Ορφανοτροφείο Αρρένων Ελένης Ν. Ζαννή

Το Ορφανοτροφείο Αρρένων Ελένης Ν. Ζαννή, γνωστό ως Ζάννειο Ορφανοτροφείο σε φωτογράφιση του 1896

Η δημιουργία ενός τέτοιου ιδρύματος γεννήθηκε κατόπιν ιδιωτικής πρωτοβουλίας, όταν κάποιοι Πειραιώτες έβλεπαν ότι στους δρόμους του Πειραιά, περιφέρονταν πλήθος ορφανών και άπορων αγοριών που αδυνατούσαν να εξασφαλίσουν κατοικία, τροφή, ενδυμασία, εκπαίδευση και γενικά στερούνταν τους απαραίτητους πόρους διαβίωσης.

Ανακοίνωσαν την πρόθεσή τους αυτή στην Δημοτική Αρχή Πειραιώς, η οποία και το αποδέχθηκε προσφέροντας 5.000 δραχμές ετησίως. Οι ιδιώτες θα προσέφεραν όσα χρήματα μπορούσε ο καθένας.  Έτσι με αυτούς τους λιγοστούς πόρους μισθώθηκε αρχικά οίκημα που διατελούσε υπό την προστασία του Δήμου Πειραιώς (ψήφισμα Δ.Σ. 316/5 Μαρτίου 1874) και με βάση το σχετικό Βασιλικό Διάταγμα που αργότερα θα εκδοθεί, ξεκίνησε να λειτουργεί ίδρυμα στις 24 Μαρτίου 1874, που έφερε την επωνυμία "Παιδαγωγείο Ορφανών και απόρων παίδων".


Το Βασιλικό Διάταγμα βεβαίως φέρει λάθος τελική ημερομηνία
αφού πρόκειται για 6 Ιουλίου 1874 και όχι 1871 όπως αναγράφει!

Την χρονιά εκείνη (1874) που ιδρύθηκε το Παιδαγωγείο ζούσε στον Πειραιά μια ευσεβής και εύπορη γυναίκα η Ελένη Ζαννή (σύζυγος του Νικίτα) η οποία διακατέχονταν από την επιθυμία, να προσφέρει έργο φιλανθρωπικό. Για τον σκοπό αυτό την επισκέφθηκαν τα μέλη του πρώτου συμβουλίου του Παιδαγωγείου που την γνώριζαν και την παρακάλεσαν να επισκεφθεί το ίδρυμα. Από την επίσκεψη αυτή και ειδικώς μετά από ενέργειες τόσο των μελών του Παιδαγωγείου όσο του διαμένοντος στην Αθήνα, ανιψιού της του Ιωάννη Χατζηκυριακού πείσθηκε για την μέγιστη αξία ύπαρξης ενός τέτοιου ιδρύματος.
Όταν η Ελένη Ζαννή απεβίωσε, αποδείχθηκε ότι το είχε καταστήσει κληρονόμο όλης της περιουσίας της (Διαθήκη υπ΄ αριθμ. 21.754/24 Μαΐου 1874) η οποία αποτελείτο κυρίως από δύο οικίες που απέφεραν ετήσιο εισόδημα 10.000 δραχμών. 
Για την πράξη της αυτή το Συμβούλιο του Παιδαγωγείου Ορφανών σε ένδειξη ευγνωμοσύνης το μετονόμασε σε "Ορφανοτροφείο Ελένης Ν. Ζαννή". 
(Με το Β.Δ. της 2 Αυγούστου 1875 εγκρίθηκε η μετονομασία του Παιδαγωγείου)  


Με την απόκτηση αυτής της κληρονομιάς το Συμβούλιο επίσης αποφάσισε να αναγείρει ιδιόκτητο μέγαρο για τους σκοπούς του Ορφανοτροφείου. Για τον σκοπό αυτό έλαβε δάνειο ύψους 50.000 δραχμών το οποίο θα αποπληρώνονταν από τα έσοδα των δύο οικιών της κληρονομιάς. Επειδή ο Δήμος την ίδια χρονιά το 1875, είχε παραχωρήσει δημόσια έκταση (ψήφισμα 122/1875) προτιμήθηκε δίπλα σε αυτήν να αγορασθεί ένα οικόπεδο πο τότε προσφέρονταν, ώστε να δημιουργηθεί έκταση 15.000 τετραγωνικών πήχεων επί της οποίας ανεγέρθηκε το αρχικό κτήριο στην συμβολή των οδών Ευαγγελιστρίας και Νοταρά.
Όμως το κτήριο που προβλέπονταν στα σχέδια κολοσσιαίο, στην πραγματικότητα δεν μπορούσε να οικοδομηθεί καθώς μόλις ανεγέρθηκε τμήμα αυτού εξαντλήθηκε το ποσό των 50.000 δραχμών. Μόλις το 1877 από συνδρομές και ευεργεσίες τέθηκαν τα πατώματα και ετοιμάσθηκε μια μόλις αίθουσα του μεσαίου πατώματος, προκειμένου να εγκατασταθούν τα ορφανά, τα οποία είχαν ελαττωθεί σε 30 μόλις ορφανά, λόγω των εξόδων που είχε δημιουργήσει η οικοδομή.




Το 1878 Διοικητικό Συμβούλιο κατόρθωσε να συστήσει τέσσερα εργαστήρια προς τεχνική διδασκαλία των ορφανών, που ήταν σιδηρουργείο, ξυλουργείο, υποδηματοποιείο και ραφείο. Μέχρι και το 1882 γίνονταν συνεχώς εργασίες προκειμένου να ολοκληρωθεί το έργο ανέγερσης και αποπεράτωσης του τεραστίου αυτού κτηρίου.



Να θυμίσουμε ότι ο σύζυγος της Ελένης Ζαννής ο Νικήτας Ζαννής  (Τζάνες) ήταν ο ιδρυτής του Ζαννείου Νοσοκομείου. Δύο συνεπώνυμα ιδρύματα στον Πειραιά, το Ζάννειο Ορφανοτροφείο και το Ζάννειο Νοσοκομείο είχαν την ίδια προέλευση. Επίσης ο Ιωάννης Χατζηκυριακός που είναι ανιψιός της Ελένης Ζαννής, που όπως προαναφέραμε είχε συμβάλει πείθοντας την θεία του για την ευεργεσία του Ορφανοτροφείου Αρρένων, είναι αυτός που θα προχωρήσει στην δημιουργία Ορφανοτροφείου Θηλέων, του γνωστού σήμερα ως Χατζηκυριάκειου Ορφανοτροφείου Θηλέων το 1889. (Το ορφανοτροφείο Θηλέων δημιουργείται δηλαδή 15 χρόνια αργότερα).

Στις αρχές του 1882 το Συμβούλιο του Ορφανοτροφείου έλαβε νέο δάνειο από την Εθνική Τράπεζα, 30.000 δραχμών αυτή την φορά, στο οποίο όφειλε να καταβάλλει μηνιαίως 2.200 δραχμές από τις 10.000 δραχμές που εισέπραττε από τις οικίες της Ελένης Ζαννή. 
Στο μεταξύ τα έσοδα του Ορφανοτροφείου είχαν αυξηθεί αφού νέοι ευεργέτες είχαν εμφανισθεί όπως θα δούμε. Σημαντική ήταν και η συμβολή την κρίσιμη εκείνη στιγμή του Δήμου Πειραιώς όταν το Δημοτικό Συμβούλιο ψήφισε τον διπλασιασμό του ποσού για την ενίσχυσή του, που έκτοτε έγινε 10.000 δραχμές.
Το 1884 εισήχθη το μάθημα της μουσικής για λόγους που θα εξηγήσουμε παρακάτω.
Το 1888 ανεγέρθηκε η Δυτική πτέρυγα του καταστήματος και κατασκευάσθηκε η μαρμάρινη κλίμακα της εισόδου.
Στο μεταξύ επήλθε και αναδιοργάνωση του κανονισμού εσωτερικής υπηρεσίας που θεωρήθηκε "σύγχρονος" για την εποχή εκείνη, αποτελούμενος από 540 άρθρα και που βραβεύεται με το χρυσό μετάλλιο από την Γαλλική Κυβέρνηση

