Το εν Φρεαττοί φονικόν δικαστήριον (Η Πνύκα της Θάλασσας)

Η απόφαση του Δικαστηρίου της Φρεαττύδας που προέβλεπε εξορία για τον κατηγορούμενο Τεύκρο, τον οδήγησε να είναι ο ιδρυτής της ισπανικής πόλης Ποντεβέδρα της Γαλικίας, σύμφωνα με τον εκεί τοπικό θρύλο!
(Στην φωτογραφία άγαλμα του Σαλαμίνιου Τεύκρου στην Πλατεία San Jose)
Του Στέφανου Μίλεση

Το Φονικό δικαστήριο της Φρεαττύδας, αναφέρεται στην ιστορία από τα επικά ακόμα χρόνια, αφού η πρώτη υπόθεση που εκδικάζει, ανάγεται αμέσως μετά τον Πόλεμο της Τροίας (12ος αιώνας π.Χ). Μάλιστα πρόκειται για μια δίκη πολύκροτη, καθώς δικάζεται ο γιος ενός Βασιλιά για την μη αποτροπή της αυτοκτονίας, του ετεροθαλή αδελφού του!

Στο δικαστήριο της Φρεαττύδας εκδικάζονταν κατά αρχάς όλες οι υποθέσεις ακούσιων φόνων που διεπράχθησαν έξω από την χώρα (δηλαδή που έγιναν από αμέλεια και μακριά). 

Ο δράστης μπορεί να μην είχε την βούληση να διαπράξει φόνο, όμως έστω και άθελά του, αφαίρεσε ζωή και κατά συνέπεια ήταν μιαρός. Αυτή η μιαρότητά του δεν του επέτρεπε να επιστρέψει στην χώρα. Για να απαλλαγεί από αυτήν θα έπρεπε να πείσει για την αθωότητά του, τους συγγενείς του θύματος και να λάβει δημόσια την συγχώρεσή τους. 
Η συγγνώμη πρέπει να δοθεί δημόσια, έστω και αν αυτός που την αποδίδει είναι ο ίδιος το πατέρας (περίπτωση Τεύκρου).
Για να γίνει αυτό εφικτό ο κατηγορούμενος, πλησίαζε την ακτή ευρισκόμενος πάνω σε πλοίο και απολογείτο χωρίς να πατήσει το πόδι του στην στεριά, ενώ οι δικαστές από την στεριά άκουγαν την απολογία και λάμβαναν τις αποφάσεις. 

Με αυτό τον τρόπο εκδικάστηκε και ο Σαλαμίνιος πολεμιστής της Τροίας και άριστος τοξότης Τεύκρος, όταν απολογήθηκε από πλοίο προς τον ίδιο του τον πατέρα Τελαμώνα Βασιλιά της Σαλαμίνας, που βρίσκονταν στην Φρεαττύδα, καθώς ο δεύτερος δεν ανέχονταν τον θάνατο του ετεροθαλή αδελφού του Τεύκρου του Αίαντα ο οποίος είχε αυτοκτονήσει.(Παυσανίου, Ελλάδος Περιήγησις, Αττικά) 

Πριν δώσει τέλος στην ζωή του ο Αίαντας όμως είχε χάσει τα λογικά του και αφού είχε αποπειραθεί πρώτα να σκοτώσει συμπολεμιστές του, κατάσφαξε εν συνεχεία ένα κοπάδι πρόβατα. Την άλλη μέρα που διαπίστωσε την πνευματική του κατάσταση αυτοκτόνησε πέφτοντας πάνω στο ξίφος του. Ο πατέρας του θεώρησε ότι ο Τεύκρος δεν έκανε κάτι αφενός ώστε να τον αποτρέψει, αφετέρου δεν μερίμνησε για το σώμα του μετά.
Όταν το αποτέλεσμα του εν Φρεαττοί δικαστηρίου ήταν να μην επιστρέψει ποτέ ξανά στην Σαλαμίνα εκείνος απάντησε "απελπισία σε καμιά περίπτωση, το αύριο θα καθορισθεί από τον απέραντο ωκεανό".   


Ο Τεύκρος σε άγαλμα του Sir Hamo Thornycroft


Περί προορισμού του Τεύκρου μετά την Φρεαττύδα:

 Επίσης αξίζει να σημειωθεί ότι συνεπεία του Δικαστηρίου της Φρεαττύδας υπήρξε η ίδρυση μιας νέας πόλης και μιας γνωστής εορτής. Από την πλευρά του Τεύκρου που κατέφυγε στην Κύπρο δημιουργήθηκε η Σαλαμίνα της Κύπρου (ο Τεύκρος έδωσε την ονομασία της πόλεως καταγωγής του). Ενώ από την πλευρά του Τελαμώνα καθιερώθηκαν στην Σαλαμίνα οι εορτές "Αιάντεια" προς τιμή του αυτόχειρα Αίαντα. 

