Το μνημείο των πεσόντων Αξιωματικών της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων "Γλάρος"

του Στέφανου Μίλεση

Το 1930 η Διοίκηση της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων εορτάζοντας τη λαμπρή εξέλιξή της και την ενεργή συμμετοχή της στη νεώτερη ιστορία της πολεμικής ναυτοσύνης των Ελλήνων, καθώς μάλιστα είχαν συμπληρωθεί  και τα 25 έτη από της εγκαταστάσεώς της στο Βασσάνειο μέγαρο ενώ πλησίαζαν τα πενήντα έτη από σύστασής της, αποφάσισε να κατασκευάσει μνημείο πεσόντων κατά τους πολέμους Αξιωματικούς αποφοίτων της Σχολής. 

Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι οι εξελθόντες Αξιωματικοί της Σχολής ενήργησαν ηρωικά κατορθώματα στα διάφορα πολεμικά μέτωπα. Η ανάγκη να τιμηθούν οι πεσόντες, πρώην μαθητές της Σχολής, συνέτεινε στην απόφαση φιλοτέχνησης ενός μνημείου. Και πραγματικά το μνημείο αυτό ανέλαβε να το κατασκευάσει ένας επώνυμος γλύπτης της εποχής ο Γεώργιος Δημητριάδης ο επικαλούμενος "Αθηναίος". 

Στις 4 Ιουνίου του 1931 (ημέρα Πέμπτη), έγιναν τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου που ο Δημητριάδης συνέθεσε λαμβάνοντας υπόψη τη θέση, την ιστορία και την αποστολή που θα επιτελέσει το μνημείο. 

Είναι γνωστό ότι η Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, από τις 3 Οκτωβρίου του 1905 που οι Ναυτικοί Δόκιμοι εγκαταστάθηκαν για πρώτη φορά εντός των συγκεκριμένων εγκαταστάσεων, εδρεύει πάνω στην άκρη της Πειραϊκής Χερσονήσου έχοντας θέα τα στενά της Σαλαμίνας, τα οποία είναι διαρκώς ορατά στους εκπαιδευόμενους ώστε να ζωντανεύουν στα μάτια της ψυχής τους τα ναυτικά πολεμικά έπη των αρχαίων προγόνων. 

Η Ναυμαχία της Σαλαμίνας υπήρξε η κορυφαία πολεμική ναυτική αναμέτρηση όχι μόνο στην ελληνική αλλά στην παγκόσμια ιστορία. Συνεπώς ο γλύπτης Δημητριάδης που ανέλαβε τη φιλοτέχνηση του Μνημείου, έλαβε σοβαρά υπόψη του το γεγονός αυτό. Το σχέδιο μπορεί να στηρίχθηκε σε ιδέα του Δημητριάδη, ωστόσο το ίδιο το μνημείο αποτελεί επί της ουσίας δημιούργημα των Δοκίμων, υπό την επίβλεψη και καθοδήγηση του γλύπτη.

Ο Δημητριάδης έθεσε στη βάση του Μνημείου κομμάτια βράχων από το όρος Αιγάλεω και από τη θέση, που η παράδοση και η ιστορία θέλει, να κάθεται ο Ξέρξης κατά τη διάρκεια της ναυμαχίας, ώστε να την παρακολουθεί από ψηλά. Τα κομμάτια περισυνέλεξαν Δόκιμοι της Σχολής και τοποθετήθηκαν καθ' υπόδειξη του γλύπτη, έτσι ώστε να σχηματίζουν στρατιωτικό τύμβο. 
Το μνημείο τοποθετήθηκε κοντά στο ταφικό μνημείο του Θεμιστοκλή. 

Το μνημείο στο στάδιο κατασκευής πριν ακόμα από την τελετή αποκαλυπτηρίων του

Πάνω στα κομμάτια βράχων, τοποθετήθηκε ένας γλάρος κατασκευασμένος από μόλυβδο. Ο μόλυβδος υπήρξε ένα μέταλλο γνωστό στην αρχαιότητα με μεγάλη ανθεκτικότητα στη διάβρωση. Να σημειωθεί ότι ο γλάρος που δεσπόζει στην κορυφή του μνημείου, δεν αποτελεί έργο του γλύπτη Δημητριάδη (Αθηναίου), αλλά των Δοκίμων Μηχανικών, σπουδαστών της Σχολής που έφτιαξαν μόνοι τους στα εργαστήρια. 

Τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου Πεσόντων Αξιωματικών Σχολής Ναυτικών Δοκίμων έγιναν το 1931

Στο αρχική εκδοχή του μνημείου ο γλάρος κρατούσε στο ράμφος του ένα επίχρυσο στεφάνι το οποίο άφηνε να πέσει πάνω σε μια μαρμάρινη πλάκα επί της οποίας είχαν χαραχθεί τα ονόματα των πεσόντων κατά τον πόλεμο Αξιωματικών του ναυτικού, που ήταν απόφοιτοι της Σχολής. Για αυτό άλλωστε και ο γλάρος βρίσκεται σε ανάλογη θέση.  

Στα αποκαλυπτήρια είχαν παρευρεθεί ο Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, ο υπουργός Ναυτικών Αργυρόπουλος, ο υπουργός Στρατιωτικών Κατεχάκης, πολλά μέλη του υπουργικού συμβουλίου, ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης, οι Πρόεδροι της Βουλής και της Γερουσίας (που τότε ακόμα υπήρχε) και φυσικά όλη η στρατιωτική ηγεσία. Κατά τη διάρκεια της τελετής έπλεαν ακριβώς έξω από τη σχολή τα τορπιλοβόλα "Κίος", "Αρέθουσα" και το εκπαιδευτικό "Άρης" ενώ υδροπλάνα εξετέλεσαν χαμηλές πτήσεις πάνω από την εκδήλωση. 

Την αποκάλυψη του μνημείου τέλεσε ο υπουργός ναυτικών Αργυρόπουλος ενώ τη στιγμή εκείνη τα πληρώματα των πολεμικών πλοίων ίσταντο εις στάση προσοχής, του δε εκπαιδευτικού "Άρης" σε σχηματισμό "αραίωσης χαιρετισμού". Το μνημείο μέχρι τη στιγμή της αποκάλυψής του ήταν σκεπασμένο με την ελληνική Σημαία φρουρούμενο τιμητικά από τέσσερις δοκίμους, έναν από κάθε τάξη.  

Με τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου Πεσόντων Αξιωματικών Σ.Ν.Δ. "Γλάρος", οι επίσημοι κατέθεσαν στεφάνι επί της προτομής του Δοκίμου Παστρικάκη και επί τους αγάλματος του ιδρυτού της Σχολής Βασσάνη.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος απονέμει τιμητικά μετάλλια στους εκπαιδευτές που διακρίθηκαν κατά τη διάρκεια εκπαιδευτικής σειράς στον Πόρο. Είναι Μάιος του 1931, ένα μήνα πριν την αποκάλυψη του Μνημείου Πεσόντων Αξιωματικών Σ.Ν.Δ.

  

Την ίδια εκείνη ημέρα μετά την αποκάλυψη του μνημείου κατατέθηκε στεφάνι στην προτομή του Ναυτικού Δόκιμου Παστρικάκη που έπεσε κατά την κατάληψη της Χίου, παρουσία της οικογενείας του και της Ένωσης Χίων Πειραιώς, αλλά και στο άγαλμα του ευεργέτη της Σχολής Π. Βασσάνη. 

Διοικητής της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων την εποχή της αποκάλυψης του μνημείου ήταν ο Πλοίαρχος Π.Ν. Δ. Λούντρας, ενώ Δήμαρχος Πειραιώς ήταν ο Τάκης Παναγιωτόπουλος που τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους (του 1931) συνελήφθη για κατάχρηση δημοσίου χρήματος.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στα αποκαλυπτήρια παρόντες ήταν επίσης οι πρεσβευτές της Αλβανίας και των Η.Π.Α. και ο αρχηγός της Αγγλικής αποστολής Λάιονς. 

Ο Διοικητής της Σχολής Πλοίαρχος Π.Ν. Δ. Λούντρας τη στιγμή που καταθέτει στεφάνι στο άγαλμα του ευεργέτη της Σχολής Π. Βασσάνη

 

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος (με το λευκό κοστούμι) μπροστά από το άγαλμα του Π. Βασσάνη

   

(Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του Μνημείου, ανήκουν στην επίσημη ιστοσελίδα της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων)