Ηπειρωτικός Σύνδεσμος Πειραιώς (1886)


του Στέφανου Μίλεση

Ανάμεσα στους χιλιάδες των ανθρώπων που κατέφταναν τα παλαιότερα χρόνια στον Πειραιά, συγκαταλέγονται και οι Ηπειρώτες. 

Στις 3 Ιουνίου του 1886 ιδρύεται η "Φιλανθρωπική Αδελφότης των εν Πειραιεί Ηπειρωτών" με κύριο σκοπό την ενίσχυση της εκπαίδευσης στην Ήπειρο και την απελευθέρωσή της από τον τουρκικό ζυγό.
Ιδρυτής της Αδελφότητας των Ηπειρωτών Πειραιώς υπήρξε τα πρώτα εκείνα χρόνια ο γυμνασιάρχης Πετρίδης.





Η Λέσχη του Ηπειρωτικού Συνδέσμου Πειραιά βρίσκεται στην οδό Φίλωνος. Στην πρόσοψη φέρει το όνομα του Ηπειρώτη ιατρού Γεωργίου Ματσόπουλου ο οποίος ήταν η ψυχή της Ερανικής Επιτροπής για την οικοδόμηση αυτού του κτηρίου κοσμήματος για τον Πειραιά.



Στο ξεκίνημά του ήδη η Αδελφότητα των Ηπειρωτών, διαθέτει όλα της τα χρήματα για τη στήριξη του απελευθερωτικού αγώνα. Χάρη στη δική της συμβολή πατριώτες αποστέλλονται στην Ήπειρο με αποστολή τη συμμετοχή στον αγώνα και στο σπάσιμο των δεσμών της ξένης τυραννίας.

Ο Ηπειρωτικός Σύνδεσμος είχε βεβαίως τη δράση και ενός σωματείου όπως και οι υπόλοιποι σύλλογοι και σωματεία στον Πειραιά. Παράλληλα όμως με τις φιλανθρωπικές, τις πολιτιστικές και τις κοινωνικές δράσεις, έθετε σε κυκλοφορία διαφωτιστικά βιβλία που εξύψωναν τον εθνικό φρόνημα των Ηπειρωτών. Λάμβανε έμπρακτα μέρος στις εκστρατείες, έστελνε εθελοντές ακόμα και όπλα και πολεμοφόδια στους μαχομένους Ηπειρώτες. Και όλα αυτά χάρη στους εράνους που συμμετείχαν ενεργά οι Ηπειρώτες του Πειραιά. 
  

 Στις 3 Ιουνίου 1899 η Αδελφότητα μετονομάζεται σε "Ηπειρωτικό Σύνδεσμο εν Πειραιεί" και αναπτύσσεται έντονη και πολλαπλή δραστηριότητα μέχρι και το 1923.

Έπειτα από την απελευθέρωση της Ηπείρου ο Σύνδεσμος επιδίδεται με θέρμη στην υποστήριξη των Ηπειρωτών που ξενιτεύονται και που βρίσκονται προς εργασία όχι μόνο στον Πειραιά αλλά σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Τη δεκαετία του 1930 οι Ηπειρώτες μαζί με τους Κεφαλλήνες έρχονται στην πρώτη γραμμή των Ελλήνων που ξενιτεύονται. Και η μετακίνηση δεν αφορά μόνο στο εσωτερικό της Ελλάδας, αλλά και στην Αμερική, στην Αίγυπτο, στη Ρουμανία κ.α.

 

Το 1925 μετά από δύο χρόνια αδράνειας, ο Σύνδεσμος επανέρχεται με σκοπό την οικοδόμηση Λέσχης που θα στεγάσει τον Σύνδεσμο. 

Για τον σκοπό αυτό το 1928 ο Ηπειρωτικός Σύνδεσμος Πειραιώς αποφασίζει να οικοδομήσει την Ηπειρώτικη Λέσχη στο ιδιόκτητο οικόπεδό του στην οδό Φίλωνος 14. 
Μεταξύ των Δωρητών του Ηπειρωτικού Συνδέσμου βλέπουμε και την Κόμισσα Ριανκούρ



Κουπόνι εράνου υπέρ της οικοδόμησης της Λέσχης των Ηπειρωτών




Το έργο του Ηπειρωτικού Συνδέσμου είναι δύσκολο να καταμετρηθεί. Κι αυτό διότι η βοήθεια που δίδει στους Ηπειρώτες είναι πολλαπλή. Στον προπολεμικό Πειραιά πλήθος Ηπειρωτών θα διέλθει από τα γραφεία του. Άλλοι θέλουν να γυρίσουν πίσω στο χωριό τους και δεν έχουν τα μέσα. Ο Σύνδεσμος ήταν που του εξασφάλιζε το εισιτήριο της επιστροφής. Άλλοι ήθελαν να εξασφαλίσουν μια εργασία ή έναν τόπο να διαμείνουν μέχρι να βρουν λύση στο πρόβλημα που τους απασχολεί. Και πάλι ο Σύνδεσμος ήταν που θα τους συνέδραμε. 

Ο Ηπειρωτικός Σύνδεσμος Πειραιώς κατέχει πρωταρχική θέση καθώς ο Πειραιάς είναι λιμάνι και από αυτόν διέρχονται αναγκαστικά όλοι οι Ηπειρώτες που επιθυμούν τον επαναπατρισμό τους. 

Από το 1920 και έπειτα μια προσωπικότητα σημαδεύει την πορεία του Συνδέσμου Ηπειρωτών Πειραιώς. 
Πρόκειται για τον ιατρό Γεώργιο Ματσόπουλο που επί είκοσι (20) περίπου χρόνια ηγείτο στο τιμόνι του συλλόγου. Άλλωστε δεν ήταν τυχαίο που επί των ημερών του ο Σύνδεσμος απέκτησε και ιδιόκτητα γραφεία στη Φίλωνος 14

Το 1930 ο Ματσόπουλος καταρτίζει μια επιτροπή που οποία συμπεριλαμβάνει τον άλλοτε βοηθό Επίσκοπο Πειραιώς και μετέπειτα Μητροπολίτη Θήρας Άνθιμο, τους εφοπλιστές Γ. Ποταμιάνο και Θωμά Κυριακού, αλλά και τους Δ. Λιανό, Χρ. Λιανό, Αρ. Βάρη, Ν. Μπακάλη, Β. Έξαρχο η οποία αμέσως δραστηριοποιείται για την εξεύρεση πόρων για την ανέγερση Ηπειρωτικής Λέσχης. 

Ο Θεμέλιος λίθος του κτηρίου τέθηκε τον Απρίλιο 1931 με επίσημη τελετή. Αρχικά το ποσό που υπήρχε για τη θεμελίωση ήταν 73 χιλιάδες δραχμές. 
Τον Απρίλιο του 1932  το κτήριο είχε τελειώσει και έγιναν τα εγκαίνια της λειτουργίας.

