Δημήτριος Καμπέρος, Ο ξεχασμένος ήρωας της Φρεαττύδας



του Στέφανου Μίλεση

Στις 28 Ιουνίου 2021  πραγματοποιήθηκε πτήση υδροπλάνου σε ανάμνηση εκείνης που πριν από 109 χρόνια, είχε πραγματοποιήσει ο Φρεαττυδιώτης Υπολοχαγός Πυροβολικού Δημήτριος Καμπέρος, πρώτος Έλληνας Στρατιωτικός Αεροπόρος. Ο Καμπέρος το 1912 μετέτρεψε ένα αεροπλάνο σε υδροπλάνο, τοποθετώντας του πλωτήρες. 

Στις 24 Ιουνίου του ίδιου έτους πραγματοποίησε πτήση από τον όρμο του Παλαιού Φαλήρου με προορισμό την Ύδρα, γενέτειρα πατρίδα του πατέρα του Αναστάση. Κατά την επιστροφή από την Ύδρα στο Φάληρο, κατέκτησε το παγκόσμιο ρεκόρ ταχύτητας υδροπλάνου, επιτυγχάνοντας 110 χιλιόμετρα την ώρα, καλύπτοντας την απόσταση των 37,5 ναυτικών μιλίων σε χρόνο 38 λεπτών. Πριν από λίγες ημέρες ένα υδροπλάνο εκτέλεσε την ίδια διαδρομή σε ανάμνηση της πτήσης του Καμπέρου, όπως και η σχετική αφίσα καταγράφει, και όχι για αναβίωση πτήσης, διότι τέτοια θα ήταν μόνο αν η πτήση γινόταν με το ίδιο πτητικό μέσο όπως συχνά γίνεται στο εξωτερικό. 

Οι δύο αφίσες της εκδήλωσης. Πάνω για την αναμνηστική πτήση και κάτω για την ομιλία που έγινε το απόγευμα της ίδιας ημέρας της αναμνηστικής πτήσης στο Ιστορικό Αρχείο-Μουσείο Ύδρας


Και ενώ η ανάμνηση πτήσης πραγματοποιήθηκε με επιτυχία, τόσο οι κάτοικοι του νησιού όσο και επισκέπτες μάλλον δεν θα έχουν καμία ανάμνηση της πτήσης διότι έχασαν μια μοναδική ευκαιρία να δουν από κοντά την προσθαλάσσωση και ουδείς -πλην εκπροσώπων των διοργανωτών- κατάλαβε ή έμαθε κάτι περί αυτού του γεγονότος.



Ένα μικρό ταχύπλοο μόνο, στο οποίο επέβαιναν κάποιοι επίσημοι, έπλευσε προς στο όρμο Μανδράκι όπου έγινε η προσθαλάσσωση του υδροπλάνου. Καμιά πτήση χαιρετισμού πάνω από το νησί, ούτε προσθαλάσσωση έξω από το λιμάνι της Ύδρας που ο κόσμος ανέμενε, καθώς το νησί τις μέρες εκείνες κατακλυζόταν από εκατοντάδες ξένους και Έλληνες επισκέπτες λόγω των εορταστικών εκδηλώσεων για τα «Μιαούλεια». 


Για την ανάμνηση της πτήσης θα χρησιμοποιήθηκε ένα υδροπλάνο τύπου Zenair CH701 της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΕΣΧΗΣ ΥΔΡΟΠΛΑΝΟΥ.
Το υδροπλάνο αποθαλασσώθηκε στις 28 Ιουνίου από τον όρμο Παλαιού Φαλήρου με προορισμό το λιμάνι της Ύδρας που τελικώς όμως άλλαξε και η προσθαλάσσωση έγινε στον όρμο Μανδράκι.
Η πορεία του υδροπλάνου ήταν η εξής: Φάληρο, Ανατολικό Άκρο
Αίγινας, Ναύσταθμος Πόρου, Λεμονοδάσος, Καραπολίτι, Ακρωτήριο Σκύλλαιον,





