Πάνος Κολοκοτρώνης και Πειραιάς

Πάνος Κολοκοτρώνης 
(Διοικητής Πολεμικού Σχολείου Πειραιά 1881 - 1885)

Του Στέφανου Μίλεση

Στις 7 Οκτωβρίου 1893 ύστερα από ασθένεια πολλών μηνών πέθανε ο Συνταγματάρχης Πυροβολικού Πάνος Κολοκοτρώνης γιος του Γέρου του Μοριά Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, σε ηλικία μόλις 56 ετών. 

Στις 11 Δεκεμβρίου 1856 ο Πάνος Κολοκοτρώνης κατατάχθηκε στο στρατό. Έμελλε όμως να συνδέσει την τύχη του και με τον Πειραιά όταν θα φοιτήσει στο Πολεμικό Σχολείο (Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων) που τότε έδρευε στον Πειραιά, ενώ χρόνια αργότερα θα επιστρέψει ως διοικητής της σχολής που ο ίδιος είχε τελειώσει. Αρχικά όμως διετέλεσε διευθυντής της Αστυνομίας Αθηνών - Πειραιώς μέχρι το 1863, ενώ από τον Απρίλιο του 1864 ξεκίνησε να υπηρετεί υπασπιστής του Βασιλιά Γεωργίου Α' όπου παρέμεινε για πολλά χρόνια.

Ο τρόπος με τον οποίο έφτασε να μετατεθεί στον Πειραιά υπήρξε παροιμιώδης. Ο Παύλος Καλλιγάς το 1881 ήταν βουλευτής Αττικής και στενός φίλος του Χαρίλαου Τρικούπη (που τότε ήταν αρχηγός της αντιπολίτευσης ενώ Πρωθυπουργός ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος),  προσήλθε στα ανάκτορα ύστερα από κανονισμένη συνάντηση για να συναντήσει τον Βασιλιά Γεώργιο. Μπαίνοντας στο παλάτι φορούσε ακόμα το ψηλό καπέλο του, κατά παράβαση του κανονισμού της εθιμοτυπίας. Προσπέρασε το υπασπιστήριο όπου βρισκόταν ο Πάνος Κολοκοτρώνης χωρίς να τον χαιρετίσει αλλά και χωρίς να δώσει σημασία στην παρατήρηση που του έγινε να βγάλει το καπέλο του. 

Τότε ο Κολοκοτρώνης σηκώθηκε όρθιος και με δυνατή φωνή φώναξε 
- "Βγάλτε το καπέλο σας!"

Ο Καλλιγάς παρότι είχε ακούσει τον Κολοκοτρώνη συνέχισε να τον αγνοεί επιδεικτικά. Τότε ο Κολοκοτρώνης φώναξε για δεύτερη φορά 
- "Βγάλτε είπα το καπέλο σας". 

Μάταια και πάλι αφού ο Καλλιγάς  αδιαφορούσε. Τότε ο Κολοκοτρώνης γύρισε είπε δυνατά 
- "Ζώο ανάγωγο".

Ο Καλλιγάς τότε έκανε μεταβολή και έφυγε κατευθυνόμενος γρήγορα προς το γραφείο του Τρικούπη. Το ίδιο βράδυ στη Βουλή έγινε μέγα ζήτημα. Ο Χαρίλαος Τρικούπης από το βήμα ανέφερε 

- "Στο πρόσωπο του Παύλου Καλλιγά δεν προσεβλήθη μόνο το άτομο, αλλά ο αντιπρόσωπος της επαρχίας Αττικής" και απαίτησε την ικανοποίηση του προσβεβλημένου βουλευτή.

Ο Πρωθυπουργός Αλέξανδρος Κουμουνδούρος πιεσμένος από τις περιστάσεις επισκέφθηκε τον Βασιλιά Γεώργιο και απαίτησε την απομάκρυνση του Πάνου Κολοκοτρώνη από τη θέση του υπασπιστή. 

- "Οι Κολοκοτρωναίοι" είπε ο Γεώργιος "έχουν στρατιωτικό αίμα, είναι μάχιμοι στρατιώτες δεν κάνουν για πολιτικές υπηρεσίες" και υπέγραψε το διάταγμα της μεταθέσεώς του στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων στον Πειραιά. 