Το λαμπρό σπίτι των Ηπειρωτών δεν φιλοξενεί μόνο τους ίδιους, αλλά και όποιο άλλο σωματείο του Πειραιά επιθυμεί να διενεργήσει εκδήλωση στο φιλόξενο χώρο του.

Ο Θεμέλιος λίθος του κτηρίου τέθηκε το 1931 με επίσημη τελετή.

Κάτι που πρέπει να λεχθεί για την προσωπικότητα του Γεωργίου Ματσόπουλου χάρη στη δράση του οποίου στεγάζεται μέχρι σήμερα ο Σύνδεσμος Ηπειρωτών είναι ότι εκτός από γνωστός ιατρός του Πειραιά υπήρξε και Πρόεδρος της Εφορείας των Σχολών Μέσης Εκπαίδευσης Πειραιά, θέση από την οποία εργάστηκε και πέτυχε να ανεγείρει το επί της Πλατείας Κοραή οικοδόμημα στο οποίο μέχρι σήμερα στεγάζεται η Ιωνίδειος.

Εκτός του Γεωργίου Ματσόπουλου, από το Σύνδεσμο Ηπειρωτών Πειραιώς διακρίθηκαν και άλλα μέλη όπως ο Καθηγητής Πανεπιστημίου Αρχιμανδρίτης Αντωνιάδης, οι εφοπλιστές αδελφοί Ποταμιάνου, ο Χ. Ζαλόκωστας, οι αδελφοί Κυριακού, ο Νικόλαος Μπακάλης, ο Γ. Λογοθέτης κ.α. 





Από τις δραστηριότητες του Συλλόγου (Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ 26.3.1917)

Ο Σύνδεσμος συνέχισε την δραστηριότητά του μέχρι τις 7 Σεπτεμβρίου του 1999 που ισχυρός σεισμός επιφέρει ζημιές στο κτήριό του.
10 Μαίου 1929 Θεατρική Παράσταση "Αγαπητικός της βοσκοπούλας" στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, παρουσία του Προέδρου της Κυβερνήσεως κ. Ελευθερίου Βενιζέλου

Το ανακαινισμένο κτήριο που βλέπουμε στην φωτογραφία πάνω, εγκαινιάστηκε στις 18 Ιουνίου του 2006.


ΠΗΓΕΣ:
Α. Ηπειρωτικός Σύνδεσμος Πειραιά
Β. Η ζωή και το έργον του Ηπειρωτικού Συνδέσμου Πειραιώς μέσα σ'ένα χρόνο. 
     Πειραιεύς: Ηπειρωτικός Σύνδεσμος, Μάιος 1926.
Γ. Εφημερίδες ΕΜΠΡΟΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΣΚΡΙΠ, ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
Δ. Ιστοσελίδα "Ο Λόγιος Ερμής" (http://logioshermes.blogspot.com) όσον αφορά τα 
     στοιχεία για την ζωή της Ριανκούρ.

Ο Στρατηγός Μακρυγιάννης και η οδός Σκουζέ του Πειραιά




του Στέφανου Μίλεση

Ο Πειραιώτης Δικηγόρος Μιχαήλ Βλάμος στο πολύ καλό βιβλίο του "Πειραϊκά Μελετήματα" (έκδοση Δικηγορικού Συλλόγου Πειραιώς - 2003) σε σχετική έρευνα για τον Πειραιά, βρήκε μεταξύ άλλων και το προικοσύμφωνο του Στρατηγού Μακρυγιάννη με την νεόνυμφο Αικατερίνη Σκουζέ. Ο γάμος τους τελέστηκε στις 26 Δεκεμβρίου 1825 στην διάρκεια του αγώνα της ανεξαρτησίας. 

Ο Μακρυγιάννης το 1822 ήταν υποφρούραρχος της Ακροπόλεως, το 1823 Πολιτάρχης δηλαδή αστυνόμος των Αθηνών, κατόπιν Χιλίαρχος και τέλος ο γνωστός σε όλους μας Στρατηγός. Και η νύφη το γένος Σκουζέ δηλαδή, ανήκε σε διακεκριμένη οικογένεια των Αθηνών.

Αυτός ο γάμος λοιπόν έφερε στον κόσμο 12 τέκνα (10 αγόρια και δύο κορίτσια). Το σπίτι του Μακρυγιάννη στην Αθήνα έδωσε όνομα σε όλη την συνοικία, σώζεται μέχρι σήμερα στην αρχή του πεζοδρόμου της Διονυσίου Αεροπαγίτου δίπλα στο κτήριο Βάϊλερ, ενσωματωμένο με το ομώνυμο στρατόπεδο Μακρυγιάννη όπου και έγινε το νέο Μουσείο της Ακρόπολης.

Κατά την έρευνα του ανωτέρω ερευνητή δικηγόρου προέκυψε ότι
το 1828 ο Μακρυγιάννης είχε τουλάχιστον δύο εκτάσεις στον Πειραιά.

Η μία έκταση βρίσκονταν στο κεντρικό λιμάνι, δυτικά της μονής (τότε) του Αγίου Σπυρίδωνα και το άλλο στην περιφέρεια μεταξύ Ρέντη και Δράκου Στράτα (έτσι ονόμαζαν τότε την οδό Πειραιώς).

οδός Σκουζέ 17
Από την σημερινή οδό Σκουζέ

Όπως έχει καταγράψει ο δικηγόρος Μ. Βλάμος πρόκειται για τα:

1. Υπ΄ αριθμ. 555 συμβόλαιο της 1ης Μαρτίου 1828 στο οποίο αναφέρεται η ιδιοκτησία δυτικά του μοναστηρίου του Αγίου Σπυρίδωνα και

2. Υπ΄ αριθμ. 546 συμβόλαιο της 20ης Απριλίου 1828 που αφορά την αγορά έκτασης τριών στρεμμάτων μεταξύ Ρέντη και Πειραιώς. 

Σχετικά με την έκταση που αφορά δυτικά της μονής του Αγίου Σπυρίδωνα, θα πρέπει να πούμε ότι το μοναστήρι τότε καταλάμβανε σχετικά μεγάλη έκταση και όχι την έκταση που καταλαμβάνει σήμερα η εκκλησία φυσικά.

 Έτσι η σημερινή οδός Σκουζέ που ξεκινά από το Λιμάνι του Πειραιά και βρίσκεται δυτικά της σημερινής εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα  και πρόκειται για την έκταση που αναφέρεται στο 555/1-3-1828 συμβόλαιο Δυτικά της Μονής, που ίσως και να έδωσε το όνομα στον σημερινό δρόμο του Πειραιά ως επώνυμος ιδιοκτήτης γης. Μην ξεχνάμε ότι οι Σκουζέοι ονομάτισαν περιοχές και στην Αθήνα όπου κατείχαν εκτάσεις όπως ο γνωστός σε όλους μας λόφος Σκουζέ.

