Η διαφυγή των Νικηταρά και Γενναίου Κολοκοτρώνη από τη μικρή Σταλίδα (1827)



του Στέφανου Μίλεση

Μόλις 18 ημέρες είχαν περάσει από τότε που η Συνέλευση της Τροιζήνας όρισε τους δύο Βρετανούς, τον Λόρδο Κόχραν και τον Ρίτσαρντς Τσώρτς να αναλάβουν καθήκοντα αρχιναυάρχου και αρχιστρατήγου αντίστοιχα. Αυτοί παρά το μικρό διάστημα που είχε μεσολαβήσει κατάφεραν να μεταβάλλουν τη περίλαμπρη νίκη που είχε προετοιμάσει ο Καραϊσκάκης, στη μεγαλύτερη ήττα της Επανάστασης. Η διεύθυνση των μαχών πάνω από τα πλοία χωρίς τη φυσική τους παρουσία στο πεδίο, όπως και η τακτική τους να μην εμφανίζονται στους άνδρες για να τους εμπνεύσουν, ήταν ενέργεια ανεξήγητη για τους Έλληνες που είχαν μάθει να πολεμούν έχοντας μπροστάρηδες τους καπετάνιους τους. 

Ακόμα, η λανθασμένη επιλογή της κατά μέτωπο επίθεσης (κατά το σύστημα διεξαγωγής Ευρωπαϊκών πολέμων) από τους Τρεις Πύργους του Παλαιού Φαλήρου απευθείας στην Ακρόπολη (από τη δεξιά πλευρά της σημερινής Λεωφόρου Συγγρού) υπήρξε καταστροφική. Η άρνηση ανοίγματος δευτέρου μετώπου επίθεσης από την πλευρά του Ελαιώνα, που ο Καραϊσκάκης όταν ζούσε πεισματικά επέμενε, έβαλαν ταφόπλακα στον ελληνικό αγώνα στη Ρούμελη, καθώς η ήττα του Ανάλατου οδήγησε αργότερα τους Έλληνες της Ακρόπολης στη συνθηκολόγηση. 

Ανάμεσα όμως στην ήττα και στη συνθηκολόγηση μεσολάβησε ένας ολόκληρος μήνας όπου 8 χιλιάδες Έλληνες είχαν καταντήσει σκιά του εαυτού τους. Δεν θύμιζαν σε τίποτα τους ανδρειωμένους μαχητές που λίγο καιρό πριν αφάνιζαν τα στρατεύματα του Ρεσίτ Πασά (Κιουταχή) στις μάχες του Παλαιόπυργου (Καστράκι Δραπετσώνας), στο Μετόχι του Κερατσινίου και στο Λόφο της Καστέλλας. 

Οι Κόχραν και Τσώρτς συνέχιζαν και μετά την ήττα την ίδια απαράδεκτη στρατηγική τους. Ενώ οι Έλληνες δέσποζαν με τα πλοία τους στη θάλασσα, δεν επέτρεπαν την τροφοδοσία των ανδρών οι οποίοι κοιτούσαν πώς να αποχωρήσουν και να επιστρέψουν σπίτια τους. Έχουμε άλλωστε περιγράψει αναλυτικά την κατάσταση που επικρατούσε σε παλαιότερο άρθρο. 

Ένα μήνα μετά την κατάληψη του Μοναστηριού του Αγίου Σπυρίδωνα, στις 16 Μαΐου οι αποκαρδιωμένοι Έλληνες παίρνουν την απόφαση πως δεν υπήρχε πια λόγος να παραμένουν άλλο στον Πειραιά και αποφασίζουν να φύγουν. Αφήνουν τον απόρθητο λόφο της Καστέλλας, που οι Τούρκοι πολλές φορές είχαν προσπαθήσει να καταλάβουν ανεπιτυχώς, εγκαταλείπουν το Καστρομοναστήρι του Αγίου Σπυρίδωνα, διαλύουν το στρατόπεδο του Κερατσινίου και αρχίζουν να ψάχνουν για βάρκες που θα τους μεταφέρουν στα πλοία που ναυλοχούν στα ανοικτά, σε απόσταση που δεν τα πιάνει τουρκικό βόλι. Αυτό το θλιβερό φευγιό από τόπους που είχαν καθαγιαστεί από ελληνικό αίμα για να κατακτηθούν, έγινε ασυλόγιστα και απείθαρχα. 

Τα μεγάλα κανόνια τα έθαβαν στη γη ή τα έριχναν σε πηγάδια. Μικρές βάρκες αναχωρούσαν από το Πασαλιμάνι, το Τουρκολίμανο και τις ακτές της Καστέλλας υπερφορτωμένες από τους άνδρες που βιάζονταν να φύγουν χωρίς λόγο. Η επιβίβαση από το Πασαλιμάνι δεν φαινόταν να παρουσιάζει πρόβλημα. Στις άλλες δύο ακτές όμως οι Τούρκοι παραφυλούσαν και κάποια στιγμή βρήκαν την ευκαιρία να ριχτούν στα μπουλούκια που σχημάτιζαν οι Έλληνες περιμένοντας να επιβιβαστούν.  

