«Όλοι με την Πύλαρο»! Η ιστορία του θρυλικού ατμόπλοιου και ο ανταγωνισμός του με τον "Άσσο".



του Στέφανου Μίλεση

Δεν υπήρξε άλλο όνομα πλοίου ακτοπλοΐας στο λιμάνι του Πειραιά που να έγινε τόσο δημοφιλές, όσο το όνομα του καραβιού «Πύλαρος». Ακουγόταν για χρόνια, δεκαετίες ολόκληρες από τους ντελάληδες του λιμανιού που με τη βροντερές φωνές τους διατυμπάνιζαν: «όλοι με την Πύλαρο», «όλοι με την Πύλαρο», ενώ οι ναυτικοί πράκτορες το διαφήμιζαν ως το καράβι της Ακτοπλοΐας με τα πιο φθηνά εισιτήρια. 

Στο τέλος λίγο οι ντελάληδες, λίγο οι πράκτορες, λίγο οι αχθοφόροι, επικράτησε η φράση «όλοι με την Πύλαρο» να λέγεται και εκτός λιμανιού, σημαίνοντας ή περιγράφοντας κάτι το οποίο χρησιμοποιούν όλοι ανεξαιρέτως. Πήγαινε για παράδειγμα κάποιος Πειραιώτης στην αγορά σε ένα φθηνό στέκι όπου πωλείτο καλή βαρελίσια ρετσίνα που ήταν φθηνή οικονομικά και ξαφνικά συναντούσε μια τεράστια ουρά αναμονής. Τότε μονολογούσε «άιντε, άιντε! Όλοι με την Πύλαρο!». 


Άποψη του λιμανιού του Πειραιά τον Σεπτέμβριο του 1912
Άποψη του λιμανιού του Πειραιά τον Σεπτέμβριο του 1912


Αυτή η φράση των ντελάληδων η χιλιοειπωμένη βρήκε τη χρήση της σε οτιδήποτε ήταν φθηνό, τραβούσε κόσμο και είχε λαϊκή αποδοχή. Το ατμόπλοιο «Πύλαρος» είχε κατακτήσει την αποδοχή του κόσμου περισσότερο χάρη στους ντελάληδες του πειραϊκού λιμανιού, χωρίς ωστόσο να αμφισβητηθεί το έργο που προσέφερε για χρόνια εκτελώντας δρομολόγια από τον Πειραιά στη γραμμή του Αμβρακικού. Σήμερα πολλά δρομολόγια που τότε εκτελούνταν από πλοία, μας φαίνονται απίστευτα. Ωστόσο η Ελλάδα από τις αρχές του 20ου αιώνα έως και το τέλος της δεκαετίας του 1950 δεν διέθετε αξιόλογο οδικό δίκτυο. Έτσι οι περισσότερες μεταφορές επιβατών και εμπορευμάτων εκτελούνταν με τα πλοία της γραμμής. Από τον Πειραιά αναχωρούσαν όχι μόνο πλοία με προορισμό τα νησιά, αλλά και για κάθε άλλο προορισμό. Δρομολόγια προς Βόλο, Χαλκίδα, Αμφιλοχία, Πρέβεζα, Πάτρα, Κόρινθο, Καλαμάτα εκτελούνταν με πλοία όπως και σε πλήθος άλλα μικρότερα μέρη της ηπειρωτικής Ελλάδας. Μια αποβάθρα ήταν αρκετή για να δημιουργήσει μια γέφυρα επικοινωνίας του Πειραιά με ένα απόμακρο σημείο. Αυτή η αποβάθρα υποκαθιστούσε τα χιλιάδες χιλιόμετρα του ανύπαρκτου οδικού δικτύου! 


