"Κηφισός και παλιές μαρτυρίες" της Νανάς Ιωαννίδου


Ο Κηφισός είναι το ποτάμι της Αττικής που ζωγράφισε τη ζωή των ανθρώπων της, από τ΄ αρχαία χρόνια. Δεν είναι μόνο το φυσικό όριο εδώ μεταξύ Αθηνών και Πειραιώς στα χαμηλά μέρη της εκβολής του, αλλά και άρρηκτα συνδεδεμένος με τη διαμόρφωση του Πειραιά ως σήμερα.

Κατά τη διάρκεια της τεταρτογενούς γεωλογικής περιόδου, διαβάζω, ολόκληρη η περιοχή του Πειραιά μέχρι το σημερινό Μοσχάτο, περιβαλλόταν από θάλασσα και πολλές αρχαίες μαρτυρίες έχουν γράψει ότι ο Πειραιάς ήταν νησί, όπως ο Στράβων που αναφέρει "τον τε Πειραιά νησιάζοντα πρότερον και πέραν της ακτής κείμενον", αλλά και ο λεξικογράφος Σουίδας "ην πρότερον, ο Πειραιεύς νήσος, όθεν και τούνομα είληφεν από το Διαπεράν". 

Οι διαρκείς προσχώσεις δεν του Κηφισού και άλλων χειμάρρων έγιναν αφορμή να δημιουργηθεί με το πέρασμα των αιώνων η ακτή του Νέου Φαλήρου και να ενωθεί η νήσος Πειραιά με τον κορμό της κεντρικής Ελλάδας !
Ακόμα όμως υπάρχει και η μαρτυρία και γραπτά ως τα χρόνια των παππούδων μου για την κεντρική έκταση μεταξύ Νέου Φαλήρου και Πειραιά η γνωστή τοποθεσία ως Αλίπεδον (εξ ου και η οδός Αλιπέδου), περιοχή σκεπασμένη με έλη και αδιάβατη και υπάρχει γραπτή μαρτυρία από Αρποκρατίονα για το Αλίπεδον "ος πάλαι μεν ην θάλασσα, αύθις δεν πεδίον εγένετο"....

Στα χρόνια του Όθωνα, έχουμε γκραβούρες για το μαγευτικό τοπίο του ποταμού όπου κι αν περνούσε κι έχω δει μια γκραβούρα έφιπποι ο Όθων και η Αμαλία και όλη η κουστωδία τους, να βολτάρουν στο ποτάμι, σε ονειρική τοποθεσία !

Πως φθάσαμε στη σημερινή κακοποίηση του φυσικού περιβάλλοντος, που από ονειρικές τοποθεσίες επιλέξαμε τον εγκιβωτισμό του ποταμού; Ε, αυτό ανήκει στο ταμπεραμέντο των σύγχρονων κρατούντων ! Ήμουν νιά και γέρασα! που λέει και ο λαός μας και πόσες δεκάδες ομιλίες ακούσαμε για τον Κηφισό, πόσες περιβαλλοντικές μελέτες διαβάσαμε, τι αναπλάσεις επί χάρτου είδαμε, τι εναλλακτικές προτάσεις, τι Δήμοι, τι Υπεχωδε, τι δε μάθαμε για αντιπλημμυρική ασπίδα! τι επιστημονικές κοινότητες έγραψαν για αλλαγές μικροκλίματος, υπογειοποίηση του Κηφισού ίσον θάνατος του περιβάλλοντος, υπουργικές αποφάσεις συγκρουόμενες και βέβαια η επιστημονική κοινότητα είχε ταχθεί πάντα ενάντια σ΄ αυτή τη σημερινή μορφή και το καλύτερο το έχει πει ο ειδικός καθηγητής Κ. Χατζημπίρος "ότι στο μέλλον οι επόμενες γενιές θα κινηθούν, για το πως θα ξανανοίξει το ποτάμι και τότε θα γίνει πάρκο κοινωνικής δικαιοσύνης"!

Ο Κηφισός σήμερα σε τίποτα δεν θυμίζει το ποτάμι εκείνο που ο Όθωνας με την Αμαλία έφιπποι  έκαναν βόλτα στις ονειρικές ακτές του

Εγώ πρόλαβα το ποτάμι, στις όχθες του, με κάγκελα ξύλινα πράσινα από κορμούς δένδρων, εδώ στην εκβολή του Νέου Φαλήρου, δεξιά και αριστερά, ως την οδό Πειραιώς. Στις δύο πλευρές του υπήρχαν πανύψηλοι ευκάλυπτοι, όπου όλοι οι ερωτευμένοι χάραζαν το μονόγραμμα τους μέσα σε σχήμα καρδιάς, σημείο αναφοράς της αγάπης τους !
Ο ατμοηλεκτρικός σταθμός Νέου Φαλήρου, τις εποχές του '60 μέσα στο ποτάμι έριχνε τα ζεστά νερά του και μάζευε από όλα τα προάστια κόσμο για να ανακουφίσει τ΄ αρθριτικά και τα ρευματικά του !

