Ένα παιδί της Φρεαττύδας



     


του Στέφανου Μίλεση

Από την «Ημέρα του βιβλίου» στην «Έκθεση βιβλίου»

Εδώ και τριάντα χρόνια, διενεργείται κάθε χρόνο στον Πειραιά, στο Πασαλιμάνι, η Έκθεση Βιβλίου, ένας πραγματικός θεσμός για τον οποίο επιμελείται επιτυχώς ο Σύνδεσμος Βιβλιοχαρτοπωλών Εκδοτών Πειραιώς. Βέβαια, και πριν την έκθεση αυτή ένας άλλος θεσμός κυριαρχούσε στον Πειραιά που δυστυχώς για κάποιο λόγο ξέπεσε και ξεχάστηκε. Ήταν η λεγομένη «ημέρα του βιβλίου» που χρόνια στην προπολεμική εποχή διοργάνωνε η «Φιλική Εταιρεία Νέων» ένα λαμπρό σωματείο του Πειραιά με πολύχρονη παρουσία. 

Η Φιλική Εταιρεία Νέων λοιπόν είχε καθιερώσει την "ημέρα του βιβλίου", στην οποία γίνονταν ομιλίες σε όλα τα Γυμνάσια και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα της πόλης που σκοπό είχαν την προβολή του βιβλίου. Καιρό πριν τον εορτασμό της «ημέρας του βιβλίου» γινόταν γνωστό το πρόγραμμα των ομιλητών στο οποίο και θέλω να σταθώ, καθώς επρόκειτο για μεγάλα ονόματα του πνευματικού χώρου που αναλάμβαναν να φέρουν εις πέρας το έργο της προαγωγής του. 

Ενδεικτικά αναφέρω ότι στο πρόγραμμα του εορτασμού της ημέρας του βιβλίου του 1937, κάποιοι από τους ομιλητές που αναφέρονται είναι οι Γ. Πάτσης για το Δεύτερο Γυμνάσιο Αρρένων Πειραιώς, ο Γ. Πειρουνάκης για το Σχολείο του Παπαϊωάννου, ο Αντ. Μωραΐτης για τη Σχολή Μπάρδη. Επίσης στο Διδασκαλείο Θηλέων ομιλήτρια ήταν η Διευθύντρια αυτού Ισμήνη Βόγια – Τζαβάρα και ο Καθηγητής Ν. Κατσικάρος ενώ βιβλία δόθηκαν ως βραβεία στις μαθήτριες εκείνες που είχαν γράψει τις καλύτερες εκθέσεις. Στα πλαίσια του εορτασμού της ημέρας του βιβλίου του 1937 ανάλογη ομιλία είχε διοργανωθεί και στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά όπου ο ποιητής Νίκος Χατζάρας είχε πετύχει να συγκεντρώσει πολυάριθμο ακροατήριο. Τότε ήταν που πριν την ομιλία του διαβάστηκε μια επιστολή του Παύλου Νιρβάνα, η οποία προκαλεί σήμερα ρίγη συγκίνησης στους Πειραιώτες, αφού μέσω αυτής ο σπουδαίος λογοτέχνης καταδεικνύει την μεγάλη του αγάπη για τον Πειραιά και αφήνει ως «κληρονομιά» στους νεώτερους Πειραιώτες, τη συνέχιση της πνευματικής παράδοσης, καθώς έγραφε στην επιστολή του ότι «η Φρεαττύδα εξακολουθεί να είναι και η δική σας ποιητική πατρίδα, όπως ήταν και δική μας». 

Η μοίρα ήθελε η επιστολή αυτή του Νιρβάνα προς τη νέα γενιά των Πειραιωτών να είναι από τις τελευταίες επαφές του λογοτέχνη με τον Πειραιά αφού πέντε μήνες αργότερα πέθανε. Και μόνο το γεγονός ότι η «ημέρα του Βιβλίου» ως θεσμός άφησε σήμερα κληρονομιά την επιστολή αυτή του Ακαδημαϊκού και λογογράφου Νιρβάνα, αποδεικνύει το θετικό πρόσημο που άφησε ο θεσμός.     

"Αγαπημένοι μου συνάδελφοι, 

   Δεν θα ήθελα να περάσει η ωραία πνευματική εορτή που είχατε την ευγενική πρωτοβουλία να διοργανώσετε στην αγαπημένη μας πόλη, δίχως να βρεθώ, ούτε την τελευταία στιγμή μαζί σας.

Αν λόγοι ανώτεροι από την θέλησή μου με κράτησαν μακριά σας, θελήσετε να δεχθείτε τα λίγα μου ταύτα λόγια σαν να ήμουν εγώ ο ίδιος, με όλη μου την ψυχή, με όλη μου την σκέψη και με όλη μου την αγάπη. Δεν ξεχνώ πως είμαι κι εγώ ένα παιδί της Φρεαττύδας.

 Ήλθα στον Πειραιά πέντε χρονών κι έφυγα με άσπρα μαλλιά. Έφυγα είναι ένας λόγος! Δεν φεύγει ποτέ κανείς από τον τόπο που πρωτογνώρισε την ζωή και τις ομορφιές της, που πρωτοαγάπησε, που πρωτοσκέφθηκε και που έκανε τις πρώτες του γνωριμίες  με ό,τι στάθηκε κατόπιν ο έρωτας όλης του της ζωής. Και τώρα, που εσείς, τρίτη ποιητική γενιά, ύστερα από τη δική μας, γιορτάζετε ευλαβικά τα πνευματικά πενηντάχρονα του Πειραιά, οι στοχασμοί μου πετούν στην μακρινή εκείνη ευτυχία, που λίγα παιδιά, και εμείς στην ηλικία σας, στήναμε δειλά τον βωμό του λόγιου Ερμή δίπλα στον βωμό του Κερδώου. Μέσα στους καπνούς των εργοστασίων, στον εμπορικό θόρυβο του λιμανιού και τους λόφους των αποικιακών, μέσα σ΄ ένα κόσμο πρακτικών και εργατικών ανθρώπων, που προετοίμαζαν το εμπορικό και βιομηχανικό μέλλον του πρώτου λιμανιού της Ελλάδας και ενός από τα πρώτα σήμερα της Μεσογείου, εμείς, μικροί νεραϊδοπαρμένοι, καταγινόμαστε δίχως να το μαντεύσωμε, καταγινόμαστε να ανατρέψουμε τη θεωρία του περιβάλλοντος του Ταίν. Επάνω σε σάκους αποικιακών εγράφοντο ποιήματα και κάτω από τα εμπορικά κατάστιχα των πατέρων τους τα παιδιά, έκρυβαν τον Αλφρέδο Μισσέ και τον Λαμαρτίνο στο πνεύμα του Ταίν, και των πρακτικών και καλών ανθρώπων, που μας κοίταζαν λοξά, σαν παραστρατημένους και ίσως σαν παιδιά χαμένα. 

Μα εμείς είχαμε στήσει πια τα ποιητικά μας ταμπούρια. Στον "Απόλλωνα", το περιοδικό του τυφλού ποιητή Σακελλαρόπουλου, οι υπογραφές μας άρχισαν να φανερώνονται κάτω από τα πρωτόλειά μας πεζά και στίχους, και η εφημεριδούλα του Λυμπεράκη η "Πρόνοια" είχε γίνει για κάμποσο καιρό το φιλολογικό μας όργανο. 

Ο καημένος ο Λυμπεράκης μας την είχε παραδώσει, με τυφλή εμπιστοσύνη και εμείς την είχαμε κάνει αγνώριστη. Οι αναγνώστες της έτριβαν τα μάτια τους. Εκεί, που περίμεναν να βρουν κανένα πολιτικό άρθρο ή καμία εμπορική είδηση, αντίκριζαν σονέτα, φιλολογικά άρθρα, θεατρικές κριτικές και ολόκληρα φιλολογικά φύλλα σε ορισμένες ημέρες! 

Ίσως αξίζει για την ιστορική περιέργεια, αν κρατήσετε κάποτε ένα Πειραιώτικο φιλολογικό αρχείο, να βρείτε και να περιμαζέψετε όλα αυτά τα χαρακτηριστικά έντυπα, που από μέσα τους πέρασαν με τα πρώτα τους φανερώματα οι προκάτοχοί σας, αυτοί που μια μακρινή ημέρα, εξόρμησαν από το ποιητικό ερημητήριο της Φρεαττύδας άλλοι για να κατακτήσουν με τον καιρό μια θέση στα νεοελληνικά γράμματα -αν τους μετρήσετε θα βρείτε πολλούς- και άλλοι, αλίμονο για να πεθάνουν ή να σβήσουν και να λησμονηθούν. 

Τώρα καταγινόσαστε και εσείς αγαπημένοι συνάδελφοι, να ανατρέψετε με τη σειρά σας τη θεωρία του Ταίν, τη θεωρία του περιβάλλοντος. Η Φρεαττύδα εξακολουθεί να είναι και η δική σας ποιητική πατρίδα, όπως ήταν και δική μας. Πατάτε πάνω στα ίδια χώματα που πατήσαμε και όπου ίσως να σώζονται ακόμα τα χνάρια μας. 

Και μεις ξαναζούμε τώρα τα νιάτα μας μαζί με τα δικά σας. Εμείς και όσοι ήρθαμε κατόπιν μας πριν από σας. Και ίσως πρέπει να σας χαιρετίσω τούτη την συγκινητική στιγμή με τους παλιούς τύπους, που μου είχε κάνει την τιμή να μου αφιερώσει, όταν ήμουν ακόμα στα δικά σας χαρούμενα χρόνια, ο μεγάλος μας ποιητής και μεγάλος μου φίλος Κωστής Παλαμάς.

"Ω, μη μας λησμονάτε, και εμείς για σας αηδόνια,
φυτέψαμε τις δάφνες και τις τριανταφυλλιές 
τραβήξαμε κι αγκάθια εμείς και καταφρόνια
για νάχετ'  εσείς τ΄ άνθη και τις μοσχοβολιές"


Μαζί σας πάντα, δικός σας πάντα αγαπητοί μου νέοι συνάδελφοι, σας σφίγγω το χέρι.

Παύλος Νιρβάνας"


(Επιστολή του Παύλου Νιρβάνα προς τους νέους λογοτέχνες τους Πειραιά. Διαβάστηκε το 1937 σε συγκέντρωση στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιώς. Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "Ακρόπολις" φ. 7 Ιουνίου 1937)


ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ:

Παύλος Νιρβάνας. Η ζωή του στο Νέο Φάληρο



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"