του Στέφανου Μίλεση
Το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από την παραμονή των Χριστουγέννων μέχρι και την ημέρα των Θεοφανείων καλείται Δωδεκαήμερο. Αποτελεί την καρδιά εορτασμού των Χριστιανών με τις παραδόσεις, τα ήθη, τα έθιμα, τους μύθους, τις συνήθειες. Αναμφισβήτητα είναι μια ξεχωριστή περίοδο για όλους. Φυσικά ο Δεκέμβριος είναι μήνας πλήρης εορτών, όμως στο δωδεκαήμερο τα πάντα βρίσκονται στην κορύφωσή τους. Τρεις παραμονές μεγάλων εορτών, Χριστουγέννων, Αγίου Βασιλείου και Θεοφανείων που συνοδεύονται από ισάριθμα ακούσματα καλάντων, που από μόνα τους είναι αρκετά να μας ξυπνήσουν μνήμες των παιδικών μας χρόνων. Τότε που ήμασταν παιδιά και με τα καμπανέλια στα χέρια γυρίζαμε μέσα στις γειτονιές του Πειραιά για να λάβουμε ως φιλοδώρημα κάποιες δραχμές ή και δεκάρες ακόμα.
 |
| 1966 - Ως ο μικρότερος της οικογένειας μπροστά από το χριστουγεννιάτικο δένδρο, απολαμβάνω την προσοχή όλων. Φωτογραφία στο χριστουγεννιάτικο δένδρο στην ίδια θέση περίπου που και φέτος τοποθετήθηκε, μπροστά από το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. |
Πηγαίναμε όμως μόνο σε φίλους της οικογένειας και συγγενείς και ποτέ δεν τολμήσαμε να χτυπήσουμε πόρτα σπιτιού που δεν γνωρίζαμε. Μας το απαγόρευαν ρητώς οι γονείς μας. «Άλλο να τα πείτε για το καλό, κι άλλο να πάτε για το κέρδος».
Κι έτσι εμείς από νωρίς κανονίζαμε το ταίρι μας, με ποιον φίλο θα κάναμε από κοινού την εορταστική μας περιοδεία. Γράφαμε σε μια κατάσταση τα ονοματεπώνυμα των φίλων και των συγγενών που μπορούσαμε να πάμε. Ξεκινούσαμε πάντοτε από τα εύκολα που ήταν τα σπίτια της πολυκατοικίας μας και της γειτονιάς μας. "Να τα πούμε;" ρωτούσαμε μόλις μας άνοιγε κάποιος θείος ή συγγενής που έτσι κι αλλιώς μας περίμενε.
- "Να τα πείτε", μας απαντούσε με δήθεν έκπληξη όταν μας αντίκριζε. Και αφού του τα ψάλαμε κατά το έθιμο, στο τέλος κλείναμε πάντοτε με την ευχή «και του χρόνου». Πριν φύγουμε για το επόμενο σπίτι, σύμφωνα με το δρομολόγιο, μεσολαβούσαν πάντα οι καθιερωμένες ερωτήσεις για την υγεία των γονιών μας, για το αν είμαστε καλά, σε ποιο σημείο της γης βρισκόταν ο πατέρας μου (καθιερωμένη ερώτηση στα παιδιά των ναυτικών των δεκαετιών του εξήντα και του εβδομήντα).
Στο τέλος της περιοδείας μας καθόμασταν στα σκαλιά κάποιας μονοκατοικίας και μοιράζαμε στα ίσα τις εισπράξεις. Συνήθως με τα χρήματα αυτά -που ήταν εκτός προϋπολογισμού- πηγαίναμε να αγοράσουμε πράγματα που ποτέ οι γονείς μας δεν θα αγόραζαν διότι θεωρούσαν περιττά και άχρηστα. Αυτοκόλλητα για να συμπληρώσουμε τους παίχτες που έλειπαν στο άλμπουμ του περιπτέρου και να κερδίσουμε μια μπάλα, κάρτες που απεικόνιζαν αυτοκίνητα με τα χαρακτηριστικά τους και όσο πιο γρήγορο ήταν το αυτοκίνητο της κάρτας, τόσο μεγαλύτερη ήταν και η αξία της στο παιχνίδι.
