Σιδηροδρομικός Σταθμός Πειραιώς - Λαρίσης (Αγίου Διονυσίου)

Ο Σταθμός Πειραιώς - Λαρίσης (Αγίου Διονυσίου)
Του Στέφανου Μίλεση

Η ιστορία οικοδόμησης του Σταθμού Πειραιώς - Λαρίσης, που σήμερα είναι γνωστός στους Πειραιώτες ως "Αγίου Διονυσίου", ταυτίζεται απολύτως με την περιπέτεια υλοποίησης ενός τεράστιου έργου, που ήταν η δημιουργία ενός εθνικού δικτύου με διεθνή όμως χαρακτηριστικά, αφού σκοπός του ήταν η συνάντηση και ένωση με τα ξένα σιδηροδρομικά δίκτυα.

Στρατηγικός στόχος, για την ανάπτυξη του Εθνικού Εμπορίου (εισαγωγικού - εξαγωγικού) η ύπαρξη μιας Εθνικής Σιδηροδρομικής γραμμής η οποία θα αποτελούσε τμήμα των Ευρωπαϊκών Σιδηροδρομικών αρτηριών. Μέχρι τότε σκέψεις ή έργα σιδηροδρομικού χαρακτήρα αφορούσαν αρτηρίες τοπικού και μόνο χαρακτήρα (π.χ. Αθηνών - Πειραιώς, Πελοποννήσου, Βόλου κ.ά). Η ύπαρξη όμως γραμμής που θα διέσχιζε κάθετα την χώρα με σκοπό την συνάντηση και ένωση με ξένα σιδηροδρομικά δίκτυα, θεωρήθηκε τόσο σημαντική που οι Δημοτικές Αρχές του Πειραιά πρώτες σε όλη την χώρα, θέλοντας να αρπάξουν την τεράστια ευκαιρία, συνεδρίασαν αρκετές φορές εκδίδοντας ψηφίσματα, αιτιολογώντας τους λόγους εκείνους που θα έπρεπε να κατασκευαστεί ένα τέτοιο δίκτυο, έχοντας τερματικό σταθμό μάλιστα τον Πειραιά, και παραχωρώντας εκτάσεις για την υλοποίησή του!!

Το ρολόι του Σταθμού (σχετικό το αφιέρωμα στα Δημόσια Ρολόγια του Πειραιά)

Ήδη από την αρχή της δεκαετίας του 1870, υπομνήματα έφευγαν από τον Δήμο Πειραιά με παραλήπτη το Υπουργείο Εσωτερικών, εκθειάζοντας τους λόγους για τους οποίους η γραμμή έπρεπε να ξεκινά από τον  Πειραιά. Ασφαλής λιμένας, αναπτυγμένη βιομηχανία, προηγμένο εμπόριο και έκταση προς το δυτικό μέρος της πόλης που αρκεί για την ίδρυση σταθμού! 
Του "Λαμιακού Σιδηρόδρομου" όπως θα ονομάζονταν αφού η τότε Ελλάδα τελείωνε στην Λαμία!

Συνεπώς η πρώτη ονομασία για τον Σταθμό αυτόν, πριν ακόμα δημιουργηθεί ήταν "Σταθμός Λαμιακού Σιδηροδρόμου"

Πίσω από την Εταιρεία του "Λαμιακού  Σιδηροδρόμου" βρίσκονταν η Τράπεζα Κωνσταντινουπόλεως με εκπροσώπους της τον Ανδρέα Συγγρό αλλά και έναν γνώριμο στον Πειραιά τον Στέφανο Σκουλούδη (διατηρούσε εξοχική οικία στον όρμο της Φρεττύδος).


Τα αρχιτεκτονικά σχέδια του Σταθμού Αγίου Διονυσίου (1891)

Όμως η τότε εταιρεία "Λαμιακού Σιδηροδρόμου", ο Δήμος Πειραιώς και το Υπουργείο Εσωτερικών, πρότειναν διαφορετικά σημεία στα οποία θα δημιουργείτο αυτός ο Σταθμός. Ο Δήμος πρότεινε κάπου Δυτικά του Πειραιά, το Υπουργείο αλλού, ενώ η Εταιρεία Λαμιακού Σιδηροδρόμου πρότεινε την Ηετιώνεια Ακτή, παρουσιάζοντας κάθε πλευρά τα πλεονεκτήματα των απόψεών της. Επειδή όμως άπαντες ήταν αμετακίνητοι στις θέσεις τους, την μακρά αλληλογραφία "μετά σεβασμού" και "δια ανταλλαγή προτάσεων", αντικατέστησε δεινός δικαστικός αγώνας με μακρά μάλιστα διάρκεια. Από αυτή την διαφωνία έχασε η χώρα την ευκαιρία να συνδεθεί έγκαιρα με το Ευρωπαϊκό Σιδηροδρομικό Δίκτυο, πολύ πιο γρήγορα από ανεπτυγμένες μάλιστα χώρες της Ευρώπης! 