Το θάρρος του Πάνου Κολοκοτρώνη, η προσήλωσή του στους κανονισμούς, στην εθιμοτυπία και στην πειθαρχία, αλλά συνάμα και η τόλμη που τον διέκρινε έκαναν το επεισόδιο να γίνει μέχρι και τραγούδι 


"βγάλτο το καπέλο, βγάλτο κυρ Παύλο Καλλιγά
βγάλτο γιατί στο βγάζω, χωρίς λόγια πολλά"  [1]   


Κάτω από τέτοιες συνθήκες βρέθηκε ο Πάνος Κολοκοτρώνης διοικητής της Σχολής Ευελπίδων την περίοδο 1881 - 1885. Υπό την διοίκησή του η Σχολή αναμορφώθηκε τόσο με την μεγάλη κτιριακή συντήρηση των ήδη "κουρασμένων" εγκαταστάσεων όσο και και ως προς την οργανική της δομή. 

Μετά την απομάκρυσή του από τη Σχολή διετέλεσε διοικητής του 3ου Συντάγματος Πυροβολικού. Παροιμιώδης υπήρξε η αυστηρότητα και η δικαιοσύνη του. 



Έφιππος ο Πάνος Κολοκοτρώνης (Απεικόνιση του 1885 από την συλλογή Πάνου Αραβαντινού)
  
Ο Πάνος Κολοκοτρώνης ήταν γιος του μεγάλου Θεόδωρου Κολοκοτρώνη από τον δεύτερο γάμο του και έλαβε το όνομα του ετεροθαλή δολοφονημένου αδελφού του που σκοτώθηκε από ελληνικό βόλι κατά τον εμφύλιο του 1824. 

Όμως δεν ήταν μόνο η ανάληψη της διοίκησης της Σχολής Ευελπίδων από τον Πάνο Κολοκοτρώνη που έγινε κάτω από ειδικές συνθήκες, αλλά και η φοίτησή του στην ίδια Σχολή συνοδεύθηκε από ιστορία άξια αναφοράς. 

Είναι γνωστό το περιστατικό ότι όταν ο ίδιος ήταν Έυελπις στον Πειραιά, η μητέρα του χήρα πλέον (του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη) έστειλε επιστολή το 1857 στον Όθωνα με την οποία παρακαλούσε να μειωθούν τα δίδακτρα του γιου της στην Σχολή γιατί με την πενιχρή σύνταξη του συζύγου της αδυνατούσε να πληρώσει. Και ενώ το Κράτος κατέβαλλε τα δίδακτρα σε τόσους άλλους για να φοιτήσουν στη Σχολή, από τον γιο του μεγαλύτερου στρατηλάτη της επανάστασης, απαιτούσε την ακέραια καταβολή τους. 



Επίσημη στολή εξόδου εποχής

Ο Πάνος Κολοκοτρώνης κατά γενική ομολογία ήταν εκείνος που έθεσε τα θεμέλια μέσα από την εκπαίδευση για την δημιουργία ενός οργανωμένου στρατού ο οποίος θα μεγαλουργήσει αργότερα στα πεδία των μαχών. Γιαυτό τον λόγο και στον χώρο της Σχολής όταν αυτή πλέον θα έχει μεταφερθεί στην Αθήνα θα υπάρξει και η προτομή του.

Ο Πάνος Κολοκοτρώνης κατά την διάρκεια της θητείας του παρευρέθηκε σε ξένα στρατόπεδα εκπαίδευσης για να δει από κοντά και να μελετήσει τα συστήματα εκπαίδευσης που εφαρμόζονταν εκεί αλλά και σε στρατιωτικές επιχειρήσεις ξένων δυνάμεων. Το 1867 βρέθηκε στο Σαλό της Γαλλίας και στο Κράσνοε - Σέλο της Ρωσίας, το 1876 βρέθηκε στο Αλεξινάτς της Σερβίας κατά τον Σερβο-τουρκικό πόλεμο, στην Αγγλία και στην Δανία το 1880. Μελέτησε επίσης σε βάθος τα συστήματα εκπαίδευσης Ιταλίας και Γαλλίας.   




Σχολή Ευελπίδων Πειραιά
 (Λιθόκτιστη κατασκευή Δανού Αρχιτέκτονα Θεόφιλου Χάνσεν)

Επιστολήν Πάνου Κολοκοτρώνη προς το έντυπον "Ποικίλη Στοά" προς ενημέρωση των αναγνωστών σας:
Μάθημα Θεωρίας στο προαύλιο της σχολής

"Η Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων μετηνέχθη εκ Ναυπλίου εις Αίγιναν και εκείθεν εις Πειραιά.
Η Σχολή σήμερον εις Πειραιά, διαθέτει Εκκλησία, 5 Αίθουσες, 5 γραφεία, κατοικίαι, 11 θάλαμοι, Νοσοκομείο, Φαρμακείο, Φυλακαί, Οπλοστάσιο, Αποθήκαι, Φυλακείον, Λιθογραφείον, Γυμναστήριον, Περίβολος, Βιβλιοθήκη, Μουσεία.

