Ένα άγνωστο κατόρθωμα του Αντώνη Πεπανού στο Νέο Φάληρο (1891)

Κολυμβητικοί αγώνες στο Νέο Φάληρο το 1912.


του Στέφανου Μίλεση

Το άθλημα της κολύμβησης όπως ήταν φυσικό διαδόθηκε γρήγορα στη σύγχρονη Ελλάδα, μια χώρα κατεξοχήν ναυτική. Και όπως συμβαίνει με όλα τα αθλήματα ή κατορθώματα που αναζητείται η πρώτη τους φορά, έτσι και με την κολύμβηση τίθεται το ερώτημα ποια ήταν η πρώτη φορά που διεξήχθη κολυμβητικός αγώνας στην Ελλάδα;

Στις Αθηναϊκές εφημερίδες της 21ης Αυγούστου 1891 δημοσιεύθηκε μια επιστολή του Κωνσταντίνου Παρασκευαΐδη, που μας δίνει απάντηση στο ερώτημα. Πρόκειται για αγώνα κολύμβησης, έστω κι αν οι κολυμβητές δεν εκπροσωπούσαν αθλητικά σωματεία, έστω κι αν ο αγώνας δεν ήταν διοργανωμένος από μια αθλητική αρχή. Οι κολυμβητές στη συγκεκριμένη περίπτωση εκπροσωπούσαν μονάχα τον εαυτό τους! Παρόλα αυτά καθώς υπήρχε η εποπτεία του υπουργείου των Ναυτικών ο αγώνας ήταν έγκυρος και θεωρείται ως ο πρώτος αυτού του είδους, μέχρι στιγμής, στην Ελλάδα.

Ο Κωνσταντίνος Παρασκευαΐδης ήταν γνωστός στην εποχή του για τις οδοιπορικές του αναζητήσεις από τις οποίες είχε εμπλέξει σε πολλές περιπέτειες με ληστές, κακοπαθήματα και τραυματισμούς. Κύρια όμως ήταν γνωστός από τον αδελφό του Φιλοποιμήν Παρασκευαΐδη, που ήταν ποιητής και διευθυντής της Εταιρείας Σιδηροδρόμων Αθηνών – Πειραιώς (ΣΑΠ). 

Ήταν εκείνος που από την αγωνία του να εκτελούνται τα δρομολόγια Θησείου - Πειραιώς στην ώρα τους, στεκόταν πάνω σε ένα ψηλό κτήριο στο Θησείο, όπου βρίσκονταν τα γραφεία της εταιρείας, και από εκεί με ένα ναυτικό τηλεσκόπιο στο χέρι παρατηρούσε προς τον Πειραιά αν είχε ξεκινήσει το τραίνο. Μόλις αυτό γινόταν, σήκωνε μια τεράστια πράσινη σημαία στο κτήριο, σημάδι πως το τραίνο είχε αναχωρήσει από τον Πειραιά και σε κάποια ώρα θα έφτανε στο Θησείο. Λίγο λοιπόν από τα ποιήματα του αδελφού του και λίγο από την ιδιοτροπία του με το τηλεσκόπιο, το επώνυμό του ήταν γνωστό στον κόσμο. Η επιστολή λοιπόν που έστειλε προς δημοσίευση ο Κ. Παρασκευαΐδης στις εφημερίδες έγραφε τα εξής:

«Προς τον επί των Ναυτικών υπουργό κ. Κουμουνδούρο.

Επιθυμώ εντός του τρέχοντος Αυγούστου να κολυμβήσω εκ των νησίδων Φλεβών προς το Νέον Φάληρον, εν αποστάση περίπου δέκα μιλίων, και αν εγώ δεν δυνηθώ να φτάσω εις ταύτην, επιθυμώ να ιδώ άλλον εκ των Ελλήνων ναυτικών μάλιστα, επιτυγχάνοντα τούτο και προσφέρω δια τοιούτον νικητήν κολυμβητήν δώρον δραχμών εκατό (100). Επί τούτω σας παρακαλώ να συντρέξετε και υμείς δια αδείας σας, χορηγουμένης προς τους ναυτικούς, τους θελήσαντας να συγκολυμβήσωμεν, ορίζοντες και την ημέραν καθ’ ην προ της ανατολής του ηλίου πρέπει να μεταβώμεν εις Φλέβας δι’ ατμακάτου της υπηρεσίας σας, ήτις και να μας συνοδεύσει εις το κολύμβημα.