Έκπληξη αποτελεί πάντως το γεγονός πως στην πόλη Ποντεβέδρα της Γαλικίας (Ισπανία), θεωρούν ότι ιδρύθηκαν από τον Τεύκρο, μετά την απόφαση του δικαστηρίου της Φρεαττύδας, για την εξορία του!! Αξίζει να σημειωθεί ότι άγαλμα του Έλληνος Τεύκρου κοσμεί την Πλατεία San Jose, ενώ οι κάτοικοι αυτής της πόλης αποκαλούνται Teucrinos (Τευκρίνιοι) και πλήθος συλλόγων φέρει αυτό το όνομα. Σημειώνω δε ότι η ισπανική αυτή πόλη, έχει αδελφοποιηθεί με την Ναύπακτο και όχι με την Σαλαμίνα ή τον Πειραιά!

Όμως ο Δημοσθένης στο έργο "Κατά Αριστοκράτους" αναφέρει τα κάτωθι: "σε αυτό το πέμπτο δικαστήριο, του οποίου τους νόμους έχει παραβιάσει ο άνθρωπος, πρόκειται για δικαστήριο που συνεδριάζει στην Φρεαττύδα. Εκεί δικάζονται οι εξόριστοι για ακούσιο φόνο, που δεν τους έχουν ακόμα συγχωρέσει οι συγγενείς του θύματος, εάν κατηγορούνται για νέο φόνο εκούσιο αυτή την φορά. Εκείνος που συγκρότησε το δικαστήριο αυτό δεν παραμέλησε τον κατηγορούμενο, επειδή δεν έχει τη δυνατότητα να επιστρέψει στη χώρα μας, ούτε του απηύθυνε την ίδια κατηγορία με την πρώτη δίκη, με το σκεπτικό ότι έχει διαπράξει ξανά παρόμοια πράξη. Βρήκε τρόπο να τηρηθούν οι διατυπώσεις της ευσέβειας και να μην στερήσει από τον κατηγορούμενο το δικαίωμα να δικασθεί και να υπερασπισθεί τον εαυτό του.........Αν αποδειχθεί η ενοχή του υφίσταται την ποινή για εκούσιο φόνο, αν δεν αποδειχθεί αθωώνεται για τον εκούσιο φόνο, αλλά παραμένει στην εξορία, εξαιτίας του πρώτου φόνου, του ακούσιου." (Μετάφραση Φιλολογική Ομάδα Κάκτου, Εκδ. Κάκτος, Αθήνα 1994)      

Συνεπώς εκτός της περίπτωσης του Τεύκρου, στο δικαστήριο της Φρεαττύδας ανάγονται και αυτοί που έχουν διαπράξει ακούσιο φόνο (εξ αμελείας) βρίσκονται σε φυγή και χωρίς να έχουν λάβει συγνώμη από τους συγγενείς του θύματος, κατηγορούνται και για δεύτερο φόνο, για τον οποίο οφείλουν να απολογηθούν, αλλά δεν μπορούν αφού είναι μιαροί εκ του πρώτου! Πιθανότατα η διαφοροποίηση αυτή μεταξύ εκδίκασης της υπόθεσης του Τεύκρου και την περιγραφής των αρμοδιοτήτων που δίνει ο Δημοσθένης (αλλά και ο Παυσανίας στο έργο του "Ελλάδος Περιήγησις, Αττικά), να οφείλεται σε εξειδίκευση των λειτουργιών του καθώς στο μεταξύ πλήθος άλλων φονικών δικαστηρίων έχει παρουσιαστεί με κυριότερα:

 Η Βουλή του Αρείου Πάγου που εκδίκαζε όλους τους φόνους εκ προθέσεως (με δόλο) που έγιναν είτε με πυρκαϊά, είτε με χρήση φαρμάκων, 
- το Παλλάδιο που εκδίκαζε όλους τους ακουσίους φόνους (όσοι δεν υπάγονταν στην αρμοδιότητα του Δικαστηρίου της Φρεαττύδας), τις απόπειρες φόνου και τους φόνους δούλων, μέτοικων και ξένων,
το Δελφίνιο που εκδίκαζε τους λεγόμενους δίκαιους φόνους, δηλαδή αυτούς που γίνονταν κατά την διάρκεια πολεμικών αγώνων ή μοιχείας, 
- Το Πρυτανείω και φυσικά το κυριότερο όλων την Ηλιαία.  

Η ηθική καθαρότητα ήταν υψίστης σημασίας την εποχή εκείνη αν μάλιστα αναλογιστούμε ότι όλα τα Φονικά Δικαστήρια εκδίκαζαν τις υποθέσεις στο ύπαιθρο, για να μην βρίσκονται κάτω από την ίδια στέγη δικαστές και κατηγορούμενοι!


