Στον Πειραιά του Τσαρούχη



Ο Γιάννης Τσαρούχης γεννιέται στον Πειραιά στις 13 Ιανουαρίου του 1910. Στον Πειραιά επίσης ζει την πρώτη δεκαπενταετία σχεδόν της ζωής του, που στάθηκε ικανή, όπως έλεγε και ο ίδιος, να διαμορφώσει οριστικά τον εύπλαστο παιδικό του χαρακτήρα.

 Ο Πειραιάς των αρχών του 20ου αιώνα, κοινωνικά δεν αποτελούσε μια και εννιαία πόλη, αλλά ήταν χωρισμένος σε δύο κοινωνικές ομάδες που συμβίωναν από κοινού, έστω και σε διαφορετικές περιοχές. Στους μεγαλοαστούς και στην εργατική τάξη. Μη ξεχνάμε πως ο Πειραιάς τότε διέθετε πλήθος εργοστασιών, ναυπηγείων και βιοτεχνιών οι ιδιοκτήτες των οποίων ζούσαν στην ίδια πόλη που είχαν αναπτύξει και τις επιχειρήσεις τους. Στην ίδια πόλη όμως ζούσε και ο εργατικός πληθυσμός που απασχολείτο εργασιακά στις ιδιοκτησίες των πρώτων. 



Ένα από τα αρχοντικά της Λεωφόρου Βασιλέως Παύλου στην Καστέλλα,
σε φωτογράφιση αρχών της δεκαετίας του '80 και σήμερα


Οι μεγαλοαστικές οικίες του Πειραιά, διαμόρφωσαν σε μεγάλο βαθμό,
μέρος της αισθητικής του Γιάννη Τσαρούχη


Έτσι ο Τσαρούχης προερχόμενος από μεγαλοαστική οικογένεια είχε όλες εκείνες τις εικόνες που είχαν σχεδόν όλα τα παιδιά της δικής του κοινωνικής τάξης. Γεννημένος σε μια απλή, τυπική της εποχής θα λέγαμε οικία, επί της Λεωφόρου Βασιλέως Γεωργίου Α', με τους θείους του να ζουν σχεδόν αντικρυστά στο μεγάλο νεοκλασικό που διατηρείται μέχρι και σήμερα στην γωνία Γρηγορίου Λαμπράκη και Βασ. Γεωργίου Α' (οικία Μεταξά) ζούσε σχεδόν αρχοντικά, περιστοιχισμένος από την αρχιτεκτονική ομορφιά των νεοκλασικών κτηρίων, με τα ψηλά και πλούσια διασκοσμημένα ταβάνια, με τους κρυστάλινους πολυελαίους και τα πλούσια εσωτερική διακόσμηση από αγάλματα και πίνακες που συνήθως στόλιζαν το εσωτερικό τέτοιων σπιτιών. 

Αρχές δεκαετίας του '80 και η οικία που πέρασε κάποια από τα παιδικά του χρόνια ο Τσαρούχης (από το 1920 έως 1924) κοντά στην αγαπημένη του θεία Δέσποινα Μεταξά, φιλοξενούσε στο ισόγειο χώρο  νηπιαγωγείο ιδιοκτησίας  του Ευάγγελου Αθηναίου. 

Ο πνευματικός αυτός άνδρας του Πειραιά (μέλος της Φιλολογικής Στέγης και μετέπειτα Πρόεδρος του Πειραϊκού Συνδέσμου), θα συμβάλλει τα μέγιστα, στην πραγματοποίηση τηλεοπτικής παραγωγής αφιερωμένης στην ζωή του Γιάννη Τσαρούχη. 

Σε μεγάλο βαθμό από την συμβολή του Δρ. Ε. Αθηναίου θα διασωθούν καταγεγραμμένες πτυχές της παιδικής ηλικίας του Τσαρούχη στον Πειραιά.   

Σε εκείνο το σπίτι (την οικία Μεταξά) μπορεί να μην γεννήθηκε ο Τσαρούχης, εκεί απέκτησε όμως όλα εκείνα τα ερεθίσματα για κάποια χρόνια, από το 1920 έως το 1924 καθώς οι γονείς του έφυγαν για το εξωτερικό και τον άφησαν υπό την προστασία της αγαπημένης του θείας Δέσποινας Μεταξά. 

