Ο Συνοικισμός της Νέας Κοκκινιάς. Το ξεκίνημα (νυν Δήμος Νίκαιας)

Πανοραμική φωτογραφία του Συνοικισμού της Νέας Κοκκινιάς το 1925


του Στέφανου Μίλεση

Από το κέντρο του Πειραιά και σε απόσταση τεσσάρων μόλις χιλιομέτρων, στους πρόποδες του Κορυδαλλού, με απόφαση του 1922 έγινε απαλλοτρίωση διαφόρων οικοπέδων και με χρηματικά ποσά που παραχώρησε το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων δημιουργήθηκε ο πυρήνας του πρώτου συνοικισμού που ονομάσθηκε Νέα Κοκκινιά για να γίνεται διάκριση από την συνοικία της παλαιάς Κοκκινιάς που ήδη υπήρχε. Η ονομασία οφείλεται στο χρώμα του εδάφους της περιοχής και όχι στον Μηχανικό που ανέλαβε την θεμελίωσή της και που κατά τύχη ονομάζονταν Διονύσιος Κόκκινος. 

Την 18η Μαρτίου 1923 κατατέθηκε ο πρώτος θεμέλιος λίθος. Αυτή η ημέρα θα πρέπει να θεωρείται ιστορική για όλο τον προσφυγικό κόσμο καθώς από τις αποθήκες και τους δρόμους του Πειραιά που οι πρόσφυγες περιφέρονταν σε πρόχειρες κατασκευές και σε καταυλισμούς εντός πάρκων, ξεκίνησε η εγκατάστασή τους σε μόνιμες κατοικίες. Η στέγη βασικό αγαθό στον άνθρωπο όπως και το φαγητό, δημιουργεί παρηγοριά σε εκείνον που την έχει, ασφάλεια από τις καιρικές συνθήκες και την αγριότητα του δρόμου. Παρηγοριά απαραίτητη εκείνες τις δύσκολες μέρες που ακολούθησαν για τους πρόσφυγες μετά τον ξεριζωμό τους από την ελληνική Ασία.

Η δημιουργία του συνοικισμού της Κοκκινιάς ανατέθηκε από τον τότε Υπουργό Δοξιάδη στον Διονύσιο Γ. Κόκκινο. Αποστολή του μηχανικού Κόκκινου ήταν να καταρτίσει ένα πολεοδομικό σχέδιο και να το υλοποιήσει σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η στέγαση των θυμάτων της μεγάλης καταστροφής έπρεπε να γίνει ταχέως.

Ο Εν Πειραιεί Συνοικισμός της Νέας Κοκκινιάς

Αν και αρχικά ανατέθηκε στον Δ. Κόκκινο η στέγαση των προσφύγων που ήταν άστεγοι ή είχαν βρει στέγη σε διάφορα δημόσια κτήρια του Πειραιά (πλατείες, δρόμους, αποθήκες, σχολεία, ακόμα και στα θεωρεία του Δημοτικού Θεάτρου) αργότερα επικράτησε η ιδέα της δημιουργίας ενός μεγάλου προσφυγικού καταυλισμού. Το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων συνέχιζε να χρηματοδοτεί τα έργα μέχρι την 1η Ιανουαρίου του 1924 που την χρηματοδότηση ανέλαβε η Επιτροπή Αποκαταστάσεως.

Ο μηχανικός και Διονύσιος Κόκκινος στο κέντρο καθιστός μαζί με το τεχνικό προσωπικό και τους βοηθούς του. Το ότι η Κοκκινιά έλαβε την ονομασία αυτή από τον Δ. Κόκκινο δεν ευσταθεί καθώς ο όρος Κοκκινιά προϋπήρχε πριν από την δημιουργία του συνοικισμού.  

Η Επιτροπή αυτή ανέλαβε να συνεχίσει το έργο της χρηματοδότησης και σε μια έκταση 750.000 τ.μ. να κατασκευάσει τα κτήρια που προβλέπονταν στα σχέδια του μηχανικού Διονυσίου Κόκκινου. Βάσει λοιπόν των αρχικών σχεδίων προβλέπονταν η δημιουργία 10.000 δωματίων σε διώροφες και μονώροφες κατασκευές που θα στέγαζαν 50.000 πρόσφυγες. Εκ μέρους του Ταμείου είχαν καταβληθεί 52.768.826 δραχμές ενώ εκ μέρους της Επιτροπής 29.510.476 δραχμές. Δηλαδή συνολικά είχαν δαπανηθεί 82.279.302 δραχμές μόνο για την κατασκευή σπιτιών. Τελικώς η απογραφή του 1928 μέτρησε 33.332 άτομα, ενώ το 1936 είχε φτάσει πάνω από τους 50.000.  

