Οι μαρμάρινοι προσκυνητές του Πειραιά

Ο σιωπηλός προσκυνητής της αποβάθρας
του Σταθμού του Αγίου Διονυσίου

Του Στέφανου Μίλεση

Κάποτε βρισκόντουσαν παντού. Όπου υπήρχε τακτικά μεγάλη συγκέντρωση πλήθους, εκεί διακριτικά κάπου στην άκρη, έστεκε βουβός και αμίλητος ένας μαρμάρινος στρατιώτης της εκκλησίας, ένας μαρμάρινος προσκυνητής, που οι μαρμαροτεχνίτες, στη δική τους γλώσσα αποκαλούσαν "μαρμάρινο ζητιάνο". 

Αποβάθρες σιδηροδρομικών σταθμών, στάσεις λεωφορείων αλλά κύρια έξω από τις εκκλησίες ήταν τα κύρια σημεία που μπορούσες να τους συναντήσεις. 

Η αποστολή τους ήταν διπλή όπως άλλωστε δύο  ήταν και τα κύρια χαρακτηριστικά τους. Αφενός η θύμιση της θρησκευτικής παρουσίας στην καθημερινότητα των ανθρώπων και αφετέρου η συγκέντρωση χρημάτων για τις ανάγκες της ενορίας στην οποία ανήκαν. Για το σκοπό το μάρμαρο με το οποίο είχαν κατασκευαστεί έφερε στο μπροστινό μέρος την εικόνα του Αγίου που μνημόνευαν, ενώ συνήθως κάτω από την απεικόνισή του, υπήρχε μια σχισμή για τη συγκέντρωση δωρεών που θα καλύπταν τις ανάγκες της ενορίας. Όσο για το όνομα του δωρητή χάρη στη γενναιοδωρία του οποίου κατασκευάστηκαν, μπορούσες συνήθως να το βρεις χαραγμένο στο πίσω μέρος της κατασκευής. 

Συνδρομή υπέρ του Ναού του Αγίου Διονυσίου

Και ο κόσμος ανταποκρινόταν ρίχνοντας κέρματα, αυτά που συνήθως περίσσευαν στη χούφτα τους, αποτέλεσμα της προσπάθειας ανάδυσης από τη τσέπη του παντελονιού, του αντίτιμου του εισιτηρίου, το οποίο θα έδιναν στον εισπράκτορα του λεωφορείου ή του τραίνου που υπήρχε ακόμη τότε στις συγκοινωνίες.

Προσκυνητάρι δρόμου. Το συγκεκριμένο ήταν τοποθετημένο μπροστά από την είσοδο του παλαιού ναού της Αγίας Τριάδας Πειραιά, με σκοπό βεβαίως την συγκέντρωση χρημάτων. Φέρει την επιγραφή "ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΥΠΕΡ ΑΝΑΓΕΙΡΟΜΕΝΟΥ ΝΕΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ. ΔΑΠΑΝΗ ΑΔΕΛΦΩΝ Γ. ΖΕΡΒΟΥ. ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1930".

 Το συγκεκριμένο βρίσκεται στο Μουσείο Μαρμαροτεχνίας στην Τήνο. 

Φωτογραφία από Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς.

Ευαγγελίστρια Πειραιώς 1929.
Ένα παιδί φωτογραφίζεται μπροστά στην εκκλησία ενώ μπροστά στα σκαλιά, δίπλα στο περίπτερο διακρίνεται ένα προσκυνητάρι

Ευαγγελίστρια Πειραιώς σήμερα
Το μαρμάρινο προσκυνητάρι της εκκλησίας παραμένει στη θέση του σε ένα ολικά μεταβαλλόμενο τοπίο.

Οι μαρμάρινοι προσκυνητές είναι πραγματικά έργα τέχνης διάσημων τεχνιτών, ενώ πολλά από τα μαρμάρινα αυτά κομψοτεχνήματα, γεννήθηκαν στα Μαρμαρογλυφεία της Τήνου από τα ίδια τα χέρια σπουδαίων δημιουργών ή μαθητών τους.

Δίπλα στο Ναό του Αγίου Νικολάου στέκει ένας ακόμη "μαρμάρινος προσκυνητής". 

Στο πίσω μέρος φέρει την επιγραφή "ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΥΠΕΡ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ"

Σήμερα τα περισσότερα προσκυνητάρια βρίσκονται κατεστραμμένα και απαξιωμένα, παρατημένα στις άκρες των δρόμων, με τα σκουπίδια να τα υπερκαλύπτουν, ενώ δεν είναι λίγες και οι φορές που κάποιος τα ασπρίζει ή τα βάφει ένα χέρι πλαστικό ή λαδομπογιά κρίνοντας πως έτσι θα γίνει καλύτερο!

Ένα προσκυνητάρι του Αγίου Νικολάου επί της Λεωφόρου Χατζηκυριακού
Κάποιος το έβαψε για να φαίνεται πιο όμορφο
Γράφει στο μπροστινό μέρος του:
 "ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ -
ΔΩΡΗΤΗΣ ΑΝΑΡΓΥΡΟΣ Β. ΠΑΤΣΟΥΡΑΚΟΣ,
ΙΑΤΡΟΣ, 1921"

Σε μια οργανωμένη Πολιτεία, αυτά τα έργα τέχνης, πραγματικά κειμήλια, μαρτυρίες μια άλλης εποχής, θα είχαν συλλεχθεί για προστασία και θα αποτελούσαν εκθέματα ενός Μουσείου Πόλεως, το οποίο φυσικά ο Πειραιάς στερείται. 

Και μέχρι οι αρμόδιοι να καταλάβουν το στρατηγικό ρόλο ύπαρξης ενός Μουσείου Πόλεως, για την προστασία και τη διαφύλαξη της ιστορικής μνήμης του Πειραιά, δεν θα έχει απομείνει τίποτα από το παρελθόν, που δεν θα έχει υποστεί την λαίλαπα της καταστροφής και της αδιαφορίας.

Το προσκυνητάρι του Αγίου Νικολάου πίσω από την ειδική εσοχή για τους κάδους σκουπιδιών, που ο Δήμος Πειραιώς φρόντισε να τοποθετήσει με μεγάλη μελέτη και φροντίδα ακριβώς μπροστά του!
(Πηγή: Google.maps)