ΠΡΟΣΟΨΗ ΑΓΙΟΥ ΣΠΥΡΙΔΩΝΑ
Η εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα σήμερα

Επίσης ένα άλλο γεγονός που μας αφορά σαν Πειραιώτες είναι ότι ένα από τα τέκνα του γάμου Μακρυγιάννη - Σκουζέ ήταν και ο Όθων Μακρυγιάννης ο οποίος εισήλθε το 1844 στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων η οποία τότε έδρευε στον Πειραιά (στο Μέγαρο του Φραγκίσκου Φεράλδη, έναντι του σημερινού Παλαιού Ταχυδρομείου Πειραιώς στο οικόπεδο που βλέπουμε να υπάρχει μέχρι σήμερα. Έμεινε στον Πειραιά μέχρι το 1854 που μεταφέρθηκε στην Αθήνα) σε ηλικία 11 ετών (από το 1834 αποφασίστηκε τα έτη φοίτησης στην Σχολή να είναι οκτώ και οι Δόκιμοι να εισάγονται σε ηλικία 12 ετών) αλλά δεν κατάφερε ποτέ να την τελειώσει λόγω των πολιτικών παθών που επικρατούσαν τότε σε υπέρτατο βαθμό 


Ο Όθων Μακρυγιάννης (γιός του Στρατηγού Μακρυγιάννη) εισήλθε το 1844 στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων Πειραιώς

Δημοσθένης Πουρής η παλαιότερη πειραϊκή ποτοποιία

Δημοσθένη Πουρή - Η παλαιότερη ποτοποιία με έδρα τον Πειραιά


Ο Δημοσθένης Πουρής γεννήθηκε στην Καστανίτσα Κυνουρίας, αλλά πολύ μικρή ηλικία την εγκατέλειψε και εγκαταστάθηκε στον Πειραιά. Πέτυχε να γίνει ένας από τους μεγαλύτερους βιομηχάνους της πόλης αλλά και Δημοτικός Σύμβουλός της. 




Το 1868 ο Δημοσθένης Πουρής, ίδρυσε το τελειότερο εργοστάσιό του με αποστακτήρια και μηχανήματα από την Γαλλία το οποίο έφερε την ονομασία ΡΕΑ. Γραφεία του εργοστασίου διατηρούσε στο κέντρο του Πειραιά, επί της οδού Τσαμαδού 5.

Το κονιάκ που κατασκευάζονταν τότε στο εργοστάσιο ταξίδευαν σε όλο τον κόσμο με ξύλινα κιβώτια.


Το 1875 πήρε μέρος στην Παγκόσμια Έκθεση στην Βιέννη και τιμήθηκε με το χρυσό βραβείο. Αυτό ήταν και το πρώτο βραβείο στην ιστορία που δόθηκε σε βιομήχανο με έδρα τον Πειραιά.


Το 1878 στην Διεθνή έκθεση Γαλλίας τιμήθηκε εκ νέου με το χρυσό βραβείο. Έκτοτε αποσπούσε συνεχώς τιμητικές διακρίσεις.


Το 1900 το εργοστάσιο Κονιάκ του Πουρή στον Πειραιά, ήταν ένα από τα 12 εργοστάσια του είδους αυτού που είχαν ως έδρα τον Πειραιά. Το 1910 εξελέγη Βουλευτής ενώ ασχολήθηκε και με τα κοινά του Πειραιά και εκλέχτηκε δημοτικός σύμβουλος και Πρόεδρος Δημοτικού Συμβουλίου. Διετέλεσε επίσης Πρόεδρος της Λιμενικής Επιτροπής Πειραιώς και Πρόεδρος του Ζαννείου Ορφανοτροφείου Αρρένων Πειραιώς. 



Ο Βιομήχανος Δημοσθένης Πουρής



Όταν πέθανε τον Οκτώβριο του 1918 τον διαδέχθηκαν τα παιδιά του Τάκης (Παναγιώτης) και Μιλτιάδης Πουρής. Ο Δημοσθένης Πουρής μερίμνησε μετά το θάνατό του να αποδοθούν διάφορα ποσά σε κοινωφελή ιδρύματα του Πειραιά. Συγκεκριμένα κληροδότησε συνολικά το ποσό των 36 χιλιάδων δραχμών που κατανεμήθηκε ως εξής:

Τζάνειο Νοσοκομείο Πειραιά: 6 χιλιάδες δραχμές
Χατζηκυριάκειο Ορφανοτροφείο Θηλέων: 6 χιλιάδες δραχμές.
Ζάννειο Ορφανοτροφείο Αρρένων: 6 χιλιάδες δραχμές
Γηροκομείο Πειραιώς: 6 χιλιάδες δραχμές
Πειραϊκό Σύνδεσμο: 5 χιλιάδες δραχμές
Σύλλογο Κοινότητας Καστανίτσης: 5 χιλιάδες δραχμές
Σύλλογο Εργατών Οινοπνεύματος: 2 χιλιάδες δραχμές 

Ο γιος του Μιλτιάδης Πουρής, μεταπολεμικά πρωτοστάτησε στην ανοικοδόμηση του καταστραφέντος στον βομβαρδισμό της 11-1-1944 ιερού Μητροπολιτικού Ναού της Αγίας Τριάδος. 




Ο Μιλτιάδης Πουρής επίσης διετέλεσε πρόεδρος του Πειραϊκού Συνδέσμου, Τζανείου Ορφανοτροφείου, Ερυθρού Σταυρού και πλήθους άλλων κοινωνικών και πολιτιστικών ιδρυμάτων. Έκτισε και ευεργέτησε πλήθος εκκλησιών και τιμήθηκε με τον Σταυρό του Πανάγιου Τάφου από το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων. 

Τέλος ο Μιλτιάδης Πουρής υπήρξε γνωστός Τέκτονας και με δικές του ενέργειες οι Τέκτονες Πειραιά απέκτησαν το μέγαρο που στεγάζει την Στοά Μιαούλη.


Ο Μιλτιάδης Πουρής


Τα προϊόντα οινοπνεύματος του Δημοσθένη Πουρή εξάγονταν στις Η.Π.Α. Ρωσία, Βέλγιο κ.α. Στο Σουέζ είχε ως αποκλειστικό εισαγωγέα τον Δημοσθένη Κυριακίδη. 



