Καλό ταξίδι δάσκαλε

του Στέφανου Μίλεση

Με βαθιά θλίψη όλη η Πειραϊκή κοινωνία, άκουσε για τον ξαφνικό θάνατο του έγκριτου συμπολίτη μας και διαπρεπούς επιστήμονα και Διδάκτορα εν ζωή του Ευάγγελου Αθηναίου. 

Η γνωριμία μου μαζί του έγινε μάλλον συμπτωματικά, όταν το 2005, εντάχθηκα στην Ένωση Παλαιών Προσκόπων Νέου Φαλήρου. Ο Αθηναίος ήταν τότε Πρόεδρός της (από το 2003 έως το 2006), ενώ επί σειρά ετών αργότερα, ήταν διαρκώς Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της. Εκεί τον γνώρισα για πρώτη φορά και έκτοτε φρόντιζα ανελλιπώς να στέκομαι κοντά του, καθώς κάθε σκέψη του, κάθε ενέργειά του, αποτελούσε για εμένα έναν οδηγό τρόπου και συμπεριφοράς. Ευθύς στον χαρακτήρα, ευγενικός στην ψυχή, τίμιος στις κοινωνικές του σχέσεις, απολάμβανε της αγάπης και της εκτίμησης όχι μόνο όλων των μελών της Ένωσης, αλλά και της κοινωνίας του Νέου Φαλήρου.

 Ο μεταστάς ήταν γεννημένος στο Νέο Φάληρο, το οποίο αγάπησε υπέρμετρα, διατηρώντας σε όλο του τον βίο, αναλλοίωτη την αγάπη του για το μέρος εκείνο, το οποίο φρόντιζε να τιμά διαρκώς και σε κάθε περίσταση. Ως μέλος του Δ.Σ. της Ένωσης Παλαιών Προσκόπων, εξυπηρέτησε με ζήλο και αφοσίωση τα προσκοπικά συμφέροντα, υπήρξε δε ένας εκ των πρωταγωνιστών τόσο για την ίδρυσή της Ενώσεως το 1995, όσο και για την μετέπειτα στέγασή της. Γι΄ αυτό άλλωστε και το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων τον τίμησε με τα ανάλογα μετάλλια του "Παλαιού Προσκόπου" και του «Αθανασίου Λευκαδίτη» (20.12.2004). 

Θυμάμαι σε μια από τις πολλές δράσεις της Ένωσης, είχαμε βρεθεί κάποιο βράδυ σε ένα φουαγιέ ξενοδοχείου στην Κοζάνη, να συζητάμε πολλά και διάφορα περί της «στάσης» που έπρεπε να τηρεί κάποιος ώστε να είναι πετυχημένος ιστορικός ερευνητής. Είχε βλέπετε την πείρα της ζωής και ήθελε, είχε την αγωνία, αυτή την πείρα να την μεταλαμπαδεύσει στους νεώτερους.  «O λογοτέχνης, ο ιστορικός, ο ερευνητής, ο συγγραφέας, ο αρθρογράφος" έλεγε "πρέπει όχι μόνο να έχει μελετήσει το αντικείμενό του, αλλά και να έχει γράψει για αυτό. Γιατί την πένα την βουτάμε πρώτα στο μυαλό και μετά στο μελάνι. Αν γράφεις για πράγματα που δεν έχεις πρώτα μελετήσει, τότε θα γράφεις ανιστόρητα γιατί δεν θα έχεις βουτήξει την πένα στο μυαλό. Αν πάλι μιλάς για πράγματα που μόνο έχεις μελετήσει αλλά δεν έχεις γράψει, τότε δεν θα έχεις βουτήξει την πένα το μελάνι. Το είπαμε μυαλό και μελάνι πάντα μαζί!».

 Άλλες φορές πάλι, αστειευόμενος μου έλεγε κάθε φορά που με έβλεπε «γυρίζοντας μυρίζοντας» εννοώντας πως ο ερευνητής ο καλός είναι ο αεικίνητος ερευνητής, που μοιάζει σαν τον κυνηγετικό σκύλο που διαρκώς γυρίζει. Μόνο αυτός θα είναι σε θέση να ανακαλύψει νέα στοιχεία, να ανοίξει νέους ορίζοντες. Κι αυτό έπραττε άλλωστε και ο ίδιος όταν στην πορεία του χρόνου, η σχέση μας εκτός από προσκοπική, αναπτύχθηκε και στον τομέα της καταγραφής της ιστορίας και της ηθογραφίας του Πειραιά και του Νέου Φαλήρου μέσα από τους κόλπους της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς που και οι δύο μας ανήκαμε. 

Ήταν γνωστές οι διαλέξεις που έδινε συχνά, για την χρυσή εποχή του Νέου Φαλήρου, καθώς είχε την ικανότητα να αναβιώνει μέσα από τους λόγους του, την χαμένη λαμπρή ζωή αυτής της περιοχής, που κάποτε άκμαζε με τα υπερπολυτελή ξενοδοχεία της, τους ευρωπαϊκούς δρόμους της και τα θαλασσινά λουτρά της. Όλα αυτά άλλωστε τα περιέγραψε με τόσο γλαφυρό τρόπο στο τελευταίο του βιβλίο «Καπετάν Ανδρέας Ζέπος» (Εκδόσεις Μουρούσια). Σε πολλές από τις αυτές τις διαλέξεις, είχα την τύχη να είμαι βοηθός του, στην οργάνωση του φωτογραφικού υλικού και του οπτικού μέρους της εκδήλωσης. 

Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι ο Ευάγγελος Αθηναίος υπήρξε μια εξαιρετική και πολύτροπος φυσιογνωμία των Πειραϊκών γραμμάτων και ο απρόσμενος θάνατός του επιφέρει καίριο πλήγμα στα Πειραϊκά γράμματα. Ήταν για πολλά χρόνια ενεργό μέλος της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς η οποία επίσης απώλεσε έναν επίλεκτο πεζογράφο και ηθογράφο. Τόσο στην πνευματική ζωή όσο και στην κοινωνική, ο Αθηναίος προσέδιδε έναν τρόπο που δύσκολα θα συναντήσουμε σε άλλον μελετητή. Δεν έχανε ευκαιρία παρά τα αυξημένα καθήκοντα που είχε επιφορτιστεί με την ανάληψη του δύσκολου έργου της Προεδρίας του Πειραϊκού Συνδέσμου, να ξεκλέβει πάντοτε κάποιες στιγμές ώστε να έρθει όπου βρισκόμουν ως ομιλητής, προκειμένου να προσθέσει κι άλλες ιστορίες από τον Πειραιά και το Νέο Φάληρο. Τι τιμή αλλά και τι άγχος προκαλούσε σε έναν νεώτερο στην ηλικία, να έχει στο ακροατήριό του τον Ευάγγελο Αθηναίο! Κι εγώ κάθε φορά που τον έβλεπα του έλεγα πειρακτικά «Αν και Αθηναίος ξέρεις τα πάντα για τον Πειραιά» ή «να που ένας Αθηναίος ηγείται του Πειραϊκού». 

Με τον θάνατό του λοιπόν αραιώνει ο κύκλος των πνευματικών ανθρώπων του Πειραιά, των οποίων η παρουσία και μόνο αποτελούσε εγγύηση μιας ευγενής φιλοσοφίας, μιας στάσης ζωής. Φεύγοντας ο Αθηναίος πήρε μαζί του και ένα κομμάτι από τον Πειραϊκό προσκοπισμό, ένα κομμάτι από την Φιλολογική Στέγη, από τον Εξωραϊστικό Σύλλογο Νέου Φαλήρου, από τον Πειραϊκό Σύνδεσμο για τον οποίο αξίζει να αναφέρουμε πως είναι ο πρώτος Πρόεδρος που πεθαίνει εν ενεργεία από συστάσεώς του μέχρι και σήμερα. 

Μαζί με τον Αθηναίο έφυγε κι ένα μεγάλο κομμάτι από την ιστορία του Φαλήρου, από την ιστορία των εκατοντάδων Φαληριωτών που μέσα από τις διηγήσεις του επανέφεραν στην μνήμη τους όσα είχαν λησμονήσει πολλά χρόνια πριν. Κλείνοντας αυτό τον σύντομο χαιρετισμό που φυσικά σε τίποτα δεν μπορεί να αντικατοπτρίσει το έργο μιας ζωής, παρά να αποτυπώσει μόνο μερικές στιγμές της, να συμπληρώσω πως ο Αθηναίος είχε λάβει διετή υποτροφία από το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών. Στο διάστημα αυτό είχε εκπονήσει την διατριβή «Θαλασσία περιήγησις, ιστορική κοινωνική και κυρίως νομική θεώρησις» την οποία το 1979 υπέβαλε στην Πάντειο Ανωτάτη Σχολή Πολιτικών Επιστημών από όπου έλαβε τον τίτλο του διδάκτορα. Στον επαγγελματικό του βίο εργάσθηκε σε διάφορες θέσεις στο Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας, ενώ  παράλληλα είχε αναπτύξει πλούσιο συγγραφικό έργο γύρω από θέματα Ναυτιλίας. Ενδεικτικά αναφέρω τα έργα «Το δίκαιον της προεπαναστατικής ναυτιλίας των Ελλήνων» (πρώτο βραβείο Ενώσεως Ελλήνων Εφοπλιστών), «Σύμβαση ναυτολόγησης, ναυτεργατικές διαφορές» κ.α. Αργότερα αφιερώθηκε στην εκπαίδευση των παιδιών του Πειραιά, καθώς μαζί με την σύζυγό του Ελένη Γκάτσου λειτουργούσαν από κοινού τα εκπαιδευτήρια «Παιδαγωγική» και «Birds».

Καλό Ταξίδι Δάσκαλε