Λόγοι ασφαλείας είπαν, δεν επέτρεψαν την προσθαλάσσωση έξω από το λιμάνι, που προφανώς δεν γίνονται εύκολα κατανοητοί, όταν οι καιρικές συνθήκες ήταν ευμενείς και όταν στον ίδιο χώρο ανατινάζεται ολόκληρο σκάφος κατά την διάρκεια των εκδηλώσεων αναπαράστασης καύσης τουρκικού στόλου από πυρπολικά. Όμως κι αν ακόμα δεχθεί κάποιος, τους λόγους ασφαλείας, δεν θα μπορούσε να κατανοήσει τι θα κόστιζε αν ναυλώνονταν δύο «βενζίνες» από εκείνες που χρησιμοποιούν καθημερινά εκατοντάδες τουρίστες για να θαυμάσουν από κοντά την προσθαλάσσωση; 

Εκατοντάδες φωτογραφίες θα ανέβαιναν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και όμοια εκατοντάδες αναφορές θα πληροφορούσαν τα ελληνικά και ξένα μέσα για την ιστορική ανάμνηση. Δεν είναι διόλου τυχαίο λοιπόν που ο Γάλλος πιλότος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου Ρολάν Γκαρός είναι σήμερα παγκόσμια διάσημος, ενώ ο Δημήτριος Καμπέρος είναι ελάχιστα γνωστός ακόμα και στη συνοικία του την Φρεαττύδα. 

Αλλά από ότι με πληροφόρησαν και κατά την αποθαλάσσωση του υδροπλάνου από τον όρμο Φαλήρου, εξελίχθηκαν όμοιες σκηνές με δεκάδες παιδιά του Ναυτικού Ομίλου Καλλιθέας να περιμένουν να δουν αποθαλάσσωση που τελικώς δεν είδαν, διότι έγινε από διαφορετικό σημείο από εκείνο που είχαν πληροφορηθεί. 

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο και το γεγονός ότι από τις τάξεις των όπλων και των σωμάτων (Στρατού, ναυτικού, αεροπορίας) διήλθαν εκατοντάδες στρατηγοί, οι οποίοι χάθηκαν στη σκόνη της ιστορίας, ενώ ένας υπολοχαγός, ο Δημήτριος Καμπέρος άφησε πίσω για πάντα ανεξίτηλα γραμμένο το όνομά του στην ιστορία της Ελλάδας.

Τι άφησε πίσω του ο Καμπέρος πέρα από τα γνωστά κατορθώματα; 

Ο Καμπέρος υπήρξε  ήρωας και αγαπημένο πρόσωπο στη γειτονιά του την Φρεαττύδα, καιρό πριν καταρρίψει το ρεκόρ ταχύτητας υδροπλάνου. Γεννημένος το 1883 στην Φρεαττύδα από πατέρα Υδραίο τον Αναστάση, ουδέποτε εγκατέλειψε τον αγαπημένο του όρμο μέχρι το 1942 που πέθανε. 

Είχε τελειώσει το 1ο γυμνάσιο Αρρένων Πειραιώς, τη σημερινή Ιωνίδειο, επιδεικνύοντας ιδιαίτερη κλίση στα μαθήματα της Γεωγραφίας και της Ιστορίας. Εισήλθε στη Σχολή Ευελπίδων και ως Έυελπις τριγυρνούσε όλο καμάρι στον Πειραιά φορώντας τα κίτρινα σιρίτια της στολής τα οποία οι Πειραιώτες κορόιδευαν αποκαλώντας τους καναρίνια όπως μας πληροφορεί η Πηνελόπη Δέλτα στο βιβλίο της «Τρελαντώνης»


Το πάνελ των ομιλητών της εκδήλωσης. Από αριστερά προς τα δεξιά Αντιγόνη Καμπέρου, Ιωάννης Μυλωνάς, Κωνσταντίνα Αδαμοπούλου, Στέφανος Μίλεσης.

