Το ρυμουλκό που βυθίστηκε στον Πειραιά για μια φωτογραφία (1964)

Το ρυμουλκό "Αρμαδόρες" λίγο πριν τη βύθισή του στο λιμάνι του Πειραιά τον Ιούνιο του 1964 

του Στέφανου Μίλεση

Στις 4 Ιουνίου 1964 το ρυμουλκό "Αρμαδόρες" καταποντίστηκε έξω από τον πειραϊκό προλιμένα εμβολισμένο από το μεσογειακό επιβατικό πλοίο "Αγαμέμνων" που αναχωρούσε για τουριστική περιήγηση. 

Το ρυμουλκό "Αρμαδόρες" άρχισε στις 13.00 ώρα το μεσημέρι εκείνης της ημέρας, να ρυμουλκεί το πλοίο "Αγαμέμνων" από την προβλήτα "Βασιλιάς Κωνσταντίνος" (προβλήτα Τρούμπας). 

Το "Αρμαδόρες" χωρητικότητας 150 κόρων με τον κυβερνήτη του Νεοκλή Τζιά δεν αντιμετώπιζε κανένα πρόβλημα ούτε με τον καιρό που ήταν γαλήνιος, ούτε με την κίνηση πλοίων στο λιμάνι. Παρόλα αυτά εμβολίστηκε από το ίδιο το πλοίο που ρυμουλκούσε, με αποτέλεσμα να καταποντιστεί πολύ γρήγορα παρασέρνοντας στο βυθό τον βοηθό μηχανικού Ανδρέα Καντιώτο, 25 ετών, που παγιδεύτηκε στο μηχανοστάσιο. 

Οι έρευνες που έγιναν στη συνέχεια φανέρωσαν την αιτία της καταβύθισης που ήταν η προσπάθεια επίτευξης θεαματικής φωτογράφισης του ρυμουλκούμενου πλοίου από στελέχη της εταιρείας που ανήκε που ήταν οι "Δωρικές Κρουαζιέρες". Το "Αγαμέμνων" αν και είχε απαθανατιστεί κατά τη ρυμούλκησή του πολλές φορές, ο φωτογράφος ζητούσε για μια πραγματικά θεαματική φωτογραφία. 

Τότε ο κυβερνήτης του ρυμουλκού Νεοκλής Τζιάς για να εξασφαλίσει στον φωτογράφο των "Δωρικών Κρουαζιέρων" Νικ. Μαυρογένη που επέβαινε στο ρυμουλκό, όσο το δυνατόν θεαματικότερες απόψεις του "Αγαμέμνονα", το οδήγησε πολύ κοντά στην πλώρα του μεγάλου επιβατικού πλοίου που ακολουθούσε. Δεν άργησε το ρυμουλκό να βρεθεί ακριβώς εμβολισμένο στη μέση. 

Επιβάτες του πλοίου "Αγαμέμνων" έχουν αποβιβαστεί προκειμένου να δουν από κοντά τις ζημιές που υπέστη στην πλώρη το πλοίο που επρόκειτο να ταξιδέψουν.

Ο κυβερνήτης του και τρία ακόμα μέλη του πληρώματος πρόλαβαν να το εγκαταλείψουν πηδώντας στη θάλασσα. Δυστυχώς ένας από το πλήρωμα -ο βοηθός μηχανικού- δεν πρόλαβε να εξέλθει του μηχανοστασίου. Επί του ρυμουλκού επέβαιναν επιπροσθέτως οι Νικ. Μαυρογένης (που θα διενεργούσε τη φωτογράφιση του "Αγαμέμνονα"), Βαρ. Σούρας (υπάλληλος των "Δωρικών Κρουαζιέρων") και ο Αγαθ. Χατζηκωνσταντίνου.  

Λόγω της ταχύτητας καταβύθισης του ρυμουλκού όσοι είδαν το περιστατικό από τη στεριά πίστεψαν ότι ουδείς εκ του πληρώματος και των επιβατών διασώθηκε αφού το πλοίο "Αγαμέμνων" διήλθε στην κυριολεξία από πάνω τους. 

Ο εμβολισμός πλοίου τον Ιούνιο του 1964 με αιτία μια φωτογράφιση αποτελεί μοναδική καταγεγραμμένη περίπτωση τουλάχιστον για το λιμάνι του Πειραιά. 