Ευπηθείς

Κωνσταντίνος Παρασκευαΐδης

Δικαστικός απόμαχος».

Στο αίτημα του Παρασκευαΐδη ο υπουργός των Ναυτικών απάντησε θετικά, ενώ στην πρόκλησή του ανταποκρίθηκαν τέσσερις ακόμα κολυμβητές. Ο αγώνας ορίστηκε να γίνει στις 25 Αυγούστου και την ημέρα εκείνη συγκεντρώθηκε κόσμος στην άφιξη της διαδρομής που ήταν η παραλία του Νέου Φαλήρου, για να παρακολουθήσει τον τερματισμό των κολυμβητών και τη σειρά κατάταξής τους. Ειδικά μεγάλη κινητοποίηση έγινε εκ μέρους των Πατρινών διότι οι τρεις από τους πέντε στο σύνολο κολυμβητές ήταν από την Πάτρα!

Τον κολυμβητικό αγώνα ορίστηκε να διευθύνει ο νεαρός ακόμα Ανθυποπλοίαρχος (κατόπιν Ναύαρχος) Ιωάννης Βρατσάνος που επέβαινε σε μια ατμάκατο λέμβο του πλοίου «Αλφειού». Τα χαράματα της 25ης Αυγούστου επιβιβάστηκαν στην ατμάκατο οι πέντε κολυμβητές, ένας ιατρός ο Γ. Καρυοφίλλης, ο αδελφός του αθλοθέτη Φιλοποιμήν Παρασκευαΐδης και κάποιοι δημοσιογράφοι, οι οποίοι κατέγραψαν λεπτομερώς για τις εφημερίδες τους τον αγώνα. Το σχέδιο προέβλεπε  η ατμάκατος να τους μεταφέρει μέχρι τις Φλέβες. Από εκεί θα τους άφηνε να πέσουν στη θάλασσα και θα τους συνόδευε από κοντά σε όλη την διαδρομή για κάθε ενδεχόμενο. Μόλις έφτασαν η ώρα ήταν περίπου 5.30 το πρωί! Και ενώ ήταν όλοι έτοιμοι να αρχίσει ο αγώνας, ο Κωνσταντίνος Παρασκευαΐδης -γράφει η εφημερίδα «ΑΣΤΥ»- σήκωσε το χέρι ψηλά και άρχισε να απαγγείλει ένα ποίημα «Θάλασσά μου χαϊδεμένη / έσο συμπαθής καημένη / πάρε μας στα κύματά σου / βγάλε μας στα Φάληρά σου!».   

Κολυμβητικοί αγώνες Νέου Φαλήρου - Αύγουστος 1912


Στη συνέχεια οι κολυμβητές έβγαλαν τα ρούχα τους στη βάρκα και έλαβαν θέσεις για να βουτήξουν. Ένας πυροβολισμός -περίπου στις 5 και 40’ - έδωσε το σύνθημα της εκκίνησης. Πρώτος πέφτει στη θάλασσα ο Αντώνης Πεπανός, ο Πατρινός που ήταν τότε 25 ετών με ξανθό μουστάκι και που τον θαύμαζε πολύς κόσμος. 

Δεύτερος ακολούθησε κάνοντας μάλιστα και μια τούμπα στον αέρα, ο Ιωάννης Δόντης 22 ετών, από την Σμύρνη υπάλληλος. Τον ακολουθεί με μακροβούτι ο Ιωάννης Κρητικός ο τελειόφοιτος Μαθηματικός 23 ετών επίσης Πατρινός. Τέταρτος βουτάει ο αθλοθέτης Κωνσταντίνος Παρασκευαΐδης που ήταν ο μεγαλύτερος όλων, ήταν 51 ετών αλλά ήταν ψηλότερος από τους προηγούμενος και με αδύνατο νευρώδες σώμα. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο Παρασκευαΐδης ήταν ο τρίτος στη σειρά Πατρινός! Πέμπτος και τελευταίος πηδάει στη θάλασσα ο Αριστείδης Δεκαβάλλας, Πειραιώτης μέλος του Ομίλου Ερετών. Ήταν στην ηλικία 21 ετών, άριστος κολυμβητής και φοιτούσε στη Νομική.

