣΙΝΑΣ, ΖΟΛΩΤΑΣ, ΜΠΟΝΗΣ, ΟΡΙΓΩΝΗΣ, ΜΕΛΕΤΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΙ ΤΟΣΟΙ ΑΛΛΟΙ. ΤΙ ΝΑ ΠΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΣΥΓΚΡΙΝΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΤΟΣΟΥΣ ΕΥΕΡΓΕΤΕΣ ΤΗΣ ΕΡΕΙΠΩΜΕΝΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΕΣΤΡΑΜΜΕΝΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΥΠΟΤΙΘΕΜΕΝΑ "ΧΡΕΩΚΟΠΗΜΕΝΗ" ΟΠΟΥ ΠΕΝΗΝΤΑ ΜΑΡΙΝΕΣ ΣΚΑΦΩΝ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΡΚΕΤΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΝΟΥΝ ΤΑ ΣΚΑΦΗ ΤΟΥΣ ΟΙ "ΠΤΩΧΟΙ" ΕΥΠΟΡΟΙ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ)
 
ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ ΠΛΑΪΝΗΣ ΠΥΛΗΣ


Η Μαρίνα Πετρή μας δίνει την ιστορία της Μονής και του Πειραιά μαζί:

  Και λίγα λόγια για την ιστορία της μονής όπως τα περιγράφει η Μαρίνα Πετρή (το βιογραφικό της οποίας μπορείτε να διαβάσετε εδώ), την περιγραφή της οποίας εγώ προσωπικά πιστεύω ότι είναι η πιο πλήρη για την περιγραφή που έχω διαβάσει μέχρι τώρα δίνοντάς μας τις βασικές πληροφορίες και αφήνοντας κατά μέρος τα μη επουσιώδη:

 Το 1757 ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Σαμουήλ Χαντζερής δίνει στη Μονή σταυροπηγιακό προνόμιο, την υπήγαγε δηλαδή στο Πατριαρχείο. Η Μονή γίνεται ο προστάτης του λιμανιού με το προσωνύμιο «του Δράκου», εμείς θα λέγαμε «Ψυχή του Δράκου», αυτού που δεν είχε εγκαταλείψει ποτέ τον Πειραιά. Αν και πολλά ντοκουμέντα της εποχής χάθηκαν στον στρόβιλο εκείνων των καιρών, τρεις Σπυριδωνίτες ηγούμενοι σφράγισαν με την προσωπικότητά τους τον Πειραιά. Ο Διονύσιος (περίπου 1757), ο Νικηφόρος Γαβρίλης (περίπου 1766) και ο τελευταίος ηγούμενος Συμεών Μαρμαροτούρης, που ο λαός έφτιαξε στιχάκια και τραγουδούσε χρόνια για χάρη τους.

Γούμενε σα μ’ αγαπάς
Τα ψαράκια πού τα πας;
Πάνω στην ευλογημένη
Πούναι άρρωστ’ η καϋμένη
Γούμενε Σπυριδωνίτη
ότ’ αρπάξεις με τη μύτη




ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΓΙΟΥ ΣΠΥΡΙΔΩΝΑ
Πάνω από την πλαϊνή πύλη της εκκλησίας αυτή που βλέπει προς Τινάνειο Κήπο, απεικονίζεται ο Άγιος Δημήτριος

Στο μοναστήρι δημιουργήθηκε αξιόλογη Βιβλιοθήκη και ξενώνας για τους ξένους περιηγητές. Επίσης, είχε αποκτήσει κομμάτια γης στην περιοχή Καραβά.
Στο οχυρωμένο πια καστρομονάστηρο κατέφευγαν και οι κατακτητές του Πειραιά για να σωθούν από τις πειρατικές επιδρομές. Πολλοί από αυτούς εργάζονταν και ζούσαν από τα χωράφια του Μοναστηριού. Όμως, η περιοχή ήταν δύσκολη στην καλλιέργεια, αφού ήταν άνυδρη και δεν υπήρχαν φυσικά πηγάδια. Τότε κάνει δωρεά με διαθήκη του ο Αθηναίος Ιωάννης Ντέκας (1680-1761) για την κατασκευή ενός υδραγωγείου στο μοναστήρι. (Ο Ιωάννης Ντέκας είχε δημιουργήσει και τη Σχολή Ντέκα των Αθηνών.) Το υδραγωγείο ωφέλησε πραγματικά τον Πειραιά. Όμως, κάποτε μια βιβλική επιδρομή ακρίδων, που δεν έλεγαν να φύγουν, είχε καταστρέψει τα πάντα. Οι Πειραιώτες και οι μοναχοί απελπίστηκαν. Τότε εμφανίστηκε ο άγιος Σεραφείμ της Λιβαδειάς και έκανε θαύμα εξαφανίζοντάς τες. Η μνήμη του γιορτάζεται στον Άγιο Σπυρίδωνα στις 5 Μαΐου. 

ΑΓΙΟΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝΑΣ

Αρχές του 1821 το μοναστήρι είναι μάλλον στη δύση του, αφού έχει μόνο 12 μοναχούς.
Στον Πειραιά φτάνουν κατά καιρούς διάφορες ειδήσεις για την ελληνική επανάσταση, αλλά τίποτα το εντυπωσιακό δεν φαίνεται να διαδραματίζεται εκτός από τη μεταφορά πολεμοφοδίων από τη θάλασσα.
Το 1827 στο λόφο της Καστέλλας στρατοπεδεύει ο Μακρυγιάννης. Το καστρομονάστηρο του Αγίου Σπυρίδωνα καταλαμβάνεται από Τουρκαλβανούς, οι οποίοι οχυρώνονται σε αυτό, όταν ο Άστιγας το κανονιοβολεί από το πλοίο του «Καρτερία» (το πρώτο ατμοκίνητο πλοίο της Ελλάδος) και το «Ελλάς».
Στο Φάληρο στη σκιά της Καστέλλας πεθαίνει ξαφνικά (και παράξενα) ο Καραϊσκάκης στη μάχη του Φαλήρου, με τα στρατεύματα του Κιουταχή, η οποία αποβαίνει μοιραία ήττα για τους Έλληνες.




ΚΑΜΠΑΝΑΡΙΟ ΑΓΙΟΥ ΣΠΥΡΙΔΩΝΑ


Τέλος, το πλοίο «Ελλάς» πλήττει ανεπανόρθωτα το μοναστήρι, βομβαρδίζοντάς το, ενώ γίνεται απόβαση από τους Έλληνες, στις 24 Ιανουαρίου του 1827, κατατροπώνοντας τους Τουρκαλβανούς. Το μοναστήρι είχε γκρεμιστεί και το χειρότερο, και μεγάλο μέρος του ιερού του.
Το μοναστήρι προσπαθεί να κλείσει τις πληγές του, αλλά λιγοστεύουν οι καλόγεροι… Ο Πειραιάς γεμίζει μέτοικους, ελεύθερους Έλληνες πολίτες αυτή τη φορά. Κυρίως από τα νησιά, την
Πελοπόννησο, φουστανέλες και βράκες, κάθε είδους ντοπολαλιά και διαφορές εθίμων θα ξαναφτιάξουν τον νέο Πειραιά. Αποβιβάζονται όλοι με βάρκες από τα πλοία, αφού το εγκαταλελειμμένο λιμάνι έχει δεχτεί χρόνων επιχωματώσεις και είναι πια ρηχό. Μετά τον ορισμό του Ναυπλίου ως πρωτεύουσας, η τότε κυβέρνηση, το 1833, αποφασίζει να γίνει ο Πειραιάς δήμος. Ένας παράξενος δήμος, χωρίς δήμαρχο! Το μόνο σημάδι ζωής εμφανίζεται στο παλιό τουρκικό τελωνείο, τη Δογκάνα, κτίσμα στο κέντρο του λιμανιού. Ο Τούρκος τελώνης το είχε φυσικά εγκαταλείψει και ζούσε εκεί ένας Γάλλος έμπορος λαδιού, ο Ζοζέφ Καϊράκ. Στις 23 Σεπτεμβρίου του 1835 εκλέγεται ο πρώτος δήμαρχος της πόλης, ο Σερφιώτης, και η ορκωμοσία του με το συμβούλιο της πόλης γίνεται εκεί, στην καρδιά της γκρεμισμένης μονής του λιονταριού. Οι καμπάνες σήμαναν για τους δακρυσμένους δημότες, που παρακολουθούσαν την τελετή.
 Από τη μονή του Δράκου δεν έχει μείνει τίποτα σήμερα που να την θυμίζει παρά μόνο ο επιβλητικός ναός του Αγίου Σπυρίδωνα, ο οποίος χτίστηκε σε δύο διαφορετικές χρονολογίες αργότερα και μάλιστα ανέβηκε λίγο πιο πάνω από την παλιά του θέση για να φαίνεται επιβλητικός στους ταξιδιώτες της θάλασσας και στους Πειραιώτες που προστατεύει. Η ψυχή του δράκου ήταν εκεί περιμένοντας την ανάδυση του Πειραιά που τον φύλαγε τόσα χρόνια."


Μπορείτε να διαβάσετε όλη την ιστορία του Πειραιά και όχι μόνο το μέρος που αφορά τον Άγιο Σπυρίδωνα, μέσα από την γραφίδα της Μαρίνας Πετρή
  Διαβάστε επίσης και την σχετική ανάρτηση με τον Ναό του Αγίου Σπυρίδωνα Πειραιώς και την κατάρα του σπιτιού του Ναυάρχου.

5 σχόλια:

Δημοσθένης Μπούκης του Γιάννη είπε...

Η καλή σου δουλειά συνεχίζεται. Να συμπληρώσω ότι ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης φοίτησε μια χρονιά στο τότε Γυμνάσιο του Πειραιά (σήμερα Ιωνίδειο). Στο μαθητολόγιο αναγράφεται με: 1)το πραγματικό του επώνυμο ως "Αδαμαντιάδης", 2) πατρός "Ιερέως" και 3)κηδεμών "Εαυτός".
Δημοσθένης Μπούκης του Γιάννη

Νimertis είπε...

άλλη μια θαυμάσια ανάρτηση. συγχαρητήρια!!

Stefanos Milesis είπε...

ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια. Αγαπώ το ύφος του Παπαδιαμάντη του κοσμοκαλόγερου με το τσιγάρο στο χέρι. Μετέφραζε Ντίκενς από την Σκιάθο. Το δε διήγημα του ο Αμερικάνος είναι μοναδικό και απεικονίζει μια πραγματικότητα που υπήρχε στην ελλάδα τότε

Ανώνυμος είπε...

Παραμονή Χριστουγέννων διαβάζω πάντα Παπαδιαμάντη. Το άλλο Ευαγγέλιο των ορθοδόξων Ελλήνων

Unknown είπε...

Διαβαζω με πολυ ενδιαφερον για τη ζωη του Αλεξανδρου Παπαδιαμαντη στον αγαπημενο μας Πειραια. Εκτος απο τα Απαντα, εχω και ενα παιδικο βιβλιο με τα Χριστουγεννιατικα Διηγηματα του, τα οποια διαβαζω οταν ερχονται Χριστουγεννα, για να θυμαμαι ποση αληθηνη πιστη ειχαν οι παλαιοι και απλοικοι ανθρωποι του μοχθου, της θαλασσας, και της γης και πως εορταζαν τα Χριστουγεννα....Μοναδικος ο Παπαδιαμαντης στην περιγραφη των χαρακτηρων στα διηγηματα του! Εξαιρετικο το κειμενο σας για τον Αγιο Σπυριδωνα!

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"