Έτσι πέρασαν σχεδόν είκοσι χρόνια (1889), όταν την γραμμή ανέλαβε να κατασκευάσει η Αγγλική Εταιρεία Eckerley που όμως πέντε χρόνια αργότερα χρεοκόπησε...

Ακολούθησε ο ατυχής πόλεμος του 1896-97, η πτώχευση της χώρας και η εγκατάσταση σε αυτήν Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου (Δ.Ο.Ε.) και τα χρόνια περνούσαν και το έργο παρέμενε στάσιμο. 

Το 1902 ιδρύεται στην Ελλάδα, η "Ανώνυμος Εταιρεία Ελληνικών Σιδηροδρόμων" που στην ουσία ήταν μια θυγατρική του Βαρώνου De Reuter και της Γαλλικής Εταιρείας Μπατινιόλ, που είχε αναλάβει εργολαβία να κατασκευάζει Σιδηροδρομικά δίκτυα και σταθμούς σε όλη την Ανατολή!! Το Διοικητικό Συμβούλιο αυτής απαρτίζεται από τους Ροσιρόλ, Μπαρμπιέ, Μπερώ, Γεωργιάδη και Θων.  


Ο De Reuter ουσιαστικώς παρέλαβε έτοιμες τις παλιές μελέτες της "Εταιρείας Λαμιακών Σιδηροδρόμων" και απλά τις υλοποίησε οικοδομώντας τον Σταθμό στην Ηετιώνεια χερσόνησο παρά τη διαμόρφωση των νέων συνθηκών που επικρατούσαν στον Πειραιά, που φυσικά δεν ήταν ίδιες με αυτές 20 ετών πριν στην πόλη. Στον Πειραιά τότε στο σημείο εκείνο σχεδιάζονταν να οικοδομηθούν τα νέα Τελωνεία, ενώ ήδη είχε αποφασιστεί η μεταφορά του παρακείμενου νεκροταφείου από τον Άγιο Διονύσιο στην "Ανάσταση". 


Μαυρισμένα σπίτια από το αλλοτινό πέρασμα των ατμομηχανών αρχικά και των ντηζελομηχανών αργότερα. 
Ο Σταθμός του Πειραιά ο οποίος βασίστηκε σε σχέδια του 1891 αν και είναι έτοιμος πολύ καιρό πριν εγκαινιάζεται στις 6 Μαρτίου 1904 ημέρα Σάββατο. 
(Τα εγκαίνια Σάββατο 6 Μαρτίου 1904, ενώ η έναρξη λειτουργίας Δευτέρα 8 Μαρτίου 1904).

Ο λόγος είναι ότι αναμένεται η ολοκλήρωση της γραμμής Πειραιά - Θήβα - Χαλκίδα, ώστε να πραγματοποιηθούν παράλληλα εγκαίνια. Η βασιλική οικογένεια επιβιβάζεται την ημέρα εκείνη σε ειδική αμαξοστοιχία και μαζί με μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου ταξιδεύουν για πρώτη φορά με τρένο δια Χαλκίδα! Το ταξίδι διήρκεσε τρεις ώρες μόλις! Με την άφιξή τους στην Χαλκίδα αποδίδονται τιμές από πολεμικά πλοία της Γαλλίας και της Μεγάλης Βρετανίας. Τα πρωτοσέλιδα της εποχής ωστόσο ανακοινώνουν το γεγονός με τίτλο "Δια Χαλκίδος με την Ευρώπην" εκφράζοντας έναν εθνικό πόθο, που ακόμα δεν έχει πραγματοποιηθεί!


Ανακοίνωση της εταιρείας ότι η γραμμή Πειραιώς - Χαλκίδας θα ξεκινήσει την λειτουργία της για το κοινό ημέρα Δευτέρα 8 Μαρτίου 1904 (δύο μέρες μετά τα εγκαίνια)
Έναρξη λειτουργίας δρομολογίων από Πειραιώς 8 Μαρτίου 1904 (Ωρολόγιο Πρόγραμμα)

Δύο χρόνια αργότερα (1906) η γραμμή επεκτείνεται στα σύνορα, έξω από την Λάρισα (Στο Παπαπούλι: Πρώην Καραλή Δερβέν, Κοινότητας Αιγάνης, Επαρχίας Τυρνάβου, Νομού Λαρίσης. Συνοικισμός 15 κατοίκων τότε. Τερματικός σταθμός γραμμής Πειραιώς). Ο Πειραιάς είναι η τερματική γραμμή λοιπόν του πρώτου σιδηροδρομικού δικτύου με διεθνή χαρακτήρα, ενώ στην άλλη πλευρά κυρίαρχη πόλη είναι η Λάρισα. Για τον σκοπό αυτό και ο Σταθμός επισήμως φέρει το όνομα "Πειραιώς - Λαρίσης" ή απλώς "Λαρίσης" ή και Λαρισαϊκός, αλλά από τους Πειραιώτες, καλείται σταθμός "Αγίου Διονυσίου" λόγω του παρακείμενου ναού. 



Εντός της αποβάθρας του Σταθμού κυρίαρχη θέση κατέχει η μαρμάρινη κατασκευή για την ενίσχυση του ναού. Τέτοιες κατασκευές που οι μαρμαρογλύπτες ονόμαζαν "ζητιάνους", συναντούμε σε πολλά μέρη του Πειραιά. Ο συγκεκριμένος προορίζονταν για την ενίσχυση του γειτονικού ναού του Αγίου Διονυσίου

Ο Σταθμός αυτός -μαζί με το δίκτυο που αντιπροσωπεύει- είναι ο τρίτος που εγκαταστάθηκε χρονολογικά στον Πειραιά, αν και ο σχεδιασμός του αλλά και η σπουδαιότητά του, είχε προηγηθεί από τον Σταθμό Πελοποννήσου που είχε κάνει εγκαίνια  από το 1884 (τμήμα Πειραιά - Κορίνθου). Η έναρξη λειτουργία του θέτει τέλος σε εννιά ατμοπλοϊκές γραμμές που εκτελούσαν τα δρομολόγια Πειραιάς - Βόλος. Οι πρώτοι νεόνυμφοι στον Πειραιά μετά την λειτουργία του Σταθμού από το 1904 ακόμα ανέγραφαν στα προσκλητήρια και στα κοινωνικά των εφημερίδων:
 "Οι νεόνυμφοι μετά την στέψιν ανεχώρησαν αμέσως δια του σιδηροδρόμου Πειραιώς - Λαρίσσης εις Ευρώπην"κάτι που ήταν βεβαίως αληθινό, αφού η ένωση με την Χαλκίδα μπορεί να είχε γίνει, αλλά με την Λάρισα ακόμα όχι!

Έτσι το δίκτυο αυτό, παρά τα όσα γράφονται ακόμα και σήμερα, μέχρι και τον Απρίλιο του 1907 δεν είχε καταφέρει να λειτουργεί μέχρι την Λάρισα λόγω βραδύτητας της Γαλλικής Εταιρείας. Πρωτοσέλιδα εφημερίδων κατηγορούσαν την κυβέρνηση ότι κλείνει τα μάτια στους Γάλλους, καθώς αυτοί με την βραδύτητά τους, οφείλουν να αποζημιώσουν την χώρα για την καθυστέρηση, καθώς αυτό παραβιάζει την συναφθείσα συμφωνία... "Ολόκληρος η Ευρώπη, χάρις εις τους Σιδηροδρόμους ευρίσκεται εν στενωτάτη επικοινωνία και δύναται τις εκ Σόφιας, Βουκουρεστίου ή Βελιγραδίου, να μεταβή οπουδήποτε εντός ολίγων ωρών. Μόνο η Ελλάς διατελεί εις αποκλεισμόν από τον άλλον κόσμον"! (Πρωτοσέλιδο δημοσίευμα Εφημ. ΕΜΠΡΟΣ της 10.4.1907)


Το πολυφωτογραφημένο πέρασμα των γραμμών ανάμεσα από τα σπίτια 

Τον Οκτώβριο του 1908 εκδίδεται Βασιλικό Διάταγμα που προβλέπει την σύσταση κινητού ταχυδρομείου επί της μεταξύ Πειραιώς και Λαρίσης σιδηροδρομικής γραμμής, υπαγομένου υπό την δικαιοδοσία του Κεντρικού Ταχυδρομείου Αθηνών. 