Και οι πέντε κολυμβητές ήταν αλειμμένοι με ξύγκι, νηστικοί και άυπνοι από την προηγούμενη νύχτα. Ο Βρατσάνος την ημέρα του αγώνα, εξέτασε τη θερμοκρασία της θάλασσας και διαπίστωσε πως είχε 21 βαθμούς. Κάπου-κάπου την ώρα του αγώνα ακουγόταν καμιά φωνή, όπως «φυλάξου Γιάννη» που ήταν σύσταση του Πεπανού προς τον συμπολίτη του Ιωάννη Κρητικό, για να φυλαχθεί από τους γλάρους που τρελαμένοι μάλλον από τη μυρωδιά του ξυγκιού ορμούσαν κάποιες φορές στα κεφάλια τους. 

Έχοντας συμπληρώσει δύο ώρες κολύμβησης, οι κολυμβητές έχουν σπάσει σε τρία μέρη. Στο πρώτο βρίσκεται ο Πεπανός με τους Κρητικό και Δεκαβάλλα. Μισό μίλι πίσω ακολουθεί ο Δοντάς ενώ ακόμα μισό μίλι πιο πίσω είναι ο Παρασκευαΐδης με την ατμάκατο πίσω του. Κάθε τόσο η ατμάκατος αφήνει τον τελευταίο και πλησιάζει τους υπόλοιπους για να τους ρωτήσει εάν επιθυμούν να πιούν ρούμι! Όλοι απαντούν αρνητικά.

Παρακολούθηση αγώνων κολύμβησης από λέμβους

Την ίδια στιγμή -7.40 περίπου- πρώτος ο Δεκαβάλλας ζητάει να πιει ρούμι. Αλλάζει στη συνέχεια στυλ και αρχίζει να κολυμπά ύπτια. Ο Φιλοποιμήν που βλέπει τον αδελφό του να έχει μείνει τελευταίος και η απόσταση να μεγαλώνει απευθύνεται στο πρώτο Πεπανό και του ζητά να μειώσει ταχύτητα για να μπορέσει η ατμάκατος να τους παρακολουθεί όλους. «Αδύνατον» απαντά ο Πεπανός, έχω ήδη καλύψει διάστημα που ο αδελφός σου θα καλύψει σε δύο ώρες. 

Τότε ο Φιλοποιμήν εκνευρίζεται διότι φοβάται για τη ζωή του αδελφού του. Ο Πεπανός αγανακτισμένος με τη συμπεριφορά ζητά από την ατμάκατο να κοιτάξει τον τελευταίο και να τον αφήσει αυτόν ήσυχο για να τερματίσει με τον ρυθμό που νομίζει. Την ώρα που εξελίσσεται ο διάλογος εμφανίζονται δίπλα τους δελφίνια. Τότε ο Πεπανός στρέφεται στον Δεκαβάλλα που τον ακολουθούσε και του είπε να τα κοιτάξει. Ο Δεκαβάλλας αστειευόμενος είπε «θα ανέβω στη ράχη τους και θα πάω σαν τον Αρίωνα!...».

Η ατμάκατος τη στιγμή εκείνη στρίβει πίσω και κατευθύνεται προς τον τελευταίο τον Παρασκευαΐδη, που πλέον βρίσκεται πίσω σε απόσταση μεγαλύτερη των δύο μιλίων. Κολυμπάει ανάσκελα καίτοι ο Παρασκευαΐδης εξαρχής είχε αποκλείσει αυτό τον τρόπο κολύμβησης. Ο αδελφός του σκύβει από την ατμάκατο και του προσφέρει ρούμι και ο Παρασκευαΐδης πίνει με το ζόρι. Σε χειρότερη κατάσταση όμως έχει βρεθεί ο Ιωάννης Δοντάς ο οποίος έχει ξεμείνει από δυνάμεις και δηλώνει πως εγκαταλείπει. Η ατμάκατος τότε τον πλησιάζει και εκείνος ανεβαίνει. 

