Η μεταπολεμική λειτουργία του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιώς

 

 

του Στέφανου Μίλεση

Η πρώτη μεταπολεμική ανακαίνιση του Δημοτικού Θεάτρου ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 1947 επί Δημαρχίας Γεωργίου Χαραλαμπόπουλου. Το Δημοτικό θέατρο είχε υποστεί ρωγμές στην εξωτερική του εμφάνιση από τους βομβαρδισμούς αλλά και τη χρόνια εγκατάλειψη. Το Δημοτικό Θέατρο λόγω των ζημιών αυτών είχε διακόψει με αστυνομική διάταξη τη λειτουργία του για λόγους ασφαλείας και επαναλειτούργησε χάρη στη μέριμνα του Χαραλαμπόπουλου. 

Για την επαναλειτουργία του θεάτρου δαπανήθηκαν 350 εκατομμύρια δραχμές. Νέος θόλος κατασκευάστηκε, ανακαινίσθηκαν τα θεωρεία του, η πλατεία, η σκηνή, κατασκευάστηκαν καμαρίνια, αποχωρητήρια, εγκαταστάθηκε νέος φωτισμός και γενικώς απέκτησε την προπολεμική εξωτερική του εμφάνιση. Εκείνα τα εγκαίνια είχαν προσλάβει πανηγυρικό χαρακτήρα με τον Διάδοχο Παύλο, τον Αντιπρόεδρο της Κυβερνήσεως Τσαλδάρη και πολλά μέλη του υπουργικού συμβουλίου να παρευρίσκονται. Ο Διάδοχος Παύλος την 1η Απριλίου εκείνου του έτους θα γινόταν Βασιλιάς και τα εγκαίνια του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιώς ήταν από τις τελευταίες του εμφανίσεις με την ιδιότητα του Διαδόχου. 

Τα εγκαίνια της μεταπολεμικής περιόδου λειτουργίας του έγιναν με κάθε λαμπρότητα στις 5 Μαρτίου 1947 με την πρεμιέρα της παράστασης «Μανόν» της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Από την επομένη των εγκαινίων ξεκίνησαν τακτικές παραστάσεις με την Ζωζώ Νταλμάς και τον Τενόρο Κάσση. Η ανακαίνιση του Δημοτικού θεάτρου του 1947 θεωρήθηκε ως πραγματικός άθλος λόγω του γεγονότος ότι πολλοί Πειραιώτες σιτίζονταν ακόμα μέσω της ΟΥΝΡΑ, ενώ το λιμάνι συνέχιζε να είναι κατεστραμμένο από τον πόλεμο. 

Το Δημοτικό Θέατρο λίγο πριν ξεσπάσει ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι περισσότεροι δρόμοι στον Πειραιά διατηρούσαν αναλλοίωτες τις τεράστιες τρύπες που οι βόμβες είχαν ανοίξει, κάθε είδους σιδερένιες εγκαταστάσεις είχαν στην κυριολεξία ξεριζωθεί από τους Γερμανούς οι οποίοι έστελναν το μέταλλο στην Γερμανία. Σιδερένιοι στύλοι φωτισμού και φωτιστικά σώματα, γραμμές Τραμ και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς κατασκευασμένο εκ σιδήρου, είχε πάρει τον δρόμο της Γερμανικής βιομηχανικής πολεμικής παραγωγής. Κάτω από αυτές τις συνθήκες η ανακαίνιση του θεάτρου θεωρήθηκε από πολλούς μάλλον περιττή, ωστόσο από άλλους κρίθηκε ως απαραίτητη καθώς αντικατόπτριζε την περηφάνια του πειραϊκού λαού που χτυπημένος από τον πόλεμο έθεσε ως πρώτη προτεραιότητα την έναρξη λειτουργίας του θεάτρου - συμβόλου της πόλης.   

Αστυνομικοί του Δευτέρου Αστυνομικού Τμήματος Πειραιά φωτογραφίζονται στο εσωτερικό του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά.