Πηγές:
"Πειραιάς, ένα σεργιάνι" της Κάτιας Μητροπούλου
Φωτογραφίες από τα ιστορικά αφιερώματα της εφημερίδας "Καθημερινή"
Μεγάλη Στοά Ελλάδος

Το ημερολόγιο του Ιωάννη Μεταξά για το Νέο Φάληρο

Το Ναυτικό Γυμνάσιο ΠΡΩΤΕΥΣ του Σπ. Μαρκοζάνη λειτούργησε μεταγενέστερα στο σπίτι που είχε ενοικιάσει ο Ιωάννης Μεταξάς στο Νέο Φάληρο


Ο Ιωάννης Μεταξάς ετοιμάζει την επιστροφή της οικογενείας του στην Ελλάδα, αφού από το 1917 (17 Ιουνίου) χαρακτηρισμένος ως βασιλικός και αρχηγός των επίστρατων (στην ουσία) είχε εξοριστεί στην Κορσική. Στην συνέχεια έμεινε στην Φλωρεντία. Τον βρίσκουμε να έχει επισκεφτεί την ελλάδα μόνος του με σκοπό να βρεί σπίτι για την οικογένειά του. Αποφασίζει να μείνει στο Νέο Φάληρο. Διαβάζουμε τις σκέψεις του για την απόφασή του αυτή τόσο στο ημερολόγιο που διατηρούσε όσο και στις επιστολές που έστελνε στην σύζυγό του.

Η σύζυγός του Λέλα (φωτο από www.ionannismetaxas.gr)

 
 29 Δεκεμβρίου 1920 Δευτέρα


Τρέχω για σπίτι. Εκείνο της Ακαδημία δεν αδειάζει και είναι κρίμα. Ζητώ παντού. Προσπαθώ δε τώρα να επιτύχω ένα εις το Νέο Φάληρο. Διότι από τας οδούς Αχαρνών και Αλωπεκής, το Νέο Φάληρο προτιμότερον ένεκα της αρίστης συγκοινωνίας. Πολύ με βοηθεί ο Ζωητός και οι άλλοι. Αλλά εάν στην Φλωρεντία ήταν δύσκολο να εύρω, εδώ είναι δέκα φορές δυσκολότερο. Ούτε τρύπα δεν είναι ξενοίκιαστη. Και κάτι τιμές; Εαν επιτύχω το του Φαλήρου είναι θαυμάσιο και δια τα παιδιά διότι και υγεία είναι και θάλασσα. Θα μένουμε σε αυτό μέχρι τέλους Μαϊου έπειτα θα το επιστρέψουμε και τους μήνες Ιούνιο μέχρι τέλος Σεπτεμβρίου θα τους περάσουμε στην Τήνο ή εαν αυτό δεν είναι δυνατόν στην Κεφαλλονιά εαν θέλεις. 
Τόσο πολύ βαρέθηκα το "τρέξε για σπίτι" ώστε θα έφευγα εαν δεν υπήρχαν ακόμα δύο σπουδαίες υποθέσεις.
Η μια είναι ότι μας παρουσιάστηκε αγοραστής του σπιτιού μας έξω (χωρίς τα μαγαζιά εννοείται) αντί 450 χιλιάδων δραχμών και συγχρόνως ευκαιρία να αγοράσουμε αντί 325 χιλιάδων δραχμών ένα σπίτι δύο βήματα πίσω από την αγορά των Αθηνών. Θα μας μείνουν και 125 χιλιάδες. Πως να αφήσουμε άλυτο αυτό το ζήτημα και να φύγω; Πρέπει να το τελειώσω. Εαν τελειώσει καλά θα μας μείνουν τα μαγαζιά στα Πατήσια, το σπίτι της Αγοράς, 200 χιλιάδες που έχουμε και άλλες 125 χιλιάδες.

Επίσης το ζήτημα του προβιβασμού μου και της συντάξεως του Στρατηγού μένει εκκρεμές χάρη στην νωθρότητα του Υπουργού.

ΑΦΙΣΣΑ ΕΟΝ (ΠΗΓΗ www.ioannismetaxas.gr)

 
Αφετέρου συλλογίζομαι ότι θα είναι ανάγκη να εγκατασταθούμε εδώ για ένα έτος, να τακτοποιήσουμε τελείως τα περιουσιακά μας, να εκκαθαρίσουμε τα έπιπλα, να πωλήσουμε τα περισσότερα.
Γιαυτό επιμένω εις την εύρευση σπιτιού εδώ. Όπως σου έγραψα θα προτιμήσω το Νέο Φάληρο. Θα είμαστε καλύτερα μόνοι χωρίς συντροφιές, θα κάνουμε την ζωή μας. Συγκοινωνία με την Αθήνα άριστη. Τα παιδιά θα έχουν την Άλμα και μια δασκάλα για τα ελληνικά. Για πιάνο το Ωδείο ή μια δασκάλα. Αυτά μέχρις ιουνίου. Εν τω μεταξύ θα ξενοικιαστεί το σπίτι της οδού Ακαδημίας (του Ζωητού) ή ένα άλλο παρά τη ρωσσική εκκλησία, να πηγαίνουμε εκεί το χειμώνα. Δεν θα είμαι εδώ τα χριστούγεννα και πικραίνομαι που το γράφω, αλλά πρέπει να εργαστώ για σένα και για τα παιδιά, να ωφεληθώ τώρα των ευκαιριών που παρουσιάζονται, να βάλω καλές βάσεις για το μέλλον. 
Τρέχω όλη μέρα. Με φαντάζεσαι. Αλλά εαν κατορθώσω όσα θέλω τότε οι κόποι δεν θα μου φανούν τίποτα. ........

Τώρα βλέπω την Αθήνα καλύτερα και περισσότερο. Πλην του κλίματος το οποίο είναι θαυμάσιο όλα τα άλλα είναι κατώτερα, μα πολύ κατώτερα της Φλωρεντίας. Πρόστυχη πόλη. Τα σπίτια, οι δρόμοι, τα μαγαζιά, όλα πρόστυχα, μπακάλικα. Οι άνθρωποι χοντροί, χωρίς λεπτότητα. Οι γυναίκες ανατολίτισσες, καλοφαγωμένες και όλες στραβοπόδες. Τι τα θέλεις; Δεν είναι τόπος για να μείνει κανείς. Αλλά τι να γίνει; Πρέπει να εγκατασταθούμε μια φορά, να βάλουμε βάσεις και μετά να φύγουμε. 

φωτο από www.ioannismetaxas.gr
 
Εαν επιτύχω το σπίτι στο Νέο Φάληρο, που με έκαναν να ελπίζω, θα ζήσουμε καλά εκεί. Μου λένε ότι είναι ωραίο και ωραία επιπλωμένο. Θα δούμε. Όσο ζω εδώ τώρα, τόσο βλέπω πόσο ανόητα ζήσαμε εδώ τότε, πριν από την εξορία μας, και πόσο ωραία θα ζούσαμε εαν είχαμε την σημερινή πείρα, εγώ ιδίως. Αλλά δεν γεράσαμε ακόμα και θα μπορέσουμε να ζήσουμε και πάλι εδώ, να απολαύσουμε την ζωή των Αθηνών, ελεύθεροι και ανεξάρτητοι και χωρίς δεσμούς οιουσδήποτε. Είναι μεσάνυχτα και είμαι κατάκοπος. Να δούμε θα μπορέσω αύριο να σου τηλεγραφήσω ότι ενοικίασα το σπίτι του Φαλήρου; Τότε θα έλθουν όλα γρήγορα. Κοιμάμαι με καρδιοχτύπι αν θα το επιτύχω αύριο. Τόσες φορές έφτασα στον σκοπό και μου ξέφυγε. 

30 Δεκεμβρίου 1920 Πέμπτη

Το πρωί ο Ζωητός. Ελπίδες για το σπίτι Σακελλαρίου στο Νέο Φάληρο μου τηλεγράφησαν.

31 Δεκεμβρίου 1920 Παρασκευή

.......Το απόγευμα ο Ζωητός. Είδηση για το σπίτι του Φαλήρου.  Δεν θα το έδιναν αλλά επίταξις. Αδελφοί Σακελλαρίου. Τρέχουμε στον Ζαϊμη, λύνουμε την επίταξη. Ώστε ετελειώσαμε και με τούτο; Αύριο θα το επισκεφτούμε. Δείπνο με Ιθακησίους.

1 Ιανουαρίου 1921 Σάββατο

Στο Νέο Φάληρο. Σπίτι θαυμάσιο. Χαρά μου. Ο Ζωητός φροντίζει για παράταση του ενοικίου.....Αίσχη του Ζαϊμη. Εκλογή του Μαξίμου. Το βράδυ στου Βασιλειάδη μέχρι μεσονυκτίου και πέρα.

2 Ιανουαρίου 1921 Κυριακή

Τηλεγραφώ στην Λέλα ενοικίαση και τα Χριστούγεννα. Καταλαμβανουμε οριστικώς το σπίτι. 8.500 ως το τέλος του Σεπτεμβρίου. Το επισκεφτόμεθα και καταγράφουμε την επίπλωση. Ο Μακρυκώστας επιβεβαιώνει τον προβιβασμό μου. Φεύγω Κυριακή;

3 Ιανουαρίου 1921 Δευτέρα

Ημέρα άνευ αποτελέσματος. Το βράδυ μαθαίνω ότι ακόμα τίποτα περί προβιβασμού. Έχω την αίσθηση ότι θα ναυαγήσει. 


Στην συνέχεια ο Μεταξάς γράφει ένα γράμμα στην σύζυγό του Λέλα που μεταξύ άλλων γράφει για το σπίτι στο Νέο Φάληρο.

"Το ωραιότερο του Νέου Φαλήρου. Είναι εις την σειρά του Ακταίου, στην παραλία, γωνιακό με μεγάλες βεράντες, πελώριες σκεπασμένες με ξύλο. Θα το θυμάσαι. Επιπλωμένο. Αλλά την επίπλωση θα την συμπληρώσουμε και εμείς. Σου στέλνω και σχέδιο πως είναι. Από 1η Ιανουαρίου έως 1η Ιουνίου, 700 δραχμές τον μήνα. Από 1η Ιουνίου έως 1η Οκτωβρίου 1.200 δραχμές τον μήνα (κάνουμε καλοκαίρι στο Νέο Φάληρο, εαν όμως πάμε στην Τήνο για καλοκαίρι τότε το υπενοικιάζουμε). Από 1η Οκτωβρίου και πέρα, πάλι 700 δραχμές τον μήνα. Σε σύγκριση με αυτά των Αθηνών είναι φθηνότερο. Για τρύπες ζητούν 800 και 1000 και 1.500 δραχμές. Το δικό μας στα Πατήσια είναι αδικημένο."

Στην συνέχεια με άλλη επιστολή ξαναγράφει στην Λέλα (σύζυγο)

"Σήμερα δημοσιεύτηκε το βασιλικό διάταγμα προβιβασμού μου σε στραγηγό -μην τρομάξεις - και στην συνέχεια το διάταγμα του τίθεμαι σε αποστρατεία. Ώστε την στιγμή αυτή που σου γράφω είμαι στρατηγός απόστρατος.......

Τελείωσε κι αυτό. Σπίτι όπως σου έγραψα ήδη, έχω βρεί. Χθές κατέβηκα πάλι με τον Ζωητό και έναν αντιπρόσωπο της ιδιοκτήτριας και ανοίξαμε και ένα δωμάτιο που ήταν σφραγισμένο, γεμάτο από έπιπλα. Θα τα πάρουμε κι αυτά. 
Είμαι ενθουσιασμένος με το σπίτι. Κήπος, βεράντες, καλύτερο από αυτά των Αθηνών. Θέα θαυμάσια. Ο Ζωητός ανέλαβε να επιτηρεί τις επισκευές όπως και την τακτοποίηση των επίπλων. Πήγα μαζί του και με τον Ρούσσο, στα Πατήσια και είδαμε τι μπορούμε να πάρουμε από εκεί για το σπίτι: Ταπέτα, ασπρορουχική κρεββατιών, ώστε μόλις επιστρέψουμε να το βρούμε έτοιμο........
Δεν θα παρεκκλίω της γραμμής που έβαλα, ούτε κατά κεραίαν. Γελώ ακόμα που μου έγραψες μήπως παρασυρθώ πάλι και αναλάβω υπηρεσία. Κάνω ότι θέλω εγώ, ότι θέλουμε εμείς οι δύο που είμαστε ένα και όχι ότι θέλουν οι άλλοι. Δεν είμαι πια ο παλιός Γιαννάκης, το καλό παιδί που δεν αρνιόταν τίποτα σε κανέναν. Αυτά πάνε πλέον. Θα ζήσουμε όπως είπαμε εμείς για εμας τους δύο και για τα παιδιά μας. Το σπίτι μας, η ανατροφή των παιδιών μας. Αν πάνε καλά οι υποθέσεις μας με θέλουν και για βουλευτή. Αλλά εως εκεί. Ανεξαρτησία πλήρης. Στο σπιτάκι μας του Φαλήρου, στο σαλονάκι, θα περνάμε τα βράδια διαβάζοντας. Κι αν έρχεται κανείς στενός φίλος.......Μας εδίδαξε πολλά η εξορία.