Η ώρα είναι 9 και 25’ συνεπώς έμεινε στο νερό 3 ώρες και 45 λεπτά. Ένα τέταρτο αργότερα ζητάει να βγει ο Κρητικός έχοντας συμπληρώσει τέσσερις ώρες. Τρίτος παραιτείται του αγώνα ο Δεκαβάλλας. Η ατμάκατος προχωράει πάλι προς τον πρώτο τον Πεπανό. Του δίνουν ένα κομμάτι σοκολάτας να φάει. Αυτός τότε γυρνάει ανάσκελα για να τη φάει και ύστερα του προσέφεραν να πιεί νερό. Ήταν όμως από κανάτα η οποία ήταν βαριά και τότε αναγκάστηκε ο Πεπανός να κολυμπήσει με το ένα χέρι για να πιει με το άλλο, σε μια στάση περισσότερο κουραστική από το να κολυμπούσε. 

Εκτός από κολυμβητικοί αγώνες στο Νέο Φάληρο πραγματοποιούνταν και αγώνες λέμβων. Πίσω διακρίνονται οι καμπίνες λουτρών και το θεατράκι του Νέου Φαλήρου.


Στις 10 και 9’ η ατμάκατος επιβίβασε και τον Παρασκευαΐδη που μόλις ανέβηκε κατέρρευσε και έπεσε για ύπνο στο ίδιο σημείο. Είχε προλάβει να καλύψει το κεφάλι του με μια πετσέτα και το σώμα του με μια κουβέρτα και κοιμόταν στο κατάστρωμα της ατμακάτου. Μόνος πλέον είχε απομείνει ο Πεπανός να κολυμπά ασταμάτητα με σταθερές χεριές προς την κατεύθυνση του Νέου Φαλήρου, όπου το πλήθος που είχε συγκεντρωθεί ήταν πολύ ενώ κόσμος είχε επιβιβαστεί σε βάρκες και είχε βγει στα ανοικτά για να τον προϋπαντήσει. Τελικώς ο Πεπανός με τις τελευταίες απλωτές που η δύναμή του επέτρεπε βγήκε στη ακτή στα χέρια Πατρινών που είχαν μπει μέχρι τη μέση στη θάλασσα για να τον βοηθήσουν. Οι χαρές και ο ενθουσιασμός του κόσμου ήταν αφάνταστος και διαδραματίστηκαν σκηνές που αν τις έβλεπε κάποιος που δεν ήξερε τι συμβαίνει, θα έλεγε ότι επρόκειτο για υποδοχή ολυμπιονίκη. Σε τίποτα δεν διέφερε η υποδοχή του Πεπανού από ενός ήρωα των Ολυμπιακών Αγώνων. Έτσι με αυτό τον τρόπο ολοκληρώθηκε ο πρώτος αγώνας κολύμβησης που καταγράφηκε από τις εφημερίδες της εποχής, μια πρωτιά που όπως πολλές άλλες ολοκληρώθηκε στην παραλία του Νέου Φαλήρου. Ο Αντώνης Πεπανός λίγα χρόνια αργότερα, το 1896, σε έναν άλλον όρμο πιο κάτω, στο λιμάνι της Ζέας κατά τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες θα ανακηρυχθεί δεύτερος ολυμπιονίκης στην κολύμβηση 500 μέτρων με πρώτο τον Αυστριακό Πάουλ Νόιμαν. 

(περιοδικό «Μπουκέτο» φ. 30ης Αυγούστου 1934, σελ. 1672 και 1673 και εφημερίδες περιόδου Αυγούστου 1891)

Διαβάστε επίσης:

Ολυμπιακοί Αγώνες Κολύμβησης 1896 στην Ζέα


Οι αγώνες κολύμβησης και πόλο στον «Όρμο των Δακρύων» και οι αδελφές Βέλλα

1927- Τα "ναυτικό στάδιο" όπως είχε διαμορφωθεί στο κέντρο του Όρμου του Κουμουνδούρου (τότε Τουρκολίμανου) με τις ξύλινες παράγκες στην ακτή που αποτελούσαν τα κολυμβητικά τμήματα και προπονητήρια των ομάδων που είχαν τον όρμο ως έδρα.



