Δημήτριος Καλλιμασιώτης. Ο πρωτεργάτης του Πειραϊκού Λιμένα

του Στέφανου Μίλεση

Μιλώντας για την προτομή του ανθρώπου εκείνου που χαρακτηρίστηκε ως πρωτεργάτης του Πειραϊκού Λιμένα, του Δημητρίου Καλλιμασιώτη, οφείλουμε να εξηγήσουμε πως θα αναφερθούμε στο ιστορικό δύο διαφορετικών Καλλιτεχνών γλυπτών αλλά ενός γλυπτού μνημείου. 

Στις 19 Ιουνίου του 1935 έγιναν τα αποκαλυπτήρια της χαρακτηριζόμενης σήμερα "πρώτης" προτομής του Δημητρίου Καλλιμασιώτη. Αυτή η πρώτη προτομή τοποθετήθηκε ακριβώς απέναντι από τον σταθμό του Ηλεκτρικού Σιδηροδρόμου Πειραιά, στο σημείο του λιμανιού που από λάθος καλείτο "Ζέα" ή βρωμολίμνη, επειδή παλαιότερα εκεί υπήρχαν αβαθή και τα λιμνάζοντα ύδατα σχημάτιζαν βούρκο. Αργότερα το σημείο εκείνο με την χρήση βυθοκόρου, έγινε προσιτό για τα πλοία και σήμερα φέρει την ονομασία "Ακτή Καλλιμασιώτη" και που μέχρι τότε ονομαζόταν "Ακτή Πλούτωνος".

 Τόσο η κατασκευή της προτομής όσο και η ονομασία της Ακτής, έγιναν με μέριμνα του τότε Προέδρου του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς (Ο.Λ.Π.) κ. Γεννηματά. Ανατέθηκε στον Κυπριακής καταγωγής γλύπτη Θωμά Θωμόπουλο (1873-1937)  η κατασκευή της και μάλλον αποτέλεσε ένα από τα τελευταία του έργα πριν πεθάνει. 

Η κατασκευή της προτομής είχε φυσικά ως σκοπό την απονομή τιμής στον Πρώτο Πρόεδρο της Παλαιάς Λιμενικής Επιτροπής Καλλιμασιώτη, καθώς ήταν ο άνθρωπος εκείνος επί των ημερών του οποίου τερματίσθηκε όλη η ακαταστασία που επικρατούσε στο λιμάνι του Πειραιά, έγιναν τα περισσότερα έργα διαρρύθμισής του. 

Αυτή η πρώτη προτομή όμως στάθηκε άτυχη καθώς καταστράφηκε μερικώς κατά την διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Έτσι το 1949 ο ίδιος Πρόεδρος του ΟΛΠ ο Γεννηματάς, ανάθεσε στον ζωγράφο και γλύπτη Βάσο Γερμενή (1896-1966) την ανακατασκευή δεύτερης προτομής. Αυτή που σήμερα βρίσκεται επί της Ακτής Μιαούλη και όχι επί της Ακτής Καλλιμασιώτη όπως θα όφειλε να βρίσκεται!
Αποτελεί δε ένα έργο του Γερμενή που δεν συνήθως δεν είναι καταχωρημένο ίσως δικαίως καθώς δεν γνωρίζουμε το μέγεθος της ανακατασκευής που υπέστη αρχική προτομή και τις βλάβες που έφερε από την διάρκεια του πολέμου και της κατοχής.

Ο Δημήτριος Καλλιμασιώτης (1869-1929), διετέλεσε τρεις φορές Πρόεδρος της Επιτροπείας του Λιμανιού κατά τα έτη 1911- 1914, 1921-1924 και 1926-1928. Ειδικά κατά την ιστορική συνεδρίαση της 27ης Νοεμβρίου 1921 παρουσία του τότε Υπουργού Συγκοινωνίας Παναγή Τσαλδάρη, όρθωσε το ανάστημά του απαίτησε να εφαρμοσθεί το πρόγραμμα που ο ίδιος είχε συντάξει, που αφορούσε τα νέα λιμενικά έργα. Λέγεται ότι ο Καλλιμασιώτης είχε καταρτίσει ένα σχέδιο ανάπτυξης για το λιμάνι του Πειραιά, χαρακτηριζόμενο από δημιουργικό δαιμόνιο, που διακρίνει μόνο ιδρυτές πόλεων ή λιμανιών!