Οι μεγάλοι ευεργέτες του Ορφανοτροφείου:

Μεγάλη συμβολή στην λειτουργία του ιδρύματος υπήρξαν οι ευεργέτες του όπως ο Δήμαρχος Πειραιά Τρύφων Μουτζόπουλος που διέθετε επί δύο τετραετίες όλες του τις αποδοχές για την ανοικοδόμηση της βορειοδυτικής πτέρυγας του ιδρύματος.
Ο Δημήτριος Σαλέπουλας που ανήγειρε τις αποθήκες και τα τεχνικά εργαστήρια γύρω από τον περίβολο του ιδρύματος. Από το 1897 έως και το 1922 το Ζάννειο Ορφανοτροφείο δεινοπαθεί βεβαίως όπως και όλα τα κοινωφελή ιδρύματα στον Πειραιά από τις πολεμικές προσπάθειες της χώρας. Πότε γίνεται στρατιωτικό νοσοκομείο, πότε κέντρο στεγάσεως προσφύγων, πότε σχολείο....

17 Ιουλίου 1909 - Πρόεδρος ο Νικόλαος Οικονομόπουλος,
συγγενής της Ελένης Ζαννής


Το 1930 - 1931 νέα δωρεά ολοκληρώνει το οικοδομικό συγκρότημα του Ορφανοτροφείου που αποκτά νέα μεγάλη πτέρυγα, με ευεργέτες αυτή την φορά τους Ελένη και Δημήτριο Ρετσίνα, καθώς προβλέπουν στην διαθήκη τους το ποσό των οκτώ εκατομ. δραχμών, ποσό υπέρμετρα υψηλό για την εποχή εκείνη, με το οποίο αναγείρεται η νοτιοανατολική πλευρά του ιδρύματος.
Σταδιακά δημιουργούνται και άλλοι πόροι για το ίδρυμα, όπως οι Σύλλογοι "Καλός Σαμαρείτης" και "Άγιος Παντελεήμων" που με δωρεές συμπληρώνουν την κτιριακή εγκατάσταση, η Ελ. Κακοβούλη το μηχανουργείο,  ο Αντώνιος Κανελλόπουλος και η σύζυγός του Σταματίνα που δώρισαν το 1936 το θέρετρο της Εκάλης αποτελούμενο από 28 στρέμματα πευκοφύτου εκτάσεως με δύο κτήρια εντός αυτής, άρτια εξοπλισμένα συνολικής αξίας 3.500.000 δραχμών.

Έτσι με τις ευεργεσίες αυτές το άλλοτε δημοσυντήρητο ίδρυμα που κυριολεκτικά ζούσε πενιχρά, έφτασε το 1939 να διαθέτει δύο εκατομ. δραχμές ετησίως για 144 ορφανά αγόρια.


Τμήμα Ξυλουργείου του Ορφανοτροφείου στο οποίο εκπαιδεύονταν οι τρόφιμοι του ιδρύματος


Καθώς όμως οι κοινωνικές ανάγκες αυξάνονται, μπαίνουν περιορισμοί στην εισαγωγή παιδιών, καθώς προσδιορίζεται οι τρόφιμοι που θα εισάγονται να είναι ορφανοί από πατέρα ή μητέρα και να βρίσκονται σε ηλικία μεταξύ εννέα και δώδεκα ετών.
Το περίπτερο του Ζαννείου Ορφανοτροφείου στην Βαλκανική έκθεση Ζαππείου το 1936 για την προστασία των παιδιών
(ORPHELINAT ZANNION LE PIREE)
Από το συνολικό αριθμό των παιδιών, τα περισσότερα φοιτούσαν σε πλήρες δημοτικό σχολείο που λειτουργούσε εντός του ιδρύματος, ενώ περίπου τα μισά μάθαιναν τέχνες στα διάφορα εργαστήρια του Ορφανοτροφείου και συμπληρώνοντας την θεωρητική τους μόρφωση σε Νυχτερινές Σχολές Μηχανικών.
Από αυτά τα εργαστήρια του ιδρύματος εκπαιδεύονταν για επιπλοποιοί, Μηχανικοί, υποδηματοποιοί, ράφτες, μάγειροι κ.α.
Το Ορφανοτροφείο μόνο προπολεμικά είχε εκπαιδεύσει και παραδώσει στην Πειραϊκή κοινωνία δύο χιλιάδες περίπου παιδιά!