Το "Αγαμέμνων" μετά το περιστατικό επανόρθωσε τις ζημίες της πρώρας του και με καθυστέρηση αναχώρησε το ίδιο βράδυ με προορισμό την Βενετία.

Το "Αγαμέμνων" όπως και το αδελφό του πλοίο "Αχιλλέας" ήταν κατασκευασμένα στα ναυπηγεία Ansaldo στην Τεργέστη. Έγραψε ιστορία στα ναυτικά χρονικά φιλοξενώντας το 1954 εκατό μέλη βασιλικών οικογενειών σε μια περιήγηση στο Αιγαίο, αποκτώντας έτσι τον τίτλο "βασιλικό κρουαζιερόπλοιο". Αφού άλλαξε πολλές φορές ιδιοκτησιακό καθεστώς συνέβη δυστυχώς στις 27 Μαρτίου 1968 ευρισκόμενο στην Ακτή Ξαβερίου για επισκευές να πάρει νερά και να γείρει ημιθυσμένο προς τα δεξιά. Το "Αγαμέμνων" διαλύθηκε το 1974 αλλά ανασύρθηκε στη συλλογική μνήμη των ασχολούμενων με τα ναυτικά, όταν χρόνια αργότερα βρέθηκε στην ίδια ημιβυθισμένη θέση το επιβατικό "Παναγία Τήνου". 

Το ημιβυθισμένο επιβατικό πλοίο "Αγαμέμνων" το 1968

 Διαβάστε επίσης:

Ο τορπιλισμός του πλοίου της Κατίνας Παξινού στον Ατλαντικό Ωκεανό

Οι περιπέτειες της κορβέτας «Λουδοβίκος» του Υδραίου Ραφαλιά κατά τον αποκλεισμό του Πειραιά.

Στα "θερμά λουτρά" της Ηλεκτρικής στο Νέο Φάληρο

 

του Στέφανου Μίλεση

Το εργοστάσιο της "Ηλεκτρικής" στο Νέο Φάληρο μεταξύ άλλων έγινε μέρος μιας παράξενης συνήθειας που ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής, που είχε να κάνει με τα θερμά απόνερά του που χύνονταν ελεύθερα, μετά τη χρήση τους, στον Κηφισό ποταμό. 

Επρόκειτο για θαλασσινό νερό που το ηλεκτρικό εργοστάσιο Νέου Φαλήρου (μετέπειτα εργοστάσιο Δ.Ε.Η.), αντλούσε από τη θάλασσα και χρησιμοποιούσε ως ψυκτικό μέσο της μηχανικής λειτουργίας του. Σωλήνες με θαλασσινό νερό διακλαδίζονταν ανάμεσα στους μηχανισμούς παραγωγής ηλεκτρικού και στη συνέχεια έχοντας απορροφήσει μέρος θερμότητας από την παραγωγή ενέργειας χύνονταν στον Κηφισό ποταμό που διερχόταν δίπλα ακριβώς από το εργοστάσιο. 

Οι αυτοσχέδιες κατασκευές αποδυτηρίων και αναψυκτήριου που λειτουργούσαν παρανόμως δίπλα στο σημείο που χυνόταν το θερμό θαλασσινό νερό μετά τη χρήση του από το εργοστάσιο της Ηλεκτρικής.

Λουόμενοι που αναζητούσαν τις θεραπευτικές ιδιότητες του θερμού ύδατος -μεσήλικες κυρίως- δημιούργησαν μια άνευ προηγουμένου κίνηση στην κοίτη του ποταμού. Εκατοντάδες άτομα συγκεντρώνονταν καθημερινώς στο σημείο απορροής των θερμών υδάτων του εργοστασίου. Συγκεντρώνονταν κάτω από τους τεράστιους σωλήνες εκροής του θερμού ύδατος για να απολαύσουν τις θεραπευτικές και ευεργετικές του ιδιότητες. 

Είσοδος γυναικών στα αποδυτήρια. Η είσοδος για τους άνδρες γινόταν από το ακριβώς αντίθετο σημείο (1960) παρά το γεγονός ότι τα μπάνια στις ακτές του Φαλήρου την ίδια εποχή ήταν μεικτά. Η συνέχιση διάκρισης είχε να κάνει προφανώς με την μεγάλη ηλικία των λουόμενων. 