Τελικώς το "Σχέδιο Καλλιμασιώτη" που πραγματοποιήθηκε περιλάμβανε:

• Κρηπιδώματα μήκους 2.756 μέτρων
• Πέντε τεράστιες διώροφες παραλιακές αποθήκες χωρητικότητας 51.000 τόννων,
• 21 ηλεκτροκίνητους γερανούς εκφορτώσεως εμπορευμάτων από τις προβλήτες απευθείας στις αποθήκες,
• Δύο μεγάλες γερανογέφυρες εκφόρτωσης γαιανθράκων,
• Ύδρευση των σκαφών με νερό απευθείας από τον Μαραθώνα!

Ο Καλλιμασιώτης πέθανε το 1929 χωρίς να προλάβει να δει ολοκληρωμένα τα "Σιλό" (Σιταποθήκες) οι οποίες αναγέρθηκαν και ολοκληρώθηκαν αμέσως μετά. Η κατασκευή των "Σιλό" ήταν μέρος του προγράμματός του, μαζί με όλο τον εξοπλισμό τους, καθώς επιδίωξή του ήταν η αποφυγή καταπόνησης των εργατών, που μέχρι των ημερών του, η εκφόρτωση από τα πλοία στην προβλήτα γίνονταν με τα χέρια! Επίσης εντός των σχεδίων του, που δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει λόγω του θανάτου του, ήταν η κατασκευή υπερμεγέθων αποθηκών πέντε ορόφων! 

Το έργο του ολοκληρώθηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο, αποτελώντας ειρωνεία για τον ίδιο καθώς ήταν αντιβενιζελικών πεποιθήσεων και όταν είχε επικρατήσει ο Βενιζέλος το 1917, είχε εξορισθεί στην Σκόπελο! Παράλληλα είχε κατηγορηθεί από την Βενιζελική Εφημερίδα "Πατρίς" για λαθρεμπορία πετρελαίου με σκοπό την προμήθεια των γερμανικών υποβρυχίων που τότε περιπολούσαν στο Αιγαίο. Εξέδωσε βιβλίο με τις θέσεις του κατηγορώντας την εφημερίδα "Πατρίς" για πλαστογραφία με σκοπό την πολιτική του δίωξη.

Πειραιεύς, 1917

Διετέλεσε και Βουλευτής Αττικοβοιωτίας με το κόμμα των Εθνικοφρόνων.   

Σήμερα η προτομή με το βάθρο της βρίσκονται αθέατα και παρατημένα εντός ενός μικρού κήπου, που δεν διαθέτει είσοδο επισκεπτών, πίσω από μια στάση λεωφορείου, κατά μήκος της Ακτής Μιαούλη. Η μπρούτζινη πινακίδα με το σχέδιο του λιμένος που υπήρχε στο βάθρο, αλλά και όλη η κατασκευή έχουν υποστεί ζημιές από τους γνωστούς "πωλητές μετάλλων", που καταστρέφουν οτιδήποτε μπορεί να πωληθεί για ανακύκλωση!

ΔΗΜΗΤΡΙΩ Ι. ΚΑΛΛΙΜΑΣΙΩΤΗ
ΠΡΟΕΔΡΩ ΕΠΙΤΡΟΠΕΙΑΣ ΛΙΜΕΝΟΣ
ΠΡΩΤΕΡΓΑΤΗ
ΤΩΝ ΛΙΜΕΝΙΚΩΝ ΤΟΥΤΩΝ ΕΡΓΩΝ

Ανέμη - Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Νεοελληνικών Σπουδών
Αρχείο Δημητρίου Καλλιμασιώτη - Ε.Λ.Ι.Α.
Ψηφιακές Εφημερίδες Βουλής των Ελλήνων