Πρόλαβα και τους ντόπιους ξυπόλυτους ψαράδες του, με σηκωμένα τα μπατζάκια τους, που πουλούσαν κέφαλους στις γύρω γειτονίες, και που ψάρευαν γύρω στην εκβολή του. Ακριβώς επάνω στην Ποσειδώνος, υπήρχε και ένα τσιμεντένιο κιόσκι που το λέγαμε "Φόρος". Πολλά έχουν γραφεί για αυτόν τον Φόρο. Δηλαδή τι είδους φόρο έπαιρνε και από ποιους διερχόμενους; από Πειραιά για Αθήνα, μια και ήταν εκεί το σύνορο ! Εγώ το έζησα βλέποντας τα χρόνια του '50 - '60 έναν υπάλληλο μέσα, χωρίς να παίρνει φόρους!
Ακόμα και οι γύρω δήμοι έχουν γράψει αντιφατικές πληροφορίες. Πέρυσι έλαβα μια πληροφορία από έναν ηλικιωμένο Μοσχατιώτη κάτι που δεν είχα ξανακούσει, ότι σταματούσε όλα τα διερχόμενα φορτηγά κ.τ.λ. για να πληρώσουν τον φόρο καπνού! κι αυτό μου πάει καλύτερα από τα πετρελαιοειδή ή τον φόρο ζαρζαβατικών που έχω δει γραμμένα κατά καιρούς. 

Σας χαρίζω και μια σχολική φωτογραφία μου, ακριβώς λίγα μέτρα από την εκβολή! 
Μαθήτρια το '55 (όρθια με την ποδιά). Στο βάθος με τον κώνο το σπίτι του Ιωάννη Μεταξά στο Νέο Φάληρο, δεξιά το τραμ το κίτρινο που πήγαινε Αθήνα, το λευκό κρηπίδωμα που φαίνεται στο βάθος είναι η εκβολή του Κηφισού και δίπλα μέσα στην θάλασσα το μικρό σπιτάκι, το αντλιοστάσιο της ΗΕΑΠ που το λέγαμε χαβούζα. Την άμμο που πατάμε στη φωτογραφία, είναι η φυσική ακρογιαλιά του όρμου του Φαλήρου, πριν γίνει Μπετόν - Αρμέ! Ανάμεσα σε Μοσχάτο - Νέο Φάληρο. Εδώ είναι τα λημέρια μου, από τα παιδικά μου χρόνια και που εύχομαι οι γενιές που έρχονται να ζήσουν σε πάρκο κοινωνικής δικαιοσύνης που λέει ο Καθηγητής Χατζημπίρος και στο ποτάμι μας να καθρεπτίζεται ξανά με όλες τους τις αποχρώσεις, ο γαλάζιος ουρανός μας.    

Παράρτημα φωτογραφιών:

Η παλιά παραλία του Νέου Φαλήρου, έχει καλυφθεί σήμερα από τσιμεντένιους κώνους που θυμίζουν αντιαρματικές οχυρώσεις πολέμου
Ένα μικρό μέρος ακτής έχει μείνει με πρόσβαση στην θάλασσα πίσω από το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας
Άποψη του Κηφισού σήμερα!! Ένα αίσχος


4 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Τί μου θυμίσατε κ. Ιωαννίδου...!
Να είστε καλά.
Δημοσθένης Μπούκης του Γιάννη

νανα ιωαννιδου είπε...

Με τιμαει που με διαβαζετε.
Ειναι αληθεια δεν μπορω να καταλαβω πως ηταν αυτη
η περιοχη και πως εγινε.Εντελως ασυμβατο το εργο του Κηφισου με το περιβαλον Τωρα βεβαια ξερουμε γιατι εγιναν ολα αυτα . Δυστυχως
Δεν τα φαγαμε ολοι μαζι!!!

αθεόφοβος είπε...

Ο ατμοηλεκτρικός σταθμός Νέου Φαλήρου, τις εποχές του '60 μέσα στο ποτάμι έριχνε τα ζεστά νερά του και μάζευε από όλα τα προάστια κόσμο για να ανακουφίσει τ΄ αρθριτικά και τα ρευματικά του !

Πάντως από ότι θυμάμαι εκείνες τις εποχές οι εκβολές στην θάλασσα ήταν μια μαύρη λάσπη αρκετά βρώμικη και μέσα εκεί πολύς κόσμος πασαλιβόταν με αυτήν κάνοντας λασπόλουτρα πιστεύοντας πως θεραπεύει τα ρευματικά του!

Παρεμπιπτόντως πρόσφατα έγραψα για την μεγάλη πλημμύρα με νεκρούς του 1961 του Κηφισού, εδώ

Ανώνυμος είπε...

Για σας Κ. Νανα. Με λενε Δημητρη, και διαβαζοτας τουτο, το μαγευτικο σας κειμενο με τις αποκαλυπτικες σας γωτογραφιες.... ταξιδεψα κι εγω.... (ονειροπολος)πισω στο 1955. Συγκριτικα με το σημερα και συγχρονος βλεποντας και την δικη μου γειτονια (Αλσουπολη του δημου Ν.ΙΩΝΙΑΣ) να εχει εξαφανιστει καθε τι που να θυμιζει το δικο μου παρελθον κατω απο αμετρητα χιλιαδες κυβικα μπετον, μου ρχεται να τα ανατιναξω ολα στον αερα και την θεση τους να την δωσουν ΞΑΝΑ στα καταπρασινα λιβαδεια και ποταμακια που διεσχειζαν την περιοχη μου ερχωμαινα απο τις παριφες της ΠΕΝΤΕΛΗΣ καμαρωτα καμαρωτα! Πεζαμε αμεριμνοι πανω στις γραμμες του εξαφανισμενου τραινου του Λαυριου στην οδο Λαυριου που χωριζε τους δημου Ν. ΙΩΝΙΑΣ και ΑΜΑΡΟΥΣΙΟΥ το οποιο ερχωταν βαθεια μεσα απ το ΧΑΛΑΝΔΡΙ περνουσε μια μεταλλικη γεφυρα.... εξου και σιδερα ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ. Στην συναιχεια κατεβαινε την οδο Καποδηστριου οπου αριστερα ηταν η ΦΙΛΟΘΕΗ και δεξεια η ΑΛΣΟΥΠΟΛΗ. Το τραινο συναιχιζε την πορεια του στριβοντας παλυ δεξεια αφηνοντας πισω του την ΦΙΛΟΘΕΗ συναιχιζε στην οδο Λαυριου ολο ευθεια. Αριστερα του ειχε την ΑΛΣΟΥΠΟΛΗ και δεξεια του το ΟΛΙΜΠΙΑΚΟ ΣΤΑΔΙΟ στο ΜΑΡΟΥΣΙ. Τοτε το οικοπεδο του ΟΛΙΜΠΙΑΚΟΥ ΣΤΑΔΙΟΥ ηταν για μας ενα απεραντος τοπος παιγνιδιου και καταφυγιο για αλεπουδες λαγους νιφιτσες.... τα οποια επιναν νερακι απο αναρυθμιτα ρυακια που κατεβαιναν απο το βουνο της ΠΕΝΤΕΛΗΣ. Σημερα ολα ειναι σκεπασμενα περιτεχνα με μπετο. Στο σημειο που περνουσε το τραινο του ΛΑΥΡΙΟΥ την μεταλλικη γεφυρα στην Κιφησιας απο κατω περνουσε τι λετε???? το ρεμα ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ το οποιο εστριβε αριστερα προς ΦΙΛΟΘΕΗ. Συνεχιζε την πορεια του στην πλατεια Δροσοπουλου την οποια περναει και σημερα γεματο βατραχακια, εκει που ειναι το θερινο σινεμα και κατεφθυνομενο προς Καλογρεζα περνουσε πισω απο το πρατηριο χαλιων Ανατολια εμπαινε στην Ν. ΙΩΝΙΑ και χανοταν στα ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΑ ωσ ΠΟΔΟΝΙΦΤΗΣ. Σε ολο αυτο το μηκος του υπηρχαν απιστευτα ειδη χλωριδας και πανιδας. Σημερα σχεδον ολα τα ποταμακια ειναι σκεπασμενα και την θεση τους την εχουν παρει δρομοι και σε καποιες περιπτωσεις καποι πληρωσαν καλα κι εχτισαν πανο τους τα σπιτια τους. ΑΧ ΕΛΛΑΣ ΕΛΛΗΝΩΝ.... ΑΧ!!!!

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"