 Το σπίτι αυτό πάντα αποτελούσε πηγή έμπνευσης για τον ίδιο καθώς οι εικόνες του στάθηκαν αξεπέραστες. Το διάστημα της εκεί φιλοξενίας του, γνώρισε μεγάλες προσωπικότητες της εποχής που παρέλασαν από τα σαλόνια της θείας του, όπως ήταν οι Ελευθέριος Βενιζέλος (που ήταν φίλος της οικογενείας), η ηθοποιός Κυβέλη και η επίσης ηθοποιός Ελένη Παπαδάκη.



Στην οικία Μεταξά, ο Τσαρούχης έζησε όλη την μεγαλοπρέπεια των γιορτών που γίνονταν πάντα στις ονομαστικές εορτές των μελών της οικογενείας, τους χορούς που δίνονταν και τις δεξιώσεις υποδοχής επισήμων προσώπων.

O Τσαρούχης στέκεται στο παράθυρο της οικίας Μεταξά
που πέρασε κάποια από τα χρόνια της παιδικής του ηλικίας

Ο Τσαρούχης τελείωσε το σχολείο των Αδελφών Μπάρδη έχοντας συμμαθητή τον Νίκο Καββαδία τον μετέπειτα ποιητή του Μαραμπού. Τσαρούχης και Καββαδίας ήταν καλοί φίλοι, ερωτευμένοι με το ίδιο κορίτσι, την Μαρία. Όσο για το σχολείο των Αδελφών Μπάρδη, που είχε ιδρυθεί λίγα μόλις χρόνια πριν (το 1898) από την Ευγενία Μπάρδη, αποτελούσε κατά τον Τσαρούχη ένα κύτταρο καλλιτεχνικής δημιουργίας καθώς ήταν πολύ προχωρημένο για την εποχή του. Έδινε συναυλίας και θεατρικές παραστάσεις, εξετάσεις με ποιήματα το πρόγραμμά του περιλάμβανε μέχρι και διδασκαλία ευρωπαϊκών χορών. Όμως το σχολείο αυτό δεχόταν αγόρια μόνο στις μικρές τάξεις, ενώ για τις μεγαλύτερες ήταν Παρθεναγωγείο.

Ο Γιάννης Τσαρούχης (αριστερά) κατά την Πειραϊκή περίοδο της ζωής του

Έτσι ο Τσαρούχης έφυγε από εκεί και γράφτηκε στο σχολείο του Ζήση Αγραφιώτη. Οι αναμνήσεις από το σχολείο του Αγραφιώτη ήταν πικρές, καθώς ουδέποτε κατανόησε την σκληρή πειθαρχία που επικρατούσε και τις μεθόδους διδασκαλίας που αυτό εφάρμοζε. 

Το Λύκειο του Ζήση Αγραφιώτη (αριστερά) δίπλα στο Ναό του Αγίου Κωνσταντίνου στο κέντρο του Πειραιά

Οι πρακτικές του σχολείου του Αγραφιώτη οδήγησαν τον Τσαρούχη σε μια απέχθεια για τα μαθήματα, τα οποία ούτε μια στιγμή δεν έλκυσαν το ενδιαφέρον του. Έξω από το σχολείο του Ζήση Αγραφιώτη υπήρχε μια δημόσια βρύση. Σ΄ αυτήν μαζεύονταν μετά τα μαθήματα όλα τα παιδιά και έπαιζαν με το νερό. Αυτή η εικόνα είναι η μοναδική που έμεινε χαραγμένη από τα χρόνια του Αγραφιώτη. Δυστυχώς αν και ήταν πρόθεση του Τσαρούχη κάποτε να την απεικονίσει σε ζωγραφικό πίνακα, δεν το έπραξε. 


Όμως σε αυτό τον Πειραιά των αστικών σπιτιών, συνυπήρχε και ο κόσμος των φτωχών εργατικών σπιτιών που ο Τσαρούχης θα γνωρίσει πολύ αργότερα, όταν πλέον θα έχει μεγαλώσει και θα έχει φύγει από τη γενέθλια πόλη του. Η περίεργεια της εξερεύνησης του κόσμου που δεν γνώρισε παιδί, αυτού του άλλου κόσμου,  θα υπερνικήσει την απόσταση και θα τον επαναφέρει σε ατέλειωτες εξερευνήσεις σε σταθμούς, αγορές και απρόσιτα για πολλούς μέρη ενός διαφορετικού Πειραιά.

Στον Πειραιά συνυπήρχε και ο κόσμος των φτωχών εργατικών σπιτιών που ο Τσαρούχης θα γνωρίσει πολύ αργότερα
Ότι απέμεινε από το σπίτι που γεννήθηκε ο Γιάννης Τσαρούχης τη δεκαετία του '80
(Συμβολή Βασ. Γεωργίου Α΄ και Λουκά Ράλλη)

Τσαρούχης και Νέο Φάληρο:

Το Νέο Φάληρο για τον Τσαρούχη είναι θύμισες από μια εποχή που την γνωρίζει πολύ καλά, καθώς η οικογένειά του λάμβανε μέρος σε οτιδήποτε είχε να προσφέρει η αριστοκρατική τότε περιοχή του Νέου Φαλήρου. Μεταξύ των ετών 1916 - 1920, θεατρικές παραστάσεις, χοροί στα μεγάλα ξενοδοχεία, πλούσια δείπνα. Ο ίδιος θυμόταν πάντα με νοσταλγία το εστιατόρια που δέσποζε στην ταράτσα του Μεγάλου ξενοδοχείου του Σταθμού, που έφερνε την ονομασία "Ταμπλ Ντοτ"

Ο Τσαρούχης κάθεται στην βεράντα του κατεστραμμένου Περιπτέρου του Ναυτικού Ομίλου στο Νέο Φάληρο όπου συγκινημένος διηγείται το παρελθόν της περιοχής όπως την έζησε ο ίδιος

Λεπτομέρειες από ότι είχε απομείνει από το περίλαμπρο οικοδόμημα
που έφερνε την ονομασία "Περίπτερο Ναυτικού Ομίλου" στο Νέο Φάληρο




Μεγάλη ευτυχία για τον ίδιο ένα γεύμα εκεί αλλά και μαγεία από τα καπέλλα των γυναικών, τα επίσημα φορέματα, τα σμόκινγκ των ανδρών. Όταν αργότερα τα χρόνια πέρασαν, ταύτισε τα χρόνια του Νέου Φαλήρου και το σκηνικό της αριστοκρατικής ζωής που κυριαρχούσε εκεί, με κάποιο από τα σκηνικά της ταινίας "Θάνατος στη Βενετία" του Βισκόντι. 


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ
Ο ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΑΡΧΕΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ '80

Το παλιό κτήριο της Διλοχίας, γραφείο κατάταξης μετέπειτα και τα τελευταία χρόνια λειτουργίας του έδρα της Στρατωτικής Αστυνομίας Πειραιά (Ε.Σ.Α.) 




Τα μοναδικά κοσμήματα της Καστέλλας
Συμβολή Λεωφ. Γρ. Λαμπράκη και Βασ. Γεωργίου Α΄


Το κτήριο του Σταθμού Λαρίσης στον Άγιο Διονύσιο πριν την ανακατασκευή του. Φέρει την παλαιά πινακίδα με την ένδειξη ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ - PIREEFS


Η παλιά εκκλησία του Προφήτη Ηλία
Η Πλατεία Αλεξάνδρας
Ξυλινός συρμός 1979
Ο Σταθμός Λαρίσης την δεκαετία του '80 και σήμερα


Πηγές:
"Εδώ γεννήθηκε η Ευρώπη": Ένα οδοιπορικό στον ΠΕΙΡΑΙΑ των παιδικών χρόνων του ΓΙΑΝΝΗ ΤΣΑΡΟΥΧΗ, με οδηγό τον ίδιο (ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)


Εκπομπή "Μονόγραμμα" αφιερωμένη στον Γιάννη Τσαρούχη

1 σχόλιο:

Emm είπε...

Αν καί γεννήθηκα καί μεγάλωσα στήν Καστέλλα ομολογώ ότι αγνοούσα όλο τόν ιστορικό πλούτο πού μάς αποκαλύπτει το πόνημά σου.Εξαιρετική παρουσίαση.

Μάνος Αλυφαντής

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"