Συνοικία Νέας Καλλίπολης Πειραιώς

Οικίες το 1931 στη Νέα Καλλίπολη Πειραιώς

Του Στέφανου Μίλεση

Συνοικισμός της Πειραϊκής Χερσονήσου, ανοικοδομημένος αρχικά από πρόσφυγες της Ανατολικής Θράκης, από όπου έλαβε και την ονομασία του, αλλά και από μετοικήσαντες Δωδεκανήσιους που με τις νησιώτικες ενδυμασίες τους και τις χαρακτηριστικές οικίες τους έδωσαν χρώμα στην περιοχή. Πολλοί δρόμοι και πλατείες του συνοικισμού της Νέας Καλλίπολης, φέρουν ονόματα Δωδεκανήσου όπως η μια εκ των δύο κεντρικών Πλατειών που ονομάζεται Πλατεία Καρπάθου. Η άλλη φέρει το όνομα του πρώτου Δημάρχου Πειραιά, του Υδραίου Κυριάκου Σερφιώτη (Πλατεία Σερφιώτου), καθώς οριοθετεί τις παρυφές της Υδραϊκής Συνοικίας που αποτέλεσε και τον πρώτο σημαντικό πυρήνα εποικισμού της σύγχρονης πόλης του Πειραιά. Για τον ίδιο λόγο και ο κεντρικός δρόμος που ενώνει τον συνοικισμό της Νέας Καλλίπολης με την Υδραϊκή Συνοικία, φέρει το ίδιο όνομα (Λεωφόρος Σερφιώτου). 
  
Η συνοικία της Νέας Καλλίπολης δέχθηκε μεγάλο προσφυγικό κύμα, μετά την καταστροφή του '22 όπως και πολλές άλλες περιοχές στον Πειραιά. Με το νόμο 3148 της 29ης Ιουλίου του 1924 που υπέγραψε το τότε Πρόεδρος Δημοκρατίας Παύλος Κουντουριώτης, παραχωρήθηκε έκταση του Δημοσίου, έκτασης 150.000 τ.μ. στην Πειραϊκή Χερσόνησο, πάνω ακριβώς από τον όρμο Λουβιάρη στην Πειραϊκή

Η έκταση αυτή κατανεμήθηκε σε οικοδομήσιμα οικόπεδα, τα οποία και παραχωρήθηκαν νομίμως σε πρόσφυγες αναλόγου της καταγωγής τους. Τα οικόπεδα της Ανατολικής πλευράς, δόθηκαν σε Θρακοχερσονησίους (από την Καλλίπολη) ενώ τα δυτικά δόθηκαν Παρρελησποντίους (από τα Δαρδανέλλια και την Λάμψακο) που κατέφυγαν στην Ελλάδα με την έναρξη των Βαλκανικών πολέμων ή από τον Σεπτέμβριο του 1912 και μετά για του Θρακιώτες. Μάλιστα με τον ίδιο νόμο ανατέθηκε στο Υπουργείο Γεωργίας η διαίρεση σε οικόπεδα των 250 τ.μ. έκαστο, η χάραξη οδών και Πλατειών και κοινόχρηστων εκτάσεων για ανέγερση σχολείων, εκκλησίας και Αστυνομικού καταστήματος.

 Την ίδια εποχή σημαντικά ονόματα του Πειραιά, εμφανίσθηκαν να διεκδικούν μεγάλος μέρος της Πειραϊκής χερσονήσου, προσπαθώντας έτσι να ανακόψουν αφενός το έργο της προσφυγικής εγκατάστασης, αφετέρου να λάβουν αποζημιώσεις καταπάτησης, προβάλλοντας δικαιώματα κυριότητας είτε υπέρ αυτών προσωπικώς, είτε υπέρ τρίτων στους οποίους είχαν κάνει εικονικές πωλήσεις. Αυτοί καθυστέρησαν το έργο της προσφυγικής ανασυγκρότησης με δικαστικούς αγώνες.

Μεγάλο μέρος της Πειραϊκής Χερσονήσου λίγο πριν την παραχώρηση για προσφυγικούς συνοικισμούς ανήκε στην λεγόμενη Αεροπορική Άμυνα. Τελικώς τα δικαστήρια αποδέχθηκαν κάποια δικαιώματα, κυρίως μικρών ιδιοκτητών που είχαν αγοράσει μικροοικόπεδα απευθείας από την Αεροπορική Άμυνα, αλλά εκδίωξε τις εικονικές πράξεις των "γηπεδοφάγων". 

