Επαγγελματική και Οικοκυρική Σχολή Θηλέων Δήμου Πειραιώς

του Στέφανου Μίλεση

Στον Πειραιά άφησε τα δικά της ίχνη μια σχολή που έμεινε γνωστή στους περισσότερους με τον τίτλο «Επαγγελματική». Επρόκειτο για σχολή θηλέων που ιδρύθηκε το 1931 από το Δήμο Πειραιώς, για αυτό και περιελάμβανε εις τον τίτλο της τον προσδιορισμό «Δημοσυντήρητη», ενώ η πλήρη επωνυμία της ήταν «Δημοσυντήρητη Επαγγελματική και Οικοκυρική Σχολή Πειραιώς». Είχε ως αποστολή να δημιουργήσει ένα φυτώριο τεχνικής διαπαιδαγώγησης των κοριτσιών στον Πειραιά. Όμως από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της, στην κυριολεξία υπολειτούργησε καθώς ο Δήμος δεν παρείχε συγκεκριμένη στέγαση στη σχολή, με αποτέλεσμα αυτή να αλλάζει έδρα διαρκώς. Έτσι η λειτουργία της δεν ήταν γνωστή ούτε καν στους διαμένοντες στον Πειραιά. Αυτά όλα συνέβαιναν μέχρι το 1937, που η Σχολή εγκαταστάθηκε σε προϋπάρχον κτήριο που βρισκόταν επί της Πλατείας Κοραή, εκεί που σήμερα βρίσκεται το κτήριο του Δημαρχείου Πειραιώς, στη γωνία δηλαδή της Ιακώβου Δραγάτση με την Καραΐσκου στην Πλατεία Κοραή. 

Φωτογραφία του Δημοσθένη Μπούκη (του Γιάννη) στην οποία φαίνεται το κτήριο της Επαγγελματικής και Οικοκυρικής Σχολής Θηλέων Δήμου Πειραιώς στην Πλατεία Κοραή εκεί που βρίσκεται σήμερα το Δημαρχείο

Με την ευκαιρία της εκεί στεγάσεώς της, η «Επαγγελματική» αναδιοργανώθηκε, κάτω από τη διοίκηση νέας διευθύντριας, της Σοφίας Συκιώτου, στην οποία οφείλεται και η καλή φήμη της σχολής αυτής. Από την στέγαση της στο όμορφο νεοκλασικό κτήριο που δέσποζε επί της Πλατείας Κοραή, η «Επαγγελματική» έγινε ανάρπαστη καθώς έφτασε να εγγράφονται σε αυτήν κορίτσια από την ευρύτερη περιφέρεια του Πειραιά, και σε αντίθεση με τα παλαιότερα χρόνια που λειτουργούσε με 70 μόλις κορίτσια, σύντομα προσέγγισε τις 230 μαθήτριες. Το δίπλωμα που απένεμε είχε ισχύ επαγγελματική, δηλαδή οι απόφοιτες μπορούσαν να καταλαμβάνουν θέσεις διδασκαλισσών σε ανάλογα επαγγελματικά σχολεία σε όλη την επικράτεια. 

Η φοίτηση στην σχολή ήταν τριετής και με την ολοκλήρωση αυτής, τα κορίτσια λάμβαναν διπλώματα από το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, αφού η λειτουργία της είχε κριθεί ότι προσέφερε στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Κάθε χρόνο το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας είχε αποφασίσει να χορηγεί το ποσό των 30.000 δραχμών σε μια σχολή που τα κορίτσια μεταβάλλονταν σε «φίλεργες μέλισσες» σύμφωνα με το σκεπτικό της εποχής. 

Πλατεία Κοραή - Αριστερά το κτήριο που θα στεγαστεί από το 1937 η Επαγγελματική Σχολή

Τα κορίτσια διδάσκονταν ελληνικά, θρησκευτικά, μαθηματικά, γαλλικά, οικιακή οικονομία, μαγειρική, υφαντουργία, ταπητουργία, κοπτική και ραπτική ασπρορούχων και φορεμάτων, κεντήματα και όλη γενικώς τη «γυναικεία» χειροτεχνία. Κάθε χρόνο, οι μαθήτριες με σκοπό την επίδειξη της γνώσης που είχαν προσλάβει, εξέθεταν τα χειροτεχνήματά τους τα οποία πωλούντο και τα έσοδα πήγαιναν υπέρ της «Επαγγελματικής».  Τα χειροτεχνήματα αυτά με τον καιρό έγιναν θεσμός και υπήρξαν χρονιές που στη Πλατεία Κοραή έξω από το κτήριο της «Επαγγελματικής» στηνόταν ένα περίπτερο ειδικά για τον σκοπό τη πώλησή τους. 

Τα εγκαίνια της στέγασης της Σχολής σε κτήριο της Πλατείας Κοραή έγιναν στις 14 Νοεμβρίου του 1937. Ξεκίνησαν με την απαγγελία ενός ποιήματος με τίτλο «Σημαία» του ποιητή Στέφανου Δάφνη. Το απήγγειλε μια μαθήτρια της σχολής.  Τη δοξολογία που ακολούθησε την τέλεσε ο Επίσκοπος Οιτύλου και Γυθείου κ. Προκόπιος. Το συγκεντρωμένο πλήθος τραβούσε εύκολα την προσοχή των περαστικών αφού κατά τα τέσσερα πέμπτα ήταν γυναίκες. Ανάμεσά τους οι Πριγκίπισσες Ειρήνη και Αικατερίνη η κυρία Κοτζιά (σύζυγος του Υπουργού - Διοικητού Πρωτευούσης) και η κυρία Ρεδιάδη (σύζυγος του Υφυπουργού Εμπορικής Ναυτιλίας Δευκαλίων Ρεδιάδη). Φυσικά από τα εγκαίνια δεν θα μπορούσε να απουσιάσει ο Δήμαρχος Πειραιώς που τότε ήταν ο Στέφανος Στρατήγης, ο οποίος αναφέρθηκε σε όλες τις Σχολές που είχε ο Δήμος υπό την εποπτεία του λέγοντας ότι:

 "Ο Δήμος Πειραιώς πρώτος ανάμεσα σε όλους τους Δήμους στην Ελλάδα με έξοδα δικά του, λειτουργεί Παιδαγωγική Ακαδημία (η αλήθεια είναι ότι δεν λειτουργούσε ακόμα η Ράλλειος Παιδαγωγική Ακαδημία, αλλά ο Δήμος είχε περατώσει ήδη τις εγκαταστάσεις της και τα εγκαίνια θα λάμβαναν χώρα το Νοέμβριο του ίδιου έτους, δηλαδή του 1937), Γυμνάσιο Θηλέων (το Ράλλειο γυμνάσιο), Πρότυπο Γυμνάσιο (το Α΄ Αρρένων, μετέπειτα Ιωνίδειο) και με αυτά τα εγκαίνια η πόλη εγείρει το σύνθημα στην Ελλάδα να καταστήσει την γυναίκα κέντρο επαγγελματικής μορφώσεως...".

Παρέλαση του ΕΑΜ τον Δεκέμβριο του 1944 στην οδό Καραΐσκου δίπλα ακριβώς από την Επαγγελματική Σχολή

 

Ημέρα εγκαινίων της Επαγγελματικής και Οικοκυρικής Σχολής Θηλέων Δήμου Πειραιώς (14/11/1937)  και έξω από το Πρατήριο της Σχολής όπου οι μαθήτριες πωλούσαν τα χειροτεχνήματά τους, οι Πριγκίπισσες Ειρήνη και Αικατερίνη με τον Δήμαρχο Πειραιά Στέφανο Στρατήγη και του Γενικού  Γραμματέα του Δήμου  Άγγελου Παπαναστασίου

Δυστυχώς η «Επαγγελματική Πειραιώς» δεν συνέδεσε το όνομά της μόνο από τη καλή λειτουργία της, αλλά από το ατυχές περιστατικό που συνέβη κατά της διάρκεια της μαύρης κατοχής 1941 – 1944. Πολύς κόσμος ανάμεσά τους και τα κορίτσια της Επαγγελματικής Σχολής, χάθηκαν στον μεγάλο βομβαρδισμό του Πειραιά της 11^ης Ιανουαρίου του 1944, από τους συμμάχους Άγγλους και Αμερικανούς. Με το άκουσμα του συναγερμού έτρεξαν μαζί με άλλους Πειραιώτες, στα υπόγεια (πρώτο και δεύτερο υπόγειο) της «Ηλεκτρικής Εταιρείας Αθηνών Πειραιώς» (Η.Ε.Α.Π., αντίστοιχη της σημερινής Δ.Ε.Η.) απέναντι από το Σχολείο του Γιαννακόπουλου. 