Η Βιβλιοθήκη περιλαμβάνει 18 Τμήματα:

Φιλολογίας, Ιστορίας και γεωγραφίας, Μαθηματικών, Φυσικής, Χημείας, Περιγραφικής γεωμετρίας, Ωραίων Τεχνών και οικοδομικής, Τοπογραφίας και Γεωδαισίας, Δημοσίων Έργων, Μηχανικής, Πολεμικής Τέχνης, Οχυρωτικής, Οπλικής Πυροβολικής, Στρατιωτικής τεχνολογίας, Γεωλογίας και Ορυκτολογίας, Δικαίου, Περιοδικών συγγραμμάτων, Στρατιωτικών Εφημερίδων, Πινάκων στρατιωτικών ασκήσεων, γεωγραφικών τυπογραφικών υδρογραφικών λευκομάτων, Πυροβόλων Κρουπ, πυρίτιδος, Πολιορκιών και μαχών.
Ο Πάνος Κολοκοτρώνης σε σχέδιο του 1885



Εσωτερικό της Σχολής Ευελπίδων στον Πειραιά το 1885


Η Σχολή διαθέτει Μουσείο Πυροβολικού:

Με ιστορικόν Τμήμα, Τμήμα Διδακτικόν, περιλαμβάνον αγχέμαχα όπλα, όπλα δια πυρολίθου, όπλα κρουστικά, όπλα οπισθογεμή, όπλα επαναληπτικά, βολίδας, φυσίγγια, πυροβόλα, βλήματα. 

Έκδοση του 1883 από το ίδιο το Λιθογραφείο στον Πειραιά που περιγράφει ο Κολοκοτρώνης ό,τι υπάρχει εντός της Σχολής. Ο Κολοκοτρώνης ανέθετε σε μαθητές της Σχολής την μετάφραση ξένων εγχειριδίων με σκοπό τον εμπλουτισμό των γνώσεων των μαθητών. Το ανωτέρω "Βιβλιάριο Ιταλού Στρατιώτου" το οποίο όπως αναφέρεται μεταφράστηκε "κατά Διαταγήν του Διοικητού του Σχολείου" από τον μαθητή της 7ης τάξεως Βίκτωρα Δουσμάνη. Είναι αυτός που θα μετάσχει αργότερα στους Βαλκανικούς πολέμους με τον βαθμό του Αντιστρατήγου. 

Συλλογαί ελληνικών Ορυκτών:

 Αι συλλογαί διακρίνονται σε 3 τμήματα: Ορυκτών, Μαρμάρων και Απολιθωμάτων.

Εν γένει στην Σχολή: 
ηλεκτρικοί κώδωνες 25, 
Λαμπτήρες αεριόφωτος 205, 
Λαμπτήρες πετρελαίου 31, 
ελαίου εκκλησίας 4, 
Κρουνοί νιπτήρων, λουτήρων και μαγειρείου 87, 
Δεξαμεναί 3, 
Φρέατα 3 (τι έγιναν άραγε αυτά τα φρέατα σήμερα;)

Ο γραφικός χαρακτήρας ανήκει στον Δουσμάνη πως σαν μαθητής της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων Πειραιά περιέργαψε την αξία του Όρκου και της στρατιωτικής Τιμής

Το Διοικητικό Προσωπικό της  Σχολής αποτελείται:
1 Συνταγματάρχην ή Αντισυνταγματάρχην του Πυροβολικού ή του Μηχανικού ως Διοικητήν του Σχολείου
1 Αντισυνταγματάρχην ή Ταγματάρχην του Πυροβολικού ή του Μηχανικού ως υποδιοικητήν και Διευθυντή των Σπουδών
1 Υπολοχαγόν υπασπιστήν
1 ιατρόν
1 υποφαρμακοποιόν
1 υπολοχαγό της Οικονομίας
1 ιερέα
8 υπολοχαγούς ως Αξιωματικού Επιτηρητάς
1 Ανθυπασπιστήν του Πεζικού ως βοηθόν του Υπασπιστού
1 υπασπιστή της οικονομίας ως βοηθούν του Διαχειριστού
1 επιλοχίαν οικουρόν
2 επιλοχίας θυρωρούς
1 λοχίαν δεσμοφύλακαν
3 λοχίας γραφείς
4 σαλπιγκτάς
30 στρατιώτας των διαφόρων όπλων υπηρέτας
2 λιθογράφους
2 καλλιγράφους
2 ιχνογράφους
Οι στρατιώται χρησιμεύουσιν εν τω σχολείω, ως ξυλουργοί σιδηρουργοί, χρωματισταί, φαρμακοτρίβαι, νοσοκόμοι, αγγελιαφόροι, υπηρέται αποθηκών, υποδεσμοφύλακαι, κανδηλανάπται και επί της καθαριότητας των καταστημάτων.