Στο τότε Τμήμα Λαϊκής Κατοικίας που ανήκε στο Υπουργείο Πρόνοιας και Αντιλήψεως και επόπτευε την παραχώρηση γης στη Νέα Καλλίπολη, δημοσιεύθηκε εγκύκλιος σύμφωνα με την οποία μπορούσε κάποιος πρόσφυγας να καλέσει την Αστυνομία, σε περίπτωση απειλής από "γηπεδοφάγο".  

Τελικώς η απογραφή του 1928 κατέγραψε 4.600 κατοίκους στη Νέα Καλλίπολη.  




Από τον Ελλήσποντο στην Πειραϊκή Χερσόνησο:


Το εγκυκλοπαιδικό Λεξικό του "Ηλίου" αναφέρει ότι η Καλλίπολη της Ανατολικής Θράκης στα Τούρκικα ονομάζεται Γκελήμπολου. Βρίσκεται στο στόμιο του Ελλησπόντου προς Προποντίδα. Μέχρι το 1918 το μισό των κατοίκων της ήταν Έλληνες. Έχει καταγραφεί η ύπαρξη εκεί 8.000 Ελλήνων, σε συνολικό πληθυσμό 16.000 κατοίκων!

Το όνομά της "Καλλίου πόλιν", δόθηκε υπό του Καλλίου, ενώ πρώτα λέγονταν Κριθώτη. Το 1305 κατελήφθη από τους Καταλανούς που κατάσφαξαν όλο τον πληθυσμό της. Το 1920 παραχωρήθηκε από την Συνθήκη της Λωζάνης στην Τουρκία και οι κάτοικοί της κατέφυγαν στην Ελλάδα.

Η εγκατάσταση:


Η εγκατάσταση αυτών των νέων προσφύγων, προσπάθησε να γίνει οργανωμένα και μετά από μακρές διαβουλεύσεις που προέβλεπε ο Νόμος 3967 του 1929. Σημαντικό βήμα ήταν η ίδρυση "Επιτροπής Συνοικισμού Νέας Καλλιπόλεως" η οποία αργότερα συγχωνευόμενη με άλλες παρόμοιες Επιτροπές (Νέας Σμύρνης κ.λ.π.) αποτέλεσαν το "Συμβούλιο Πρόνοιας και Στεγάσεως" υπηρεσία που ανήκε στο τότε Υπουργείο Πρόνοιας και Αντιλήψεως. 

Από το 1926 είχε ήδη εξαγγελθεί  δημοπρασία
για την ανέγερση του συνοικισμού η οποία μέχρι και το 1929 βρίσκονταν σε διαβούλευση!!

Η εμφάνιση ειδικής επιτροπής στο Υπουργείο Πρόνοιας, και η έκδοση του νόμου 3967, έδωσαν Κρατική υπόσταση στην εγκατάσταση, αφού αρχικά εκτάσεις απαλλοτριώθηκαν και στην συνέχεια δόθηκαν σε πρόσφυγες με σκοπό την ανέγερση κατοικιών. 

Άποψη περιοχής Νέας Καλλίπολης το 1927 όταν ο Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής ήταν ακόμα μικρό ξύλινο εκκλησάκι (δεξιά της φωτογραφίας) που κάλυπτε τις ανάγκες των προσφύγων.
(Αρχείο Ζήση Σαρικόπουλου) 


Υδροφόρο βυτίο που χρησιμοποιούνταν για την διανομή του περίφημου νερού Πόρου
στις γειτονιές του Πειραιά (1929) 

Ξένη Εταιρεία "παγώνει" την οικοδόμηση:


ΟΔΗΓΙΑΙ ΔΙΑ ΤΟΥΣ ΟΙΚΙΣΤΑΣ

Η ιδέα της τότε Κυβέρνησης ήταν κάθε δικαιούχος οικιστής μετά την παραχώρηση γης από το Κράτος να δηλώσει τον τύπο της οικίας που επιθυμούσε, σε συγκεκριμένη τεχνική εταιρεία, ώστε αυτή να του την ανοικοδομήσει. Η αιτιολογία ήταν η ομοιομορφία των σπιτιών του συνοικισμού. Μάλιστα στο ανωτέρω τεύχος που φέρει τον τίτλο "Ανέγερσις Νέας Σμύρνης και Νέας Καλλίπολις" υπάρχουν και τύποι σπιτιών, που ο οικιστής πρέπει να επιλέξει αναλόγως του μεγέθους της οικίας που επιθυμεί.

 Φυσικά οι δικαιούχοι λάμβαναν μόνο γη, καθώς όφειλαν για την κατοικία, να καταθέσουν σε λογαριασμό στην Εθνική Τράπεζα το ένα έκτο της συνολικής αξίας της δαπάνης ανέγερσης! 
Το υπόλοιπο ποσό θα έπρεπε να το εξοφλήσουν σύμφωνα με τους όρους που έθετε η σύμβαση. 

Εάν ο οικιστής δεν τηρούσε αυτούς τους όρους, θεωρούνταν έκπτωτος και το οικόπεδο παραχωρείτο σε άλλον δικαιούχο!

Έτσι κάτω από τους δυσμενείς αυτούς όρους, το μόνο που επιτεύχθηκε ήταν η διανομή γης, επί της οποίας τελικώς οι πρόσφυγες οικοδόμησαν με δικά τους μέσα και αφού η ανέγερση σπιτιών πάγωσε για μεγάλο χρονικό διάστημα, από την εμμονή της εταιρείας, λόγω ανάληψης της ανωτέρας Σύμβασης. 

Βουλευτές της αξιωματικής αντιπολίτευσης θέτουν ερωτήματα τότε δια του ημερήσιου τύπου:

"Η Νέα Καλλίπολις περιλαμβάνεται μέσα στη σύμβαση τη συνομολογηθείσα υπό του Κράτους με την Εταιρία ΟΣΜΑΝ και ως εκ τούτου οι κάτοχοι οικοπέδων δεν μπορούν να κτίσουν πλέον εξ ιδίων αλλά μόνο δια της ξένης εργοληπτικής εταιρίας! Το γιατί; Μπορούμε όλοι μας να το μαντεύσουμε !".

Ύδρευση με νερό Πόρου και διανομή από νερουλάδες:

Φυσικά κάτω από αυτούς τους όρους οικοδόμησης, ύδρευση, δίκτυο υπονόμων, δρόμοι, υποτιθέμενα θέατρα και λουτρά, χώροι πρασίνου και αναψυχής, δεν θα μπορούσαν να γίνουν με μέριμνα των προσφύγων. Αυτή είναι και η εξήγηση που η Καλλίπολη ουσιαστικά κατασκευάστηκε άνευ δικτύου ύδρευσης, αλλά και με περιορισμένους κοινόχρηστους χώρους. Σήμερα λανθασμένα έχει εντοπιστεί ότι το μεγάλο πρόβλημα της συνοικίας ήταν τότε το αποχετευτικό. Κι αυτό γιατί σε κάθε οικία κατασκευάζονταν ο λεγόμενος απορροφητικός βόθρος. Η ύδρευση όμως ήταν πραγματική μάστιγα, ειδικά την περίοδο του θέρους. Όλες οι αναμνήσεις από την εποχή εκείνη, ταυτίζονται με την έλλειψη νερού!  


Διανομή πάγου (Ιούλιος 1931)
Κάρα με νερό Πόρου ή αλλιώς οι μικρές "Ούλεν" όπως τις αποκαλούσαν ειρωνικώς,
τροφοδοτούνταν με νερό από δεξαμενές της Ακτής Ξαβερίου. Από εκεί διέσχιζαν τους ανηφορικούς δρόμους της Καλλίπολης για να διανέμουν το πολύτιμο αγαθό 

Το 1931 σχετική αναφορά για τη συνοικία της Νέας Καλλιπόλεως γράφει:

"Σπίτια ωραία μεγάλα, καθαρά. Ο συνοικισμός αυτός όμως διατελεί υπό την δυσμένεια του Κράτους. Έχει κηρυχθεί εις άγνοια. Ουδεμία φροντίδα για τους δρόμους του, τουλάχιστον για τον κεντρικό δρόμο που τον ενώνει με τον Πειραιά. Οι κάτοικοι διαμαρτύρονται, φωνάζουν, ικετεύουν, θέτουν εις ενέργεια μέσα... και αποκομίζουν μόνο υποσχέσεις! Παρακαλούν τους αρμοδίους να δοθεί μια μέριμνα για την ύδρευση του συνοικισμού, στερουμένου και της ελαχίστης σταγόνας ύδατος και αναμένοντος να δροσισθεί από τα βαρέλια των πλανοδίων νερουλάδων.....Ο συνοικισμός δεν ζητεί τίποτα άλλο από το Κράτος παρά μόνο λίγο νερό!"