Εκεί, κατέφυγαν τα κορίτσια της «Επαγγελματικής» όχι από μόνα τους, αλλά οδηγούμενες από τις δασκάλες τους καθώς από το 1940 είχε ήδη χαρακτηριστεί ως καταφύγιο. Δυστυχώς όσοι κατέφυγαν σε αυτό, βρήκαν τραγικό θάνατο από ασφυξία, καθώς τα χαλάσματα του ίδιου του κτηρίου έκλεισαν όχι μόνο τις εξόδου κινδύνου που όφειλε να έχει ένα σωστό καταφύγιο, αλλά και τις θυρίδες εξαερισμού του.

Ο Στέλιος Μπινιάρης που υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας εκείνου του βομβαρδισμού, έγραψε στο βιβλίο του «Ο Πειραιάς του Μεσοπολέμου και της Κατοχής» ότι υπήρξε προσπάθεια να αποφράξουν τις οπές των θυρίδων του εξαερισμού, ώστε να γίνει διοχέτευση καθαρού αέρα εντός του καταφυγίου, αλλά σύντομα η προσπάθεια αυτή εγκαταλείφτηκε καθώς ακολούθησαν και άλλοι δύο βομβαρδισμοί (των Άγγλων). Ο Πειραιάς μαυροφορέθηκε και πολλά σπίτια έκλεισαν από το πένθος. Ο χαμός των κοριτσιών της «Επαγγελματικής» στάθηκε μέχρι σήμερα ένα από τα τραγικά σημεία της ιστορίας του βομβαρδισμού της πόλης. Άλλα τραγικά περιστατικά της ίδιας ημέρας ήταν ο Ναός της Αγίας Τριάδας που σωριάστηκε σε ερείπια (μόνο η Αγία Τράπεζα έμεινε ανέπαφη και ο κεντρικός πολυέλαιος), όπως και η Γαλλική Σχολή επίσης θηλέων η «Jeanne D’ Arc» όπου βομβαρδίστηκε με θύματα δασκάλες και μαθήτριες. Σήμερα σε μαρμάρινη επιγραφή στην είσοδο του Δημαρχείου Πειραιά, αναγράφονται κάποια από τα ονόματα των νεκρών του βομβαρδισμού αυτού. 

Μεταπολεμική εποχή. Τα κορίτσια της Επαγγελματικής

Ενώ εκεί που άλλοτε βρισκόταν το μοιραίο καταφύγιο της «Ηλεκτρικής», είναι μια πολυκατοικία στην Λεωφόρο Ηρώων Πολυτεχνείου 10 (Βασιλέως Κωνσταντίνου 13 τότε) ιδιοκτησίας Πανελληνίου Συνδέσμου Αξιωματικών Ασυρμάτου. Μαζί με τα κορίτσια βρήκαν τον θάνατο και όλοι όσοι βρίσκονταν στο καταφύγιο, μιλούν περί εκατό συνολικά ατόμων. Η «Επαγγελματική» θα λειτουργήσει ξανά και η ζωή θα συνεχιστεί όπως άλλωστε έγινε με τον Πειραιά και ολόκληρη την Ελλάδα παρά τις πληγές που ο πόλεμος και η κατοχή άφησαν. Η τύχη της «Επαγγελματικής» θα συνδεθεί με το κτήριο της Πλατείας Κοραή, η κατεδάφιση του οποίου στα μέσα της δεκαετίας του εξήντα, θα σημάνει και το τέλος λειτουργίας της ιστορικής αυτής σχολής.

Η πολυκατοικία επί της Ηρώων Πολυτεχνείου 10 (Π.Σ.Α.Α. - Πανελλήνιος Σύνδεσμος Αξιωματικών Ασυρμάτου) στη θέση της "Ηλεκτρικής" 
(Από google.maps)

Οι μαθήτριες της Επαγγελματικής και Οικοκυρικής Σχολής Θηλέων Δήμου Πειραιώς σε προπολεμική αναμνηστική φωτογραφία (Δεκαετία 1930)

Τα θύματα της Επαγγελματικής Σχολής (μαθήτριες και διδακτικό προσωπικό), 21 συνολικά

Την επόμενη χρονιά του βομβαρδισμού (1945) Διευθυντής Σχολής ο Φίλιππος Βρεττάκος.
 Η Πλατεία Κοραή μετονομασμένη πλέον μεταπολεμικά ως "Ουίνστον Τσώρτσιλ".
Ο εμφύλιος έχει ξεκινήσει...

1948 - Μαθήτριες της Επαγγελματικής συσκευάζουν τρόφιμα για τον Εθνικό Στρατό.
Βρισκόμαστε στην εποχή του εμφυλίου πολέμου...

Οι μαθήτριες της Σχολής το 1936

Από τις δραστηριότητες της Επαγγελματικής και Οικοκυρικής Σχολής το 1937