Στις αλλοτινές Πειραϊκές στοές του εμπορίου

Η Στοά Θεολόγου που αναπτύσσεται μεταξύ των οδών Αγίου Κωνσταντίνου και Τσαμαδού

του Στέφανου Μίλεση

Στην αρχαιότητα οι στοές του πειραϊκού λιμένα χρησιμοποιούνταν ως αποθήκες προφύλαξης και έκθεσης των προς πώληση εμπορευμάτων. Κοσμούσαν τις προκυμαίες του εμπορικού λιμένα με γνωστότερη όλων των στοών τη Μακρά Στοά. 

Στο σύγχρονο Πειραιά οι στοές που δημιουργήθηκαν είχαν διαφορετική χρήση. Τις συναντούμε κύρια στο εμπορικό τμήμα της πόλης, δηλαδή στο κέντρο και κατά μήκος του εμπορικού λιμένα, και αποτελούν μικρούς αυτοτελείς χώρους που εξασφαλίζουν στους εμπόρους συνεχή ροή κόσμου, καθώς βρίσκονται σε πολυσύχναστα σημεία. 
Η ιδιωτικότητα και η ατομική πρωτοβουλία που αναπτυσσόταν σε κάθε επαγγελματία της στοάς εξασφαλιζόταν από την αυτοτέλεια του χώρου του, ενώ προβαλλόταν ταυτόχρονα ο δημόσιος χαρακτήρας της προσφοράς του από τη διακίνηση του κόσμου μέσα στη στοά.

Πάνω από τις στοές έδρευαν πλήθος γραφείων εμπόρων, δικηγόρων, λογιστών, συμβολαιογράφων, ασφαλιστών και άλλων ειδικοτήτων, των οποίων η εργασία απαιτούσε την ύπαρξη γραφειακής εγκατάστασης. Τόσο οι χώροι των γραφείων πάνω στα μέγαρα, όσο και οι χώροι εντός της στοάς απαιτούσαν την ύπαρξη ενός καφενείου το οποίο συνήθως κατά βάση βρισκόταν εντός της στοάς. Δέσποζε με την παρουσία του όσο μικρό μέγεθος κι αν είχε.

Εντός των στοών συσσωρευόταν ένα ετερόκλιτο πλήθος ανθρώπων, με διαφορετικά ενδιαφέροντα. Πάνω στο μέγαρο τα δικηγορικά γραφεία και οι ναυτιλιακές εταιρείες και ακριβώς από κάτω στο ισόγειο, εντός της στοάς, καταστήματα ενδυμάτων και υποδημάτων, μικρές βιτρίνες εμπορευμάτων με οτιδήποτε μπορεί να φανταστεί κανείς και φυσικά το κέντρο ζωής της στοάς, που ήταν το παραδοσιακό καφενείο που τα μεσημέρια έσβηνε πρόχειρα την πείνα των υπαλλήλων των γραφείων σερβίροντας κουλούρια, σάντουιτς και αργότερα τοστ, ενώ τα πρωινά δεχόταν παραγγελίες που εκτελούσε άμεσα ο υπάλληλος με το δίσκο στο χέρι, σερβίροντας απευθείας τους παραγγελιοδόχους και τους επισκέπτες στα γραφεία τους. Ουσιαστικά τα καφενεία των στοών και των μεγάρων υπήρξαν οι πρώτες επιχειρήσεις στην Ελλάδα που εφάρμοσαν τη διανομή φαγητών, ποτών και αναψυκτικών στα γραφεία τα πρώτα δηλαδή deliveries.

Η Στοά Γιαννακόπουλου, παράλληλη με την Θεολόγου (Απλώνεται μεταξύ των οδών Τσαμαδού και Αγίου Κωνσταντίνου)

Στις στοές λάμβαναν χώρα καθημερινώς, πλήθος συναλλαγών και το αλισβερίσι διαρκούσε όσο υπήρχαν άνθρωποι να εργάζονται εντός αυτών. Οι στοές ήταν επώνυμες, έφεραν δηλαδή οι περισσότερες ένα όνομα, συνήθως του οικοπεδούχου, του κατασκευαστή του μεγάρου ή εκείνου του οποίου η επιχείρηση καταλάμβανε σχεδόν το σύνολο του κτηρίου. Όταν αυτό δεν συνέβαινε λάμβαναν ως όνομα τη διεύθυνσή τους. Παράδειγμα η Στοά Κολοκοτρώνη 68. 

Στοά Κολοκοτρώνη 68

Στοά Θεολόγου

Ο Πειραιάς ως χώρος εμπορίου και συναλλαγών δεν θα μπορούσε να μην διαθέτει πλήθος στοών, απλωμένες σε όλο το μήκος του εμπορικού του λιμένα και γύρω από την Πλατεία Κοραή. Δεν συναντούμε στοές στην Πειραϊκή, Καλλίπολη, Χατζηκυριάκειο, Πηγάδα, Φρεαττύδα, Πασαλιμάνι, Καστέλλα, Μικρολίμανο κ.α. Οι Στοές ήταν κέντρα εμπορικών συναλλαγών και ως τέτοια αναπτύσσονταν πέριξ του εμπορικού λιμένα. Επίσης ήταν κέντρα τεχνιτών κάθε είδους. Τσαγκάρηδες, ραφτάδες, ρολογάδες αλλά και αγορά χρυσού, ρολογιών και πολύτιμων λίθων, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της σημερινής εποχής. 

Στην άκρη του Πειραϊκού λιμανιού προς την "Παγόδα", η πρώτη στοά που συναντά κάποιος είναι στην Ακτή Μιαούλη 85 με είσοδο και από οδό Φλέσσα 2. 

Στην Ακτή Μιαούλη 81 βρίσκεται η Στοά Λούμου με το χαρακτηριστικό καφενείο να κυριαρχεί εντός αυτής. 


Επόμενη στοά στην Ακτή Μιαούλη 35 - 39 και αμέσως μετά η Στοά του Μεγάρου ΤΑΝΠΥ (Μέγαρο Ταμείου Ασφαλίσεων Ναυτικών Πρακτόρων και Υπαλλήλων). 
Η στοά του Μεγάρου ΤΑΝΠΥ αποτελεί γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ της παραλιακής και της οδού Φίλωνος. 

Στοά Μεγάρου ΤΑΝΠΥ

Δίπλα στον Άγιο Σπυρίδωνα βρίσκεται η Στοά Σπύρου Δουρούτη, προσφάτως ανακαινισμένη. Ενώνει την Ακτή Μιαούλη με τη μικρή οδό Αγίου Σπυρίδωνα.
  

Η Στοά της Ακτής Μιαούλη 11 οδηγεί επίσης στο μικρό αλλοτινό "γιαχνί σοκάκι", την οδό Αγίου Σπυρίδωνα. Ακριβώς δίπλα της βρίσκεται μια από τις παλαιότερες στοές στον Πειραιά, η στοά Ακτής Μιαούλη 7-9. Κι αυτή η στοά οδηγεί επίσης στην μικρή οδό που προσφάτως πεζοδρομήθηκε και είναι γνωστή και ως Στοά Καραγιανίδη από το ομώνυμο γραφείο Ταξιδίων που βρίσκεται στην είσοδο της στοάς από την παραλιακή της πλευρά. 

Η Στοά της Ακτής Μιαούλη 7-9, με την στοά της Ακτής Μιαούλη 11 και την Στοά Δουρούτη είναι μεταξύ τους παράλληλες στο ίδιο οικοδομικό τετράγωνο ανάμεσα στην οδό Πουρή και στην Μπουμπουλίνας.

Ένα από τα παλαιότερα γραφεία ταξιδίων είναι του Καραγιανίδη επί της Ακτής Μιαούλη στην είσοδο της στοάς.

Μια άλλη στοά που είναι γνωστή βρίσκεται πάνω από την Ακτή Μιαούλη, στην οδό Φίλωνος 53, πίσω ακριβώς από τον Θεμιστόκλειο (Τινάνειο) κήπο. Είναι γνωστή από τη χαρακτηριστική κούκλα τσαγκάρη στην είσοδό της που διαφημίζει κατάστημα "Τακούνι" που αφορά βεβαίως στις επισκευές παπουτσιών. Η στοά της οδού Φίλωνος 53 μας οδηγεί στην οδό Νοταρά.

Εντός της στοάς της οδού Φίλωνος 53, πάνω ακριβώς από τον Τινάνειο Κήπο
 συναντά κάποιος μια θυρίδα άλλης εποχής. Από ένα μόνο παράθυρο ο κόσμος προμηθευόταν εισιτήρια, αιτήσεις, αναψυκτικά, κουπόνια στάθμευσης και δηλώσεις. 

Εντός αυτής της στοάς βρίσκεται ένα από τα παλαιότερα καταστήματα τεχνιτών επισκευής ρολογιών που λειτουργεί από το 1968. Πρόκειται για τον ωρολογοποιό Χιώτη. Σήμερα το κατάστημα το λειτουργεί ο εγγονός του αφού πρώτα πέρασε από το κατάστημα και ο πατέρας του. Τρεις γενιές από τον παππού έως τον εγγονό στην υπηρεσία των ρολογιών.

Ωρολογοποιός Χιώτης από το 1968

Περίπου συνέχεια αυτής της στοάς είναι η επόμενη που ενώνει τη Νοταρά με την Κολοκοτρώνη και που χρησιμοποιούν συχνά τα μέλη της Φιλολογικής Στέγης σήμερα όταν από την παραλία, την Ακτή Μιαούλη, θέλουν να "κόψουν" δρόμο για τα νέα γραφεία της στην οδό Κολοκοτρώνη 75. 

Στο κέντρο της πόλης πέριξ της Πλατείας Κοραή, ανάμεσα στο Δημοτικό θέατρο Πειραιά και στο Ναό Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, βρίσκονται δύο επίσης στοές παράλληλες μεταξύ τους. Η Στοά Γιαννακόπουλου και η Στοά Θεολόγου, που αμφότερες ενώνουν τη μικρή οδό Αγίου Κωνσταντίνου με την οδό Τσαμαδού. 

Ως στοές συνήθως εννοούνται οι ειδικά διαμορφωμένοι διάδρομοι που ο μηχανικός σχεδίασε στο ισόγειο του οικοδομήματος προκειμένου να εξασφαλίσει είσοδο και από τις δύο πλευρές του. Όμως ως στοές θεωρούνται σήμερα και κάθε εσοχή μεγάρου, που έχει εμπορική χρήση

έστω κι αν δεν οδηγεί στον πίσω δρόμο του οικοδομήματος. Γνωστή "στοά" είναι και του ιστορικού καταστήματος νυφικών και βαπτιστικών Μαρί Μπέλ, γνωστού από τα νυφικά που έραβε δωρεάν για τα κορίτσια που τελούσαν ομαδικούς γάμους.

Θαμώνες στα καφενεία των Στοών δεν ήταν μόνο οι "ένοικοι" γύρω από τη στοά, αλλά και πελάτες των γραφείων που είτε πριν τη συνάντηση είτε ύστερα από αυτήν έπιναν τον καφέ της συνεννόησης. Συνταξιούχοι που κάποτε εργάστηκαν στα γραφεία ή τα καταστήματα των στοών, συνέχιζαν ακόμα και συχνάζουν σε αυτές αναπνέοντας τον αέρα τους. Οι στοές αποτελούσαν και σημεία προσφοράς εργασίας ναυτικών. Ναυτικοί πράκτορες και γραφεία ασχολούνταν ειδικώς με τις ναυτολογήσεις, ενώ τα παλαιότερα ακόμα χρόνια με τη διεκπεραίωση εγγράφων και διαβατηρίων με σκοπό τη μετανάστευση. 

    

Στην οδό Κολοκοτρώνη υπάρχει επίσης μια στοά με ονοματεπώνυμο. Πρόκειται για τη Στοά Νικολάου Κανάκη. 

Οι περισσότερες στοές σήμερα στον Πειραιά, παρουσιάζουν μορφή εγκατάλειψης με ελάχιστα καταστήματα να λειτουργούν εντός αυτών. Οι περιζήτητες εμπορικές στοές του Πειραιά της ναυτιλίας και του εμπορίου της δεκαετίας του 1960, αργοπεθαίνουν σήμερα καθώς δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο σχέδιο αξιοποίησής τους.