Το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας στον Πειραιά (ιστορικό μεταφοράς)

του Στέφανου Μίλεση

Ο Στρατάρχης Αλέξανδρος Παπάγος ήταν εκείνος που κατέβασε όλο το διοικητικό μηχανισμό της Εμπορικής Ναυτιλίας στον Πειραιά διότι πίστευε ακράδαντα ότι η φυσική του έδρα έπρεπε να βρίσκεται στο μεγάλο λιμάνι. 

Ο Αλέξανδρος Παπάγος που διετέλεσε Πρωθυπουργός της Ελλάδας την περίοδο 1952 – 1955, ήταν εκείνος που όταν τον ρωτούσαν για ποιο λόγο το συγκεκριμένο υπουργείο να εγκαταλείψει την πρωτεύουσα, απαντούσε ότι «δεν ήταν δυνατόν το υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας να εδρεύει στην Αθήνα, μακριά από το μεγαλύτερο λιμάνι της Ελλάδας». Σήμερα ωστόσο διαβάζοντας το πλούσιο βιογραφικό της ζωής του Παπάγου, τίποτα δεν αναφέρεται για το σημαντικό ρόλο που διαδραμάτισε στην ανάπτυξη της Εμπορικής μας Ναυτιλίας. 

Το Υ.Ε.Ν. σε όλη την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου έδρευε σε ένα κτήριο στην Αθήνα στην οδό Κολοκοτρώνη 11. Ο πόλεμος όμως είχε τελειώσει και οι Πειραιώτες μέσω της δημοτικής αρχής και των βουλευτών της πόλης, πίεζαν οι ναυτικές διοικητικές υπηρεσίες να «κατέβουν» στον Πειραιά. Έτσι ο Παπάγος ίσως εισάκουσε τις Πειραιώτικες φωνές, ίσως όμως να είχε και άλλα κριτήρια που δεν γνωρίζουμε. Πάντως έφερε στον Πειραιά όχι μόνο το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας αλλά και το Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο, που επίσης έδρευε στην Αθήνα! 

Το 1954 ήταν μια σημαντική χρονιά λοιπόν για τον Πειραιά και είναι αλήθεια ότι προκλήθηκε πραγματικός ενθουσιασμός από τους Πειραιώτες όταν έγινε γνωστή η απόφαση του Παπάγου, ο οποίος κίνησε και διαδικασία έκδοσης σχετικού Β.Δ. (της 6^ης Σεπτεμβρίου 1954). Φυσικά πριν ακόμα κινηθεί η διαδικασία μεταφοράς, είχε προηγηθεί έρευνα για την εξεύρεση κατάλληλων χώρων. Το Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο θα μεταφερόταν στη γωνία Γεωργίου Α’ και Εθνικής Αντιστάσεως, πίσω από το γνωστό Ρολόι στο επιβλητικό Μέγαρο της Εθνικής Τράπεζας, ενώ το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας θα στεγαζόταν σε Μέγαρο ιδιοκτησίας Ταμείου Πρόνοιας Αξιωματικών Ε.Ν. στη σημερινή Γρηγορίου Λαμπράκη (πρώην Βασιλίσσης Σοφίας) στο Πασαλιμάνι, το οποίο όμως δεν ήταν ακόμα έτοιμο αλλά βρισκόταν στο στάδιο της ανέγερσης! 

Ο Παπάγος έφερε στον Πειραιά όχι μόνο το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας αλλά και το Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο, που επίσης έδρευε στην Αθήνα! 

Παρακολούθηση πορείας οικοδόμησης του Μεγάρου στο Πασαλιμάνι από την ηγεσία του Λιμενικού Σώματος. 

Ο Παπάγος όμως ήταν επίμονος, απόλυτος και πιεστικός! Όχι μόνο δεν δεχόταν καμία αντίρρηση επί του θέματος της μεταφοράς, αλλά είχε θέσει και ως τερματική ημερομηνία την 15^η Ιανουαρίου του 1955. Η απόφαση του Παπάγου για μεταφορά των ναυτικών υπηρεσιών στον Πειραιά είχε παρθεί τον Αύγουστο του 1954 και το χρονοδιάγραμμά του προέβλεπε ολοκλήρωση της διαδικασίας στα μέσα του Γενάρη του ’55, σε χρονικό δηλαδή διάστημα μόλις τεσσάρων μηνών και δεκαπέντε ημερών! Επρόκειτο για ένα εγχείρημα δύσκολο, καθώς το Υπουργείο αποτελούταν από δεκάδες διάσπαρτες υπηρεσίες. 

Η μεταφορά πραγματικά ξεκίνησε αμέσως, αλλά ο Ιανουάριος του 1955 πλησίαζε και το κτήριο στο Πασαλιμάνι δεν είχε ακόμα ολοκληρωθεί, για το οποίο πρέπει να αναφέρουμε ότι στην αρχική του μορφή είχε τέσσερις ορόφους. Τα διάφορα κλιμάκια αξιωματικών του Λιμενικού Σώματος επιθεωρούσαν καθημερινώς την πορεία της ολοκλήρωσης των έργων και της μεταφοράς. Ο αρμόδιος Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας, που ήταν τότε ο Γεώργιος Βογιατζής, για να δείξει εμπράκτως ότι στηρίζει τον Παπάγο εγκαταστάθηκε στον Πειραιά, όχι όμως στο κτήριο του Πασαλιμανιού που δεν ήταν έτοιμο, αλλά στο Μέγαρο Βάττη! Μαζί του μετακινήθηκαν και άμεσα εμπλεκόμενες υπηρεσίες που εγκαταστάθηκαν στο Μέγαρο Βάττη στις 13 Ιανουαρίου, δηλαδή δύο μέρες νωρίτερα από την εκπνοή της προθεσμίας του Παπάγου.