Αντί Επιλόγου:
 
Επειδή τα πολιτικά πάθη υπερισχύουν δυστυχώς στην ελλάδα έναντι του εθνικού έργου παραθέτω ποίημα του Πειραιώτη ηθοποιού  Αιμίλιου Βεάκη που έλαβε μέρος στην αντίσταση και κατοχή ως μέλος του ΕΑΜ και διώχθηκε για τις αριστερές του πεποιθήσεις. Μην ξεχνάμε ότι το 1976 το θέατρο στον Προφήτη Ηλία που είχε κατασκευάσει ο Δήμαρχος της επταετίας Σκυλίτσης έλαβε το όνομα του Βεάκη και ονομάστηκε Βεάκειο. Ο Βεάκης λοιπόν αφιέρωσε ποίημα στον Ι. Μεταξά το οποίο ολόκληρο και στο αυθεντικό του κείμενο μπορείτε να διαβάσετε εδώ:

Έργο σου νικηφόρο να κορώσεις
την εθνική ψυχή, πυρή λαμπάδα
και στις μελλούμενες γενιές να δώσεις
ασύγκριτη μια δοξασμένη ελλάδα

θρήνοι και κλάψες για τον θάνατό σου
δεν στέκουν, όχι, εσέ δεν σου ταιριάζουν
θούρια μονάχα ο νικητής στρατός σου
και του λαού τα πλήθη ας αλαλάζουν


 Ευχαριστώ τον ερευνητή πειραϊκής ιστορίας Δημοσθένη Μπούκη για την αποστολή των κειμένων που αφορούν τα γραφόμενα του Μεταξά για το Νέο Φάληρο. 
 
Διαβάστε για το σπίτι του Ιωάννη Μεταξά στο Νέο Φάληρο σε παλιότερο αφιέρωμα εδώ.
Διαβάστε όλο το ιστορικό της εξορίας του Μεταξά στην καταπληκτική ιστοσελίδα για τη ζωή του εδώ
Λίγα λόγια για το ξενοδοχείο ΑΚΤΑΙΟΝ που αναφέρει ο Μεταξάς στο ημερολόγιο εδώ
Περιήγηση στο εσωτερικό του ΑΚΤΑΙΟΝ εδώ
Αφιέρωμα στην Χρυσή εποχή του Νέου Φαλήρου εδώ.
  

Νέον Φάληρον, 30 Ιουνίου 1921
Όταν οι Έλληνες αντί εθνικών ονείρων αποκτήσωσι εθνικούς σκοπούς, τότε μόνον θα δυνηθώμεν να δημιουργήσωμεν ζωντανόν κράτος εν Ανατολή. Σκοπός δε δεν είναι η εκπλήρωσις ονείρων
αλλ' εκπλήρωσις ανάγκης της ζωής.


 

Το Αστικό Σχολείο της Πλατείας Δεληγιάννη (21ο Δημοτικό Σχολείο - Σχολή Προμηθέα)

 ΑΣΤΥΚΟΝ ΣΧΟΛΕΙΟΝ



του Στέφανου Μίλεση

Ο Μηχανικός του Δήμου Πειραιώς Εμμανούηλ Παπακωνσταντίνου καταρτίζει τα σχέδια του κτηρίου που προορίζεται εξ αρχής για σχολείο. Οικοδομείται το έτος 1897 επί Δημαρχίας Τρύφωνα Μουτζόπουλου. Είναι διώροφο με στεγασμένη στοά εντός αυτού. 
 
Στην μετόπη του φέρει την ονομασία της εποχής του που ήταν:
 "Πλήρες Δημοτικό σχολείο Αρρένων Πειραιώς".


"Πλήρες Δημοτικό σχολείο Αρρένων Πειραιώς"


Ο Δήμαρχος των μεγάλων έργων στον Πειραιά είναι ο Τρύφωνας Μουτζόπουλος. Είναι δήμαρχος σε δύο περιόδους 1874 - 1883 και 1895 - 1903. 
Επί των ημερών του ιδρύθηκαν το "Ζάννειο Ορφανοτροφείο Αρρένων", το Γηροκομείο, οι ναοί Ευαγγελιστρίας, Αγίου Νικολάου, Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης, το Ταχυδρομικό Μέγαρο και πολλά σχολεία μεταξύ των οποίων και το πλήρες δημοτικό σχολείο Αρρένων Πειραιώς ή αλλιώς Α' Δημοτικό Σχολείο και μετέπειτα γνωστό ως 21ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιά.  

 ΑΣΤΥΚΟΝ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ


Ο Τρύφωνας Μουτζόπουλος ήταν επίσης ο Δήμαρχος εκείνος που επί των ημερών του ο Πειραιάς ηλεκτροδοτήθηκε. Η αξία της συνεισφοράς του γίνεται ακόμα μεγαλύτερη καθώς στην αρχή της δευτέρας περιόδου δημαρχίας του ετοιμάζει την πόλη για να υποδεχθεί μέρος των αγωνισμάτων των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896.

Σε ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του Τρύφωνα Μουτζόπουλου αναφέρεται και η Πλατεία που φέρει το όνομά του πρωθυπουργού Θεόδωρου Δεληγιάννη, που βρίσκεται μπροστά από το 21ο Δημοτικό Σχολείο (το Αστικό). 

Λίγες μέρες πριν την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων παραλίγο ο Πειραιάς να κηρύξει πτώχευση. Κι αυτό διότι πολλοί δρόμοι, πλατείες και κήποι της πόλης είχαν κατασκευαστεί σε εκτάσεις που ο Δήμος θεωρούσε ως δημόσιες. Έτσι προέβη στην μετατροπή τους σε χώρους κοινής ωφέλειας. Δυστυχώς όμως από ότι η ιστορία κατέγραψε, αποδείχθηκε ότι επρόκειτο για ιδιωτικές εκτάσεις και ως εκ τούτου ο Δήμος βρέθηκε να οφείλει σημαντικά ποσά αποζημιώσεων προς τους ιδιοκτήτες τους.

Πλατεία Δεληγιάννη (ή και Δηλιγιάννη" το 1904 με το 1ο πλήρες Δημοτικό Σχολείο (Αστικό) να δεσπόζει σε αυτήν


Ο Δήμος Πειραιώς θα οδηγείτο σε οικονομική καταστροφή αν ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης δεν μεσολαβούσε ύστερα από συνεχείς ενοχλήσεις και παροτρύνσεις που είχε από τον πολιτικό του σύμμαχο και φίλο, που δεν ήταν άλλος από τον Δήμαρχο Πειραιά Τρύφωνα Μουτζόπουλο.  

Ο Δήμαρχος των μεγάλων έργων στον Πειραιά ο Τρύφωνας Μουτζόπουλος


Εκδόθηκε ερμηνευτικός νόμος "Περί οδοποιίας" ο οποίος απάλλασσε τον Δήμο Πειραιώς από την καταβολή ποσών που αδυνατούσε φυσικά έτσι κι αλλιώς να καταβάλει. 