Τα άτομα αυτά προέρχονταν από διάφορες συνοικίες του λεκανοπεδίου ακόμα και από τις πλέον απομακρυσμένες. Φτωχός κόσμος που δεν είχε άλλη δυνατότητα περπατούσε μια και δύο ώρες με τα πόδια, προκειμένου να απολαύσει τα "αγαθά" του θερμού θαλασσίου λουτρού, παρά το γεγονός ότι στον ίδιο ποταμό (Κηφισό) εκβάλλονταν ακάθαρτα ύδατα διαφόρων άλλων κοντινών ή πιο απομακρυσμένων εργοστασίων. 

Με τα χρόνια κάποιοι επιτήδειοι εκμεταλλεύτηκαν τη συγκέντρωση του κόσμου στο σημείο εγκαθιστώντας αυτοσχέδια αποδυτήρια ανδρών και γυναικών αλλά και αναψυκτήρια! 

Τέσσερα παραπήγματα φτιαγμένα με πρόχειρα υλικά, λινάτσες, ξύλα και λαμαρίνες λειτουργούσαν προσφέροντας διαφορετικές υπηρεσίες αντί μικρού ποσού, η είσπραξη του οποίου φυσικά ήταν παράνομη διότι λειτουργούσαν αυθαίρετα χωρίς άδεια της αστυνομίας.

Ο Κηφισός ποταμός ανοιχτός όπως σε φωτογραφία της δεκαετίας του 1930

Το εργοστάσιο "Ηλεκτρικής" το 1903

Άλλοτε η διέλευση του κόσμου στα θερμά λουτρά του "Κηφισού" ποταμού γινόταν ελεύθερα, κι άλλοτε αυτοσχέδιοι φράχτες άφηναν ελεύθερο ένα στενό διάδρομο από τον οποίο η διέλευση ήταν επιτρεπτή ύστερα από την καταβολή "εισιτηρίου" μιας δραχμής. Η "λουτροθεραπεία" του Κηφισού ποταμού γινόταν βεβαίως χωρίς προηγούμενη συνταγή ιατρού, όπως γινόταν με τα θερμά ιαματικά λουτρά της Αιδηψού, των Μεθάνων ή του Λουτρακίου. 

Το λεβητοστάσιο του εργοστασίου της Ηλεκτρικής στο Νέο Φάληρο

Περιφρούρηση του εργοστασίου του Νέου Φαλήρου από άνδρες του Πολεμικού Ναυτικού κατά την διάρκεια απεργίας εργαζομένων.

Τα θερμά λουτρά της Ηλεκτρικής εταιρείας έγιναν πραγματικά ανάρπαστα από τη φτωχολογιά ενώ για τους υπόλοιπους αποτελούσαν ένα "θέαμα" που χαρακτήριζε την περιοχή του Νέου Φαλήρου για όλο το διάστημα λειτουργίας του εργοστασίου της Ηλεκτρικής μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του '60.   

Διαβάστε επίσης:

Ο πρώτος δημόσιος ηλεκτροφωτισμός του Πειραιά (1900)

Ιπποκράτειον Υδροθεραπευτήριον Πειραιώς

Ο Μάνος Χατζηδάκις για τα "Παιδιά του Πειραιά" (1963)

 

του Στέφανου Μίλεση

Είναι Απρίλιος του 1963 όταν ο δημοσιογράφος Δημήτρης Λυμπερόπουλος συναντιέται με τον Μάνο Χατζηδάκι για μια συνέντευξη για λογαριασμό της εφημερίδας "Έθνος" (φ. 5ης Απριλίου 1963, σελ. 5).

Συζητούν επί καλλιτεχνικών θεμάτων και κάποια στιγμή η συζήτηση φτάνει στα οικονομικά του Χατζηδάκι. Εξελίσσεται μεταξύ τους ο παρακάτω διάλογος:

(Χατζηδάκις) - Συναντούσα αφάνταστες οικονομικές δυσκολίες πριν από τα "Παιδιά". Φαντάσου ότι πριν από δυόμιση χρόνια μου έκοβαν το φως γιατί καθυστερούσα να πληρώσω τον λογαριασμό.

