Η τραγωδία ενός Βομβόπληκτου

Βομβόπληκτοι Πειραιώτες σε πορεία στους δρόμους της Αθήνας μεταπολεμικά
(Πηγή: Θεόδωρος Μεταλληνός)

του Στέφανου Μίλεση

Μεταπολεμικά, εκατοντάδες αν όχι χιλιάδες Πειραιώτες, θύματα του "συμμαχικού" βομβαρδισμού του 1944, εγκατέλειψαν τον Πειραιά καθώς το σπίτι τους είχε μεταβληθεί σε σωρό ερειπίων και αναζητούσαν προσωρινή στέγη περιφερόμενοι σε όλη την Αθήνα και τα προάστιά της. Ο χειμώνας του 1944 χτύπησε τους άστεγους βομβόπληκτους με ιδιαίτερη δριμύτητα δυσκολεύοντας ακόμα περισσότερο τον αγώνα για την επιβίωσή τους. 

Αρχικά έγινε κάλεσμα στους Αθηναίους να φιλοξενηθούν στα σπίτια τους, αλλά με κίνητρο μόνο τον εθελοντισμό οι βομβόπληκτοι φυσικά δεν ήταν δυνατόν να αποκατασταθούν έστω και προσωρινά. Έτσι η Αστυνομία ξεκίνησε τις επιτάξεις κενών δωματίων, αναγκάζοντας τους ιδιοκτήτες τους σε συγκατοίκηση με τους βομβόπληκτους Πειραιώτες. Πολλές οικογένειες έζησαν δύσκολες στιγμές περιφερόμενοι στους δρόμους. Αλλά και για όσους φιλοξενήθηκαν τα πράγματα δεν ήταν εύκολα, καθώς συνέβαινε ο ιδιοκτήτης και τα μέλη της οικογένειάς του να ενοχλούνται από την παραμονή "ξένων" επισκεπτών, οι οποίοι μάλιστα εγκαταστάθηκαν χωρίς την άδειά τους, αλλά ύστερα από αναγκαστική επίταξη.

Πολλές ιστορίες μπορούν να γραφούν και άλλες τόσες να ειπωθούν για την περίοδο εκείνη της στέγασης δια επιτάξεως βομβοπλήκτων Πειραιωτών. Και πάλι όμως η επίταξη δεν αποκατάστησε το σύνολο των βομβοπλήκτων πολλοί από τους οποίους ζούσαν για μεγάλα χρονικά διαστήματα στους υπόγειους σταθμούς του "ηλεκτρικού" ειδικώς της Ομονοίας. 

Τα χρόνια περνούσαν, η κατοχή τελείωσε, αποκατάσταση όμως των βομβοπλήκτων Πειραιώς, ουσιαστικά ουδέποτε υπήρξε. Οι βομβόπληκτοι οργανώθηκαν σε σωματεία, ενεργώντας πορείες διαμαρτυρίας στο κέντρο της Αθήνας. Οικογένειες στα μέσα και στα τέλη της δεκαετίας του 1950 ζούσαν περιφερόμενες, χειρότερα από και τους πρόσφυγες της Μικρασιατικής καταστροφής. Διότι αν για αυτούς υπήρξε κρατική μέριμνα ή οργάνωση για την παροχή γης ή έστω ανοχή κατάληψης δημόσιων χώρων, για τους βομβόπληκτους ουδεμία πρόβλεψη ή μέριμνα υπήρξε. 

Όλη την δεκαετία του 1950 διάφορες εφημερίδες φιλοξενούσαν επιστολές βομβοπλήκτων Πειραιωτών που περιέγραφαν το δράμα τους κάνοντας γνωστό στους αναγνώστες τη μη αποκατάστασή τους. Ωστόσο την ίδια περίοδο η κυβέρνηση παραιτούνταν ουσιαστικά των δικαιωμάτων αποζημίωσης αφήνοντας τους βομβόπληκτους στην τύχη τους. 

Ο Χρ. Παρασκευάδης ένας από τους χιλιάδες άστεγους Πειραιώτες δημοσιοποιεί την δική του ιστορία που συνεχίζεται μέχρι το 1957! 

Δεκατρία χρόνια μετά τον βομβαρδισμό αυτός και η οικογένειά του διαμένουν σε ένα εγκαταλελειμμένο οίκημα στον ηλεκτρικό σταθμό του Θησείου. Τυχερός μέσα στην ατυχία του, καθώς ήταν υπάλληλος των Ε.Η.Σ. (μετέπειτα Η.Σ.Α.Π.) βρήκε στέγαση ύστερα από παρακλήσεις προς την διεύθυνση της εταιρείας για την οποία εργαζόταν.  

"Ανήκω και εγώ εις την κατηγορία των πολλών παλαιών νοικοκυραίων του Πειραιώς που το εκ πέντε δωματίων αποτελούμενο μέχρι την 11η Ιανουαρίου 1944 σπίτι μου, μεταβλήθηκε μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα σε έναν άμορφο σωρό ερειπίων. Μέσα από την κόλαση εκείνη, βγήκε σώα η οικογένειά μου για να αντιμετωπίσει το στεγαστικό πρόβλημα με τις τότε υπηρεσίες στεγάσεως Αθηνών και Πειραιώς.