του Στέφανου Μίλεση

Οι αδελφές Βέλλα, η Ινές και η Ναδίρα, μεσουρανούσαν στα τέλη της δεκαετίας του 1920, αρχές 1930, στην κολύμβηση με την ομάδα του Ολυμπιακού. Η Ινές που ήταν η μεγαλύτερη από τις δύο, κατείχε το πανελλήνιο ρεκόρ στο ελεύθερο 100 μέτρων, ενώ η μικρότερη Ναδίρα ακολουθούσε στα χνάρια της. Το σπίτι των δύο κολυμβητριών βρισκόταν στην οδό Ευριπίδου 75. Και οι δύο τους προέρχονταν από τα φυτώρια της ομάδας, που κατά την έκφραση της εποχής αποτελούσαν γέννημα της ξύλινης καμπίνας του Ολυμπιακού του όρμου Κουμουνδούρου (Τουρκολίμανου) που οι αθλητές αποκαλούσαν τότε «Όρμο των δακρύων». 

Η Ινές Βέλλα του Ολυμπιακού το 1934

Η Ινές Βέλλα


Ο πατέρας τους Σπυρίδων Βέλλας, ήταν πρώην αθλητής και μεταλαμπάδευσε την αγάπη του αθλητισμού στις κόρες του. Άλλωστε και ο ίδιος είχε εργαστεί σκληρά για την διάδοση του αθλητισμού στην Ελλάδα. Τον συναντούμε δρομέα αρχές του αιώνα στην ομάδα του Πειραϊκού Συνδέσμου να μετάσχει στους πρώτους αγώνες που διεξήχθησαν το 1903 στο γυμναστήριο του στην Ζέα. 

Η Ινές είχε προπονητή τους Παλαιολόγο και σύμβουλο τον μεγάλο Όττο Σίμιτσεκ. Είχε επιδοθεί στην κολύμβηση από μικρή, με αγαπημένα της στυλ το ελεύθερο και το ύπτιο. Οι ασκήσεις στη θάλασσα τις είχαν σκληραγωγήσει και τις δύο. Όταν κάποτε η Ινές επέστρεφε στο σπίτι της, ένας ναύτης στον Πειραιά δοκίμασε να κάνει μια προσβλητική χειρονομία. Τότε η Ινές τον άρπαξε από την κολλαρίνα και με ένα «κροσσέ τον έστειλε να βρει το χώμα» όπως κατέγραψε η εφημερίδα (Εφημερίδα «ΑΘΛΗΤΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ», φ. 5ης Αυγούστου 1931). 

Ινές αριστέρα και Ναδίρα δεξιά κατά την εκκίνηση

Την εποχή εκείνη οι συνθήκες προπόνησης ήταν δύσκολες ειδικά για τις γυναίκες. Όλοι οι αγώνες γίνονταν στον όρμο του Κουμουνδούρου όπου στο κέντρο του είχε τοποθετηθεί πλωτές σημαδούρες που οριοθετούσαν με σχοινιά μια επιφάνεια της θάλασσας που άλλοτε χρησιμοποιούνταν για αγώνες πόλο, κι άλλοτε για αγώνες κολύμβησης. Οι αγώνες κατάδυσης γίνονταν στο διπλανό όρμο του Νέου Φαλήρου όπου ως αλτήρας χρησιμοποιείτο συνήθως η γνωστή εξέδρα. 

Αγώνες καταδύσεων από την Εξέδρα Νέου Φαλήρου καλοκαίρι 1931

Γύρω από τον όρμο του Κουμουνδούρου (Τουρκολίμανου) σε όλη την ακτή του αναπτύσσονταν -την περίοδο αγώνων- βάρκες, μαούνες και οποιοδήποτε πλωτό μέσο ήταν διαθέσιμο προκειμένου να χρησιμοποιηθούν ως εξέδρες για τους λάτρεις των αγωνισμάτων αυτών. Συχνά οι βάρκες των θεατών, ειδικά στους αγώνες πόλο με μεγάλο ενδιαφέρον όπως του Εθνικού – Ολυμπιακού, εισέρχονταν στον κανονισμένο χώρο διεξαγωγής του αγώνα και τότε επεμβαίναν ναύτες του λιμεναρχείου. 

Οι ξύλινες εγκαταστάσεις των ομάδων κατά μήκος της ακτής του όρμου Κουμουνδούρου το 1927. 