Στις 21 Μαρτίου του 1896, τέσσερις μόνο ημέρες πριν από την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων, το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιώς βρέθηκε σε μια ιστορική συνεδρίαση όπου ο Δήμαρχος Τρύφων Μουτζόπουλος ανακοίνωσε το αίσιο γεγονός της απαλλαγής από τα χρέη. 

Τότε αποφασίστηκε η ανώνυμη έκταση μπροστά από το Πλήρες Δημοτικό Σχολείο (Αστικό), η οποία στη σχετική απόφαση περιγράφεται ως "διασταύρωση οδών Τσαμαδού και Μουνιχίας" να ονομαστεί "Πλατεία Δηλιγιάννη", ενώ η εικόνα του ευεργέτη του Πειραιά να βρίσκεται αναρτημένη για πάντα στην αίθουσα συνεδριάσεων του Δημοτικού Σχολείου.





Έτσι το 1ο Δημοτικό Σχολείο Αρρένων Πειραιώς έχει  μπροστά του μια πλατεία που θυμίζει μια οικονομική περιπέτεια του Δήμου που είχε όμως αίσιο τέλος.

Το Αστικό 1ο Δημοτικό Σχολείο Αρρένων, θεωρείτο για πολλά χρόνια υποδειγματικό ως προς τη λειτουργία του καθώς ήταν "πλήρες" δηλαδή δεν ήταν μονοθέσιο, διθέσιο κ.ο.κ. όπως συνήθως ήταν τα χρόνια εκείνα πολλά από τα σχολεία.            
  


Εφημερίδα "ΕΜΠΡΟΣ" του 1905 και το Αστικόν 1ον Δημοτικό Σχολείο των Αρρένων χρησιμοποιείται ως εκλογικό κέντρο.
Ως δημόσιο κτήριο το Αστικόν Σχολείο χρησιμοποιούνταν και ως χώρος καταυλισμού στρατιωτικών τμημάτων (ΕΜΠΡΟΣ - 1908)

Είναι 15 Απριλίου 1905 και στις Γυμναστικές Εξετάσεις το "Αστυκόν" βραβεύεται μαζί με άλλα γνωστά σχολεία του Πειραιά (ΕΜΠΡΟΣ - 1905)
ΑΣΤΥΚΟΝ ΣΧΟΛΕΙΟΝ



Το 1910 το Αστικόν Σχολείο παύει να είναι αποκλειστικά Αρρένων και διαιρείται η μεν Αρκτική του Πλευρά (βορεινή πτέρυγα) γίνεται 1ο Δημοτικό Σχολείο Αρρένων η δε Μεσημβρινή του πλευρά (νότια) γίνεται 1ο Δημοτικό Σχολείο Θηλέων.

ΑΣΤΥΚΟΝ ΣΧΟΛΕΙΟΝ


ΑΣΤΥΚΟΝ ΣΧΟΛΕΙΟΝ




ΑΣΤΥΚΟΝ ΣΧΟΛΕΙΟΝ


Στο κτήριο του Αστικού Σχολείου τα σχολεία που λειτούργησαν μετέπειτα μετέβαλαν διαρκώς τις ονομασίες τους ανάλογα με τις κρατούσες συνήθειες. Έτσι το 1ο πλήρες δημοτικό σχολείο Αρρένων έγινε 1ο Μεικτό Δημοτικό σχολείο Πειραιώς ενώ εκ του κτηρίου διήλθαν κατά καιρούς και άλλα σχολεία όπως το 6ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιά αλλά και το 29ο Δημοτικό Σχολείο. 

Ανάμεσα στις μετονομασίες και μετεγκαταστάσεις σχολείων σημειώνουμε ότι και το Ζάννειο Ορφανοτροφείο Αρρένων έχει χρησιμοποιήσει το κτήριο για μια σύντομη περίοδο, ενώ εκεί λειτούργησε και μια σχολή που έχει ταυτίσει το όνομά της με την πόλη του Πειραιά. 

Η Σχολή "Προμηθεύς" (Προμηθέας) που από το 1900 έως το 1963 επίσης στεγάστηκε στο εν λόγω κτήριο. Η Σχολή ήταν νυχτερινή λειτουργούσε δηλαδή από 19.00 έως τις 22.00' το βράδυ ενώ τις προηγούμενες ώρες στις ίδιες αίθουσες λειτουργούσαν τα δημοτικά σχολεία. 

1940 - O Ιωάννης Μεταξάς κατά την επίσκεψή του στον Προμηθέα


Επρόκειτο για σχολή του Εκπαιδευτικού Συνδέσμου Βιομηχάνων και βιοτεχνών από την οποία εξέρχονταν μηχανικοί, ηλεκτρολόγοι, εργοδηγοί και μηχανοτεχνίτες. Ο Προμηθέας είχε όμοια λειτουργία και εκπαιδευτικό πρόγραμμα με εκείνο του Πειραϊκού Συνδέσμου. Φυσικά αμέσως μετά τον "Πειραϊκό Σύνδεσμο" και τον "Προμηθέα" ιδρύθηκαν πλήθος άλλων συναφών σχολών καθώς ο Πειραιάς την εποχή εκείνη γνώριζε μεγάλη ανάπτυξη βιοτεχνική και ναυτιλιακή. Το μεγάλο λιμάνι με τα εκατοντάδες πλοία του, απαιτούσε σωστή επαγγελματική μόρφωση την οποία παρείχαν οι σχολές αυτού του είδους. (Πρωτέας, Αρχιμήδης, Ήρων, Αναξαγόρας και άλλες πολλές).  

Ο μαθητής της Σχολής "Προμηθεύς" Π. Μηνογιάννης, την περίοδο 1935 - 1936 φέρει το χαρακτηριστικό πηλήκιο με το σήμα της Σχολής
(φωτογραφία προερχόμενη από το Ιστορικό Λεύκωμα 100 χρόνων του 21ου Δημοτικού Σχολείου Πειραιά)


Όπως έχω αναφέρει και στο παρελθόν οι διαρκείς μετονομασίες των σχολείων και οι μετεγκαταστάσεις τους, δημιούργησαν μια χαοτική κατάσταση και κατέστησαν δύσκολη την καταγραφή της ιστορικής διαδρομής τους στον Πειραιά. Στα ίδια κτήρια -λόγω έλλειψης κτιριακής υποδομής- λειτουργούσαν διαφορετικά σχολεία σε πρωινές και απογευματινές βάρδιες. Αλλά δεν έφτανε μόνο αυτό αφού και οι ονομασίες τους (οι αριθμήσεις τους δηλαδή) διαρκώς άλλαζαν όπως και τα ίδια τα σχολεία. 

Μέρος της χαοτικής κατάστασης που επικρατούσε και επικρατεί όχι μόνο στο κτήριο του Αστικού Σχολείου αλλά και σε κάθε σχολικό κτήριο στον Πειραιά, καταγράφεται στο Ιστορικό Λεύκωμα που εκδόθηκε για τα 100 χρόνια λειτουργίας του Αστικού σχολείου το 1997, που φέρει τίτλο "21ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιά, Ιστορικό Λεύκωμα 100 χρόνων 1897-1997"

Σε αυτό αναφέρεται ενδεικτικά ότι την ίδια περίοδο υπήρχε συστέγαση του 21ου Δημοτικού με το 6ο Δημοτικό σχολείο Πειραιά, του οποίου τη θέση αργότερα κατέλαβε το 29ο με αντίθετα ωράρια λειτουργίας, ενώ παράλληλα τη νύχτα λειτουργούσε ο Προμηθέας.

Στο ιστορικό αυτό λεύκωμα μπορεί κάποιος να διαβάσει και δεκάδες αναμνήσεις μαθητών που προέρχονται από το σχολείο. Αποστολή και καθήκον όμως κάθε ιστοριογράφου δεν είναι να αναπαράγει τα ήδη υπάρχοντα, αλλά να προσθέσει κι άλλα νέα στοιχεία. 



Το κτήριο σε όλες τις πολεμικές προσπάθειες της χώρας χρησιμοποιήθηκε ως πρόχειρο στρατιωτικό νοσοκομείο. Το ίδιο άλλωστε συνέβη με άλλα ανάλογα οικοδομήματα της πόλης (Χατζηκυριάκειο ίδρυμα). Έτσι ως στρατιωτικό νοσοκομείο το συναντούμε και στους δύο βαλκανικούς πολέμους του 1912 - 1913 αλλά και στον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο 1916. Την περίοδο εκείνη οι τραυματίες κατέφταναν από την Μακεδονία στον Πειραιά μέσω Θεσσαλονίκης με πλοία. 


Ιατροί, νοσηλευτικό προσωπικό και ασθενείς εντός του προχείρου στρατιωτικού νοσοκομείου Πειραιώς στεγαζόμενου εντός του κτηρίου του Αστικού Σχολείου (περίοδος Βαλκανικών πολέμων 1912 - 1913)


Εκτός από το ίδιο το κτήριο του Χατζηκυριάκειου ιδρύματος χρησιμοποιήθηκε και ο προαύλιος χώρος του για την κάλυψη αναγκών στρατιωτικών νοσοκομείων κατά την διάρκεια πολεμικών περιόδων. 


Το 1929 έχει καταγράφηκε σε σχετικό πρακτικό του Συλλόγου Διδασκόντων, που βρίσκεται στο αρχείο του Σχολείου, ότι το κτήριο είναι "υπέροχον" βρίσκεται σε "περίοπτον ήσυχον και υγειονοτάτη τοποθεσία με ευρύτατες και φωτεινότατες επτά αίθουσες". Από την ίδια έκθεση φαίνεται ότι το έτος εκείνο (1929) το σχολείο φιλοξενούσε 280 συνολικά μαθητές.

Μαθητές του 21ου Δημοτικού Σχολείου Πειραιώς σε φωτογράφηση προς τα τέλη της δεκαετίας του 1920. Στο κέντρο ο Διευθυντής του Δημοτικού Σχολείου Δ. Γρηγοράτος
(Πηγή φωτογραφίας "Ιστορικό Λεύκωμα 100 χρόνων 1897 - 1997, 21ου Δημοτικού Σχολείου Πειραιώς" σελ. 11)


Το 1939 γίνεται αναφορά ξανά από το σύλλογο διδασκόντων του σχολείου για εισαγωγή του θεσμού των μαθητικών συσσιτίων όχι μόνο στο συγκεκριμένο αλλά σε όλα τα σχολεία του Πειραιά και της Αθήνας. Επρόκειτο για δημοτικά συσσίτια κυρίως ή συσσίτια προερχόμενα από συλλόγους. Στον Πειραιά μεγάλο έργο στον τομέα των συσσιτίων παρείχε ο Δήμαρχος Μιχάλης Μανούσκος.

Τα συσσίτια διακόπηκαν την περίοδο του ναυτικού αποκλεισμού του 1941-42 και επανήλθαν το 1943 από τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό. Αποτελούνταν κυρίως από φουντούκια, πλιγούρι, παρασκευάσματα από σογιάλευρο ή μισό σκουμπρί ανά μαθητή. 

Από το 1943 και μετά Σουηδικά πλοία εκτελώντας αποστολές του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού (Δ.Ε.Σ.) όπως το πλοίο "Πέντρο Κριστόφερσεν" (στην παρακάτω φωτογραφία) ή τα "Ράντμαισον", "Χάλαρεν", "Σεσίλια", "Φορμόζα" και "Καμέλια" εκτελούσαν δρομολόγια ειδικά για τα μαθητικά συσσίτια. Ένα από αυτά τα πλοία το "Στούρεμπορ" δεν πρόλαβε να φτάσει στον Πειραιά καθώς χτυπήθηκε από τους Γερμανούς και πήρε μαζί του στο βυθό 2.000 τόνους σιτηρών. Τα σκουμπριά τα μοίραζαν κατά προτίμηση ημέρα Σάββατο καθώς την Κυριακή τα σχολεία ήταν κλειστά και οι μαθητές στερούντο του συσσιτίου. Καθώς η διανομή συσσιτίου με σκουμπρί ήταν σπάνια, όταν τύχαινε και τα σουηδικά πλοία κατέφταναν στον Πειραιά, οι μαθητές που τα περίμεναν με ανυπομονησία τα αποκαλούσαν τα  "πλοία του σκουμπριού". 
    

Ένα από τα σουηδικά πλοία ήταν και το "Πέντρο Κριστόφερσεν" φωτογραφημένο το 1943 στο λιμάνι του Πειραιά. Τα πλοία αυτά εκτελούσαν μεταφορές τροφίμων για λογαριασμό του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού και καθώς το εκλεκτότερο έδεσμα που μπορούσαν να φέρουν ήταν το σκουμπρί, έμειναν να αποκαλούνται ως τα "πλοία του Σκουμπριού". 


Το κτήριο αναπαλαιώθηκε πλήρως το 1988 ενώ μπροστά του σήμερα εκτελούνται εκτεταμένες εργασίες για το Μετρό (που συνεπάγονται και επικίνδυνους κραδασμούς).   

Η ταλαιπωρημένη εξωτερική όψη του κτηρίου του 1982 είναι εμφανής. 
 
Η όψη του κτηρίου σαφώς ανανεωμένη συνεπεία της αναπαλαίωσης του 1988



"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"