Ο Γεώργιος Χαραλαμπόπουλος ήταν στην ουσία ο πρώτος μεταπολεμικός δήμαρχος του Πειραιά, που αν και διορισμένος κατάφερε να εξαντλήσει μια ολόκληρη τετραετία από τον Ιούνιο του 1946 έως τον Αύγουστο του 1950. Από την ανακαίνιση του Δημοτικού Θεάτρου που ήταν ένα από τα πρώτα έργα του Χαραλαμπόπουλου, αλλά και την κατάργηση είσπραξης των Διαπύλιων τελών της ίδιας χρονιάς, ο Δήμος Πειραιώς αναγκάστηκε να καταφύγει στο μέτρο του δανεισμού. Ο Δήμος Πειραιώς προσπάθησε τότε να επιβάλλει άλλα τέλη στα όρια του Δήμου ως αντιστάθμισμα προκαλώντας όμως κοινωνική αναστάτωση. Έτσι τα αντισταθμιστικά μέτρα δεν πέρασαν και ο Δήμος Πειραιά ευρισκόμενος το 1949 προ πτώχευσης, προχώρησε στη σύναψη δανείου. Τη θέση του Χαραλαμπόπουλου κατέλαβε ο επίσης διορισμένος αρεοπαγίτης Ευάγγελος Κολοκούρης, που ανέλαβε δήμαρχος για δέκα μήνες από τον Αύγουστο του 1950 έως τον Ιούνιο του 1951. Τον Κολοκούρη διαδέχθηκε ο πρώτος αιρετός Δήμαρχος Πειραιά που ήταν ο Γεώργιος Ανδριανόπουλος που ολοκλήρωσε την τετραετία του έως το 1955. Όταν ανέλαβε ο Γεώργιος Ανδριανόπουλος τα χρήματα του δανείου του Χαραλαμπόπουλου είχαν εξαντληθεί, ενώ παράλληλα υπήρχαν ανείσπρακτα έσοδα καθώς τα δημοτικά τέλη δεν μπορούσαν να εισπραχθούν για τα σπίτια εκείνα που είχαν καταστραφεί ολοσχερώς από τους βομβαρδισμούς. 

Αναφερόμενοι όμως στην μεταπολεμική λειτουργία του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιώς να τονίσουμε ότι με την εκκίνηση των παραστάσεών του ξεκίνησε και μια νέα περίοδος πολιτιστικών εκδηλώσεων στον Πειραιά που φιλοξενούνταν στο Φουαγιέ του. Διότι το Φουαγιέ του Δημοτικού θεάτρου ήταν ένας από τους ελάχιστους αξιοπρεπείς χώρους για πνευματικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις για αυτό ήδη από το 1947 άρχισε να πολιορκείται από τα σωματεία για διαλέξεις, εκθέσεις και άλλες εκδηλώσεις. Τότε η χρήση του φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου εγκρινόταν από τον Δήμο και ήταν φυσικά δωρεάν. Τα σωματεία υπέβαλλαν αιτήσεις και η αίθουσα κλεινόταν για πολλούς μήνες αργότερα! Όπως και παλαιότερα έχω αναφερθεί το Δημοτικό Θέατρο ήταν το πολιτιστικό κέντρο της πόλης εξαιτίας του Φουαγιέ του. 

Η ανακαίνιση του Χαραλαμπόπουλου του 1947 δεν στάθηκε αιτία μόνο για να αρχίσουν οι θεατρικές παραστάσεις στον Πειραιά αλλά για να ξεκινήσει ένα κύμα πολιτιστικών εκδηλώσεων που έμελλε να διαρκέσει μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Για παράδειγμα το 1957 (δέκα χρόνια μετά την μεταπολεμική έναρξη λειτουργίας) το Φουαγιέ φιλοξένησε 515 διαλέξεις, εκδηλώσεις κοινωφελών σκοπών και εκθέσεις. Στις εκδηλώσεις αυτές προσήλθαν 55.165 άτομα. Την ίδια χρονιά η Εθνική Λυρική Σκηνή που ανέβαζε παραστάσεις στο Δημοτικό Θέατρο έδωσε 119 παραστάσεις που τις παρακολούθησαν 61.914 άτομα. Δηλαδή κάθε παράσταση «στατιστικά» παρακολουθούσαν 520 άτομα! 