Και πραγματικά τώρα που το σκέφτομαι τα περισσότερα από εκείνα που αγοράζαμε από τις εισπράξεις των καλάντων ήταν όπως τα περιέγραφαν οι γονείς μας. Άχρηστα! Όμως στα δικά μας μάτια τότε ήταν εκείνα που θέλαμε περισσότερο από κάθε τι να αποκτήσουμε. Χωρίζαμε με τον φίλο μου κουρασμένοι, ανταλλάσσοντας και μεταξύ μας εκείνο που ευχόμασταν στους τρίτους. «Και του χρόνου φίλε…».
 |
| Η Φάτνη στην Πλατεία Κανάρη. Πίσω δεξιά το ξενοδοχείο "Κρήτη" |
Αυτή την ευχή «και του χρόνου» ύστερα από τα κάλαντα, δεν θυμάμαι ποια χρονιά ήταν που την είπα για τελευταία φορά. Δεν θυμάμαι τότε που την ευχήθηκα, χωρίς να γνωρίζω ότι ήταν η τελευταία φορά στα σκαλοπάτια μιας μονοκατοικίας, αν συνειδητοποιούσα ότι τα χρόνια είχαν περάσει, αν γνώριζα πως είχα μεγαλώσει, και πως ήταν η τελευταία φορά στη ζωή μου που θα χώριζα με τον φίλο μου οριστικά, παρά την αίσθηση της βεβαιότητας που είχαμε τότε ότι θα υπάρξουν και επόμενες φορές... ότι οι καταστάσεις θα έμεναν έτσι για πάντοτε. Που όμως δυστυχώς σύντομα άλλαξαν...
Στη ζωή θεωρούμε μόνιμο το προσωρινό, και παροδικό εκείνο που ήλθε για πάντα. «Περαστικά» ευχόμαστε στον άρρωστο κι ας πάσχει από ανίατη ασθένεια. Οι ευχές θεωρούμε πως είναι μαγικές, πως έχουν την δύναμη να λύνουν μάγια, να επιτυγχάνουν θαύματα. Το παράξενο είναι ότι τις χρησιμοποιούν ακόμα κι εκείνοι που δεν πιστεύουν σε αυτά!
 |
| Κουκλοθέατρο στο Νέο Φάληρο |
Ο παιδικός μου φίλος με τον οποίο κάθε χρόνο περιοδεύαμε τη γειτονιά για τα κάλαντα, έφυγε στο εξωτερικό και ούτε ποτέ ειδωθήκαμε ξανά. Η παρέα της γειτονιάς χάθηκε... και εκείνους που τυχαία συναντώ στον δρόμο δεν μου θυμίζουν σε τίποτα τους πρωταγωνιστές των παιδικών μου χρόνων. Τα σπίτια των συγγενών στο κατώφλι των οποίων στεκόμασταν τραγουδώντας «σ’ αυτό το σπίτι πού 'ρθαμε πέτρα να μη ραγίσει»... έγιναν ρημάδια του χρόνου ή πολυκατοικίες.
 |
| Στην οδό Ζωσιμάδων, χαρακτηριστική οικία μιας άλλης εποχής που σήμερα στέκεται εγκαταλειμμένη κι έρημη. |
Άραγε πώς θα ένιωθα εκείνη την τελευταία χρονιά της παιδικής μου θύμησης, αν είχα τη γνώση του μέλλοντος που η εξέλιξη της εποχής μοιραία έφερε; Για αυτό και κάθε φορά που ακούω τα κάλαντα δεν φέρνω μονάχα στο νου μου τα παιδικά μου χρόνια, αλλά θυμάμαι όλους εκείνους που αποτελούσαν τότε τον παιδικό μου κόσμο. Τους φίλους, τους συγγενείς, τους γονείς μου, τη γειτονιά μου. Τα πάντα άλλαξαν αλλά τα κάλαντα της πρωτοχρονιάς συνεχίζουν μέχρι σήμερα ίδια να εύχονται στους ανθρώπους όλα εκείνα που τους λείπουν.