Είναι γεγονός ότι στην ανατροφή ενός παιδιού και στην διαμόρφωση του χαρακτήρα του, συμβάλλουν πολλοί παράγοντες εκτός της ίδιας της οικογένειας. Ο κοινωνικός περίγυρος είναι ένας από αυτούς τους παράγοντες. Και η κοινωνία της Φρεαττύδας στην εποχή του Καμπέρου διαδραμάτισε ιδιαιτέρως σημαντικό ρόλο. Διότι η Φρεαττύδα υπήρξε μήτρα παραγωγής προσωπικοτήτων σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δράσης. Πρώτος ο ακαδημαϊκός Παύλος Νιρβάνας (Πέτρος Αποστολίδης) ιατρός αξιωματικός του πολεμικού ναυτικού και μέγας λογοτέχνης επισήμανε το γεγονός αυτό.  

Ο γραφικός όρμος της Φρεαττύδας την εποχή του Καμπέρου


Σε επιστολή του που δημοσιεύθηκε σε εφημερίδες της εποχής, κατέγραψε ότι η συγκέντρωση τόσο τρανών ανθρώπων γύρω από έναν όρμο θα έπρεπε να αποτελεί μελέτη της ιστορίας και της κοινωνιολογίας: «Αξίζει από περιέργεια, να βρείτε» έγραψε «πόσοι σημαντικοί άνθρωποι εξόρμησαν από το ποιητικό ερημητήριο της Φρεαττύδας, για να κατακτήσουν με τον καιρό, μια θέση είτε στα νεοελληνικά γράμματα είτε στην κοινωνία…». 

Ο μικρός όρμος λοιπόν έγινε κατοικία των ποιητών Λάμπρου Πορφύρα και Γεωργίου Στρατήγη, πέρασε από τα παράλιά του ο μεγάλος θαλασσογράφος Κωνσταντίνος Βολανάκης, έγινε τραγούδι από τους μουσουργούς Ναπολέων και Γεώργιο Λαμπελέτ, νότες από τον  ανεπανάληπτο μουσουργό Παναγιώτη  Φακιολά (Τερψιχόρη). Στον όρμο περιηγήθηκαν και οι  Σπύρος Μελάς, Δημοσθένης Βουτυράς,  Νίκος Χατζάρας, Άριστος Καμπάνης, Γεώργιος Ζουφρές, αλλά και ο μεταγενέστερος Δημήτρης Πικιώνης που αποτέλεσαν ένα διόλου ευκαταφρόνητο δυναμικό προσωπικοτήτων.

Όταν ζητήθηκαν άνδρες για την επάνδρωση της νεοσύστατης αεροπορίας, ένας από τους 60 αξιωματικούς που υπέβαλαν αίτηση ήταν και ο Καμπέρος. Από αυτούς έγιναν δεκτοί μόνο τρεις. Και από αυτούς τους τρεις, οι δύο ζούσαν στον Πειραιά! 

Ο ένας ήταν ο υπολοχαγός πυροβολικού Δημήτριος Καμπέρος και ο άλλος ο υπολοχαγός Μηχανικού Μιχάλης Μουτούσης που την ίδια εποχή πετούσε κάνοντας τα δικά του ακροβατικά στην διπλανή περιοχή της Καστέλλας. Εκεί είχε γνωρίσει και είχε ερωτευτεί μια κοπέλα την Μαργαρίτα Οριγώνη που καθώς όμως ήταν από εύπορη οικογένεια, ο πατέρας της δεν την προόριζε για έναν φτωχό αξιωματικό του Μηχανικού. Ο Μουτούσης όταν επέστρεψε από την Γαλλία όπου είχε αποσταλεί με σκοπό την εκπαίδευση στα αεροπλάνα, άρχισε τις πτήσεις εντυπωσιασμού της αγαπημένης του Μαργαρίτας. 

Σήμερα στο σημείο όπου καθόταν άλλοτε η Μαργαρίτα Οριγώνη ατενίζοντας τον ορίζοντα για να δει τον αγαπημένος της ο Δήμος Πειραιά βρήκε έναν  ελεύθερο χώρο και τον διαμόρφωσε σε Δημοτικό Πάρκο με την ονομασία "Αγνάντι"! Φυσικά δεν το ονόμασε έτσι λόγω της ιστορίας Μουτούση - Οριγώνη, αλλά διότι προσφέρει μοναδική θέα στους παρευρισκόμενους. Ωστόσο έστω και από τύχη, η ονομασία του Πάρκου ταιριάζει θαυμάσια στην ιστορία που είχε καταγραφεί στο ίδιο σημείο. 