Από τον αριθμό αυτό σε συνδυασμό με τη χωρητικότητα του Δημοτικού Θεάτρου καταλαβαίνουμε ότι οι παραστάσεις δίνονται πάντα με ασφυκτικά γεμάτη την θεατρική αίθουσα. Επίσης παρατηρούμε ότι ίδιο περίπου αριθμό θεατών των παραστάσεων με τους προσκεκλημένους των εκδηλώσεων, που αποδεικνύει για μια φορά ακόμα ότι το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά δεν ήταν μονάχα «θέατρο», αλλά η καρδιά του πολιτισμού της πόλης. Παράλληλα με όλα αυτά τον ίδιο χρόνο (1957) τις πρωινές και μεσημβρινές ώρες στη σκηνή του, ανέβηκαν 117 έκτακτες παραστάσεις, εορτές και χορωδίες μουσικών σχολείων. Καθώς οι γονείς ήθελαν να δουν τα παιδιά τους στις θεατρικές αυτές παραστάσεις και εκδηλώσεις προσήλθαν να παρακολουθήσουν 126.327 άτομα, ο αριθμός των οποίων δεν υπολογίστηκε στα προηγούμενα σύνολα. Προκαλεί πραγματικό δέος ο αριθμός των Πειραιωτών που επισκέπτονταν το Δημοτικό θέατρο για διάφορες αιτίες και αν αθροίσουμε τους αριθμούς αυτούς των 55 χιλιάδων για το Φουαγιέ, 61 χιλιάδων για το θέατρο και 126 χιλιάδων για τις σχολικές εκδηλώσεις προκύπτει ένα σύνολο 242 χιλιάδων ανθρώπων που επισκέφθηκε το Δημοτικό Θέατρο μέσα σε ένα μόνο έτος! 

Όμως κρατήστε αυτό το σύνολο γιατί δεν είναι το οριστικό. Διότι το Δημοτικό μας θέατρο το επισκέπτονταν τότε και για έναν ακόμα λόγο. Την Δημοτική βιβλιοθήκη που φιλοξενείτο στους χώρους του. Το 1957 προσήλθαν 54.000 αναγνώστες και δανείσθηκαν 45.404 βιβλία. Το μεγαλύτερο μέρος τους ήταν φοιτητές που καθώς αδυνατούσαν να αγοράσουν βιβλία προσέφευγαν για μελέτη στην Δημοτική βιβλιοθήκη. Ο Δήμος Πειραιώς βλέποντας τον αριθμό των επισκεπτών αγόρασε τη χρονιά εκείνη 69 τόμους επιστημονικών συγγραμμάτων ενώ οι Πειραιώτες δώρισαν στην βιβλιοθήκη με 384 τόμους βιβλίων και άλλων εντύπων.  

Έτσι φτάνουμε σε ένα σύνολο 300 χιλιάδων περίπου επισκεπτών που υπερέβαινε τον αριθμό του πληθυσμού του Δήμου. Δηλαδή το Δημοτικό θέατρο μόνο το 1957, στην διάρκεια ενός έτους λειτουργίας φιλοξένησε στους χώρους του όλο τον πληθυσμό της πόλης του Πειραιά! 

5 Μαρτίου 1947- Τα θεωρεία του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιώς

Να σημειωθεί ότι οι αριθμοί αυτοί σημειώθηκαν με τους κατοίκους του Πειραιά να μετράνε ακόμα τις πληγές τους από τους βομβαρδισμούς και τον εμφύλιο. Ήδη αναφέραμε προηγούμενα ότι ο Γ. Ανδριανόπουλος το 1955 αδυνατούσε να εισπράξει τα δημοτικά τέλη γιατί μεγάλος αριθμός σπιτιών ήταν κατεστραμμένα και ακατοίκητα. Ο κόσμος πέθαινε ακόμα από φυματίωση και άλλες λοιμώδεις ασθένειες. Η θνησιμότητα από διάφορες αιτίες υποσιτισμού έλλειψης υποδομών, ήταν μεγάλη. Από τους 2.200 θανάτους μόνο οι 65 θάνατοι ήταν από γηρατειά! Ενδεικτικός είναι ο αριθμός για το 1957 των 224 θανάτων αβάπτιστων βρεφών. 

Η μετανάστευση με τα ωκεανοπόρα πλοία γινόταν κατά κύματα από τον Πειραιά ενώ και από τον σιδηροδρομικό σταθμό Λαρίσης τα τραίνα αναχωρούσαν γεμάτα εργάτες για την Γερμανία. Κι όμως ο πολιτισμός ευημερούσε! Το Δημοτικό Θέατρο υπήρξε παράγοντας πολιτισμού στον Πειραιά. Κι αν ακόμα ουδέποτε λειτουργούσε η θεατρική του σκηνή, οι υπόλοιποι αριθμοί αποδεικνύουν από μόνοι τους το μέγεθος της σημασίας που διαδραμάτισε.