(Λυμπερόπουλος) - Και η οικονομική σου κατάσταση από πότε μεταβλήθηκε;

(Χατζηδάκις) - Από την ημέρα που πρωτοπροβλήθηκε στο φεστιβάλ των Καννών το φιλμ του Ντασσέν ΠΟΤΕ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ. Άρχισαν να εξαπλώνονται σε ολόκληρο τον κόσμο τα ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ που ως τώρα έχουν ξεπεράσει τα 19 δισεκατομμύρια δίσκους!

(Λυμπερόπουλος) - Δηλαδή μπορείς να θεωρηθείς εκατομμυριούχος από αυτό και μόνο το τραγούδι σου;

(Χατζηδάκις) - Όχι γιατί τα ποσοστά μου είναι ελαχιστότατα. Τα ΠΑΙΔΙΑ όμως με λάνσαραν, μου χάρισαν το ΟΣΚΑΡ και έγιναν αιτία να προσεχθούν και τα υπόλοιπα τραγούδια μου τα οποία μου αποφέρουν κέρδη.

(Λυμπερόπουλος) - Είναι αλήθεια Μάνο ότι μισείς τους περισσότερους από τους συνθέτες ελαφρών τραγουδιών;

(Χατζηδάκις) - Δεν τους μισώ αλλά τους αγνοώ διότι δεν είναι μουσικοί αλλά μουσικάντηδες. Ένας από αυτούς συνομήλικός μου, μάλιστα, με σταμάτησε μια μέρα στον δρόμο και μου είπε: "Τι περισσότερο έχεις εσύ από εμένα που κερδίζεις τόσα λεφτά;"

Του απάντησα: "Όταν εσύ πριν από δέκα χρόνια ήσουν μουσικάντης και κέρδιζες χίλιες δραχμές την βραδιά, εγώ προσπαθούσα να γίνω μουσικός και πληρωνόμουν από το θέατρο Τέχνης είκοσι δραχμές την ημέρα".

(Λυμπερόπουλος) - Γιατί είσαι τόσο σκληρός με τους συναδέλφους σου Μάνο;

(Χατζηδάκις) - Γιατί δεν θεωρώ συναδέλφους μου που εμπορεύονται κακή μουσική. Ο Θεοδωράκης, ο Κουνάδης, εγώ και ελάχιστοι άλλοι είμαστε συνάδελφοι γιατί εργαστήκαμε και εξακολουθούμε να εργαζόμαστε σκληρά, 20 ώρες πολλές φορές το 24ωρο, όχι γιατί κάνουμε τους μουσικούς αλλά διότι είμαστε μουσικοί.

Ο Μάνος Χατζηδάκις από τη Ξάνθη όπου γεννήθηκε το 1925 γρήγορα βρέθηκε στην Αθήνα, κι έφτασε να εργαστεί μέχρι και φορτοεκφορτωτής στο λιμάνι του Πειραιά. Συνέθεσε μουσική και για το θέατρο και τον κινηματογράφο κι έλαβε πολλές διακρίσεις και βραβεία. Το 1961 κέρδισε το Όσκαρ για το τραγούδι "Τα παιδιά του Πειραιά", το οποίο ως γνωστόν δεν παρευρέθηκε να παραλάβει στην τελετή απονομής του.

Το Όσκαρ αυτό ήταν το δεύτερο για την Ελλάδα που επίσης είχε άμεση σχέση με τον Πειραιά, καθώς το προηγούμενο το είχε κερδίσει η Πειραιώτισσα Κατίνα Παξινού στην ταινία "Για ποιον χτυπά η καμπάνα" που ήταν βασισμένη σε μυθιστόρημα του Έρνεστ Χέμινγουεϊ.

Το τραγούδι "Τα παιδιά του Πειραιά" γράφτηκε για τις ανάγκες της ταινίας "Ποτέ την Κυριακή" σε σκηνοθεσία Ζυλ Ντασσέν με πρωταγωνίστρια τη Μελίνα Μερκούρη.