Στον Πειραιά ο Σιδηροδρομικός Σταθμός Πειραιώς - Λαρίσης, γνωρίζει και στιγμές φιλολογικής δόξας αφού τον Απρίλιο του 1935 από εδώ ξεκινά η πρώτη εκδρομική αμαξοστοιχία με εκδρομείς τον λογοτέχνη Παύλο Νιρβάνα και άλλα σημαντικά πνευματικά πρόσωπα της πόλης.  Μέχρι το 1950 πολλά φορτηγά βαγόνια μετατρέπονται σε ειδικά εκδρομικά οχήματα με χαμηλό εισιτήριο. Με αυτά ταξιδεύουν πολλά φυσιολατρικά σωματεία, που εδρεύουν στον Πειραιά! 


(21 Ιουνίου 1995, Φώτο Μ. Βίδος) Ο νεοπαραληφθείς συρμός Intercity έτοιμος να ξεκινήσει για το πρώτο του ταξίδι. Δίπλα σε αυτόν εκθεσιακό βαγόνι του Συλλόγου Φίλων Σιδηροδρόμου που έλκεται από Δηζελάμαξα 

Λόγω της σύνδεσης του δικτύου αυτού με χώρες εξωτερικού, όλες οι αναχωρήσεις Ελλήνων για εργασία στο εξωτερικό και αναζήτηση καλύτερης τύχης, γίνονταν από εδώ με αποτέλεσμα ο Πειραιάς να έχει δύο σημεία αναχώρησης ξενιτεμένων, στα δύο άκρα περίπου του λιμανιού! Το πρώτο σημείο ήταν στο Τελωνείο Πειραιά όταν η αναχώρηση γίνονταν με πλοίο και το δεύτερο σημείο ήταν στον Σταθμό Πειραιώς - Λαρίσης (Αγίου Διονυσίου) ακριβώς απέναντι.

Το 1920 ιδρύεται η Εταιρεία Σιδηροδρόμων Ελληνικού Κράτους (Σ.Ε.Κ.) στην οποία ενσωματώνονται όλα τα δίκτυα γραμμών "διεθνούς πλάτους". Έτσι ο Σταθμός αυτός από το 1920 και μετά καλείται και ως Σταθμός ΣΕΚ Πειραιώς.

Ανακαινίσθηκε ολοκληρωτικά λίγο πριν τους Ολυμπιακούς αγώνες της Αθήνας το 2004 και στην συνέχεια κατασκευάσθηκαν πυλώνες ηλεκτροκίνησης τρένων. Ο προβλεπόμενος όμως σχεδιασμός για το μέλλον της γραμμής ουδέποτε υλοποιήθηκε, με αποτέλεσμα την εκ νέου ερήμωση και εγκατάλειψη του κτηρίου. Σήμερα χρησιμοποιείται ποικιλοτρόπως για πολιτιστικούς σκοπούς, χωρίς όμως να εξασφαλίζεται η προστασία του από βανδαλισμούς, φωτιά και άλλες καταστροφές που λαμβάνουν χώρα εντός αυτού.

Το παλιό εκδοτήριο εισιτηρίων. Άνωθεν αυτού κυριαρχεί νέα ενημερωτική πινακίδα "Information" που τοποθετήθηκε το 2004 με την ανακαίνιση του σταθμού


Η σκάλα που οδηγούσε στην κατοικία του σταθμάρχη

Κόσμος επισκέπτεται καθημερινά τον παλιό σταθμό και φαντάζεται τα τρένα που περνούσαν




Σε κάποιο από τα άδεια δωμάτια και γραφεία του παλαιού σταθμού,
δύο παλιά χρηματοκιβώτια

Δύο από τα ρολόγια που σημάδεψαν την λειτουργία της πόλης. Μπροστά το ρολόι του Σταθμού Αγίου Διονυσίου, αριστερά το ρολόι του Σιλό (Σιταποθήκης)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"