Οι μόνοι που κατάφεραν να σταθούν για να πολεμήσουν ήταν ο Νικηταράς με τον Γενναίο Κολοκοτρώνη γιο του Γέρου του Μωριά. Άπλωσαν τα λάβαρά τους κατά μήκος της ακτής για να δείχνουν την αίσθηση του οργανωμένου τμήματος και άρχισαν να καλύπτουν την οπισθοχώρηση των άλλων. 

Τότε οι βάρκες για να κερδίσουν χρόνο αντί να μεταφέρουν τους άνδρες στα πλοία που ναυλοχούσαν στα ανοιχτά, τους έβγαζαν στο νησάκι της Σταλίδας. Τελευταίοι όλων οι Νικηταράς και Γενναίος Κολοκοτρώνης μπήκαν κι αυτοί στις βάρκες και περάσανε στη Σταλίδα

Από εκεί προσπαθούσαν να κρατήσουν τους Τούρκους μέχρι οι βάρκες να φτάσουν τους άνδρες στην προσωρινή ασφάλεια της μικρής νησίδας, της Σταλίδας, που το όνομά της προσδιόριζε και το μέγεθός της. Είναι δύσκολο σήμερα να φανταστούμε σε πόσους άνδρες θα μπορούσε να προσφέρει σωτηρία η Σταλίδα. Από την ακτή οι Τούρκοι έχουν αναπτυχθεί κατά μήκος της ακτής, από κοντά κι ο Κιουταχής που ύστερα από τον Καραϊσκάκη ήθελε να καθαρίσει και με τους Νικηταρά και τον γιο του Κολοκοτρώνη. Το ντουφέκι πέφτει ασταμάτητα και οι ελληνικές βάρκες δεν τολμάνε πια να πλησιάσουν τη νησίδα. Είναι καθαρή αποκοτιά, όμως πάνω στη Στυλίδα υπάρχουν ακόμα άνδρες. Ξεπροβάλει μια βάρκα που την κουμαντάρει ο ηρωικός ψαριανός κανονιέρης ο Θοδωρής Ματιός. Ήταν εκείνος που δούλευε το ένα από τα οκτώ κανόνια του λόφου της Καστέλλας. Όταν έριχνε ήταν αδύνατον να μη βρει το στόχο του. Οι Τούρκοι τον έτρεμαν για το σημάδι του. Κάθε φόρα που βροντούσε οι Έλληνες της Καστέλλας έλεγαν αναμεταξύ τους «ο γέρος ωρέ, βαράει!» καθώς ήταν λίγο μεγαλύτερος στην ηλικία από τους άλλους.

Αυτός ο θρυλικός ψαριανός είναι τώρα που κουμαντάρει τη μια και μοναδική βάρκα που πάει κι έρχεται, κουβαλώντας Έλληνες από τη Σταλίδα στα πλοία. Λίγους κάθε φορά στο τέλος καταφέρνει και τους παίρνει όλους. Οι Νικηταράς και Γενναίος ήταν που έφυγαν τελευταίοι από τη νησίδα ντουφεκίζοντας ακατάπαυστα. Αυτές ήταν και οι τελευταίες ντουφεκιές που έπεσαν σε πειραϊκό έδαφος. 

Το ημερολόγιο έδειχνε 16 Μαΐου 1827, και είχαν περάσει τέσσερις περίπου μήνες από την εποχή που ο Γκόρντον αποβιβάστηκε στη θέση «Γωνίαν» στην Καστέλλα (24 προς 25 Ιανουαρίου) και κατέλαβε το λόφο. Όπως γράφει και ο Φωτιάδης τα ταμπούρια της Καστέλλας, το στρατόπεδο του Κερατσινίου, το Μετόχι, ο Παλαιόπυργος, το Καστρομοναστήρι του Αγίου Σπυρίδωνα που με τόσο αγώνα είχαν κατακτηθεί, σκόρπισαν σαν τα φύλλα που τα φυσάει ο άνεμος. Κι όταν η τελευταία βάρκα με τον Θοδωρή Ματιό απομακρυνόταν από τη Σταλίδα έχοντας ως επιβάτες τους Νικηταρά και Γενναίο κλαίγανε για το κατάντημα μέχρι και τα βράχια της Καστέλλας…

Όταν το 1855 ο ζωγράφος Θεόδωρος Βρυζάκης φιλοτεχνούσε το έργο του το στρατόπεδο των Ελλήνων στην Καστέλλα συμπεριέλαβε όλες τις θρυλικές μορφές της περιόδου εκείνης. Συνεπώς δεν θα μπορούσε να ξεχάσει και τον θρυλικό ψαριανό Θοδωρή Ματιό που στέκεται πίσω από τους πρωταγωνιστές έτοιμος να γεμίσει το κανόνι του.


Πηγές:

Γενναίου Κολοκοτρώνη «Απομνημονεύματα», Αθήνα 1955

Δημητρίου Φωτιάδη «Καραϊσκάκης», Εταιρία Λογοτεχνικών Εκδόσεων, 1957  


Διαβάστε επίσης:

Οι συνέπειες της ήττας του Ανάλατου και της απώλειας του Γεωργίου Καραϊσκάκη.


  

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"