Ύστερα από τρεις μήνες αναμονής έξω από τα γραφεία αυτά, μέσα στα χιόνια και στο κρύο, εδέησε να στεγαστούμε -με επέμβαση της αστυνομίας- σε ένα δωμάτιο τρεισήμισι επί τρεισήμισι, μια τετραμελής οικογένεια, στους Αμπελόκηπους επί δυόμιση περίπου χρόνια. Νόμος όμως που εκδόθηκε τότε, εξαιρούσε από τις επιτάξεις χώρους που δεν ήταν ανεξάρτητοι και με υποχρέωσε να εγκαταλείψω το μοναδικό αυτό δωμάτιο, που είχε επιταχθεί για να με στεγάσει, και βρεθώ και πάλι στους δρόμους.

Έκτοτε διαμένω ύστερα από παράκληση προς την διεύθυνση των Ε.Η.Σ. (Ελληνικών Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων), στο σταθμό του Θησείου, σε ένα παλαιό οίκημα που υπήρχε εκεί, καθώς είχα την τύχη να είμαι υπάλληλός της. Η Εταιρεία συγκινημένη από το δράμα μου, παραχώρησε δύο δωμάτια και διαμένω δέκα χρόνια τώρα, χειρότερα από τους Μικράς Ασίας αποκατασταθέντας πρόσφυγας, μόνο και μόνο επειδή είχα την "τύχη" να χάσω σπίτια και υπάρχοντα.

Κάποιος τότε μου είπε: 
- "Μη στενοχωριέσαι! Η ιδιοκτησία στην Ελλάδα είναι αλληλένδετος και αλληλέγγυος!" δείχνοντάς μου δε τα σώα μέγαρα των Αθηνών και του Πειραιώς, πρόσθεσε - "Αυτά θα φτιάξουν όσα καταστράφηκαν". 

Κάθε μέρα όμως βλέπουμε τα μέγαρα να ξεφυτρώνουν δίκην μανιταριών, το ένα ύστερα από το άλλο, αλλά το φτωχικό το δικό μου, κανείς μέχρι σήμερα κυβερνήτης ή υπουργός δεν το σκέφτηκε. Δεν βρέθηκε κανείς μέχρι σήμερα, ύστερα από 13 χρόνια, να μας δώσει αν όχι αποζημίωση που την δικαιούμεθα, αλλά έστω δάνειο ενυπόθηκο - τοκοχρεωλυτικό, για να φτιάξουμε και πάλι τα σπίτια μας.

Ύστερα από τόσα χρόνια μια τάξη φορολογουμένων πολιτών χάρη εις την πλήρη εγκατάλειψή της από το κράτος, βρίσκεται στον δρόμο ακόμη. Το σπίτι μου βρισκόταν στην οδό Πολυδεύκους 10, στον Πειραιά. Μαζί με το Μέγαρο του Σταθμού του Ε.Η.Σ. και τον Κεντρικό Σταθμό της Ηλεκτρικής Εταιρείας Αθηνών - Πειραιώς (Αγίου Διονυσίου), μαζί με τα τόσα άλλα γειτονικά κτίσματα μεταβλήθηκε και το δικό μου σε σωρούς από πέτρες, χώματα και ξύλα από τις υπερεκατό βόμβες που έπληξαν την περιοχή. 

Χρ. Ι. Παρασκευάδης 

Διαμένων εις τον Σταθμό Ε.Η.Σ. Θησείου"

Υφυπουργείο Ανοικοδομήσεως

Χάρτης καταστροφών

Αποτύπωση πόλης Πειραιά το 1946

Όμως το δράμα των βομβοπλήκτων Πειραιώς έχει και συνέχεια. Δεν φτάνει η πλήρης εγκατάλειψη εκ μέρους του κράτους, που αποποιήθηκε των επανορθώσεων και των άλλων αποζημιώσεων αλλά συνέβη και το εξής. Το 1958 οι βομβόπληκτοι έκπληκτοι είδαν κλητεύσεις μέσω αστυνομικών τμημάτων να επιδίδονται στους ίδιους ή στους οικείους τους ή να θυροκολλούνται στους τόπους προσωρινής διαμονής τους, με τις οποίες η Πολεοδομία Πειραιώς τους καλούσε να μαζέψουν με δικά τους έξοδα τα συντρίμμια των σπιτιών τους από τα οικόπεδα, να κατεδαφίσουν τα ετοιμόρροπα σπίτια ή να αναστηλώσουν όσα από τύχη έστεκαν όρθια.

Υπήρχε επίσης μια άλλη μεγάλη κατηγορία που επίσης υπέστη την κοροϊδία του κράτους. Πρόκειται για οικογένειες που εγκατέλειψαν πριν από τους βομβαρδισμούς τα σπίτια τους στον Πειραιά, καθώς έχοντας καλή οικονομική κατάσταση μπόρεσαν να ενοικιάσουν σπίτι στην Αθήνα ή αλλού. Τα αρχοντικά τους έμειναν κενά και κατοικήθηκαν κατά την διάρκεια της κατοχής από Γερμανούς, από Ιταλούς και εν συνεχεία από Άγγλους! Στα πλαίσια της στέγασης βομβοπλήκτων πολλά από αυτά χρησιμοποιήθηκαν από την αστυνομία για στέγαση αστέγων βομβοπλήκτων Πειραιωτών. Συνήθως επρόκειτο για οικήματα επί κεντρικών αρτηριών που για συντομία καλούνταν γενικώς "επιταγμένα". 

Η πολεοδομία για τα "επιταγμένα" των οποίων η πρόσοψη απαιτούσε επισκευή, επίσης κάλεσε τους ιδιοκτήτες να την διενεργήσουν με δικά τους έξοδα, παρά το γεγονός ότι είχαν χάσει την διαχείριση της οικίας τους για περισσότερο από εννιά και δέκα χρόνια.