Εκ του ανωτέρω προσωπικού πολιτικοί είνε μόνο οι καλλιγράφοι,  ο σχεδιαστής και οι ράπται. Οι λοιποί δε πάντες στρατιωτικοί.
Ο Π. Κολοκοτρώνης κατά την Διοίκησή του επέτρεψε την έκδοση εφημερίδας "ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ" με χιουμοριστικό περιεχόμενο που κυκλοφορούσε μόνο εντός της σχολής Πειραιά για να "ξεσκάει κανείς κάθε Κυριακήν μ΄αυτήν την εφημερίδα"

Ευέλπιδες:

Ο αριθμός των ευελπίδων ανέρχεται εις 148

Καθηγητές πολιτικοί και στρατιωτικοί διδάσκοντες εις το Σχολείον:

Έδραι καθηγητών εν τη Σχολή υπάρχουσιν 24, Διδασκάλων 5.
Οι εν τω σχολείω καθηγηταί και διδάσκαλοι είναι στρατιωτικοί και πολιτικοί πάντες ανήκοντες εις τη δύναμιν του σχολείου.

Αριθμός των Ευελπίδων από συστάσεως Σχολής μέχρι και του 1882:
Από 1ης Ιουλίου 1828 μέχρι της 10ης Νοεμβρίου 1882, δηλαδή εν διατήματι 54 ετών από της ιδρύσεως της Σχολής εισήλθον σε αυτήν ως μαθηταί νέοι 801.
Εκ τούτων εξήλθον:
Ως Αξιωματικοί: 26
Ως Ανθυπασπισταί: 318
Ως Υπαξιωματικοί: 344 (δηλαδή 113 ουδέποτε αποφοίτησαν)

Περί του καθιδρύματος τούτου ηθέλομεν διαλάβει δια περισσότερον εαν ο χώρος της Σχολής επέτρεπεν ημιν τούτον (αιχμές για τον περιορισμένο χώρο της σχολής)
                                                                Με τιμή 
                                                       Πάνος Κολοκοτρώνης

Όταν το έντυπο "Ποικίλη Στοά" δημοσίευσε την ανωτέρω επιστολή του Πάνου Κολοκοτρώνη έθεσε και ως υποσημείωση το σχόλιο:

"Κατά καθήκον όμως οφείλομεν να μνημονεύσωμεν του ονόματος του νυν Διευθυντού της Σχολής Πάνου Κολοκοτρώνη, εις την πεφωτισμένην του οποίου μέριμναν, ομολογουμένως οφείλεται η φαινομένη ήδη πρόοδος του αρίστου τούτου σχολείου".

Καρτ Ποστάλ εποχής στην οποία εμφανίζονται το μεν Διοικητήριο της Σχολής Ευελπίδων Πειραιά με πρόσοψη την οδό Μιαούλη (νυν Εθνικής Αντιστάσεως) καθώς και το Τρίωροφο κτίριο της Σχολής στην πίσω πλευρά με πρόσοψη την οδό Φίλωνος (έναντι Παλαιού Ταχυδρομείου Πειραιά)
Στον Πειραιά προς τιμή του πατέρα του Πάνου Κολοκοτρώνη, του Γέρου του Μοριά Θεόδωρου η μέχρι τότε καλούμενη οδός Αριστοτέλους το 1852 (22 Φεβρουαρίου) μετονομάστηκε σε οδός Κολοκοτρώνη. Κατά συνέπεια όταν ο Πάνος Κολοκοτρώνης διετέλεσε Διοικητής της Σχολής στον Πειραιά (1881 - 1885) υπήρχε ήδη οδός που έφερε το όνομα του πατέρα του. 

Διαβάστε επίσης:


Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων Πειραιά (Πολεμικόν Σχολείον)



[1]: Εφημερίδα "Μακεδονία", φ. 7ης Φεβρουαρίου 1967, σελ. 2

Πηγές:
Έντυπο εποχής "Ποικίλη Στοά"
Εφημερίδα Εστία
Εφημερίδα "Μακεδονία"
Καρτ-ποστάλ του εν Πειραιεί Φωτογράφου Γαζιάδη Αναστασίου
 

   

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"