Συμπεράσματα από την εκδίκαση της υπόθεσης του Τεύκρου:

Συγκλονιστικό δικονομικό στοιχείο αποτελεί ότι η δίκη αυτή (του Τεύκρου), εισάγεται στο συγκεκριμένο δικαστήριο, καθώς είναι αρμόδιο να εκδικάζει υποθέσεις ακούσιων φόνων (δηλαδή που έγιναν από αμέλεια), και με σκοπό να πεισθούν οι συγγενείς του θύματος για τον δράστη και να του αποδώσουν την καθαρτήρια συγγνώμη. Και η μη αποτροπή αυτοκτονίας, βλέπουμε ότι θεωρείται από το 1100 π.Χ. για το ελληνικό δικονομικό σύστημα, ισοδύναμη με "φόνο εξ αμελείας", αφού ο δράστης θα πρέπει να κριθεί και να πείσει του συγγενείς του θύματος, ότι έκανε όλες τις ενέργειες που απαιτούνταν για να αποτρέψει την επερχόμενη αυτοκτονία. Αυτό αποτελεί μια πολύ λεπτή νομική έννοια, που στις περισσότερες νομοθεσίες εντάχθηκε αιώνες αργότερα! 


Περί της ορθότητας της τοποθεσίας:

Σχετικά με διάφορες υποθέσεις περί ύπαρξης της Φρεαττύδος σε σημείο διαφορετικό από το σημερινό, να πούμε ότι παλαιότερα όχι μόνο για την Φρεαττύδα, αλλά για όλους τους λιμένες του Πειραιά, υπήρχαν αμφιβολίες για την πραγματική τους θέση. Χαρακτηριστικό είναι ότι αποκαλούσαν την Ζέα ως Μουνυχία (για αυτό και η σημερινή Λεωφόρος Γρ. Λαμπράκη, λέγονταν παλαιότερα Λεωφ. Μουνυχίας, έχοντας την πεποίθηση ότι είναι ο δρόμος που οδηγεί στην Μουνυχία)

Με μια σειρά όμως ανακαλύψεων του μεγάλου ιστορικού Ιάκωβου Δραγάτση, διαπιστώθηκε το λάθος που υπήρχε τότε και αποκαταστάθηκε η ιστορική αλήθεια.  Επίσης σημαντικό στοιχείο είναι ότι όλα τα δικαστήρια της αρχαιότητας, βρίσκονταν εντός περιβόλου ιερού με Βωμό επί του οποίου ορκίζονταν οι δικαστές και με Πηγή Καθαρμών. Η ύπαρξη στην Φρεαττύδα ανάλογης πηγής (το γνωστό Τσιρλονέρι) επιβεβαιώνει το αληθές.
  Τέλος, με τις ανασκαφές για την δημιουργία του Ναυτικού Μουσείου, βρέθηκαν βαθμίδες του Δικαστηρίου της Φρεαττύδας.

Σκέψεις και ερωτήματα που γεννά η ύπαρξη του Δικαστηρίου της Φρεαττύδας

Η ύπαρξη ενός τόσο σημαντικού δικαστηρίου στην Φρεαττύδα, γεννά τις σκέψεις για το πώς είναι δυνατόν να αποδεχθούμε το γεγονός ότι ο Πειραιάς πριν από την εφαρμογή του προγράμματος του Θεμιστοκλή ήταν μια άσημη κώμη, του οποίου οι λιμένες ήταν αναξιοποίητοι καθώς η Αθήνα χρησιμοποιούσε ως λιμένα εκείνον του Φαλήρου.

Είναι απορίας άξιον πώς δέχονταν βασιλείς και πρίγκιπες την δικαστική εξουσία μιας άσημης κώμης, που οι ιστορικοί περιγράφουν ότι ήταν ο Πειραιάς, πριν από τον Θεμιστοκλή.  Ο Τεύκρος προήρχετο από βασιλική γενιά ωστόσο αποδέχθηκε να δικαστεί όχι από δικαστήριο της κραταιής Σαλαμίνας αλλά στο "τοπικό" δικαστήριο μιας δήθεν άσημης κώμης. 

Πώς είναι δυνατόν το δικαστήριο της Φρεαττύδας, που ήταν ισότιμο του Αρείου Πάγου, να έχει τη δύναμη να εφαρμόζει διεθνές δίκαιο στην εποχή του, αφού εκδικάζει πράξη Σαλαμίνιου -του Τεύκρου- και μάλιστα βασιλικής γενιάς, για πράξη που τελέστηκε στην Τροία και τον εξόρισε στην Κύπρο όπου ο Τεύκρος δημιούργησε την πόλη Σαλαμίνα Κύπρου προς ανάμνηση της δικής του πατρίδας. 

Πώς είναι δυνατόν ο Πειραιάς να έχει ειδικό δικαστήριο και μάλιστα τη δυνατότητα διεξαγωγής δίκης από πλοίο, χωρίς να διαθέτει λιμάνια!

Οι υποθέσεις του Δικαστηρίου της Φρεαττύδας ήταν πολύκροτες και συνταρακτικές. Ο Τρωικός πόλεμος τελείωσε το 1184 π.Χ. η Σαλαμίνα Κύπρου ιδρύθηκε το 1175 π.Χ. κι όμως συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι ο Πειραιάς γεννήθηκε επί Θεμιστοκλή!


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"