Το Δημοτικό Πάρκο ΑΓΝΑΝΤΙ δίπλα στην οικία Οριγώνη - Μουτούση σε φωτογραφία κατά την διάρκεια εκδήλωσης της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς.
Στο ίδιο σημείο η Μαργαρίτα αγνάντευε τις πτήσεις του αγαπημένου της πιλότου.

 

Ο Καμπέρος όμως ήταν εκείνος που αγαπήθηκε από τους Πειραιώτες, καθώς διέθετε μοναδικά ψυχικά χαρίσματα, ευγένειας, ιπποτισμού, γενναιότητας και αγάπης για τον τόπο του, τη Φρεαττύδα. 

Χαρακτηριστικό το περιστατικό που συνέβη τον Δεκέμβριο του 1913, όταν τρεις χασικλήδες της έρημης Πειραϊκής που γειτόνευε με την Φρεαττύδα τον πυροβόλησαν έξω από το σπίτι του στην Φρεαττύδα, γιατί βγήκε στον δρόμο για να τους παρατηρήσει σχετικά με την απρεπή τους συμπεριφορά και τις βωμολοχίες που ξεστόμιζαν κατά γυναικόπαιδων που βρέθηκαν μπροστά τους. 

Επίσης η πτητική του δεινότητα υπήρξε αντικείμενο θαυμασμού από τους Πειραιώτες ώστε μέχρι και σήμερα συχνά ακούγεται ο χαρακτηρισμός «Τρελοκαμπέρος», όταν οι πράξεις κάποιου είναι φανερά παράτολμες, όταν δεν υπολογίζει τον κίνδυνο και αντιμετωπίζει τις καταστάσεις με θάρρος, γεγονός που αποκαλύπτει τον παράτολμο χαρακτήρα που είχε ο Δημήτριος Καμπέρος.

Στο σημείο όμως αυτό πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας, διότι εδώ βρίσκεται και ένα στοιχείο που μας κληροδότησε ο Καμπέρος και που κάποιοι δυστυχώς δεν έχουν καταλάβει. Τόσο τα παράτολμα ακροβατικά του, όσο και η ίδια η πτήση στην Ύδρα κατά την οποία πέτυχε την κατάρριψη του παγκοσμίου ρεκόρ έγιναν για έναν και μόνο λόγο που ήταν η κινητοποίηση της κοινής γνώμης με σκοπό την επίτευξη συγκέντρωσης χρηματικών ποσών για την αγορά αεροπλάνων. 

Μη ξεχνάμε ότι ο Πειραιάς στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν η ναυτική, βιομηχανική και συνεπώς οικονομική πρωτεύουσα της Ελλάδας. Εκεί βρίσκονταν συγκεντρωμένα οι τράπεζες, τα κεφάλαια, οι εφοπλιστές και οι βιομήχανοι. Μέχρι τότε με τους εράνους και το περίφημο λαχείο του Στόλου, αγοράζονταν διαρκώς πλοία προς ενίσχυση του πολεμικού ναυτικού. Ο Καμπέρος επιθυμούσε τη μεταστροφή από το λαχείο στόλου στο κουπόνι υπέρ αγοράς στρατιωτικών αεροπλάνων. Πέτυχε ανάμεσα σε όλες τις πρωτιές που κατείχε κι αυτή των αεροπορικών επιδείξεων με ερανικό σκοπό. Κατάφερε να στρέψει τον κόσμο στο νέο όπλο της αεροπορίας. 