Αγώνα πόλο Άρης - Ολυμπιακός στο "ναυτικό στάδιο" του Όρμου Κουμουνδούρου - 1927

Αριστερά αγώνες κολύμβησης και δεξιά αγώνες πόλο Εθνικός - Ολυμπιακός το 1927
Αγώνες Πόλο στον "Όρμο των Δακρύων" (Τουρκολίμανο), 1930


Στην ακτή υπήρχαν ξύλινες καμπίνες επί πασσάλων οι οποίες χρησίμευαν για αποδυτήρια και «γραφεία» των ομάδων που δραστηριοποιούνταν που ήταν του Ολυμπιακού και του Εθνικού και του Ναυτικού Ομίλου Νέου Φαλήρου. Οι αθλητές από τις ξύλινες καμπίνες είτε κολυμπώντας, είτε με βάρκες, κατευθύνονταν στο κέντρο του όρμου όπου ήταν διαμορφωμένο το «ναυτικό στάδιο» (ορολογία εποχής). 

Αυτό περιλάμβανε οκτώ διαδρομές μήκους πενήντα μέτρων. Τον πρόχειρο αυτό υγρό στίβο, διέτρεχαν αδιάκοπα στους αγώνες, αθλητές από όλη την Ελλάδα που συγκεντρώνονταν τους θερινούς μήνες για να συμμετάσχουν. Ο συναγωνισμός ήταν μεγάλος και θεωρείτο κύριο ανδρική υπόθεση. 

Ομάδα Πόλο Ολυμπιακού ως πρωταθλητού το 1927

Η ομάδα Πόλο του Εθνικού Πειραιώς το 1926

Μοναδική παρένθεση στους ανδρικούς αγώνες αποτελούσε η κολύμβηση των 100 μέτρων γυναικών. Η εμφάνισή τους προκαλούσε πραγματικό ενθουσιασμό στις πλωτές εξέδρες, με τις αθλήτριες συνήθως να μη συμπληρώνουν το σύνολο των διαδρομών καθώς ήταν, ειδικά τα πρώτα χρόνια, λιγότερες. Η πάλη των γυναικών τουλάχιστον για την περίοδο από το 1927 έως το 1935 γινόταν συνήθως για δεύτερη και επόμενες θέσεις, καθώς στην πρώτη νικήτρια ερχόταν συνήθως η Ινές Βέλλα του Ολυμπιακού. 

Στα 100 μ. η Ινές Βέλλα κατέρριψε το μέχρι τότε ρεκόρ αγωνίσματος πιάνοντας 1’22’’, χρόνο που αν τον βελτίωνε λίγο ακόμα, θα κατατασσόταν μεταξύ των καλύτερων κολυμβητριών της Ευρώπης. Το 1933 στα εκατό μέτρα η Ινές έχασε για πρώτη φορά την πρωτιά από την αδελφή της Ναδίρα, καταλαμβάνοντας την δεύτερη θέση. Αυτό όμως συνέβη διότι προερχόταν από τραυματισμό! 

Αριστερά η αθλήτρια Στρατή, δεξιά η Ναδίρα και κάτω η Ινές Βέλλα το 1933

Η Ινές Βέλλα ήταν γεννημένη το 1914 και ήδη από το 1927 αποτελούσε στόχαστρο στα κλείστρα των φωτογράφων της εποχής. Βρέθηκε πολλές φορές να κοσμεί αφιερώματα εφημερίδων της εποχής, τότε που ο γυναικείος αθλητισμός βρισκόταν ακόμα στην πρώιμη εποχή του. Η Ινές γράφτηκε στον Ολυμπιακό ύστερα από παρότρυνση του πατέρα της στις 18 Αυγούστου 1926. Αφορμή ήταν η φιλία που διατηρούσε ο πατέρας της με το έφορο του κολυμβητικού τμήματος του Ολυμπιακού Τάκη Μπαμπαρέσο. Αρχικά την ανέλαβε ο Νίκος Καλούδης για να της διδάξει τα μυστικά των στυλ κολύμβησης και όταν έφτασε σε κάποιο σημείο την ανέλαβε ο προπονητής Κλ. Παλαιολόγος.  Στις προπονήσεις δεχόταν τις συμβουλές και τις παρατηρήσεις του Otto Szymichek (Όττο Σίμιτσεκ). 