"Τα παιδιά του Πειραιά" απέφεραν 8 εκατομμύρια δολάρια κέρδος στη δισκογραφική εταιρεία, ήταν το πρώτο τραγούδι σε άλλη γλώσσα (πλην της Αγγλικής) που έλαβε Όσκαρ και έχει ερμηνευτεί στις περισσότερες γλώσσες του κόσμου μεταξύ των οποίων και στα Καντονέζικα, Μανδαρίνικα, Εβραϊκά κ.ο.κ. Ακούγεται και από το Ρολόι του Σιλό στο εμπορικό μας λιμάνι και είναι άμεσα αναγνωρίσιμο από τους τουρίστες.

Διαβάστε επίσης:

Το ρολόι της Σιταποθήκης (Σιλό)

Ο Πειραιάς της Μαρίας Πωπ

Η Καστέλλα με τα σπίτια της. Στο έργο καταγράφεται με λεπτομέρεια κάθε στοιχείο που συντελούσε στην διαμόρφωση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του τοπίου. Στην κορυφή το Ναυτικό Λύκειο κάτω από το οποίο διέρχεται ένα τρόλεϊ. Αριστερά η ταβέρνα "Λάμψη της Σελήνης" και δεξιά οι ταβέρνες "Ποσειδών" και "Βράχος". 

 

του Στέφανου Μίλεση

Η Μαρία Πωπ γεννήθηκε το 1925 στο Νέο Φάληρο από πατέρα Ισπανό, τον γνωστό μουσικό (βιολονίστα) Ιωσήφ Μπουστίντουι και από μητέρα Ελληνίδα την Ελένη Γεωργαντοπούλου, επίσης μουσικό (υπήρξε μαθήτρια του μετέπειτα συζύγου της). Ήθελε να ακολουθήσει τα βήματα των γονιών της για αυτό και σπούδασε μουσική λαμβάνοντας παράλληλα και δίπλωμα δραματικής τέχνης από τη σχολή του Εθνικού θεάτρου. Η αδελφή της Ιουλία, μετέπειτα σύζυγος του Ανδρέα Ιατρίδη, σπούδασε επίσης μουσική (βιολί) και εργάστηκε για 15 χρόνια ως καθηγήτρια βιολιού στο Ωδείο του Πειραϊκού Συνδέσμου. Τελικά όμως τόσο η Μαρία όσο και η Ιουλία ακολούθησαν διαφορετικές διαδρομές. Η μεν Ιουλία σπούδασε ισπανική γλώσσα και λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης ασχολούμενη συστηματικά με την προώθηση της ισπανόφωνης λογοτεχνίας. Την δε Μαρία την κέρδισε η ζωγραφική. Ολοκλήρωσε τον πρώτο της πίνακα το 1952 ενώ το 1959 παρουσίασε για πρώτη φορά την δουλεία της σε έκθεση στην γκαλερί ΖΥΓΟΣ. 

Η ζωγράφος Μαρία Πωπ

Εξαρχής τα έργα της στράφηκαν στην απεικόνιση σπιτιών, συνοικιών του Πειραιά και του Νέου Φαλήρου, της θάλασσας του Σαρωνικού και των νησιών της, που τα έκανε αμέσως διακριτά με εκείνη την ιδιαίτερη λαϊκή τεχνοτροπία της. Η αγάπη για τη ζωγραφική αποτέλεσε μια διαρκή προσπάθεια καθώς δεν είχε σπουδάσει την τέχνη αυτή (σπούδασε όπως είπαμε για να γίνει ηθοποιός) και προσπαθούσε να βρει τον δρόμο έκφρασης μέσα από ατέλειωτες ώρες εργασίας. Στα πρώτα της βήματα την βοήθησε η ζωγράφος Νίκη Καραγάτση για αυτό και συχνά φιλοξενούσε τον Μ. Καραγάτση στο εξοχικό της σπίτι που διατηρούσε στην Αίγινα. 