Εκτός όμως από τα σπίτια σε δεύτερο χρόνο τα σχέδια του Κόκκινου προέβλεπαν και έργα κοινής ωφελείας όπως κατασκευή Νοσοκομείου, αστυνομίας, σχολείων, κέντρα συσσιτίου, οδοποιία, αποθήκες, αντιπλημμυρικά έργα, κατασκευές φρεάτων ακόμα και έργα απασχόλησης του εργατικού δυναμικού όπως υφαντήρια εκ των οποίων μερικά υλοποιήθηκαν μετά από 20 χρόνια!

 Σπίτια από μόνα τους δεν θα μπορούσαν να καταστούν ικανά για επιβίωση αν δεν γίνονταν άμεσα κατασκευές υδροσωλήνων, μεταφορά πόσιμου νερού σε υδατοδεξαμενές και άλλα για τα οποία απαιτούνταν ένα χρηματικό ποσό που έφτανε κοντά στα 99.000.000 δραχμές το οποίο φυσικά δεν υπήρχε. Γιαυτό και οι συνθήκες διαβίωσης στην αρχή ήταν δύσκολες με κύριο πρόβλημα την μεγάλη λειψυδρία που υπήρχε, με τους νερουλάδες από τον Πόρο να κάνουν διανομή νερού ή τους πρόσφυγες να αγωνίζονται να σκάψουν αυτοσχέδια πηγάδια. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι το νερό έφτασε στον συνοικισμό το 1936!

Για τα σπίτια που κατασκευάστηκαν χρησιμοποιήθηκε μια μέθοδος τεχνοτροπίας σε όλα, με την οποία τα πατώματα έγιναν από μπετόν - αρμέ η τειχοποιία από λίθους και η στέγη από Γαλλικά κεραμίδια. 


Οι κάτοικοι της Νέας Κοκκινιάς στην πάροδο του χρόνου άρχισαν να αγοράζουν τα οικήματα πληρώνοντας αρχικώς το δέκα τοις εκατό της αξίας τους και είχαν την υποχρέωση να αποπληρώσουν το υπόλοιπο με τόκο 8%. Δηλαδή εάν μια κατοικία τριών δωματίων κόστιζε τότε 70.000 δραχμές, έδιναν ως προκαταβολή 7.000 δραχμές και τα υπόλοιπα τα κατέβαλλαν σε χρονικό διάστημα 15 ετών με τον προαναφερόμενο τόκο.


Καταβολή χρεών στην Επιτροπή Αποκαταστάσεων Προσφύγων - 1925 (Συλλογή Δήμου Νικαίας)
Η Νέα Κοκκινιά δημιουργούσε συγκίνηση καθώς οι δρόμοι της είχαν λάβει ονόματα που θύμιζαν τις χαμένες πατρίδες της Μ. Ασίας και του Πόντου, όπως Προύσσα, Καισάρεια, Λαοδίκεια, Μαγνησία, Ιωνία, Έφεσος, Κυδωνίαι, Μαινεμένη, Βιθυνία, Νικομήδεια, Αττάλεια, Ταρσός, Φρυγία. Εξαίρεση στις ονομασίες των δρόμων αποτελούσαν οι δύο κεντρικοί δρόμοι που η μεν πρώτη έφερε το όνομα του Επ. Χαριλάου ο οποίος ήταν ο Πρόεδρος του Ταμείου των Προσφύγων ενώ η δεύτερη κεντρική οδός έφερε το όνομα της Αμερικανίδος Φιλέλληνος Ιωσηφίνης Μοργκεντάου, η οποία με τις φιλανθρωπίες της προσέφερε τα μέγιστα στην στέγαση των προσφύγων. Σύζυγος της Ιωσηφίνης ήταν ο Ερρίκος Μοργκεντάου που ήταν ο Πρόεδρος της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων η οποία βρίσκονταν υπό την εποπτεία της Κοινωνίας των Εθνών.  

Αυτό που προξενούσε εντύπωση ήταν ότι στην νέα αυτή πόλη προσέφεραν εργασία με την δημιουργία εντός αυτής τεσσάρων (4) ταπητουργείων. Στο ένα εξ αυτών που ήταν και το μεγαλύτερο το Oriental Carpet, εργάζονταν 1000 περίπου άτομα με ημερομήσθιο 30 δραχμών. Ιδιαίτερη μέριμνα και βοήθεια υπήρξε από αμερικανούς Φιλέλληνες όπως το νοσοκομείο 70 κλινών υπό την διεύθυνση της Αμερικανίδος Έδισον, που παρείχε δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. 


Κλωστήριο εντός του συνοικισμού

Το προσωπικό του Νοσοκομείου το 1925

Νοσοκομείο Προσφυγικού Συνοικισμού 1925

 Ένα χαρακτηριστικό που πρέπει να αναφερθεί είναι και το γεγονός της συνύπαρξης ανθρώπων με διαφορετικό πολιτισμικό επίπεδο, διαφορετικά ήθη και έθιμα από διαφορετικές περιοχές που στην λογική του "όλοι έρχονται από την Μ. Ασία και είναι πρόσφυγες", ονομάστηκαν με τον γενικό όρο "Μικρασιάτης" χωρίς αυτός ο όρος να αντιπροσωπεύει την πραγματικότητα. Κοινός συνταλεστής όλων η νοσταλγία για την χαμένη πατρίδα, το σπίτι και την χαμένη ζωή και αυτός ο αέρας της ανατολής που χαρακτηρίζει την μουσική, την κουζίνα, το ντύσιμο, τους τρόπους.

Διαγωνισμός για την μετονομασία:


Τον Ιανουάριο του 1934 έγινε ξεχωριστός Δήμος με το ίδιο όνομα (Δήμος Νέας Κοκκινιάς) ενώ  μετονομάσθηκε σε Δήμο Νικαίας την 18η Δεκεμβρίου 1939 (ΦΕΚ 271/1940 (η απόφαση λήφθηκε το 1939 αλλά δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως το 1940). Για την επικράτηση του ονόματος αυτού προκηρύχθηκε διαγωνισμός που τελικώς επικράτησε η πρόταση του δικηγόρου Πειραιώς Ιωάννη Μελά (του μετέπειτα Υπουργού). Ο Μελάς πρότεινε αυτό το όνομα από την πόλη Μικράς Ασίας τη Νίκαια στην οποία το 325 μ.χ. συνήλθε η πρώτη Οικουμενική Σύνοδος από τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο. Ο Μελάς υπήρξε και ένας από τους πιο γνωστούς ιστοριοδίφες και θεμελιωτής του πνευματικού οικοδομήματος από την εποχή της Νέας Κοκκινιάς ακόμα. Υπήρξε επίσης και Διευθυντής μιας εκ των πρώτων εφημερίδων του συνοικισμού με τίτλο "Η Κοκκινιά" που τυπώνονταν τρεις φορές την εβδομάδα το 1929. Είχε προηγηθεί η εβδομαδιαία εφημερίδα "Νέα Κοκκινιά" του Σταύρου Κουκουτσάκη το 1925.


Οι πρώτοι Δήμαρχοι και ο Κωνσταντίνος Θεοφανίδης:


Πρώτοι Δήμαρχοι του νέου αυτού Δήμου ήταν οι Σ. Κοραής, Κ. Θεοφανίδης, Ι. Μήλιος, Σ. Πάνος, Κουτρουμπάκης, Θ. Αμυραδάκης κ.α. Μια σημαντική μορφή για ήταν του Δημάρχου Κωνσταντίνου Θεοφανίδη (Γεν. Κωνσταντινούπολη το 1890) που από νεαρή ηλικία καταδιωκόμενος από τις Τουρκικές αρχές λόγω της πατριωτικής του δράσης, εγκαταστάθηκε στον Πειραιά το 1914 και άσκησε το επάγγελμα του Μηχανουργού. Στην συνέχεια απέκτησε μικρό ιδιόκτητο εργοστάσιο Σιδηροβιομηχανίας και ανέπτυξε τόσο την επιχείρηση μέχρι στο σημείο που ανέλαβε το έργο της υδρεύσεως της τότε Ελληνικής Εταιρείας Υδάτων (ΟΥΛΕΝ) κατασκευάζοντας κατ΄ αποκλειστικότητα όλο το δίκτυο της υδρεύσεως! Στον Πειραιά το Μηχανουργείο του βρίσκονταν στην οδό Δερβενακίων. 



Η Νίκαια το 1934 που έγινε Δήμος είχε συνολική έκταση επτά τετραγωνικά χιλιόμετρα και δρόμους συνολικού μήκους 110 χιλιομέτρων, εκ των οποίων ήταν ασφαλτοστρωμένοι μόνο τα 28 χιλιόμετρα. Στερείτο δε το 1934 πλήρους δικτύου υπονόμων.

1 σχόλιο:

Δημοσίευση σχολίου