Ο Σπυρίδων Βέλλας αθλητής του Πειραϊκού Συνδέσμου σε φωτογράφιση του 1901

Ινές Βέλλα (αριστερά), Νικολέτου και Παυλίνα Καββαδία το 1933

Αυτές γίνονταν επί καθημερινής βάσης τη θερινή περίοδο, ενώ τη χειμερινή περίοδο ελλείψει κατάλληλης πισίνας οι αθλητές και οι αθλήτριες του υγρού στίβου καταπιάνονταν με αγωνίσματα στίβου για να διατηρήσουν τη φόρμα τους. Η Ινές Βέλλα το χειμώνα ασχολείτο με τους δρόμους 80 και 100 μέτρων και τον ακοντισμό με τα χρώματα της ομάδας στίβου του Ολυμπιακού. Συχνά ακολουθούσε τον πατέρα της στο κυνήγι στα βουνά για φυσική κατάσταση. 

Τα καλοκαίρια όμως που τα σχολεία έκλειναν οι προπονήσεις όχι μόνο ήταν καθημερινές αλλά και πολύωρες. Δεν ονομάστηκε άλλωστε τυχαία ο όρμος Κουμουνδούρου ως «Όρμος των Δακρύων». Το «ναυτικό στάδιο» στην κυριολεξία το ανεβοκατέβαζαν εκατοντάδες φορές. Κάποτε οι προπονήσεις ήταν από τις 11 το πρωί έως τις 4 το απόγευμα! Οι δύο αδελφές πήγαιναν σχολείο στην Ιταλική Σχολή Καλογραιών, σε ένα υπέροχο οικοδόμημα που βρισκόταν στη συμβολή των οδών Κυψέλης και Παξών στην Κυψέλη.  

Ινές Βέλλα (αριστερά) με την Παπαδάκη

Το ναυτικό τμήμα του Εθνικού Πειραιώς στο Τουρκολίμανο το 1931

Κολυμβητικό τμήμα Εθνικού Πειραιά το 1934

Κατάμεστες οι βάρκες παρακολούθησης αγώνων όταν επρόκειτο να αγωνιστούν γυναίκες (πάνω και κάτω). 



Οι δύο αδελφές εκτός από την πρώτη και δεύτερη θέση καταλάμβαναν σημαντική θέση στον ημερήσιο τύπο καθώς επρόκειτο για «θελτικαί Ελληνίδαι» των οποίων η εμφάνιση δικαίως αποσπούσε τα ζωηρά χειροκροτήματα και τη συμπάθεια των θεατών που παρακολουθούσαν τον αγώνα. Από όπου περνούσαν έγραφαν οι δημοσιογράφοι πως άφηναν πίσω τους «μια φευγαλέα ανάμνησιν της δροσεράς και μυρωμένης διελεύσεώς τους…». 

Η δεύτερη συνήθως Ναδίρα απείχε σε χρόνο 20’’ από την αδελφή της. Εκτός όμως από την κολυμβητική τους δεινότητα οι δύο αδελφές έμοιαζαν και μεταξύ τους. Όταν τερμάτιζαν οι θεατές φώναζαν και σε αυτές, όπως και στους υπόλοιπους αθλητές «Γούρι, γούρι!». Αποτελούσε ένα σύνθημα της εποχής υποστηρικτικό προς σε εκείνους που δεν νικούσαν, ότι ήταν κι αυτοί καλοί, απλώς οι πρώτοι ήταν περισσότερο τυχεροί!


Αγώνες κολύμβησης στο Τουρκολίμανο 1931

Αύγουστος 1926 Αγώνες κολύμβησης γυναικών στα 100 μ. Εκκίνηση από τις βάρκες



Η σκληρή προπόνηση απαιτεί και ενίσχυση του οργανισμού με Οβομαλτίνη - 1931


Το ήθος του Κυρ-Δημητράκη και μια αναπόφευκτη σύγκριση με το σήμερα


 

του Στέφανου Μίλεση


Ο Πορφύρας αγαπήθηκε από τους κατοίκους της Φρεαττύδας πρώτα ως άνθρωπος κι ύστερα ως ποιητής. Απόδειξη πως τον λάτρεψαν ακόμα και εκείνοι που δεν γνώριζαν ποιος ήταν στην πραγματικότητα. Διότι στην Φρεαττύδα όλοι τον γνώριζαν με το πραγματικό του όνομα που ήταν Δημήτριος Σύψωμος.