 |
| Χριστούγεννα στην οδό Μητρώου, στην Φρεαττύδα, την δεκαετία του 1960 |
Και τα ίδια συναισθήματα που προκαλούν οι αναμνήσεις του παρελθόντος εμφανίζονται με ακρίβεια την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Ένας ακόμη χρόνος που έφυγε, μια ακόμα σταλαγματιά στον ωκεανό της ζωής μας. Ένα έτος που πέρασε κι αυτό άπρακτο στη λήθη του παρελθόντος. Θα το θυμόμαστε θολό στην αρχή κι ύστερα από κάμποσα χρόνια, αν ακόμα ζούμε, ελάχιστα θα θυμόμαστε από την ύπαρξή του, από την ύπαρξή μας. Δυστυχώς θυμόμαστε μόνο τα χρόνια της απώλειας, ή του κέρδους πόσες υπάρξεις έφυγαν για πάντα από την αγκαλιά μας, μα και πόσες καινούργιες υπάρξεις ήρθαν στον κόσμο μας. Πόσες καρδιές μας πόνεσαν, μα και πόσες δεν μας προσέφεραν μια αγκαλιά χαράς. Πόσα όνειρα δεν διαλύθηκαν μα και πόσα δεν βρήκαν την πραγματοποίησή τους.
 |
| Πλατεία Κοραή 1966 |
Τούτο τον καιρό
συνηθίζουμε να κάνουμε απολογισμό της χρονιάς που πέρασε και άγνωστο πώς
καταφέρνουμε μέσα σε λίγες στιγμές να περάσουν οι εικόνες ενός έτους καλές ή
κακές, όμορφες ή άσχημες. Όμως τα πάντα, ακόμα κι αν εμείς τα λησμονήσουμε σε αυτόν
τον πρόχειρο απολογισμό, είναι γραμμένα στο βιβλίο της ζωής μας που γράφεται με
ανεξίτηλο μελάνι ακόμα κι όταν η δική μας μνήμη θολώσει ή ξεθωριάσει. Κι έτσι χρόνο
το χρόνο, στιγμή τη στιγμή παρελαύνουν μπροστά μας όλες οι στιγμές που άγγιξαν
την καρδιά μας, φωτεινές ή σκοτεινές σελίδες του παρελθόντος μας, άλλοτε
αγγελιαφόροι ευτυχίας κι άλλοτε φαντάσματα του παρελθόντος που αρέσκονται να
μας τυραννούν παρά του ότι έχουν περάσει τόσα πολλά χρόνια από τότε που
εμφανίστηκαν για πρώτη φορά.
 |
| Λεπτομέρεια από την φάτνη στην Πλατεία Κανάρη την περίοδο Σκυλίτση. |
Τα
φετινά Χριστούγεννα αγαπητοί φίλοι μου θα ακούσουμε και πάλι τις καμπάνες να
κτυπούν. Να σημαίνουν το μεγαλύτερο γεγονός όλων των εποχών. Οι άνθρωποι σήμερα
πιστεύουν ότι έκαναν προόδους και ότι η τεχνολογία μπορεί να καλύψει τις
ανάγκες τους. Ο υλικός πολιτισμός σκέπασε την ύπαρξή τους με αγαθά και ανέσεις.
Ο εγωισμός όμως έμεινε ο ίδιος. Η ηπιότητα, η καλοσύνη, η αλληλοεκτίμηση έγιναν
σχεδόν μια νοσταλγία. Ανάμεσα στους λαούς διατηρείται ακόμα ο νόμος της
ζούγκλας. Στρατοί προελαύνουν, πολιτείες και άνθρωποι γίνονται στάχτη από αυτή
την ίδια τεχνολογία που ο άνθρωπος έχει στηρίξει τις ελπίδες του. Κι όμως αυτός
ο ήχος της καμπάνας των Χριστουγέννων έρχεται να μας θυμίσει ότι το μυστικό της
αληθινής ευτυχίας έχει δοθεί στους ανθρώπους και βρίσκεται μέσα στην ύπαρξη και
στην ουσία της χριστιανικής πίστης. Βρίσκεται στα απλά πράγματα, στις
παραδόσεις μας και στις θύμησες των ευτυχισμένων στιγμών που κάποτε περάσαμε
σαν ανέμελα παιδιά στις οικογένειές μας. Φέτος που θα ακούσουμε και πάλι τις
καμπάνες των Χριστουγέννων να χτυπούν η καλύτερη ευχή ας είναι αυτή. Ας
αφήσουμε τις καρδιές μας να λουστούν με το φως της πίστης. Ας αφήσουμε τους
εαυτούς μας επιτέλους να ανέβουν λίγο ψηλότερα.
Διαβάστε επίσης:
«Επικοινωνείτε με “Μαρού II”… Έτοιμος!»
Μνήμες Χριστουγεννιάτικες της εποχής του '50
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου