Το εμβληματικό κινηματοθέατρο «Καλιφόρνια» και η οδός Πειραιώς του Γαλαξιδίου





του Στέφανου Μίλεση

Ο Νικόλαος Μάμας μεγαλώνοντας στον περιβάλλον της ναυτοπολιτείας του Γαλαξιδίου, γαλουχήθηκε από τις ιστορίες των μακρινών προορισμών, των ανεξερεύνητων ηπείρων και των ταξιδιωτικών περιπετειών. Η μητέρα του Αμαλία πέθανε πρόωρα και την ανατροφή του ανέλαβε η θεία του Μαριγώ. Μόλις έφτασε στην ηλικία των 12 ετών επιβιβάστηκε λαθρεπιβάτης σε ένα πλοίο με προορισμό τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Εγκαταστάθηκε στην Καλιφόρνια αλλά το 1912 επέστρεψε στην Ελλάδα για να συμμετάσχει στους Βαλκανικούς πολέμους. Το 1924 έχοντας αποκτήσει χρήματα εγκαταστάθηκε μόνιμα στον Πειραιά όπου επένδυσε μέρος της περιουσίας του σε ακίνητα μεταξύ των οποίων ήταν και το εμβληματικό κινηματοθέατρο «ΚΑΛΙΦΟΡΝΙΑ» στην Αγία Σοφία. Απέδωσε σε αυτό την επωνυμία της περιοχής των Η.Π.Α. όπου εργάστηκε και πρόκοψε και το έκανε διάσημο σε όλη τη συνοικία της Αγίας Σοφίας αρχικά και του Πειραιά στη συνέχεια. Το 1941 πέθανε στον Πειραιά αλλά ενταφιάστηκε στη γη που θεωρούσε ως μητρική του το Γαλαξίδι. Η λειτουργία του κινηματοθεάτρου ΚΑΛΙΦΟΡΝΙΑ είχε προβλεφθεί να ανατεθεί από τον ίδιο τον ευεργέτη  Νικόλαο Μάμα, σε ίδρυμα που θα έφερε την επωνυμία του, το οποίο είχε ως έδρα το Γαλαξίδι που σήμερα όμως ανήκει στον Δήμο Δελφών. Ο ευεργέτης επιθυμούσε τα έσοδα από το «Καλιφόρνια» να βοηθούσαν νέους και νέες του Γαλαξιδίου. 

Ο Μάμας αποτέλεσε ένα σημαντικό συνδετικό κρίκο της ναυτικής ιστορίας που κουβαλούσε η ιδιαίτερη πατρίδα του το Γαλαξίδι με τη ναυτοπολιτεία του Πειραιά. Για αυτό και σήμερα δεν είναι τυχαίο που στο Γαλαξίδι υφίσταται δρόμος με το όνομά του «Νικόλαος Μάμας» αλλά και δρόμος με το όνομα «Πειραιώς».  Η απόδοση ονομασίας από την Κοινότητα Γαλαξιδίου έγινε όταν ο Μάμας βρισκόταν ακόμα εν ζωή με την υπ΄ αριθμ. 27 από 1 Αυγούστου 1937 απόφαση του Κοινοτικού Συμβουλίου Γαλαξιδίου ώστε να αποτυπωθεί ιστορικά ό άρρηκτος δεσμός των Γαλαξιδιωτών με την πρωτεύουσα της ναυτιλίας τον Πειραιά. Μάλιστα ο δρόμος που αποδόθηκε η ονομασία «Πειραιώς» δεν είναι ένας τυχαίος, αλλά πρόκειται για κεντρική οδό που άρχιζε από το Γυμνάσιο και τελείωνε στην οικία του Θεόδωρου Καμμένου. Δήμαρχος Πειραιά ήταν τότε ο Σωτήριος Στρατήγης που προσκλήθηκε να παρευρίσκεται στο Γαλαξίδι την ημέρα αλλαγής των πινακίδων του δρόμου.

Το κινηματοθέατρο «ΚΑΛΙΦΟΡΝΙΑ» ολοκληρώθηκε στα τέλη του 1930 και η λειτουργία του ξεκίνησε στις 25 Ιανουαρίου του 1931.  Εξ ολοκλήρου κατασκευασμένο από μπετόν αρμέ είχε προβλεφθεί να διαθέτει δύο εξόδους, την κεντρική και μια έξοδο κινδύνου. Είχε την δυνατότητα να φιλοξενήσει 590 θεατές και μπορούσε να εκκενωθεί εντός 5 λεπτών χρόνος απίστευτος για τις προδιαγραφές της εποχής εκείνης. Ήταν κυρίως χειμερινός αλλά με το άνοιγμα των πολλών παραθύρων που διέθετε μπορούσε να λειτουργήσει και κατά την διάρκεια του θέρους. 

Διέθετε σύγχρονες ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις με πίνακες ασφαλείας (πρωτοποριακές για την Ελλάδα), φωτισμό κινδύνου και οι θύρες όλες εσωτερικά ήταν μεταλλικές για να υπάρχει θερμική στεγανότητα σε περίπτωση πυρκαγιάς. Ήταν ο Τιτανικός της εποχής σε προδιαγραφές ασφαλείας. Αποτέλεσμα της πρωτοποριακής κατασκευής ήταν και το γεγονός ότι διέθετε μέχρι και καταφύγιο το οποίο κατά την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου προβλήθηκε ιδιαίτερα παρέχοντας ασφάλεια σε όσους επέλεγαν να δουν ταινία στον κινηματογράφο.  




Αποτέλεσε από την ίδρυσή του σημείο αναφοράς για την περιοχή (τοπόσημο), καθώς ορίζεται  ως σημείο συνάντησης και τόπος συγκέντρωσης ατόμων με κοινούς σκοπούς. Έτσι όταν το 1932 και κατά το πνεύμα της εποχής οι τοπικές οργανώσεις του ΚΚΕ πραγματοποιούν συγκέντρωση 120 ατόμων μπροστά από τον κινηματογράφο, η αστυνομία επεμβαίνει και δημιουργούνται επεισόδια με δύο πυροβολισμούς και συλλήψεις 6 ατόμων.


  
 
  

Στις 19 Μαρτίου του 1950, Κυριακή βράδυ, στις 8.45 μια ανάφλεξη που προκλήθηκε από υπερθέρμανση της ταινίας στον θάλαμο προβολής, προκάλεσε φωτιά με αποτέλεσμα να καταστραφεί ολοσχερώς η μηχανή προβολής. Η φωτιά κατασβήστηκε με παρέμβαση του ιδιοκτήτη του κινηματογράφου Σ. Πετράκου, ο οποίος μαζί με τον Νικόλαο  Κόμη (που ήταν βοηθός μηχανικού), με αυτοθυσία χρησιμοποίησαν τους ατομικούς πυροσβεστήρες. Στην προσπάθειά του μάλιστα ο Πετράκος κάηκε στο πρόσωπο και στα χέρια. 

Το περιστατικό θα σταματούσε σε αυτό το σημείο και απλά οι 450 θεατές θα έφευγαν χωρίς να ολοκληρωθεί η προβολή της ταινίας «Πουλημένη στην Αμαρτία» που παίζονταν εκείνη την βραδιά. Όμως ο καπνός και η έντονη οσμή έφτασαν στους θεατές του εξώστη που ήταν ακριβώς κάτω από τον θάλαμο προβολής. Τότε ακούστηκε μια γυναικεία φωνή που φώναξε σχεδόν ούρλιαξε: «φωτιά, φωτιά» που ουσιαστικά αποτέλεσε το σύνθημα για την έναρξη του πανικού.  Ακολούθησε πανδαιμόνιο. Άνδρες που βρίσκονταν στον εξώστη άρχισαν να πηδούν κάτω στην κυρίως αίθουσα από ύψος επτά μέτρων. 

Σκηνές αλλοφροσύνης για τα 450 άτομα που προσπάθησαν να βγουν έξω ποδοπατώντας ο ένας τον άλλον. Οι πρώτοι έπεσαν και οι επόμενοι πατούσαν πάνω τους και αφού έπεφταν κι αυτοί έρχονταν κι άλλοι, κι άλλοι. Η κεντρική κλίμακα εξόδου 2,5 μέτρων πλάτους και αποτελούμενη από 28 σκαλοπάτια καθώς και έξοδος κινδύνου αποτελούμενη από 33 σκαλοπάτια λειτούργησαν σαν παγίδες θανάτου. Η έξοδος πανικού των θεατών ήταν τέτοια που τα κάγκελα στην έξοδο κινδύνου λύγισαν από τα ανθρώπινα σώματα που συμπιέστηκαν πάνω σε αυτά.  Αποτέλεσμα του πανικού ο θάνατος οκτώ (8) ατόμων και ο τραυματισμός  άλλων 26.  Μετά το τραγικό αυτό δυστύχημα οι ανακρίσεις έξειξαν ότι δεν θα γινόταν απολύτως τίποτα αν δεν υπήρχε ο πανικός των θεατών.