Λαχείο Εθνικού στόλου του 1907. Ο Καμπέρος επιθυμούσε και επιδίωκε τη μεταστροφή από το λαχείο στόλου στο κουπόνι υπέρ αγοράς στρατιωτικών αεροπλάνων


Ο Καμπέρος διενεργούσε διαλέξεις σε θέατρα, συλλόγους και σωματεία όπως στον Πειραϊκό Σύνδεσμο για να ενημερώσει τον κόσμο για τις άγνωστες μέχρι τότε δυνατότητες που προσέφερε το αεροπλάνο. Για να παρακολουθήσει τις ομιλίες αυτές, το ακροατήριο κατέβαλλε αντίτιμο το οποίο αποτελούσε εισφορά υπέρ αγοράς «Στρατιωτικών αεροπλάνων». Έτσι ο Καμπέρος συνέβαλλε και με τον τρόπο αυτό στην δημιουργία του πρώτου πυρήνα στρατιωτικής αεροπορίας. Μόνος του ο Καμπέρος κατάφερε να πείσει τον κόσμο για τη σπουδαιότητα του νέου όπλου. Για αυτό και ο Σουρής που έμενε στο Νέο Φάληρο έγραφε την ίδια εποχή «…βαρδάτε και θα πάω ψηλά με τον Καμπέρο/ κι εξ ύψους θα ανυμνήσω την συλλογήν εράνων/ υπέρ αεροπλάνων».

Ο Σουρής με την εφημερίδα του αποτελούσε τα μέσα επικοινωνίας που χρησιμοποιούσε ο κόσμος την εποχή εκείνη. Σε αυτή την προσπάθεια ήταν ενταγμένη και η ιστορική πτήση του Καμπέρου στην Ύδρα. Δυστυχώς όσα κατανόησε, δίδαξε και έπραξε ο Καμπέρος το 1912, σήμερα κάποιοι τα παραβλέπουν ως μη σημαντικά… 

Τον Ιούνιο του 1917 ο Καμπέρος ωθήθηκε σε παραίτηση καθώς κατηγορήθηκε ως Βασιλικός διότι αντέδρασε στην κατάληψη του Πειραιά από τος Γάλλους. Φυσικά επρόκειτο για κοινή λάσπη στο πρόσωπό του και τίποτε περισσότερο. Στρατιές γαλλικών αποικιοκρατικών στρατευμάτων από το Μαρόκο, την Τυνησία και το Αλγέρι είχαν καταλάβει τον Πειραιά, δεν σέβονταν τίποτα και ενεργούσαν σαν στρατός κατοχής. 

Γαλλικός στρατός φερμένος από τις αποικίες της Αφρικής είχε καταλάβει όλους τους δημόσιους χώρους της πόλης.

Καθώς όμως η επιρροή του στους Πειραιώτες ήταν μεγάλη φρόντισαν να τον απομονώσουν, όπως όμοια απομονώνεται και στις μέρες μας όποιος λέει αλήθειες και δεν γίνεται αρεστός. 

Η αεροπορία όμως με την αποχώρηση του Καμπέρου διαλύθηκε, όπως και πάλι συμβαίνει στις μέρες μας με την απομόνωση των ικανών αλλά μη αρεστών από κρίσιμες υπηρεσίες. Και τελικώς σε αυτή τη χώρα που τίποτε δεν αλλάζει και τα πάντα μένουν ίδια, δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι τα ονόματα των «ικανών και μη αρεστών» είναι εκείνα που διατηρούνται για πάντοτε αιώνια στην ιστορική μνήμη του λαού μας. Διότι όλοι γνωρίζουν τους λόγους του αποκλεισμού τους.


Η Φρεαττύδα καθώς ήταν μικρή περιοχή δεν μπορούσε να χωρέσει τόσα ονόματα που γεννήθηκαν και έζησαν σε αυτήν. Μια οδός Ποδαλειρίου πίσω από το Τζάνειο Νοσοκομείο μετονομάστηκε σε Λάμπρου Πορφύρα γιατί εκεί βρισκόταν το σπίτι του ποιητή. Μέχρι που ο Πλωτάρχης Μιχάλης Χατζηκωνσταντής ως Κυβερνήτης του Υποβρυχίου "Πρωτεύς" (Υ3) μαζί με όλο το πλήρωμα έπεσαν υπέρ πατρίδος όταν τον Δεκέμβριο του 1940 ύστερα από επίθεση που πραγματοποίησαν σε ιταλική νηοπομπή. Καθώς το σπίτι του Χατζηκωνσταντή βρισκόταν δίπλα από το σπίτι του Πορφύρα ο μικρός δρόμος άλλαξε και πάλι όνομα και έγινε οδός Πλωτάρχη Χατζηκωνσταντή ονομασία που διατηρείται μέχρι και σήμερα. Ο Χατζηκωνσταντής ήταν γαλουχημένος από την δράση και τα κατορθώματα του Καμπέρου το σπίτι του οποίου βρισκόταν μόλις μερικές δεκάδες μέτρα μακρύτερα στην Ακτή Θεμιστοκλέους 48.