Δρομολόγια ατμόπλοιου "Πύλαρος" το 1899
Δρομολόγια ατμόπλοιου "Πύλαρος" το 1899


Το ατμόπλοιο «Πύλαρος» το έφερε στην Ελλάδα ο Κεφαλλονίτης εφοπλιστής Γ. Αθανασούλης το 1899. Ο Αθανασούλης μέχρι τότε ασχολείτο με Παραδουνάβιες πλωτές μεταφορές έχοντας την έδρα του στην Ρουμανία. Φυσικά δεν ήταν νεότευκτο σκαρί, όπως άλλωστε το ίδιο συνέβαινε και με τα περισσότερα καράβια που έφερναν στην Ελλάδα οι πλοιοκτήτες. Το είχε αγοράσει στη Ρουμανία, καθώς το είχε βρει προσαραγμένο σε μια ακτή του Δούναβη αντί του ποσού των 350 χιλιάδων δραχμών. Ο Αθανασούλης, το παρέλαβε με το όνομα «Κάρμεν Σίλβα» και το μετονόμασε «Πύλαρος». Ήταν ναυπηγημένο στην Αγγλία και είχε καθελκυστεί το 1864! Το ατμόπλοιο ήταν ναυπηγημένο για ποταμόπλοιο και στη Ρουμανία ήταν τροχοφόρο. Μετασκευάστηκε αργότερα σε ελικοφόρο και είχε εκτόπισμα 125 τόνων. 


Άφιξη ατμόπλοιου στο λιμάνι του Λουτρακίου
Άφιξη ατμόπλοιου στο λιμάνι του Λουτρακίου

Η φημισμένη "Γραμμή του Αμβρακικού"

Ήταν καλοτάξιδο σκαρί που έπινε ταχύτητα 13 μίλια την ώρα, που στην εποχή εκείνη θεωρείτο παραπάνω από καλή. Για αυτό και δρομολογήθηκε στην γραμμή Πειραιάς, Ιτέα, Πάτρα, Πρέβεζα, Κεφαλονιά κάνοντας στάση κατά καιρούς και σε ενδιάμεσα λιμάνια. Αυτό το δρομολόγιο για συντομία τα ονόμαζαν "Γραμμή του Αμβρακικού". Το πρώτο πράγμα που έκανε ο Αθανασούλης ήταν να ρίξει τις τιμές των εισιτηρίων. Η φθήνια σε συνδυασμό με την καλή ταχύτητα του βαποριού και τη σχετική πολυτέλεια που προσέφερε, στάθηκαν στοιχεία ικανά να τραβήξουν κόσμο. Έμεινε στη γραμμή αυτή για περισσότερο από είκοσι χρόνια και αγαπήθηκε ειδικά από τους Κεφαλλονίτες καθώς ήταν το δικό τους πλοίο. Η φήμη του έφτασε μέχρι και στα τουριστικά πρακτορεία εισιτηρίων «Τόμας Κουκ» που συμπεριέλαβαν στα προγράμματά τους για τους Ευρωπαίους περιηγητές, επισκέψεις σε αρχαιολογικούς τόπους με το «Πύλαρος». Το χρησιμοποίησαν μέχρι και οι Τούρκοι μπέηδες και άλλοι Τούρκοι αξιωματούχοι όταν ακόμα η Πρέβεζα ήταν τουρκική. 

 

Ατμόπλοιο έξω από το Λουτράκι

Κάθε ταξίδι και μια μακαρονάδα δώρο!

Όμως όλη αυτή η φήμη του πλοίου αποκτήθηκε εδώ στον Πειραιά και δεν άργησε να απλωθεί και πανελλαδικά. Και φυσικά δεν αρκούσαν οι ντελάληδες του λιμανιού για απλωθεί η φήμη αυτή. Άλλωστε οι ντελάληδες την εποχή εκείνη ήταν πολλοί διότι τα πλοία που εκτελούσαν τακτικά δρομολόγια από τον Πειραιά είχαν φτάσει τα 44 και κάθε πλοίο διέθετε τουλάχιστον δύο με τρεις ντελάληδες! Η φήμη της Πύλαρου είχε να κάνει με έναν ανταγωνισμό που κατέληξε σε τραγωδία. Όταν ο Αθανασούλης το δρομολόγησε στην γραμμή Επτανήσου ρίχνοντας τις τιμές των εισιτηρίων, στην ουσία ξεκίνησε ξεκίνησε ανταγωνισμό με το πλοίο «Άσσος» του Σκωτσέζου Πειραιώτη Τζων Μακ Ντούαλ.  