Αγαπούσε να ζωγραφίζει νωρίς τα πρωινά στην ανατολή του ήλιου ή στα βασιλέματά του, όπως επίσης και τις συννεφιασμένες ημέρες. Αρχικά δοκίμασε ζωγραφική με λάδι αλλά γρήγορα πέρασε τέμπερα που ήταν περισσότερο συμπαγές υλικό. Τα έργα της αγαπήθηκαν γρήγορα καθώς εξέφραζαν το αισθητήριο της λαϊκής ψυχολογίας. Συμμετείχε σε πολλές εκθέσεις όπως εκείνη που διοργανώθηκε επί του υπερωκεάνιου ΟΛΥΜΠΙΑ που την εποχή εκείνη (δεκαετία '60) αποτέλεσε ένα από τα πλοία της μεγάλης μετανάστευσης. Επίσης συμμετείχε στη γκαλερί ΤΕΧΝΗ στην Κέρκυρα, στα Ιωάννινα, στο Άργος, στην Πάτρα, στην αίθουσα ΚΕΝΕΝΤΙ στο Παρίσι, στο Στόνιγκτον των ΗΠΑ και στο σαλόνι Ισπανίδων ζωγράφων στην Βαρκελώνη. 

Καφενείο στην Καστέλλα 1964

Κάπου κοντά στα παληά εργοστάσια του Πειραιά ένα χειμωνιάτικο απομεσήμερο του 1992

Αγαπούσε τα μέρη με προσωπικότητα όπως τις περιοχές γύρω από την Ακρόπολη, τους Αέρηδες, το Θησείο και φυσικά την Καστέλλα, γειτονιές του πειραϊκού λιμανιού και τον γενέθλιο τόπο της το Νέο Φάληρο. Προτιμούσε μέρη που έκρυβαν ιστορίες όπως ένα ραφτάδικο, ένα καφενείο, ταβέρνες και παλιά σπίτια που στέκονταν τότε ακόμα όρθια προς πείσμα των καιρών. Αγάπησε το ίδιο και την πατρίδα του πατέρα της την Ισπανία όπου ζωγράφισε βαριά πέτρινα σπίτια και κάστρα. Αλλά και την Αίγινα όπου ήταν ο τόπος παραθερισμού της ειδικά την γειτονιά του Φάρου.

Η γειτονιά του Φάρου στην Αίγινα με τα μαγαζιά και τους ανθρώπους της ένα πρωινό καλοκαιριού του 1975

Το θεατράκι του Νέου Φαλήρου ένα καλοκαιριάτικο απόγευμα, λίγο καιρό πριν από την κατεδάφιση, Ιούνιος 1963

Τη μέρα των Φώτων στο Κερατσίνι, 1976

Η Σχολή των Δοκίμων ένα ανοιξιάτικο πρωινό, 1990

Τα έργα της αποτελούν αληθινές τοπογραφικές μαρτυρίες καθώς περιλαμβάνουν και καταγράφουν κάθε στοιχείο που συνετέλεσε στην ιδιαίτερη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου. 

Τίποτα δεν αφαιρείται ως περιττό όπως για παράδειγμα ένα τρόλεϊ που καθημερινά διέρχεται από το σημείο ή ένας μανάβης που πραγματεύεται τις πωλήσεις των προϊόντων του στο συγκεκριμένο δρόμο. Τα έργα της Πωπ καταγράφουν το χρόνο εκείνη τη δεδομένη στιγμή για αυτό και η ζωγράφος τοποθετούσε συνήθως στα έργα της χρονολογία φιλοτέχνησης. Τοποθετούνται ακόμα και οι πραγματικές ονομασίες μαγαζιών που τότε ο κόσμος σύχναζε. 

Το Παλαιό Ταχυδρομείο στον Πειραιά μια Κυριακή μεσημέρι το 1989.

Σπίτι στο Νέο Φάληρο το 1989

Το Πέραμα με τα μαγαζιά και τα καράβια το 1970.  

Το αρχοντικό της Καστέλλας και το νησάκι του Κουμουνδούρου (1972). Στα αριστερά η οικία Μουτούση, πιο κάτω ο Ιστιοπλοϊκός Όμιλος και στο βάθος η φιγούρα ενός πολεμικού πλοίου πιθανότατα αμερικανικού καθώς την εποχή εκείνη η παρουσία πλοίων του 6ου στόλου ήταν ιδιαίτερα έντονη.