 
(ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ "ΕΜΠΡΟΣ") Η αγγελία της ταινίας στον Κινηματογράφο ΚΑΛΙΦΟΡΝΙΑ την ημέρα της πυρκαϊάς (19/3/1950)


Στην αίθουσα προβολής (ένα δωματιάκι 3Χ4 μ.) είχαν απλά μαυρίσει οι τοίχοι και ο φωτισμός του κινηματογράφου λειτουργούσε καλώς ακόμα και εντός του μικρού δωματίου προβολής από το οποίο είχε ξεκινήσει η πυρκαγιά. Ουδείς έπαθε τίποτα από την πυρκαγιά και οι θάνατοι προήλθαν από ασφυξία λόγω της συμπίεσης που δέχθηκαν αυτοί που έπεσαν πρώτοι από τους πίσω. Επειδή όπως προαναφέραμε ο κινηματογράφος "Καλιφόρνια" είχε κατασκευαστεί από την αρχή για κινηματοθέατρο από μπετόν αρμέ και η θύρα της αίθουσας προβολής ήταν μεταλλική, η μετάδοση πυρκαγιάς στην κυρίως αίθουσα ήταν σχεδόν αδύνατη. Το περιστατικό  του "ΚΑΛΙΦΟΡΝΙΑ"  το 1950  ήταν το δεύτερο σοβαρό περιστατικό που συνέβη στην Ελλάδα, σε κινηματογράφο, αφού το πρώτο είχε συμβεί σε κινηματογράφο της Λήμνου το 1939.  Τα τραγικά θύματα ήταν: Αναστασία Μπάλλα, Ειρήνη Διακάκη, Γεώργιος Κανάκης, Πηνελόπη Αντωνοπούλου, Σταματίνα Φολόκα, Παναγιώτα Κορωναίου, Γεωργία Κοραναίου και Θεοδώρα Κορωναίου (οι τρεις τελευταίες θύματα από την ίδια οικογένεια). 

 

  
(ΦΩΤΟ ΑΠΟ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ)

Αποτέλεσμα του πανικού ο θάνατος οκτώ (8) ατόμων και ο τραυματισμός  άλλων 26. 


 
 

Η Επιτροπή Υπαλλήλων Χειριστών Κινηματογράφων είχε αποστείλει υπόμνημα προς τις τότε ανακριτικές αρχές (Γ΄ Αστυνομικό Τμήμα Πειραιά) ότι λόγω της απεργίας που είχαν την ημέρα εκείνη οι χειριστές των μηχανών προβολών, στον θάλαμο βρίσκονταν ο ιδιοκτήτης του κινηματογράφου μαζί με βοηθό μηχανικό και όχι ο μηχανικός που κατά το νόμο ήταν ο αρμόδιος χειριστής προβολής. Η ταινία που παίζονταν την βραδιά εκείνη ήταν όπως προαναφέραμε η  «πουλημένη στην Αμαρτία».  

Ο πρωτότυπος τίτλος της ταινίας ήταν «Criss Cross», μια παραγωγή του 1949 με πρωταγωνιστή τον Μπαρτ Λάνκαστερ και την Ιβόν ντε Κάρλο. Η ταινία ήταν μαγνήτης για το κοινό της εποχής καθώς ανήκε στο είδος φιλμ νουάρ είδος που τότε έσπαγε ταμεία.  Στην ταινία παρουσιάζεται για πρώτη φορά και ο άγνωστος μέχρι τότε Τόνι Κέρτις σε ρόλο χορευτή και χωρίς να αναφέρεται στο καστ της ταινίας. Ο τίτλος της ταινίας, μετά το περιστατικό του κινηματογράφου άλλαξε από την εταιρεία διανομής και επανακυκλοφόρησε στις ελληνικές αίθουσες ως «Ο κόκκινος διάβολος του Λος Άντζελες». 

Η ταινία "Πουλημένη στην Αμαρτία" που μετά την καταστροφή μετονομάστηκε
"Ο κόκκινος διάβολος του Λος Άντζελες"

Σήμερα το ιστορικό «Καλιφόρνια» έχοντας συμπληρώσει 91 χρόνια παρουσίας στον Πειραιά φαίνεται ότι μπορεί να διαδραματίσει και πάλι το ρόλο που είχε και στο παρελθόν. Ενός κέντρου προβολής και ανάπτυξης πολιτισμού, έκφρασης και ανάπτυξης όχι μόνο στην περιφέρεια της Αγίας Σοφίας αλλά ολόκληρου του Πειραιά. Ας ελπίσουμε ότι η διαχείρισή του θα αξιοποιήσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις δυνατότητές του. 




3 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Κάτι τέτοια ξεψαχνίζεις και μας εξάπτεις τον Πειραιολατρισμό.
Δημοσθένης Μπούκης του Γιάννη

tam tiririm είπε...

Κατά κάποιο τρόπο , το όλο τραγικό συμβάν μου θυμίζει τη θύρα 7 !!!

FRAN ZENN είπε...

H λειτουργία του πρέπει να σταμάτησε την δεκαετία 80-90. Θυμάμαι ακόμα τις μετακινούμενες βιτρίνες που είχε εξωτερικά με τις φωτογραφίες των ταινιών ή των θεατρικών έργων που παίζονταν .

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"