Ο ανταγωνισμός των δύο πλοίων ξεκίνησε με τη μείωση τιμών των εισιτηρίων. Δεν αρκούσε όμως μόνο αυτό. Οι ντελάληδες του πλοίου «Πύλαρος» έφτασαν να υπόσχονται ότι ο κάτοχος εισιτηρίου δικαιούνταν να φάει κατά την διάρκεια του ταξιδιού και μια μακαρονάδα. Έτσι η φράση «κάθε ταξίδι και μια μακαρονάδα δώρο» έμεινε να αντηχεί για χρόνια στο λιμάνι του Πειραιά. 

Κάθε ταξίδι κι ένα πιλάφι δώρο!

Ο ανταγωνισμός των ντελάληδων των δύο αυτών πλοίων, έφτασε κάποτε και στα πληρώματα πάνω στα πλοία και άγγιξε πραγματικά τον παραλογισμό. Και τα δύο εκτελούσαν το ίδιο δρομολόγιο Πειραιά, Αμφιλοχία, Πρέβεζα, Επτάνησα και ο ανταγωνισμός είχε ξεπεράσει πλέον τις εταιρείες και τους πλοιοκτήτες και αποτελούσε προσωπική υπόθεση των πλοιάρχων και των πληρωμάτων! Και τα δύο είχαν από 18 άτομα πλήρωμα που είχαν ανάγει τον ανταγωνισμό σε προσωπικό τους ζήτημα. Δεν άλλαξε απολύτως τίποτα όταν το 1902 το «Άσσος» αγοράστηκε από την εταιρεία «Δεστούνη και Γιαννουλάτου». Κεφαλλονίτης και ο Γιαννουλάτος δεν θα άφηνε τον συμπατριώτη του να αλωνίζει μόνος. Έκανε και αυτός τις ίδιες προσφορές. Έβαλε τους ντελάληδες του «Άσσου» να φωνάζουν την ίδια ακριβώς προσφορά, μόνο που τη θέση της μακαρονάδας καταλάμβανε το πιλάφι «ταξίδι και ένα πιλάφι δώρο!». Ο Γιαννουλάτος ακολούθησε τον Αθανασούλη και έριξε κι αυτός τις τιμές των εισιτηρίων. Αθανασούλης και Γιαννουλάτος έβαλαν τα δύο πλοία σε μια κούρσα που έμεινε ιστορική. 

 

Το λιμάνι του Πειραιά την περίοδο που δέσποζαν ακόμα οι βαρκάρηδες για τη μεταφορά επιβατών από και προς τα πλοία και την ακτή, οι φορτηγίδες για τη φόρτωση - εκφόρτωση εμπορευμάτων και οι ντελάληδες για να διαφημίζουν τα υπαρκτά ή ανύπαρκτα πλεονεκτήματα του πλοίου για το οποίο είχαν μισθωθεί. 

Ο ανταγωνισμός που κατέληξε σε τραγωδία

Τα δύο πλοία συνέχιζαν να μονομαχούν για τους επιβάτες και την ταχύτητα όπως και πρώτα. Το «Άσσος» ήταν νεότερο σκαρί κατά είκοσι χρόνια, είχε ναυπηγηθεί το 1884, έχει εκτόπισμα 168 τόνων και χρησίμευε αρχικά ως θαλαμηγός του Μεγάλου Δουκός Μιχαήλ Αλεξάνδροβιτς. Ο ανταγωνισμός τους έφτασε στην κορύφωση όταν έξω από την Ιθάκη το πρωινό της 25 Νοεμβρίου του 1903, το «Άσσος» εμβόλισε το «Πύλαρο» μόνο και μόνο για να εισέλθει πρώτο στο λιμάνι! Η σύγκρουση εκείνη ήταν τόσο σφοδρή που καταχωρήθηκε στα ιστορικά χρονικά του εμπορικού μας ναυτικού, συγκλονίζοντας όλη την Ελλάδα το 1903 που ήταν και η χρονιά που συνέβη. 