Στις 3 Ιουνίου 1967 σε συνέντευξή της στην εφημερίδα ΕΘΝΟΣ (σελ. 5) είπε για την τεχνοτροπία της που άλλαζε την οπτική των τοπίων: "Νομίζω ότι κάθε αλλαγή θα πρέπει κατ'  αρχή να τη δεχόμαστε γιατί σημαίνει ανανέωση, φτάνει να είναι γνήσια και ειλικρινής και να πιστεύει ο καλλιτέχνης ότι μόνο με αυτό τον τρόπο μπορεί να εκφράσει αυτό που θέλει. Άλλωστε μόνο έτσι μπορεί να πείσει". 

Πίσω από το λιμάνι του Πειραιά τα εργοστάσια και όμορφο κίτρινο σπίτι όπως ήτανε παληά, 1996

Το ρυμουλκό Μαριγώ Μάτσα, Πειραιεύς, 1960

Η Μαρία Πωπ υπήρξε ένα σεμνός και διακριτικός άνθρωπος με οικογενειακή παράδοση καλλιέργειας. Στα έργα της διακρίνει κάποιος τον αυθορμητισμό της ελληνικής λαϊκής ζωγραφιάς.  

"Θαρρώ με γοητεύει η ποίηση που έχουνε τα πράγματα που νιώθεις ότι δεν θα κρατήσουνε πολύ και θέλεις να τα διατηρήσεις στη μνήμη σου. Αγαπώ πολύ τα παλιά σπίτια, τα λογαριάζω σα φίλους και λυπάμαι όταν δω κανέναν γκρεμισμένο... Χρώματα λαμπρά στο λιμάνι, δρομάκια με παλιές πόρτες, ταβέρνες, μαζαγιά" (Μαρία Πωπ, 3 Ιουνίου 1967). 

Η Μαρία Πωπ ήταν παντρεμένη με τον δικηγόρο Κωνσταντίνο Πωπ, γιο του εκδότη της εφημερίδας "ΑΘΗΝΑΙ" Γεωργίου Πωπ. Η ίδια εργάστηκε στην ισπανική πρεσβεία της Αθήνας. Πέθανε τον Απρίλιο του 2009 αφήνοντας πίσω της σπουδαίο έργο. 

Το ταξίδι του υπερωκεάνιου Monte Sarmiento (1928)

Αποβίβαση στην ακτή με τη χρήση λέμβων

του Στέφανου Μίλεση

Στις 4 Μαΐου 1928 κατέπλευσε στα φαληρικά ύδατα από την Κέρκυρα το Γερμανικό υπερωκεάνιο Monte Sarmiento. Την άφιξη του πλοίου επιμελήθηκε ο αντιπρόσωπος της εταιρείας Χάμπουργκ Λόϋντ σε όλη την ανατολική Μεσόγειο που ήταν ο Δεδέογλου με γραφεία στον Πειραιά. 

Στο Φάληρο έσπευσε να υποδεχθεί το πλοίο ο Γερμανός Πρόξενος του Πειραιά και πολλά μέλη της γερμανικής παροικίας της Αθήνας. Πάνω στο πλοίο βρίσκονταν 2.000 Γερμανοί περιηγητές που εκτελούσαν θαλάσσια περιήγηση σε όλη τη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου. Ανάμεσά τους και ο Julius Grobe ο οποίος απαθανάτιζε ό,τι έλκυε την προσοχή του και στον οποίο οφείλονται οι φωτογραφίες. 

Ο λόφος της Καστέλλας το 1928 διατηρείται σχετικά αραιοδομημένος. Στην κορυφή του διακρίνεται πεντακάθαρο το μικρό εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία.

Οι επιβάτες κατά τη διάρκεια του ταξιδιού διαβάζουν, κάνουν ηλιοθεραπεία και μελετούν τους τόπους που πρόκειται να επισκεφθούν. Οι λεζάντες που συνοδεύουν τις φωτογραφίες του Julius Grobe είναι ασαφείς και πολλές φορές λάθος. Οι περισσότερες φέρουν τον γενικό προσδιορισμό ταξίδι σε "Ιταλία, Ελλάδα, Τουρκία" και σπάνια διευκρινίζουν περισσότερα. Την εποχή εκείνη τα υπερωκεάνια έφταναν στα ανοιχτά του όρμου του Νέου Φαλήρου και από εκεί με βάρκες αποβιβάζονταν στην περίφημη εξέδρα. Αυτό φανερώνουν και οι πρώτες φωτογραφίες που πάρθηκαν από το κατάστρωμα του πλοίου. Το υπερωκεάνιο διαπλέει ανοιχτά του Πειραιά με κατεύθυνση το Νέο Φάληρο. Οι φωτογραφίες εστιάζονται στην Καστέλλα και στο λόφο του Προφήτη Ηλία.  Διακρίνεται ο αραιοδομημένος ακόμα λόφος με το μικρό εκκλησάκι στην κορυφή του. Στη συγκεκριμένη υπήρχε η λεζάντα "Παλαιό Φάληρο". 

Ευκαιρία για γράψιμο επιστολικών δελταρίων (καρτ ποστάλ), επιστολών ή προσωπικών ημερολογίων

Κάποιοι παίζουν σκάκι και οι άλλοι τους παρατηρούν

Άσκηση στο κατάστρωμα

Το "Monte Sarmiento" παρέμεινε στον φαληρικό όρμο επί τετραημέρου και στις 8 Μαΐου στις δύο το μεσημέρι έβαλε πλώρη για την Κωνσταντινούπολη. Προκειμένου οι επιβάτες να είναι έτοιμοι για τις επισκέψεις που θα κάνουν στους αρχαιολογικούς χώρους της Αθήνας σχηματίζουν ομάδες πάνω στο κατάστρωμα και μελετούν ή συζητούν μεταξύ τους. Άλλοι περνούν το χρόνο τους κάνοντας ηλιοθεραπεία, παίζοντας σκάκι, κάνοντας γυμναστικές ασκήσεις ή γράφοντας τα ημερολόγιά τους. Οι επιβάτες από το Νέο Φάληρο θα επισκεφθούν το Μοναστηράκι, το Παναθηναϊκό Στάδιο, την Ακρόπολη, την Πλάκα και το κέντρο της πόλης. Η συσσωρευμένη ενέργεια που είχαν από την απραξία στο πλοίο μεταμορφώνεται σε διαρκής κίνηση και επισκέψεις αρχαιολογικών τόπων. 

  

Οι επιβάτες σε στιγμές ραστώνης χαλαρώνουν στον μαγιάτικο ήλιο. Εν αναμονή άφιξης στο Φάληρο

Ομαδική μελέτη για τους αρχαιολογικούς τόπους που θα επισκεφθούν

Λίγο πριν την άφιξη στον Πειραιά, συνάντηση με άλλο πλοίο. Την ίδια ημέρα του κατάπλου στον Φαληρικό όρμο κατέπλευσαν και τα περιηγητικά πλοία ΠΡΟΒΙΝΤΑΝΣ και ΠΟΛΩΝΙΑ με αρκετούς επίσης περιηγητές.

Εν αναμονή άφιξης του Δημάρχου προς καλωσόρισμα (δεν διευκρινίζεται ποιας πόλης)

 Όλο το φωτογραφικό υλικό από το ταξίδι εκείνο ανήκει στον Julius Grobe ο οποίος φαίνεται κάποια στιγμή ότι απομακρύνθηκε από τις υπόλοιπες ομάδες καθώς απαθανάτισε το Τουρκολίμανο. Όλο το φωτογραφικό υλικό του βρίσκεται στον σύνδεσμο εδώ.

Πωλητής γλυκών (τουλούμπας)

   

Το Τουρκολίμανο το 1928 σε μια μοναδικής καθαρότητα φωτογραφία

Μάιος στην Ελλάδα. Οι αντιστάσεις να μην βουτήξεις για ένα μπάνιο στη θάλασσα μειώνονται όταν μάλιστα βρίσκεσαι σε πλοίο όλη ημέρα περιτριγυρισμένος από αυτήν. 

Η αθάνατη ελληνική ψησταριά με φόντο την ελληνική σημαία δεν θα μπορούσε να μην τραβήξει την προσοχή του φωτογράφου

Και το ταξίδι συνεχίζεται με προορισμό την Κωνσταντινούπολη...

Όλο το φωτογραφικό υλικό προέρχεται από Hessian State Archives

Οι πληροφορίες από ανάγνωση εφημερίδων της εποχής.