Έστω κι έτσι, η μεταφορά του Γραφείου Υπουργού μετά των υπηρεσιών του στο Μέγαρο Βάττη προκάλεσε πραγματικό ενθουσιασμό στους Πειραιώτες και την ικανοποίηση του Παπάγου που φάνηκε ότι τηρεί τις υποσχέσεις του. Ωστόσο να πούμε ότι το Μέγαρο Βάττη τότε, έφερε εμφανώς πάνω του τα σημάδια των Δεκεμβριανών εμφυλιακών μαχών, και δεν είχε φυσικά καμία σχέση με το λαμπρό οικοδόμημα που σήμερα χαιρόμαστε να βλέπουμε στην Ακτή Μιαούλη. Το αλλοτινό κραταιό μέγαρο που δέσποζε με την παρουσία του είχε καταντήσει πραγματικό ερείπιο. Τρύπες από πυροβόλα όπλα «διακοσμούσαν» την εξωτερική του πρόσοψη, ενώ το εσωτερικό του δεν βρισκόταν σε καλύτερη κατάσταση. Η θέση του όμως ήταν προνομιακή καθώς ο υπουργός από τα παράθυρα του γραφείου του μπορούσε να απολαμβάνει τη θέα του πρώτου λιμανιού της χώρας. Το υπουργικό γραφείο με κάποιες υπηρεσίες του Υ.Ε.Ν. θα παρέμεναν στο Μέγαρο Βάττη για ένα διάστημα 6 με 8 μήνες μέχρι να ολοκληρωθεί η οικοδόμηση του κτηρίου στο Πασαλιμάνι. 

Την εποχή εκείνη στο μεταξύ καθώς πολλοί ξένοι ηγέτες κατέφταναν στην Ελλάδα με πλοία, προετοίμαζαν την υποδοχή τους στον όρμο της Ζέας, μπροστά από το ρολόι του Μανούσκου. Η ύπαρξη μερικών μέτρων πιο πάνω του Υπουργείου Ναυτικών θα εξυπηρετούσε τα θέματα εθιμοτυπίας και υποδοχής. Την περίοδο εκείνη η κυβέρνηση υποδεχόταν στο Πασαλιμάνι τους Τζελάλ Μπαγιάρ, τον Στρατάρχη Τίτο της Γιουγκοσλαβίας, τον Ρας Ταφάρι και άλλους, με το λιμάνι της Ζέας στα ενδιάμεσα χρονικά διαστήματα δεχόταν τις επισκέψεις των ανδρών του 6^ου Αμερικανικού Στόλου. Ο όρμος της Ζέας είχε μετατραπεί σε λιμάνι επίσημης υποδοχής ρόλο που διαδραμάτιζε αρχικά η βασιλική προκυμαία στον Άγιο Σπυρίδωνα και η εξέδρα του Νέου Φαλήρου αμέσως μετά! 

Το παράδοξο της ιστορίας της μεταφοράς είναι ότι ο Παπάγος πέθανε τη νύχτα της 4^ης Οκτωβρίου του 1955 ύστερα από σύντομη ασθένεια, μόλις που είχε ολοκληρωθεί η μεταφορά του Υπουργείου στο Πασαλιμάνι. Η βιασύνη του που είχε προκαλέσει αναστάτωση στον υπουργό και στα στελέχη του Υ.Ε.Ν. και που φυσικά δεν είχε καμία σχέση με το μεταγενέστερο θάνατό του, στάθηκε όπως εκ του αποτελέσματος κρίνεται τέτοια, ώστε να ενισχύεται η άποψη όσων πιστεύουν στη μοίρα, ότι μερικές φορές παίζει πραγματικά παράξενα παιχνίδια. 

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής στο Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας

Ο Παπάγος, εκτός του ότι μετέφερε τις διοικητικές υπηρεσίες του κράτους στο πρώτο λιμάνι της χώρας, αναβάθμισε την δημόσια ναυτική εκπαίδευση θεμελιώνοντας τις εγκαταστάσεις του Ασπροπύργου, επαναπάτρισε εμπορικά πλοία που έφεραν ξένες σημαίες δημιουργώντας την «Ναυτιλία των Ελλήνων». Ο Παπάγος βρήκε συμπαραστάτη στο έργο του τον Ευγένιο Ευγενίδη με την αποδοχή του να καθιερώσει υπερωκεάνιο γραμμή προς Αμερική και με τα φορτηγά πλοία του ίδιου προς τη Νότια Αμερική. Τον Παπάγο διαδέχθηκε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής που τοποθέτησε ως Γενικό Γραμματέα τον δικηγόρο Δημήτριο Ρεδιάδη, γιο του πρώτου Υπουργού Ναυτιλίας, του Δευκαλίωνα Ρεδιάδη που είχε διατελέσει και πρόεδρος του Πειραϊκού Συνδέσμου.

Διαβάστε σχετικά:

Ιστορία του Μεγάρου Αδελφών Βάττη