Η δραματικότητα του ανταγωνισμού αποτυπώθηκε και στο τηλεγράφημα του «Πρακτορείου Αθανασούλη» του Πειραιά που εξέδωσε ο πράκτορας Μπεκατώρος προς τον εφοπλιστή Αθανασούλη αμέσως μετά την τραγωδία. «Άσσος, κυνηγήσασα Πύλαρο εις το στόμιο του λιμένος εις το μέσον και καταβύθισεν αυτήν. Φονευμένοι, πνιγμένοι πολλοί. Έλθετε τάχιστα. – Μπεκατώρος». 

Το φοβερό αυτό τηλεγράφημα του πράκτορα από τον Πειραιά Μπεκατώρου προς τον πλοιοκτήτη στην Ιθάκη αποδίδει όλη τη φρίκη του ανταγωνισμού στον όρο "φονευμένοι". Καμιά ναυτική τραγωδία δεν έφτασε ποτέ να προσδιορίσει τα θύματα ενός πλοίου με τον όρο "φονευμένοι".  

 



Οι επιβάτες για το Λουτράκι που δεν αποβιβάστηκαν.

Όμως δεν ήταν η μοναδική φορά που τα δύο αυτά πλοία είχαν συγκρουστεί. Είχαν προηγηθεί δύο όμοια περιστατικά σύγκρουσης που προήλθε από ανταγωνισμό στο λιμάνι της Πάτρας αλλά και στο λιμάνι της Κυλλήνης. Τον Ιούνιο του 1902 στο λιμάνι του Λουτρακίου έφτασε πρώτο το ατμόπλοιο «Πύλαρος» έχοντας πίσω του το «Άσσος». Ξαφνικά το «Άσσος» βλέποντας ότι έχει χάσει το παιχνίδι της ταχύτητας αλλάζει πορεία και κατευθύνεται προς τον τελικό του προορισμό που ήταν ο Πειραιάς αδιαφορώντας για τους επιβάτες με προορισμό το Λουτράκι που ανέμεναν να αποβιβαστούν. Τότε το «Πύλαρος» εγκαταλείπει κι αυτό την προσπάθεια προσέγγισης στην προβλήτα ανέμεναν και εξέρχεται του λιμένος για να προλάβει να φτάσει στον Πειραιά πρώτο! Και τα δύο πλοία όταν έφτασαν στον Πειραιά αποβίβασαν επιβάτες που προορίζονταν για το Λουτράκι καθώς ο ανταγωνισμός στάθηκε η αιτία της μη προσέγγισης. Όλα αυτά γίνονταν με την αδράνεια του τότε υπουργού των Εσωτερικών Κυριακούλη Μαυρομιχάλη παρά το πλήθος των αντιδράσεων και των διαμαρτυριών που κατέφταναν στο γραφείο του. 

Πανηγυρισμοί εν μέσω κηδείας!

Τον Αύγουστο του 1903 ο λυσσώδης ανταγωνισμός των δύο ατμόπλοιων κατέληξε με τρόπο αστείο. Στην Πάτρα οι δύο πλοίαρχοι έτυχε να συναντηθούν και διαπληκτίστηκαν. Έβαλαν τότε στοίχημα 500 δραχμών για το ποιος θα φτάσει στον Πειραιά πρώτος. Στον Πειραιά εισήλθε το "Πύλαρος" από είχε αρχίσει ήδη από τον προλιμένα να σηκώνει πανηγυρικό σημαιοστολισμό. Μέσα στο λιμάνι για να διατυμπανίσει τη νίκη του ξεκίνησε αδιάκοπους συριγμούς. Ακολούθησε ο "Άσσος" που επίσης άρχισε να σφυρίζει. Μέσα σε αυτό το πανδαιμόνιο όμως των συριγμών "πνίγηκαν" οι κωδωνοκρουσίες του ναού του Αγίου Σπυρίδωνα στην Ακτή Μιαούλη στον οποίο είχε μεταφερθεί εκ Πόρου η σωρός του Αρχιεπισκόπου Τριφυλίας Νεόφυτου με το ατμόπλοιο "Κίσσα". Το πανδαιμόνιο που προκλήθηκε έλαβε τρομακτικές διαστάσεις με την παρέμβαση του Λιμεναρχείου που ανάγκασε τους δύο πλοιάρχους να σταματήσουν τους συριγμούς, ενώ τους υπέβαλλε μήνυση για διατάραξη κοινής ησυχίας.  

Πυροβολισμοί εκφοβισμού και συσκοτίσεις πλοίων

Οι ιστορίες από τον ανταγωνισμό των δύο πλοίων είναι ατελείωτες. Το καλοκαίρι του 1903 ξανά τα δύο πλοία σε μια από τις μονομαχίες τους "τερμάτισαν" τις ταχύτητές τους. Τότε στη προσπάθεια ο πλοίαρχος "Πύλαρου" για να βοηθήσει τη μηχανή διέκοψε την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος αφήνοντας στο σκοτάδι τους επιβάτες και το πλοίο. Ο κόσμος έντρομος βγήκε στο κατάστρωμα όπου επικρατούσε πλήρες σκοτάδι ενώ από τις τσιμινιέρες του πλοίου εκτοξεύονταν φλόγες και υπερβολικός καπνός λόγω της πίεσης, προκαλώντας ακόμα περισσότερο τρόμο. Στο μεταξύ τα πληρώματα των δύο ατμόπλοιων που βρίσκονταν σε παράλληλη πορεία, παρατάχθηκαν στα καταστρώματα όπου άρχισαν να βρίζονται ενώ ακούστηκαν και πυροβολισμοί εκφοβισμού στον αέρα!  

Οι στίχοι του ανταγωνισμού

Η σύγκρουση στο λιμάνι της Ιθάκης έμεινε να μονοπωλεί τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων για πολύ καιρό. Ο λαός δεν άργησε να απαθανατίσει τη σύγκρουση που προήλθε από τον ανταγωνισμό των δύο βαποριών με στίχους τραγουδιού που την εποχή εκείνη ήταν γνωστοί σε όλους. «Κατακαημένη Πύλαρο, με τη διπλή σφυρίχτρα, σου έκοψε τα πόδια σου, η Άσσος η μεθύστρα».

Πέρα όμως από τον "εμφύλιο" πόλεμο των δύο πλοιοκτητών από την Κεφαλλονιά, τόσο η "Πύλαρος" όσο και ο "Άσσος" προσέφεραν ανεκτίμητες υπηρεσίες όχι μόνο στον τομέα της εμπορικής ναυτιλίας αλλά και όταν η Ελλάδα ενεπλάκει σε πολεμικές περιπέτειες.

Στους βαλκανικούς πολέμους 1912 - 13 το ατμόπλοιο "Πύλαρος" μετασκευάστηκε σε νοσοκομειακό πλοίο ενώ το "Άσσος" χρησιμοποιήθηκε ως οπλιταγωγό. Στον μεγάλο αποκλεισμό του Πειραιά από τους συμμάχους λόγω της μη εμπλοκής της Ελλάδας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο που είχε στο μεταξύ ξεσπάσει και τα δύο πλοία ανέλαβαν ρόλο τροφοδοσίας του μεγάλου λιμανιού με αλεύρι αγορασμένο από την Εθνική Τράπεζα, παρά το γεγονός ότι δεν ήταν φορτηγά πλοία.   

 

 Διαβάστε επίσης:

Οι «ντελάληδες» της Ακτής και τα τραμπάκουλά τους

 


"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"