Τα παιδιά του Ζαννείου στην Εκάλη

Πόλεμος και κατοχή:

Ο πόλεμος ξεσπάει όμως και τα ορφανά και άπορα παιδιά πληθαίνουν. Το ίδρυμα παλεύει και στο τέλος νικά! Οργανώνει παιδικά συσσίτια στην Εκάλη για τα παιδιά για τα παιδιά των εφέδρων που μάχονται στο μέτωπο. Στον Πειραιά άλλα συσσίτια για 3.500 παιδιά, που αγωνίζονται να διασωθούν από τον θάνατο!

Παιδιά του Ζαννείου Ορφανοτροφείου το 1945


Τέλος κατοχής - 1945

Μετακατοχικοί ευεργέτες:

Όμως χάνονται τα τεράστια ποσά των ευεργεσιών. Το ίδρυμα κινδυνεύει. Και πάλι παρουσιάζονται νέοι ευεργέτες σαν από "μηχανής θεός". 

Οι αδελφοί Ι. Γαβριήλ και ο Ι. Γερολυμάτος που αναγείρουν στην Εκάλη,νέο διώροφο μέγαρο αξίας 1.200.000 δραχμών. 
Ο Στ. Κουβερτάρης εξοπλίζει το κτήριο με ποσό 150.000 δραχμών. Αλλά και πάρα πολλοί άλλοι ευεργέτες που παρουσιάζονταν διαχρονικά όπως ο Αντώνιος Σαμπάνης  δημιουργός νέας πτέρυγας στην Εκάλη αξίας 1.000.000 δραχμών.

Η Ελένη Ζαννή και μετά θάνατο συνεχίζει να ευεργετεί το ίδρυμα, καθώς το σπίτι της στην διασταύρωση των οδών Καθολικής Εκκλησίας και Εθνικής Αντιστάσεως ανεγείρεται οκταώροφη πολυκατοικία από την οποία το Ζάννειο εξασφαλίζει πόρους. Το κτήριο αυτό ανοικοδομείται με δωρεά του Γεωργίου Σγούτα.

Η μεταπολεμική εποχή βρίσκει το Ζάννειο να φροντίζει περίπου 350 παιδιά, που άλλα φοιτούν στο Δημοτικό σχολείο της Εκάλης, άλλα σε τεχνικές σχολές του Πειραιά κι άλλα στο Γυμνάσιο.

Επίσκεψη 135 παιδιών του Ζαννείου Ορφανοτροφείου σε πλοία του αμερικανικού στόλου που βρίσκεται στον Πειραιά το 1947

Η διαδικασία που συνήθως ακολουθούσαν τα παιδιά ήταν η εξής. Το ορφανό και άπορο παιδί ξεκινά στο Δημοτικό Σχολείο της Εκάλης, μετά φοίτηση στο Γυμνάσιο εντός του Ιδρύματος στον Πειραιά που συνήθως τα χρόνια εκείνα ακολουθούσε φοίτηση σε κάποια τεχνική σχολή. 



Από το 1980 και μετά το "Ζάννειο Ίδρυμα Παιδικής Προστασίας και Αγωγής Πειραιώς - Εκάλης" στεγάζεται πλέον μόνο στις εγκαταστάσεις της Εκάλης φιλοξενώντας παιδιά από πολύτεκνες ή μονογονεϊκές οικογένειες με οικονομικά προβλήματα. 
Μόνο η Διοίκηση του ιδρύματος παραμένει στον Πειραιά.

Οι εγκαταστάσεις του Ζαννείου Ορφανοτροφείου στην Εκάλη
 (Φωτογραφία από εφημερίδα Ελευθεροτυπία)

Η Φιλαρμονική των Ορφανών γίνεται η Φιλαρμονική της πόλης του Πειραιά:

Οι μόνες φιλαρμονικές που υπήρχαν στην πόλη του Πειραιά από την ίδρυσή της και μετά ήταν αυτές των ξένων πολεμικών πλοίων όταν κάποιες Κυριακές παιάνιζαν σε κεντρικό σημείο της πόλης. Ο τότε Δήμαρχος Μουτζόπουλος (1866-1874) που θέλει να δημιουργήσει ένα μελλοντικό φυτώριο αποφασίζει να επενδύσει στα παιδιά του Ζαννείου Ορφανοτροφείου. Με δική του πρόταση εισάγονται αποσπασματικά κάποια μαθήματα μουσικής και όργανα στο Ορφανοτροφείο. Κάποιες εμφανίσεις γίνονται αρχικά αλλά στην συνέχεια αυτή η "φιλαρμονική ορφανών" εξαφανίζεται.

Γύρω στα 1888 ο Δήμαρχος Θεόδωρος Ρετσίνας, επαναφέρει το θέμα της φιλαρμονικής στο προσκήνιο, αφού με πρότασή του εισάγεται στο Ζάννειο Ορφανοτροφείο το μάθημα της μουσικής. Αυτοί που γνωρίζουν από μουσική, ήταν τα παιδιά μόνο των καλών οικογενειών, οι οποίες οικογένειες φυσικά δεν επιτρέπουν στα παιδιά τους να παιανίζουν στους δρόμους της πόλης. Ο Ρετσίνας αναζήτησε την τύχη των παιδιών που είχαν τελειώσει το Ζάννειο Ορφανοτροφείο επί εποχής Μουτζόπουλου και που είχαν λάβει μουσική εκπαίδευση. Αυτά τα παιδιά στο μεταξύ έφηβοι και άντρες πλέον, είχαν στελεχώσει το εργατικό δυναμικό εργοστασίων και βιοτεχνιών. Ο Ρετσίνας μαζί με τον τότε Διευθυντής του Ζαννείου Ορφανοτροφείου, αναζητά στα αρχεία τα διάσπαρτα σε όλη την Αττική, ορφανά.
Κάποια εξ αυτών δέχονται άλλα όμως όχι. Αυτά συμπληρώνονται με κάποιους απόστρατους σαλπιγκτές, τυμπανιστές, συγκεντρώνονται πίσω στον Πειραιά, όπου ο Ρετσίνας αναλαμβάνει την διαβίωσή τους, τοποθετώντας τους ως υπαλλήλους στα εργοστάσιά του. 
Έτσι με την εμμονή του ο Ρετσίνας, δημιουργεί το 1892, έναν πυρήνα 35 μουσικών, που δεν ζουν βεβαίως από την μουσική, αλλά από την εργασία που προσφέρουν ως υπάλληλοι στις επιχειρήσεις του. 
Το πρωί στα εργοστάσια και το απόγευμα παιανίζουν στην Τερψιθέα και στον Τινάνειο Κήπο.

Στα παιδιά του Ζαννείου Ορφανοτροφείου, οφείλεται λοιπόν σε μεγάλο βαθμό, η ύπαρξη αυτής της πρώτης Φιλαρμονικής του Πειραιά!      

Το Ζάννειο Γυμνάσιο Πειραιά:

 Το 1956 ο Διευθυντής του Ζαννείου Ορφανοτροφείου Γεώργιος Οικονόμου ιδρύει το "Ζάννειο Γυμνάσιο" που λειτουργεί ως παράρτημα του Γ΄ Γυμνασίου Πειραιώς με μια μόνο τάξη. Ακολουθώντας το πνεύμα του Ορφανοτροφείου Αρρένων, που παρείχε κυρίως τεχνική επαγγελματική κατάρτιση δίνει έμφαση στα Μαθηματικά και στην εργαστηριακή άσκηση. Το 1959 δέχεται πλέον και εξωτερικούς μαθητές και από το 1961 λειτουργεί ως Γυμνάσιο Τεχνικής κατεύθυνσης. Τα εργαστήριά του εξοπλίζονται με δωρεές της αμερικανικής βοήθειας. Η τεχνική κατεύθυνση του Γυμνασίου θα σταματήσει το 1983 με την μεταφορά των οικοτρόφων του Ζαννείου Ορφανοτροφείου στην Εκάλη, όπως προαναφέραμε. Έκτοτε θα συνεχίσει την λειτουργία του ως πρότυπο σχολείο και αργότερα ως πειραματικό. 

Σχετικές αναρτήσεις:







3 σχόλια:

νανα ιωαννιδου είπε...

Φιλτατο Piraiorama
Μια μαρτυρια του παππου μου εχω να καταθεσω ,μια και παλαιοτερα εχω γραψει στο πειραιοραμα την ιστορια του <.Μια φωτογραφια μια ζωη αναμεσα σε δυο πολεμους > Ο παππους μεγαλωσε ορφανο κατω απο το καμπαναριο της Αγ Τριαδας στα τελη του περασμενου αιωνα με αλλα παιδια Μου ειχε διηγηθει οτι με δυσκολια πηγαιναν τα παιδια στο ορφανοτροφειο. Δεν ηθελαν . με τιποτα στον κοσμο! Ολη την ωρα εκαναν σκασιαρχειο !Εκεινος ψαρευοντας στην παραλια του τοτε λιμανιου, μαζι με εναν φιλο του που καταγοταν απο τη Συμη κατορθωσαν και τι γλυτωσαν πολλες φορες ,γιατι ο φιλος του ειχε σπιτι στο Μεταξουργειο με μητερα και δύο αδελφες και ελεγαν οτι ηταν συγγενεις .Αργοτερα ο παππους παντρευτηκε μια απο τις αδελφες του φιλου του ! Τη γιαγια μου. Οταν πηγε 14-15 ετων περιπου δουλεψε στους αλευρομυλους Πειραια οπως τα περισσοτερα παιδια κι απο εκει πηρε συνταξη!

Unknown είπε...

Κάθε φορά που διαβάζω κάτι για την ιστορία του Ζαννείου ορφανοτροφείου, συγκινούμαι πολύ. Θυμάμαι πολλά απ' όσα πέρασα εκεί, την περίοδο 1962 - 1969 ως τρόφιμος και μαθητής. Διευθυντής ο κ. Οικονόμου, αυστηρός αλλά δίκαιος, με μεγάλο ενδιαφέρον για την προκοπή των τροφίμων. Ενδιαφερόταν για την ακαδημαϊκή προώθωσή τους και έφτασε στο σημείο να στέλνει τους καλύτερους απόφοιτους του Λυκείου για σπουδές στην Αυστρία, με υποτροφία. Καλλιεργούσε ένα κλίμα αγάπης για τα γράμματα και τις καλές τέχνες, με παροχή στους τροφίμους δυνατοτήτων ακμάθησης ξένων γλωσσών και μουσικής. Προσωπικά, τον θεωρώ σαν έναν από τους σημαντικότερους ανθρώπους, που γνώρισα στη ζωή μου. Με τα έργα και με τα λόγια του, με δίδαξε εργατικότητα, φιλοπατρία και φιλανθρωπία και με βοήθησε να πιστέψω ότι υπάρχουν άνθρωποι που αποδέχονται και αγαπούν τα ορφανά παιδιά. Μετά το 1966, αν θυμάμαι καλά, τον διαδέχτηκε ο κ. Γεωργιάδης, ο οποίος ήθελε να μη σπουδάζουν οι τρόφιμοι σε πανεπιστήμια, αλλά να αναδεικνύονται σε ειδικευμένους τεχνίτες.
Εγώ και οι περισσότεροι συμμαθητές μου αποφοιτήσαμε από πανεπιστήμια και κάναμε προκομένες οικογένειες, στο πνεύμα του αγαπημένου μας Διευθυντή κ. Οικονόμου, αποδεικνύοντας ότι, όταν υπάρχουν οι κατάλληλοι άνθρωποι, (κατάλληλος είναι ο άνθρωπος που μπορεί να δίνει αγάπη), μπορούν τα παιδικά ιδρύματα να μετατραπούν σε φορείς σωστής διαπαιδαγώγησης και να συντελέσουν αποτελεσματικά στην προκοπή των τροφίμων τους.

Με τιμή
Αργύρης Ολοκτσίδης
Χημικός - Συγγραφέας.

Unknown είπε...

Η ιστορια για το ζαννειο ειναι τοσο μεγαλοι οσο και οι ανθρωποι που εχουν περασει απο εκει

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"