Όμως και στη σύγχρονη εποχή ο Καμπέρος υπήρξε φωτοδότης ηρωικών πράξεων. Παρά το γεγονός ότι η Φρεαττύδα άλλαξε και ελάχιστα θυμίζουν την Φρεαττύδα των ηρώων και των λογοτεχνών μαθητές γυμνασίου ακόμα τρέχαμε έξω από το σπίτι του Καμπέρου παίζαμε στην ίδια γειτονιά φωνάζοντας ο ένας στον άλλο για τρέλες που κάναμε ως παιδιά πηδώντας από ψηλούς βράχους στη θάλασσα ή από τον φάρο. Κι ένα τέτοιο παιδί της Φρεαττύδας που επίσης έγινε αεροπόρος δεν δίστασε να ακολουθήσει τον δρόμο της τόλμης του Καμπέρου όταν η πατρίδα απαίτησε την συνεισφορά του σε αίμα. Ήταν ο Παναγιώτης Βλαχάκος με τον οποίο είχα την τιμή να βρισκόμαστε μαζί παιδιά ακόμα στους ναυτοπροσκόπους με έδρα τη Φρεαττύδα. 


Δυστυχώς σήμερα στον Πειραιά ο Καμπέρος δεν έχει τιμηθεί με το μέτρο της αξίας που του αναλογεί, ούτε στην Φρεαττύδα ούτε και από την Υδραϊκή συνοικία της πόλης παρά τις ενοχλήσεις τόσο της Αντιγόνης Καμπέρου όσο και τις δικές μου. Ούτε καν με μια προτομή ή με μια ταπεινή πινακίδα στο σημείο που άλλοτε βρισκόταν το σπίτι του. 

Η Αντιγόνη γνήσια απόγονός του, είναι εύκολο να το διαπιστώσει κάποιος συναναστρέφοντάς την, μάχεται με όπλο την πένα της και την ερευνητική της δεινότητα να διατηρήσει άσβεστη τη μνήμη της οικογένειάς της που τόσα έχουν προσφέρει στην Ελλάδα, στην Ύδρα, στον Πειραιά. 


Ο πατέρας της ο Ευάγγελος Καμπέρος αποτέλεσε συνέχεια της  μεγάλης και σπουδαίας σχολής της Φρεαττύδας. Υπήρξε   δικηγόρος, θεατρικός συγγραφέας, ποιητής του Πειραιά και μέλος της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς της οποίας έχω την τιμή σήμερα να είμαι πρόεδρος. Θα κλείσω με ένα δικό του ποίημα γραμμένο στα βράχια του μικρού όρμου της Φρεαττύδας που δυστυχώς σήμερα δεν υπάρχει καθώς μπαζώθηκε για να δημιουργηθεί η Μαρίνα Ζέας. 

"Έλα!"

Έλα να φύγουμε ξανά

ταξιδευτές τ' ονείρου μας αντάμα

στο κάτασπρο τρεχαντήρι της αγάπης

φουσκώνουν τα πανιά μ΄ άνεμο πρίμο!...

Έλα να φύγουμε ξανά

όπως και να 'σαι, θα πάρουμε τα χνάρια των θεών.

Μη με ξεχνάς στα έρμα κι ανεμόδαρτά μου βράχια.

Μονάχος πού να πάω;... Μην αργείς, η μέρα - χρόνος!...

Έλα να φύγουμε ξανά,

άνεμο πρίμο τότε πάλι θε να βρούμε;




Διαβάστε επίσης:

Ο Πειραιώτης Δημήτριος Καμπέρος (Τρελοκαμπέρος)


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"