Ήταν τόσο μετριόφρων που ακόμα κι όσοι γνώριζαν για τον Κυρ-Δημητράκη που γράφει ποιήματα δεν τον συσχέτιζαν με τον ήδη αναγνωρισμένο ποιητή Λάμπρο Πορφύρα. Χαρακτηριστικό ήταν το παρακάτω επεισόδιο. Μια κυρία της Φρεαττύδας τον πλησίασε και του ζήτησε να της δώσει κανένα ποίημα.

«Καλέ Κύριε Δημητράκη δώστε και σε μένα να διαβάσω από τα ποιήματα που γράφετε» του λέει μια μέρα.

Και τότε ο Πορφύρας της έδωσε τις «ΣΚΙΕΣ».

«Μα αυτά είναι του Πορφύρα, δεν είναι δικά σας» του είπε η κυρία.
Και εκείνος απάντησε: «Μόνο του Πορφύρα έχω…» και η γυναίκα έφυγε αμίλητη νομίζοντας πως ο Κυρ-Δημητράκης την κορόιδευε.


Διότι ο Πορφύρας ήταν ως άνθρωπος μετριόφρων, σεμνός και κύρια ηθικός. Δεν είναι διόλου τυχαίο που όσοι στη ζωή τους ήταν έντιμοι, ηθικοί, όσοι δεν δίσταζαν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, αναδείχθηκαν σε σπουδαίους καλλιτέχνες, λογοτέχνες, ιστορικοί ή κοινωνικοί συγγραφείς. Το ήθος αν και βασικό στοιχείο της κοινωνικής ζωής, δεν αποτελεί προϋπόθεση για μια πετυχημένη πορεία σε πολλά επαγγέλματα της εποχής μας. Μπορεί κάποιος να συναντήσει πολιτικούς, λογιστές, μηχανικούς, μαραγκούς κ.α. που να έχουν σταδιοδρομήσει στον τομέα τους αλλά να στερούνται ήθους. Όμως στη λογοτεχνία, στη συγγραφή γενικότερα, όσοι αρέσκονται να στέκονται μόνο στον τομέα με τον οποίο καταπιάνονται, αν στερούνται ήθους δεν θα προκόψουν

Η ενσυναίσθηση, η ικανότητα δηλαδή να αντιλαμβάνεσαι, να κατανοείς τη συμπεριφορά του συνανθρώπου σου, η έντιμη συναναστροφή, η εκδήλωση συναισθημάτων, η τιμιότητα του χαρακτήρα, αποτελούν θεμελιώδεις παράγοντες για έναν λογοτέχνη. Θα μας πλήγωνε αφάνταστα αν μαθαίναμε για κάποιον αγαπημένο μας ποιητή, πεζογράφο ή συγγραφέα ότι στην προσωπική του ζωή ήταν άνθρωπος στεγνός, ρηχός από αισθήματα, άνθρωπος που δεν συμπονούσε, που δεν στεκόταν παρηγορητικός στον πόνο του άλλου, που δεν προσέτρεχε στην δυστυχία και στη φτώχια του άλλου. Οι συγγραφείς που απευθύνονται στον κόσμο και καταγράφουν τον παλμό του δεν πρέπει ποτέ να είναι κοινωνικοί τυχοδιώκτες, ανταγωνιστικοί, ζηλόφθονες, φιλοχρήματοι, εκδικητικοί, όταν είναι αδιάφοροι στον πόνο, αναίσθητοι στη δυστυχία, όταν συμβιβάζονται με το κακό. Όσοι ανήκουν σε αυτές τις κατηγορίες κι αν ακόμα καταφέρουν να συντάξουν προτάσεις, θα γίνουν κειμενογράφοι μα ποτέ συγγραφείς.


Οι συγγραφείς θα πρέπει να αγαπούν και να αγαπιούνται, να συμπονούν και να συμπάσχουν, να οργίζονται με το κακό και να υπερασπίζονται για το αγαθό, να μάχονται, να πονάνε, να αισθάνονται, να κλαίνε. Των λογοτεχνών τα μάτια θα πρέπει να είναι σχεδόν πάντα δακρυσμένα. Μα κύρια όμως να έχουν ήθος.


(Απόσπασμα από την παρουσίαση της ποιητικής συλλογής της Σοφίας Μαρκοζάνη "Κοιτάζω τον ήλιο" που πραγματοποιήθηκε το 2018 στον Πειραϊκό Σύνδεσμο).

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"