Δρόμος και ύδρευση με μέριμνα ενός σωματείου:

Το 1935 οι κάτοικοι ζητούν καλύτερη συγκοινωνία με το κέντρο του Πειραιά η οποία γίνεται στοιχειωδώς! Η απάντηση είναι ότι η Καλλίπολης δεν διαθέτει ανάλογους δρόμους καθότι για την διαμόρφωσή τους απαιτείται ο εκβραχισμός  της περιοχής!

 Κατόπιν επίμονων ενεργειών του τότε Προέδρου του Εξωραϊστικού Συλλόγου "Τα Μακρά Τείχη" Γεωργίου Χρ. Σκούρτη, ο τότε Υπουργός Κρατικής Αντιλήψεως κ. Κύρκος πείθεται και εγκρίνει πίστωση 100.000 δραχμών για τον εκβραχισμό των οδών και την διαμόρφωση μιας τουλάχιστον λεωφόρου. 
Έτσι μπαίνουν σε κυκλοφορία δύο λεωφορειακές γραμμές με 12 συνολικά οχήματα. Η μία καταλήγει στο Δημοτικό Θέατρο και η άλλη στον Ηλεκτρικό Σταθμό. 

Με ενέργειες εκ νέου του Γεωργίου Σκούρτη εξασφαλίζεται από το Υπουργείο Πρόνοιας κονδύλι 400.000 δραχμών και από τον Δήμο Πειραιώς άλλες 100.000 δραχμές για εγκατάσταση σωληνώσεων ύδρευσης 850 μέτρων. Τρεις κρουνοί τοποθετούνται σε δημόσιες θέσεις για να συμπληρώσουν την ελλιπέστατη ύδρευση της περιοχής. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι λόγω του ανηφορικού του εδάφους και της ανυπαρξίας οδοστρώματος, είναι αδύνατη η συστηματική προμήθεια νερού, ακόμα και με τους νερουλάδες καθώς δυσκολεύονται να τον προσεγγίσουν. 
Με την τοποθέτηση των τριών κρουνών, δημιουργείται αμέσως αφάνταστος συνωστισμός καθημερινώς!
Ο Σύλλογος "Τα Μακρά Τείχη" εξασφαλίζει αμέσως μετά άλλες 240.000 δραχμές και μετά ένα έτος άλλες 450.000 δραχμές οι οποίες διατίθενται για την ύδρευση δια σωληνώσεων στην γειτονιά των Καρπάθιων, που βρίσκονται εντός του Συνοικισμού της Καλλιπόλεως.  

Να σημειώσουμε ότι σήμερα ελάχιστοι γνωρίζουν την προσφορά του Συλλόγου "Τα Μακρά Τείχη" στην επίλυση των προβλημάτων του Συνοικισμού, ενώ βεβαίως το όνομα του Γεωργίου Σκούρτη έχει χαθεί στην σκόνη του χρόνου... 

Νέα Καλλίπολη και εμφύλιος:

Στη Νέα Καλλίπολη Πειραιά επί Ιωάννου Μεταξά δημιουργήθηκε και ο Αστυνομικός Σταθμός Νέας Καλλιπόλεως Πειραιώς, που αργότερα θα γίνει γνωστός, όταν στα επεισόδια του Δεκεμβρίου του '44 (Δεκεμβριανά) θα εκτελεσθούν εντός αυτού δέκα Χωροφύλακες που είχαν προηγούμενα απαχθεί, από δύναμη του ΕΛΑΣ, από το παρακείμενο Τμήμα Μεταγωγών Πειραιά (δέκα συνολικά άνδρες). Τον Μάρτιο του 1945 βρέθηκε ότι εγκέφαλος αυτού του εγκλήματος ήταν ο γνωστός δικηγόρος του Πειραιά Κ.Α....

Αυτός ο Σταθμός της Αστυνομίας θα παραμείνει στην περιοχή μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του '90 που θα καταργηθεί οριστικά. Είναι από τις ελάχιστες αστυνομικές υπηρεσίες εντός λεκανοπεδίου, που παρέμειναν να λειτουργούν με την μορφή "Σταθμού".


1942 - Συσσίτιο στην Καλλίπολη (Από το αρχείο του Δημοσθένη Μπούκη)

Χρονολογικό ιστορικό περιοχής:

Στις 13 Οκτωβρίου 1940, λίγες μέρες πριν την κήρυξη του πολέμου, έγιναν τα επίσημα εγκαίνια του ναού της Αγίας Παρασκευής Νέας Καλλίπολης. Αξίζει να αναφερθεί πως η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής μέχρι να οικοδομηθεί στεγάζονταν σε ένα παράπηγμα που ήταν στημένο εντός της ημιτελής οικοδομής του ναού. (Σχετικό αφιέρωμα εδώ). 



Ο θεμέλιος λίθος της είχε τοποθετηθεί από τις 23 Σεπτεμβρίου 1934. Η εκκλησία αυτή αποτελεί την καρδιά της συνοικίας. 


23 Σεπτεμβρίου 1934 - Τελετή καταθέσεως θεμελίου λίθου Ιερού Ναού Αγίας Παρασκευής
παρά του Προέδρου της Εκκλησιαστικής Επιτροπής κ. Θωμά Θεοφανίδου
(Η φωτογραφία ευγενική χορηγία της κ. Σοφίας Θεοφανίδου)


Από το 1946 στο ναό της Αγίας Παρασκευής, διορίσθηκε ιεροκήρυκας ο Μακάριος Κυκκώτης, που αργότερα θα γίνει γνωστός σχεδόν σε όλο τον κόσμο ως Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, που θα διατελέσει και Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τόσο το 1949 όσο και αργότερα θα επισκεφθεί την πρώτη ενορία του για να τελέσει λειτουργία. 

Το 1948 έγινε προσπάθεια δενδροφύτευσης της Νέας Καλλίπολης από τα σχολεία της περιοχής, προσπάθεια από την οποία ελάχιστα δένδρα έχουν απομείνει σήμερα, κυρίως στις δύο πλατείες (Σερφιώτου και Καρπάθου).

Το 1962 τελεί εγκαίνια ο "Πνευματικός και Μορφωτικός Όμιλος Νέας Καλλίπολης" με έδρα κοντά στον γνωστό Κινηματογράφο της Καλλίπολης "Σινέ-Δελφοί".

Το Νοέμβριο του 1963 Καλλιπολίτες συναντούν τον Πειραιώτη Βουλευτή κ. Ηρ. Σακαλή, προκειμένου να μεσολαβήσει ώστε να δοθεί λύση στο αποχετευτικό πρόβλημα της περιοχής, που όπως προαναφέραμε ουδέποτε κατασκευάσθηκε.

Είναι Μάρτιος του 1966 και ακόμα η στέγαση δικαιούχων οικιστών προσφύγων δεν έχει ολοκληρωθεί. Αρκετοί εξ αυτών συνεχίζουν να διαμένουν σε παραπήγματα τόσο στη Καλλίπολη όσο και στον Άγιο Διονύσιο και Χατζηκυριάκειο. Σε αυτούς έχουν προστεθεί και πλημμυροπαθείς του 1961. Αποφασίζεται η οριστική μεταφορά και εγκατάσταση σε πολυκατοικίες στον Κορυδαλλό.

Τον Σεπτέμβριο του 1966 ο Πειραιώτης Υπουργός Παιδείας κ. Σαββόπουλος έθεσε τον θεμέλιο λίθο για την ανέγερση του Πνευματικού Κέντρου της Αγίας Παρασκευής.


Τα γνωστά εκπαιδευτήρια με έδρα την Καλλίπολη (Καταχώρηση του 1964)

Το 1967 (22 Ιουνίου) έγιναν τα εγκαίνια υποκαταστήματος Ταχυδρομείου που βρίσκονταν επί της Πλατείας Σερφιώτου.

 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"